Chương 34

Edmund đã nghe nhiều sự việc lớn lúc trở về. Nhiều sự ngạc nhiên đang đợi cậu. Việc đầu tiên xảy ra không phải lời điều nhỏ nhất - lúc cậu cưỡi ngựa rẽ vào làng, thấy Henry Crawford và cô em gái đang đi bộ xuyên qua làng. Edmund đã chắc là họ từ khi còn ở xa. Cậu đã cố tình kéo dài chuyến đi đến nửa tháng, nhằm tránh mặt cô Crawford. Cậu trở về Mansfield với tâm trạng sẵn sàng cho những kỷ niệm sầu muộn, những cuộc họp mặt nhẹ nhàng, thì thấy cô hiện ra trước mắt, dựa vào cánh tay anh trai. Cậu được cô đón chào niềm nở, cô - người mà mới lúc trước, cậu đã nghĩ đến từ khoảng cách bảy chục dặm và trong ý nghĩ của cậu, còn xa hơn bất cứ khoảng cách nào.

Cô đón tiếp cậu thân mật không ngờ, và cậu cũng không ngờ gặp cô. Cậu chẳng mong gì hơn là vẻ mặt mãn nguyện, những lời nói đầy ý nghĩa, giản dị và dễ chịu. Thế là đủ cho trái tim cậu ấm áp, và đưa cậu về nhà trong tình trạng cảm nhận đầy đủ giá trị thêm một niềm vui ngỡ ngàng.

Cậu nhanh chóng biết tin thăng tiến của William với mọi chi tiết; và với sự thoải mái có sẵn trong lòng tăng thêm niềm vui, cậu tìm được cảm giác phấn khởi nhất và sự vui vẻ không thay đổi trong suốt bữa ăn.

Ăn xong, khi chỉ còn mình cậu với cha, cậu được biết chuyện về Fanny, về mọi sự kiện lớn trong nửa tháng gần đây và tình hình hiện tại ở Mansfield.

Fanny ngờ ngợ có chuyện gì xảy ra. Họ ngồi lâu hơn thường lệ trong phòng khách, và cô chắc họ đang nói chuyện về cô; Cuối cùng, khi mời họ ra uống trà, lúc lại nhìn thấy Edmund, cô cảm thấy có lỗi ghê gớm. Cậu đến chỗ cô, ngồi xuống cạnh cô, cầm tay cô và trìu mến ép chặt bàn tay cô; Lúc đó, cô nghĩ nếu không bận việc, chắc cô đã để lộ cảm xúc quá mức, không thể tha thứ được.

Song lẽ, cậu không để ý hành động đó và chuyển tới cô lời tán thành và cổ vũ nhiệt liệt, khiến hy vọng của cô tan nát. Nó thể hiện cậu tham gia vào mọi việc liên quan đến cô, và bảo cô rằng những điều cậu nghe được đã đẩy mạnh mọi cảm xúc trìu mến. Thực ra, cậu hoàn toàn đứng về phía cha trong vấn đề này. Cũng như cha, cậu hết sức ngạc nhiên vì cô từ chối cậu Crawford, vì còn lâu cậu mới tin rằng cô ưa thích cậu hơn, cậu luôn nghĩ theo chiều ngược lại, và hình dung cô không được chuẩn bị trước để tiếp nhận việc này, nhưng ngài Thomas không ngờ có mối quan hệ đáng kể hơn cậu Crawford. Nếu có lời gợi ý nào cho cậu, trong lúc khen ngợi cô vì những việc đã làm dưới tác động của sự thờ ơ hiện tại, tôn vinh cô bằng những thuật ngữ mạnh hơn mà ngài Thomas chỉ có thể lặp lại, cậu là người hy vọng sốt sắng nhất và tin tưởng đầy lạc quan, rằng cuối cùng sẽ tiến tới hôn nhân, kết họp bằng sự yêu thương lẫn nhau, dường như tâm tính của họ hợp nhau đến mức họ sẽ cầu phúc cho nhau, lúc này Edmund bắt đầu xem xét sự việc một cách nghiêm túc. Crawford đã quá hấp tấp. Cậu ta không cho cô thời gian để quyến luyến. Cậu ta khởi đầu sai. Tuy vậy, với khả năng của cậu ta và với tính tình như của cô, Edmund tin rằng mọi sự sẽ suôn sẻ và có một kết cuộc hạnh phúc. Trong lúc đó, cậu đủ thấy sự bối rối của Fanny khiến cậu thận trọng đề phòng, chống lại sự kích động nó lần thứ hai, dù bằng bất cứ lời nói, cái nhìn hoặc hành động nào.

Ngày hôm sau Crawford đến, lấy cớ Edmund vừa về, ngài Thomas mời cậu ở lại ăn trưa, thực sự là một lời động viên quan trọng. Lẽ tất nhiên cậu Crawford ở lại, và Edmund có nhiều cơ hội để quan sát cậu ta tán tỉnh Fanny và trực tiếp khích lệ ở mức độ để cậu ta có thể hiểu thái độ của cô; Việc đó rất nhỏ, rất, rất ít (mỗi dịp, mỗi khả năng có thể đều dựa vào sự bối rối của cô, vì nếu không trông mong vào sự bối rối của cô thì chẳng còn dựa vào đâu), Edmund hầu như ngạc nhiên vì sự kiên trì của cậu bạn. Fanny xứng đáng được thế, cô xứng đáng với mọi sự cố gắng kiên nhẫn, mọi nỗ lực của trí tuệ, nhưng Crawford không biết cậu ta có tật say mê từng hơi thở của mọi phụ nữ, không gì kích thích dũng khí của cậu hơn cặp mắt của cậu có thể nhìn sâu vào mắt cô. Edmund rất muốn Crawford nhìn nhận rõ ràng hơn, và đây là kết luận dễ chịu nhất cho bạn cậu, mà Edmund rút ra từ mọi thứ quan sát được từ trước và sau bữa ăn.

Buổi tối, có vài tình huống xảy ra khiến Edmund ngỡ có hứa hẹn nhiều hơn. Lúc cậu và Crawford vào phòng khách, mẹ cậu và Fanny đang ngồi, chăm chú và lặng lẽ làm việc dường như không quan tâm đến thứ gì khác. Edmund không thể không nhận xét sự yên bình hiển nhiên, sâu sắc của họ.

- Mọi khi, chúng ta không lặng lẽ thế này, - mẹ cậu đáp. - Fanny đang đọc sách cho mẹ nghe và vừa để sách xuống lúc nghe thấy tiếng con tới. - Trên bàn có một quyển sách có vẻ như vừa được gấp lại, một tập của Shakespeare. - Nó hay đọc cho mẹ nghe những cuốn sách này, và đang dở lời thoại rất hay của người đàn ông đó - tên là gì ấy nhỉ, Fanny? thì chúng ta nghe thấy tiếng bước chân.

Crawford cầm quyển sách lên.

- Để cháu, cháu sẵn lòng đọc hết lời thoại đó cho phu nhân, - cậu ta nói. -Cháu sẽ tìm ra ngay thôi. - Rồi cẩn thận nghiêng người trên các trang giấy, cậu tìm ra nó, hoặc trong một hoặc hai trang, đủ để phu nhân Bertram hài lòng, bà quả quyết với cậu thế, ngay khi cậu nhắc tới tên Hồng y giáo chủ Wolsey, rằng cậu đã tìm ra lời thoại rất hay. Fanny không hề nhìn hoặc hé ra một lời giúp đỡ, không thốt một nguyên âm hoặc chống lại. Cô hoàn toàn chăm chú vào công việc. Hình như cô quyết chí không quan tâm đến thứ gì khác. Nhưng sự tế nhị trong cô quá mạnh. Cô không thể sao nhãng lấy dăm phút, cô buộc phải lắng nghe; Crawford đọc rất hay, và cô vui sướng được nghe đọc hay như thế. Tuy cách đọc hay cô đã sử dụng từ lâu. Bác cô đọc hay, tất cả các anh chị họ của cô cũng vậy, Edmund đọc hay tuyệt; nhưng trong cách đọc của cậu Crawford có một thứ xuất sắc vượt trội mà cô chưa từng gặp bao giờ. Nhà vua, hoàng hậu, Buckingham, Wolsey, Crormvell, các vai đều lần lượt được đọc bằng một sở trường thiên phú, bằng khả năng diễn cảm, thay đổi đột ngột hoặc phỏng đoán tuyệt vời, lúc nào cậu cũng nhanh nhẹn, tùy hứng ở cảnh hay nhất hoặc ở lời thoại hay nhất của từng vai, dù nghiêm trang hay kiêu hãnh, dịu dàng hay ăn năn, hoặc bất cứ một biểu cảm loại gì, cậu đều diễn tả được cái hay như nhau. Ân tượng thật sâu sắc. Lần đầu tiên, diễn xuất của cậu dạy cho Fanny biết sự thú vị của một vở kịch, và cách đọc của cậu lại thể hiện diễn xuất của cậu ra trước mắt cô, không những thế, vì nó đến bất ngờ nên có khi còn thú vị hơn, và không kéo trở lại cảnh cô từng phải chứng kiến cậu ta trên sân khấu với tiểu thư Maria.

Edmund quan sát sự chăm chú của cô, cậu mừng và hài lòng thấy cô em gái dần dần chểnh mảng đường kim mũi chỉ mà lúc đầu dường như chiếm toàn bộ tâm trí cô, rồi món đồ thêu tuột khỏi tay trong lúc cô ngồi không nhúc nhích lắng nghe, rồi cuối cùng, cái nhìn suốt ngày nay dường như cố tình tránh né nay trở lại và chú mục vào cậu Crawford, chăm chú nhìn cậu một lát, cho đến lúc thu hút sự chú ý của Crawford đến cô, và khi quyển sách gấp lại, sự hấp dẫn tan biến. Lúc đó, Fanny lại khép mình, cô đỏ mặt và cặm cụi làm việc như mọi khi; nhưng thế cũng đủ cho Edmund khuyến khích cậu bạn, và lúc cảm ơn bạn, cậu hy vọng cũng thể hiện được tình cảm kín đáo của Fanny.

- Hẳn anh phải thích vở kịch này lắm, - Edmund nói, - anh đọc như anh hiểu rất rõ nó vậy.

-Tôi tin rằng từ giờ này trở đi, nó sẽ là vở kịch ưa thích của tôi, - Crawford đáp, - nhưng tôi cho rằng từ năm mười lăm tuổi, tôi không nghĩ phải có một tập của Shakespeare trong tay. Tôi xem diễn vở Henry VIII chỉ một lần. Hoặc tôi đã nghe ai đó kể, tôi không nhớ rõ là ai. Nhưng có thể làm quen với tác phẩm của Shakespeare mà không cần hiểu lắm. Nó là một bộ phận trong thể chất của một người Anh. Tư tưởng và những nét hay, nét đẹp của ông lan tỏa rộng rãi đến mức người ta có thể chạm thấy ở bất cứ nơi đâu, người ta gần gũi với ông theo bản năng.

- Chắc chắn là mỗi người thân thiết với Shakespeare ở một mức độ, ngay từ những năm đầu đời, - Edmund nói. - Ai cũng trích dẫn những đoạn nổi tiếng của ông, chúng chiếm đến một nửa các cuốn sách chúng ta mở ra, tất cả chúng ta đều nói đến Shakespeare, dùng các ví von của ông và miêu tả theo các miêu tả của ông, điều này hoàn toàn là bản năng nhờ lương tri của ông ban tặng, như trường hợp của anh vậy. Tôi biết nhiều đoạn của ông, như thế cũng bình thường. Nhưng đọc to tác phẩm của ông cho diễn cảm không phải là một tài năng tầm thường.

- Thưa ngài, ngài làm tôi vinh dự quá, - Crawford cúi chào, vẻ trịnh trọng hài hước và nói.

Cả hai liếc nhìn Fanny, xem có giành được lời khen nào thích hợp không, song cả hai đều thấy là không thể. Lời khen của cô thể hiện trong sự chăm chú, như thế hẳn đã làm họ vừa lòng.

Phu nhân Bertram cũng biểu lộ sự ngưỡng mộ mạnh mẽ:

- Thế mới là nghe kịch chứ, - bà nói. - Tôi mong ngài Thomas có mặt ở đây.

Crawford quá ư mãn nguyện. Nếu phu nhân Bertram với sự thiếu hụt về trình độ và bạc nhược về tinh thần mà còn cảm nhận được, thì cháu gái bà, sinh động và được khai sáng ắt phải cảm thấy được nâng cao trình độ.

- Tôi tin chắc cậu rất có năng khiếu về diễn xuất, - ngay sau đó, phu nhân nói, - và tôi nói với cậu rằng, tôi nghĩ vào lúc nào đó trong nhà riêng của cậu ở Norfolk, phải có một nhà hát. Ý tôi là khi cậu định cư tại đó. Tôi nói thật đấy. Tôi cho là cậu sẽ trang bị một nhà hát tại nhà riêng ở Norfolk.

- Phu nhân nghĩ thế sao? - Cậu nhanh nhảu kêu lên. - Không, không, sẽ không bao giờ có đâu. Phu nhân nhầm đấy ạ. Không có nhà hát ở Everingham! Ồ, không. - Cậu nhìn Fanny với nụ cười đầy ý nghĩa, rõ ràng là có ý “cô ấy sẽ không bao giờ cho phép có một nhà hát ở Everingham”.

Edmund nhìn thấy hết, và cậu thấy Fanny quyết không nhận ra, dù giọng nói đã đủ truyền tải ý nghĩa của lời tuyên bố long trọng; cậu nghĩ hiểu ngay ngay lời khen ấy, sẵn sàng hiểu được lời gợi ý ấy là khá thuận rồi.

Chủ đề đọc to còn được thảo luận mãi. Hai chàng trai là những diễn giả duy nhất, họ đứng bên lò sưởi, bàn tán mãi về sự sao nhãng các phẩm chất quá phổ biến, sự thờ ơ nói chung trong hệ thống các trường nam sinh, hiệu quả tất yếu sẽ là sự ngu dốt và bất lịch sự ở mức độ gần như quái đản của nam sinh, những con người nhạy cảm và có thông tin, vậy mà theo nhận xét của họ, nếu bất chợt bị gọi đọc to đều hỏng cả, bị lấy làm ví dụ ngớ ngẩn và thất bại vì những nguyên nhân không đáng có, do không điều khiển được giọng hoặc lên xuống và nhấn mạnh không chính xác, tất cả đều bắt nguồn từ nguyên nhân đầu tiên là thiếu chú ý và có thói quen từ sớm. Fanny lại lắng nghe, rất tán thưởng.

- Ngay cả trong nghề của tôi, - Edmund cười mỉm nói, - cũng phải nghiên cứu chút ít về nghệ thuật đọc! Đọc cho rõ ràng, diễn đạt minh bạch, đều phải chú tâm học hỏi! Song le, tôi nói về quá khứ hơn là hiện tại. Hiện nay có trào lưu cải tiến rộng rãi, nhưng trong số những người được phong chức hai chục, ba chục hoặc bốn chục năm trước, xét theo cách diễn đạt của họ, phần lớn đều coi diễn xuất là diễn xuất, giảng đạo là giảng đạo. Ngày nay thì khác. Chủ đề này được xem xét lại cho chính xác. Nó coi sự rành mạch và sôi nổi có thể tăng thêm sức nặng cho những ý kiến đáng tin cậy nhất; Ngoài ra, sự quan sát và thị hiếu toàn diện hơn, kiến thức trọng yếu được phổ biến hơn trước kia. Trong từng giáo đoàn, tỷ lệ số người hiểu vấn đề chút ít, có thể đánh giá và phê phán đã lớn hơn.

Edmund đã thực hiện trọn vẹn một buổi lễ từ khi được phong chức, nhờ đó cậu hiểu nhiều vấn đề của Crawford như tình cảm và thành công của cậu ta; những vấn đề tự nảy sinh - dù với sự sôi nổi của quyền lợi bạn bè và sở thích nhanh chóng - không hề thoáng chút giễu cợt hoặc khinh bạc mà Edmund biết Fanny ghét nhất, cậu vui và hài lòng thực sự. Lúc Crawford hỏi ý kiến cậu và bày tỏ ý kiến riêng của mình với thái độ hợp thức nhất về những đoạn đặc biệt trong buổi lễ nên đọc ra sao, tỏ ra đây là một chủ đề cậu đã nghĩ đến từ trước, và suy nghĩ có suy xét, Edmund càng hài lòng hơn. Đây sẽ là con đường dẫn đến trái tim Fanny. Cô là người không dễ thu phục bằng sự nịnh đầm và mưu kế; còn tốt tính thì may ra; ít ra thì cô không dễ bị chúng lôi kéo nhanh chóng, nếu không có sự trợ giúp của tình cảm, sự xúc động và nghiêm túc với các vấn đề nghiêm túc.

- Nghi thức tế lễ của chúng ta, - Crawford nhận xét, - rất đẹp, thậm chí một cách đọc sơ suất, luộm thuộm cũng không phá hỏng được, nhưng cũng quá rườm rà và nhắc đi nhắc lại, đòi hỏi phải đọc thật diễn cảm ngay cả lúc không hiểu. Với tôi chẳng hạn, thú thật không phải lúc nào tôi cũng chăm chú như đáng lẽ nên thế, (đến đây, cậu ta liếc nhìn Fanny), có đến mười chín trong hai mươi lần tôi nghĩ nên đọc kinh cầu nguyện ra sao, và rất thèm đọc được như thế. Cô nói gì kia? - Cậu ta hăm hở tiến đến chỗ Fanny, nói với cô bằng giọng dịu hẳn, và khi cô nói: “Không”, cậu tiếp, - Có chắc là cô không nói gì sao? Tôi nhìn thấy môi cô mấp máy. Tôi tưởng cô sắp bảo cho tôi biết tôi nên chú ý hơn và không cho phép suy nghĩ của tôi lan man. Cô không định nói thế với tôi sao?

- Không, thực ra, anh hiểu quá rõ nhiệm vụ của mình, nên tôi... thậm chí tôi cho là...

Cô dừng lại, cảm thấy lúng túng và nói thêm sẽ không thể thuyết phục, dù có vài phút năn nỉ và chờ đợi. Cậu quay về chỗ cũ và tiếp tục, dường như không có sự ngắt quãng tế nhị đó.

- Một bài thuyết giảng hay là người giảng phải đọc diễn cảm. Bản thân bài thuyết giảng đã hay và không phải là thứ hiếm thấy. Diễn đạt cho hay khó khăn hơn soạn ra. Bởi vì, những quy luật và bí quyết sáng tác thường thấy hơn mục tiêu của đề tài. Một bài thuyết giảng thấu đáo và được trình bày kỹ lưỡng là một sự ban thưởng tuyệt vời. Tôi không bao giờ nghe một bài như thế mà không ngưỡng mộ và trân trọng sâu sắc, hơn là một nửa tâm trí tiếp nhận các nghi lễ và tự răn dạy. Trong tài hùng biện của giới tăng lữ, khi đúng là hùng biện, có một cái gì đó xứng đáng để ca ngợi và tôn vinh nhất. Người thuyết giáo có thể động chạm và tác động đến đám đông thính giả hỗn tạp về các chủ đề hạn chế và đã sáo mòn từ lâu trong mọi thứ có sẵn chung chung; là người có thể nói mọi điều mới mẻ và gây ấn tượng, mọi điều khơi gợi sự chú ý mà không xúc phạm đến sở thích hoặc làm mòn cảm xúc của người nghe; là người mà dân chúng không đủ tôn kính (trong khả năng công khai của mình). Lẽ ra, tôi thích hợp làm một người như thế.

Edmund cười:

- Thực ra, tôi là thế. Trong đời, tôi chưa bao giờ lắng nghe một bài thuyết giảng đặc sắc mà không thoáng chút ghen tị. Nhưng sau này, tôi phải có thính giả London. Tôi không thể diễn giảng mà không rèn luyện với những người có khả năng đánh giá bài giảng của tôi. Và tôi không biết có nên diễn giảng thường xuyên không. Có lẽ thỉnh thoảng thôi, một hoặc hai lần trong mùa xuân, sau khi dân chúng băn khoăn chờ đợi sáu ngày Chủ nhật liền, nhưng không bất biến, tôi sẽ không giảng theo lịch nhất định.

Đến đây, Fanny vẫn chăm chú lắng nghe, cô bất giác lắc đầu, còn Crawford ngay lập tức lại đến bên cô, năn nỉ muốn biết ý nghĩ của cô. Edmund ngồi lún sâu vào trong chiếc ghế bành gần cô, và nhận thấy một cuộc tấn công ráo riết, những vẻ mặt, cái nhìn và giọng nói khe khẽ đều được đem ra thử, cậu cố lặng lẽ hết sức lui vào một góc, quay lưng lại rồi vớ lấy tờ tạp chí, cậu chân thành mong cô bé Fanny yêu quý có thể làm cho anh chàng đang yêu toại nguyện bằng lời giải thích cái lắc đầu của mình, và sốt sắng vùi những âm thanh của họ bằng cách lẩm bẩm đọc những quảng cáo về “Một trang viên đáng mơ ước nhất ở South Wales”, “Dành cho các bậc cha mẹ và những người bảo trợ” và một “Mùa săn đáng giá”.

Trong lúc đó, Fanny tự giận mình vì đã không im lìm lúc không thể diễn đạt bằng lời, và lòng buốt nhói khi thấy những dàn xếp của Edmund, vì cô đang cố gắng hết sức cự tuyệt cậu Crawford bằng mọi cách theo bản tính dịu dàng và nhũn nhặn của mình, tránh né mọi vẻ mặt lẫn những câu hỏi, còn cậu ta không hề thoái lui và khăng khăng tiếp tục cả hai thứ.

- Cái lắc đầu ấy có nghĩa gì vậy? - Crawford hỏi. - Nó định biểu lộ ý gì thế? Tôi e là phản đối. Nhưng phản đối gì kia? Tôi đã nói điều gì làm cô phật ý chăng? Hay cô cho là tôi nói không đúng cách? Nông nổi, hời hợt hay bất kính về chủ đề này? Xin cứ cho biết nếu tôi chót làm thế. Hãy cho tôi biết nếu tôi sai, tôi muốn sửa cho đúng mà. Nói đúng hơn, tôi năn nỉ cô đặt công việc xuống một lát. Rốt cuộc, cái lắc đầu ấy có nghĩa gì vậy?

Cô nhắc lại hai lần: “Tôi xin cậu, không có gì đâu, tôi xin cậu Crawford” song vô ích, và cô định bỏ đi cũng không xong. Bằng giọng khe khẽ, háo hức y như người ngồi gần đó, cậu ta nói tiếp, lại giục giã những câu hỏi lúc trước. Mỗi lúc cô càng bực bội và khó chịu.

- Sao cậu có thể như thế, thưa công tử? Cậu làm tôi ngạc nhiên quá... tôi tự hỏi sao cậu có thể...

- Tôi làm cô ngạc nhiên ư? - Cậu ta nói. - Cô lấy làm lạ sao? Trong lời khẩn nài này của tôi có gì mà cô không hiểu đâu? Tôi sẽ giải thích ngay lập tức mọi thứ khiến tôi giục giã cô như thế, chỉ vì tôi quan tâm đến mọi thứ cô nhìn nhận và làm việc, chúng kích thích óc tò mò của tôi. Tôi sẽ không để cô băn khoăn lâu đâu.

Cô bất giác thoáng cười, nhưng không nói gì.

- Theo tôi hiểu, thì cái lắc đầu của cô có nghĩa là tôi không nên thường xuyên tham gia vào những nhiệm vụ của một giáo sĩ. Phải, đấy chỉ là lời nói thôi. Dứt khoát là tôi không sợ lời lẽ. Tôi sẽ đánh vần, đọc và viết nó ra với mọi người. Tôi chẳng có gì đáng sợ trong lời lẽ hết. Cô có nghĩ là tôi nên thế không?

- Có lẽ thế, thưa cậu, - cuối cùng, Fanny mệt mỏi cất tiếng, - có lẽ thế, tôi nghĩ thật đáng tiếc nếu cậu không hiểu bản thân cũng như việc mình làm.

Crawford hài lòng vì dù sao cũng làm cô nói, nên quyết tiếp tục đến cùng. Tội nghiệp Fanny, cô đã hy vọng làm cậu im bằng lời trách móc gay gắt như thế, song cô buồn rầu thấy mình đã lầm, và chỉ là đổi khỏi chủ đề tò mò và lời lẽ sang chủ đề khác mà thôi. Lúc nào cậu ta cũng nài nỉ giải thích một điều gì đó. Cơ hội lại quá ư hợp lý. Không có gì xảy ra từ lúc cậu gặp cô trong phòng bác cô, có lẽ một cơ hội như thế sẽ không xảy ra lần nữa trước khi cậu rời Mansfield. Phu nhân Bertram ngồi bên kia bàn chỉ là chuyện vặt, vì bà luôn trong tình trạng lơ mơ, còn những quảng cáo của Edmunf vẫn hữu dụng bậc nhất.

- Vậy là, - Crawford nói, sau một hồi những câu hỏi dồn dập và những câu trả lời miễn cưỡng, - giờ thì tôi vui hơn nhiều vì đã hiểu rõ hơn ý kiến của em về tôi. Em cho tôi là người thất thường, dễ chao đảo vì những ý thích bất chợt, dễ nổi nóng, dễ gạt mọi thứ sang bên. Em nghĩ như thế cũng chẳng có gì là lạ, nhưng chúng ta hãy đợi xem. Tôi sẽ không thể thuyết phục em rằng tôi đã sai lầm bằng những lời tuyên bố long trọng, cũng không thể nói với em rằng tình cảm của tôi là bền vững. Tư cách của tôi sẽ nói giùm tôi, sự vắng mặt, khoảng cách và thời gian sẽ nói giùm tôi. Chúng sẽ chứng minh rằng tôi xứng đáng với em cũng như em có thể xứng đáng với mọi người. Em vô cùng ưu tú về đức hạnh, và tôi biết mọi điều đó. Em có những phẩm chất mà trước kia tôi không thể nghĩ là tồn tại ở mức độ như thế trong bất cứ người nào. Em có tư chất của một thiên thần, vượt xa tầm nhìn của con người, vì người ta không bao giờ nhìn thấy bất cứ thứ gì giống như thế, và vượt xa sự tưởng tượng của con người. Nhưng tôi vẫn không sợ. Không phải cứ bình đẳng về phẩm chất khiến em thắng. Nó là điều không thể bàn đến. Đây là một chàng trai nhìn thấy và tôn thờ thiết tha nhất những phẩm chất của em, là người yêu em tận tụy nhất, và có quyền được đền đáp nhất. Tôi xây dựng niềm tin của tôi ở đó. Tôi sẽ xứng đáng với em bằng sự đúng đắn của mình. Trước kia, tôi tin rằng khi đã bày tỏ sự quyến luyến, tôi quá biết em sẽ không đùa cợt với những hy vọng nhiệt thành nhất của tôi. Đúng thế, Fanny yêu quý nhất, dịu dàng nhất ạ, không, (cậu thấy cô co rúm người lại, khó chịu), - hãy tha thứ cho tôi. Có lẽ tôi còn chưa có quyền đó, nhưng tôi có thể gọi em bằng tên nào khác được? Em có thể gợi ý cho trí tưởng tượng của tôi tên nào khác không? Không, đây là “Fanny” mà tôi nghĩ đến suốt ngày và mơ suốt đêm. Em đã có một cái tên dịu dàng như thế, và bây giờ không còn gì nữa để miêu tả em.

Fanny không thể ngồi yên hoặc ít ra là cố không bỏ đi, bất chấp mọi phản kháng lộ liễu mà cô đã dự đoán trước, mà vẫn không thấy âm thanh làm cô nhẹ người, thứ âm thanh mà cô chờ đợi từ lâu và nghĩ sao nó chậm trễ lâu đến thế.

Một đoàn trịnh trọng xuất hiện, dẫn đầu là Baddley, rồi đến bàn trà, ấm đựng trà, khay bánh ngọt, giải thoát cho Fanny khỏi bị cầm tù cả thể xác lẫn tinh thần. Cậu Crawford buộc phải di chuyển. Cô được tự do, cô bận rộn và được bảo vệ.

Edmund chẳng lấy làm tiếc lại tự nhận được nằm trong số những người có thể nói và nghe. Mặc dầu cậu thấy cuộc trao đổi có vẻ quá dài, và dù nhìn vẻ mặt Fanny đỏ bừng phẫn nộ, cậu vẫn nghĩ còn quá nhiều điều chưa được nói ra và lắng nghe, không hề có lợi cho người nói.