Chương 37

Cậu Crawford đi rồi, việc tiếp theo của ngài Thomas là ấp ủ hy vọng lớn lao rằng cháu gái của ngài sẽ thấy trống trải khi thiếu sự săn sóc mà có thời gian cô đã cảm nhận hoặc tưởng là khó chịu. Cô đã nếm trải sự chú ý đó theo cách đáng hãnh diện nhất, và ngài tin rằng mất nó, lại chìm trong những chuyện lặt vặt, sẽ làm thức dậy những tiếc nuối bổ ích trong tâm trí cô. Ngài quan sát cô với ý nghĩ đó, nhưng hầu như không thể nói là thành công. Ngài không thể biết trong tính tình cô liệu có gì bất thường hay không. Cô vẫn dịu dàng và kín đáo đến mức những xúc cảm của cô nằm ngoài sự suy xét của ngài. Ngài cảm thấy không thể hiểu được cô, vì thế ngài bảo Edmund thuật lại cho ngài biết, Fanny chịu đựng sự tác động của dịp này ra sao, cô vui hơn hay buồn hơn lúc trước.

Edmund không thấy rõ triệu chứng tiếc nuối nào và nghĩ rằng cha mình hơi quá đáng khi mới ba hoặc bốn ngày đã tưởng có thể nảy sinh ra chuyện gì.

Điều làm Edmund ngạc nhiên nhất là chẳng thấy dấu hiệu Fanny nhớ tiếc em gái của Crawford, là bạn và là người thường cặp kè với cô. Cậu băn khoăn thấy Fanny rất ít khi nói đến cô ta, và khá miễn cưỡng nói đến mối quan tâm của cô về sự chia ly này.

Than ôi, người bạn này giờ lại là tai ương chính cho sự thoải mái của Fanny. Nếu cô có thể tin số phận tương lai của Mary không liên quan đến Mansfield như cô quả quyết về người anh trai, nếu cô có thể hy vọng sự trở về của cô ta xa xôi như cô hay nghĩ về anh trai cô ta, ắt hẳn lòng cô đã nhẹ nhõm. Nhưng càng nhớ lại và quan sát nhiều hơn, cô càng tin tưởng sâu sắc rằng lúc này, tất cả như nằm trong một chuỗi sự việc cho tiểu thư Crawford kết hôn với Edmund, thuận lợi hơn bao giờ hết. về phía cậu, có vẻ mạnh mẽ hơn, còn cô ta đỡ lập lờ hơn. Những bất bình, cân nhắc vì tính cầu toàn của cậu hình như đã tan biến, không ai biết vì sao; những nghi ngờ và lưỡng lự vì sự tham vọng của cô ta cũng hết, và cũng không có lý do rõ ràng. Nó chỉ có thể làm tăng thêm sự gắn bó. Những tình cảm tốt của cậu và xấu của cô đã nhường chỗ cho tình yêu, và tình yêu ấy ắt phải hợp nhất họ lại. Edmund đã đến thành phố, ngay sau khi xong công việc liên quan tới Thomton Lacey. Có lẽ trong vòng nửa tháng, cậu đã nói đến việc ra đi, cậu thích nói đến chuyện đó và khi gặp lại cô ta lần nữa, Fanny không còn nghi ngờ phần còn lại. Khi cậu cầu hôn, chắc chắn cô ta sẽ chấp nhận; Song nhiều linh cảm xấu cứ ám ảnh làm cô thấy viễn cảnh thật âu sầu, và cô tin nó không lệ thuộc vào mình.

Trong cuộc trò chuyện cuối cùng của họ, mặc dù có những cảm giác thân ái và dành riêng nhiều ân cần, cô Crawford vẫn là cô Crawford, vẫn thể hiện một tâm hồn lạc lối và làm cho người ta hoang mang, và chắc chắn con người cô ta là thế, đen tối nhưng cứ ngỡ mình tươi sáng. Cô ta có thể yêu, nhưng không xứng đáng với Edmund vì bất cứ quan điểm nào khác. Fanny tin rằng giữa họ hầu như không có một tình cảm thứ hai chung. Cô ta có thể được những người già dặn, chín chắn bỏ qua khi thấy cơ hội cải thiện tương lai của cô Crawford gần như tuyệt vọng, vì nghĩ rằng nhờ ảnh hưởng tình yêu của Edmund trong thời gian này đã ít nhiều thanh lọc cách nhìn của cô ta, điều chỉnh những quan niệm của cô, cuối cùng, giá trị của cậu sẽ uổng phí cho dù sau nhiều năm của cuộc sống vợ chồng.

Với những người trẻ tuổi, có thể hy vọng vào kinh nghiệm nhiều hơn, vì thế trong mọi hoàn cảnh, tính vô tư sẽ phủ nhận bản tính của cô Crawford, phần cơ bản của phụ nữ nói chung là sẽ đưa cô ta tiếp nhận các quan niệm của người đàn ông mình yêu và kính trọng như là của mình vậy. Fanny tin là như thế, cô rất khổ sở vì những ý nghĩ đó và không bao giờ nói đến cô Crawford mà không đau đớn.

Trong khi đó, ngài Thomas vẫn tiếp tục hy vọng và quan sát, vẫn cảm thấy mình đúng, nhờ những hiểu biết về bản chất con người, ngài vẫn trông mong thấy sự mất mát sức mạnh và tầm quan trọng tác động lên tinh thần cháu gái, và những săn sóc vừa qua của người yêu sẽ khiến cô khao khát họ trở về, và chẳng mấy chốc ngài có thể giải thích sự chưa trọn vẹn và rõ rành rành của cậu trong việc nhìn nhận, bởi viễn cảnh một vị khách khác sắp đến, đủ đẩy mạnh cảm xúc của người ngài đang theo dõi. William được nghỉ phép mười ngày, sẽ đến Northamptonshire vì những thành tích gần đây. Cậu là người may mắn nhất trong các trung úy vừa được đề bạt, và sẽ có dịp thể hiện niềm vui cũng như miêu tả bộ quân phục mới.

William đã tới; Cậu sẽ rất mãn nguyện được trưng bộ quân phục, nếu không có một quy định khắt khe cấm mặc nó trừ khi làm nhiệm vụ. Vì thế bộ quân phục phải để lại Portsmouth, còn Edmund đoán rằng nó sẽ cũ mòn trước khi Fanny có dịp nhìn thấy mọi chi tiết mới mẻ và mọi cảm giác mới mẻ của người mặc. Nó sẽ là một thứ bị ghét bỏ, không lịch sự, không giá trị như bộ quân phục của một trung úy được phong hàm từ một hoặc hai năm, và nhìn thấy các thứ khác tạo nên chức vị chỉ huy trước cậu? Nghe Edmund lập luận chặt chẽ như thế, cha cậu bèn bảo cậu lập kế hoạch cho Fanny có dịp nhìn thấy chàng trung uý bậc hai của chiếc HAM Thrust hiển hách theo kiểu khác.

Kế hoạch ấy là Fanny sẽ cùng với anh trai về Portsmouth và ở đó thăm gia đình một thời gian. Ý tưởng này như một cách xử trí đúng đắn và đáng ao ước chợt đến với ngài Thomas trong một lúc trầm ngâm tôn quý; Nhưng trước khi quyết định, ngài hỏi ý kiến con trai. Edmund cân nhắc mọi mặt và chỉ thấy hợp lý. Bản thân việc đó đã là tốt, và không thể có thời điểm nào hay hơn, và cậu chắc chắn Fanny sẽ rất vui vẻ đồng ý. Thế là đủ để ngài Thomas quyết định, và câu “lúc đó sẽ làm thế” khép lại vấn đề. Ngài Thomas rút lui, toại nguyện vì cách nhìn toàn diện và tử tế về mọi việc ngài đã trao đổi với con trai, ngài bảo Fanny ra đi với động cơ chủ yếu để cô gặp gỡ cha mẹ và làm cô vui vẻ. Ngài mong muốn cô tự nguyện ra đi, nhưng cũng mong cô chân thành nhớ nhà trước khi chuyến thăm kết thúc. Một khoảng thời gian xa những cung cách thanh lịch và xa hoa của trang viên Mansfield sẽ làm tâm trạng cô tỉnh táo và khiến cô đánh giá đúng hơn giá trị của ngôi nhà cô ở lâu dài cũng như tiện nghi của nó mà cô được hưởng.

Đây là một dự định chữa bệnh dựa vào sự hiểu đứa cháu gái mà ngài cho là hiện đang ốm yếu. Ở tám hoặc chín năm liền một nơi giàu có và phong lưu sẽ hơi rối loạn các chức năng so sánh và đánh giá. Rất có thể, ngôi nhà của cha mẹ sẽ dạy cô hiểu giá trị của thu nhập khấm khá, ngài tin rằng Fanny sẽ khôn ngoan hơn và hạnh phúc hơn trong đời vì sự trải nghiệm ngài nghĩ ra.

Fanny chưa từng có những cảm giác mê ly ngây ngất, hẳn cô bị chúng tấn công dồn dập khi lần đầu tiên cô hiểu ra ý định, lúc bác cô gợi ý cho cô về vài tháng gặp cha mẹ, các em ruột mà cô đã chia xa gần như nửa đời, trở về với những quang cảnh thuở ấu thơ, có William làm người bảo vệ và đồng hành, và chắc chắn là cô tiếp tục gặp William cho đến giờ phút cuối cùng cậu ở trên đất liền. Nếu như có cách vỡ oà niềm vui sướng, hẳn cô đã làm thế; nhưng niềm vui của cô là loại lặng lẽ, sâu sắc và tim đập đến muốn vỡ, và chưa bao giờ là người hay nói, cô luôn thiên về lặng lẽ khi cảm xúc mạnh mẽ nhất. Đến lúc cất được lời, cô chỉ nói cảm ơn và tiếp nhận. Sau đó, khi đã quen với những cảnh tượng vui sướng đột nhiên mở tung, cô nói nhiều hơn về những điều cô cảm nhận, phần lớn nói với William và Edmund, nhưng vẫn còn nhiều cảm xúc dịu ngọt mà không thể diễn tả bằng lời. Nhớ lại mọi niềm vui thuở thơ bé, cô đã khổ sở ra sao khi bị dứt khỏi chúng, bao trùm cô bằng sức mạnh mới mẻ, và dường như được ở nhà lần nữa sẽ làm lành nỗi đau ngày càng lớn vì sự chia lìa. Được là trung tâm của cả nhóm, được nhiều người yêu thương, và mọi người càng yêu thương hơn cô có trước kia, cảm nhận được sự yêu mến mà không phải e sợ hoặc kiềm chế, cảm thấy mình ngang tầm với những người xung quanh, sống yên ổn thoát khỏi mọi lời nhắc nhớ đến anh em Crawford, thoát khỏi mọi vẻ mặt gọi đến một lời trách mắng vì lợi ích của họ! Đây là một viễn cảnh được nhắc đi nhắc lại với sự trìu mến mới cảm nhận được một nửa.

Với Edmund cũng thế, hai tháng (có khi cô còn tự cho phép mình vắng mặt ba tháng) cách xa cậu hẳn là tốt cho Fanny. Ở một khoảng cách không thể bị tấn công vì vẻ mặt hoặc sự ân cần của Edmund và thoát khỏi bị chọc tức dai dẳng vì phải hiểu nỗi lòng của cậu, cố tránh những chuyện giãi bày của cậu, cô sẽ có khả năng tự vấn trong một trạng thái thích hợp hơn, cô có thể nghĩ đến cậu đang ở London và thu xếp mọi việc ở đó mà không khổ sở. Thật khó khăn khi phải chịu đựng ở Mansfield; còn ở Portsmouth, tai họa sẽ trở nên nhẹ nhõm hơn nhiều.

Trở ngại duy nhất là liệu bà bác Bertram có dễ chịu khi thiếu cô không. Bà đã quen không dùng ai khác, nhưng dù cô có được nhớ ở một mức độ nào đó cô cũng không thích nghĩ đến, thực ra đó là phần khó thu xếp nhất cho ngài Thomas, và chỉ có ngài mới thực hiện được trọn vẹn.

Nhưng ngài là chủ nhân trang viên Mansfield. Khi đã quyết làm theo cách nào đó, ngài có thể tiến hành từ đầu chí cuối; Lúc này ngài nói nhiều đến việc này, giải thích và nhắc đi nhắc lại rằng thỉnh thoảng phải cho phép Fanny về thăm nhà, ngài thuyết phục vợ để cô đi. Đạt được điều đó đúng hơn là vì phu nhân Bertram quen phục tùng, chứ bà rất ít bị thuyết phục vì lý do Fanny nên đi. Trong phòng thay quần áo yên tĩnh của bà, bà suy nghĩ miên man, không bị những lời tuyên bố làm bà rối trí, bà không thể hiểu bất cứ sự cần thiết nào khiến Fanny phải ở gần cha mẹ, những người đã làm đủ thứ việc không có cô từ lâu, trong khi cô đang rất có ích cho bà. Không chỉ thiếu vắng cô, bà Norris còn bàn thêm vào, chứng minh rằng bà phải nhất quyết không chấp nhận bất cứ việc nào như thế.

Ngài Thomas đã phải viện đến lý trí, lương tâm và phẩm giá của bà. Ngài gọi đó là một sự hy sinh, đòi hỏi lòng tốt và sự tự kiềm chế của bà. Nhưng bà Norris muốn thuyết phục phu nhân rằng Fanny quá ư rỗi rãi (nó sẵn sàng từ bỏ mọi thời giờ riêng cho bà nếu yêu cầu), và tóm lại, không thể để cô thực sự muốn gì được nấy và thiếu cô được.

- Có lẽ thế, em ạ, - phu nhân Bertram chỉ đáp lại như thế, - em nói rất đúng, nhưng chắc là chị sẽ rất nhớ con bé.

Bước tiếp theo là báo tin cho Portsmouth. Fanny viết thư, và mẹ cô trả lời, tuy ngắn nhưng ân cần, vài dòng đơn giản thể hiện niềm vui tự nhiên của người mẹ sắp được gặp lại con, càng khẳng định mọi suy nghĩ của cô con gái về quan niệm hạnh phúc của cô, cô tin rằng lúc này sẽ tìm thấy một người bạn nồng nhiệt và yêu thương trong con người “mẹ”, người trước đây không biểu lộ sự trìu mến với cô nhiều lắm; Nhưng Fanny dễ dàng tin rằng đó là do lỗi của cô hoặc do cô tưởng tượng ra mà thôi. Chắc bà thờ ơ với tình yêu vì bà không tự lực được, bà hay cáu kỉnh do luôn lo lắng và sợ hãi, hoặc không biết điều vì thiếu sự chia sẻ hơn bất kỳ người nào, trong số những người xứng đáng. Giờ đây, khi cô đã biết cách trở thành người có ích và tự chủ, và khi mẹ cô không còn bận bịu vì những đòi hỏi liên miên của một ngôi nhà đầy ắp trẻ con, chắc bà sẽ có thời gian rảnh rỗi và tìm sự thoải mái, họ sẽ nhanh chóng là mẹ và con gái như nên thế với nhau.

William vui vì kế hoạch đó gần bằng em gái. Niềm vui lớn nhất của cậu là có em gái ở bên cho đến lúc cuối cùng, trước khi cậu ra khơi, và biết đâu sau cuộc tuần tra trên biển đầu tiên, cậu bước vào nhà vẫn thấy cô ở đó! Ngoài ra, cậu rất muốn cho cô nhìn thấy con tàu Thrush trước khi cô rời hải cảng (tàu Thrush chắc chắn là tàu tuần tra đẹp nhất trong quân chủng). Cả một số cải tiến trong vụng tàu mà cậu rất muốn cho cô xem.

Cậu không ngại ngùng nói thêm rằng, cô ở nhà một thời gian sẽ là một thuận lợi lớn cho mọi người.

- Anh không biết như thế nào, - cậu nói, - nhưng hình như chúng ta thiếu một số cách làm khéo léo của em và tính trật tự ngăn nắp của bố. Ngôi nhà lúc nào cũng bề bộn. Anh chắc là em sẽ xếp đặt mọi thứ đâu vào đấy. Em sẽ nói với mẹ nên làm thế nào, và em sẽ có ích cho Susan, em sẽ dạy Betsey, làm cho các em trai yêu quý và nhớ em. Rồi tất cả sẽ ổn thoả và dễ chịu biết bao!

Vào lúc thư trả lời của bà Price tới, chỉ còn vài ngày nữa ở Mansfield, các du khách trẻ tuổi đang nhiều lo lắng cho chuyến đi của họ, vì khi bàn tán về chủ đề này, bà Norris thấy mọi nỗi lo tiết kiệm tiền nong cho ông anh rể của bà là vô ích, bất chấp mong muốn và những lời bà gợi ý để Fanny đi bằng phương tiện rẻ hơn, lúc họ đến trạm du lịch, bà nhìn thấy ngài Thomas cho William tiền đi dường, bà chợt nảy ra ý nghĩ chiếm một phần ba chỗ trên xe và bỗng nhiên muốn đi cùng với họ, đi và gặp gỡ cô em gái Price thân mến, nghèo khổ của bà. Bà phát biểu ý nghĩ đó. Bà nói rằng bà đã nghĩ đến việc đi cùng với đám thanh niên, nó là cái thú của bà, bà đã không gặp cô em gái thân yêu tội nghiệp Price hơn hai chục năm, và có một người lớn tuổi trông nom sẽ là một sự giúp đỡ mấy thanh niên trong suốt cuộc hành trình, và bà không khỏi nghĩ cô em gái Price tội nghiệp sẽ cảm thấy bà rất tệ khi không cùng đi trong một dịp như thế.

William và Fanny kinh hãi với ý tưởng đó.

Mọi sự thoải mái trong cuộc hành trình dễ chịu của họ bị phá hỏng ngay lập tức. Họ nhìn nhau với sắc mặt thiểu não. Tình trạng hồi hộp của họ kéo dài một hoặc hai giờ. Không ai can thiệp, khích lệ hoặc can ngăn, rồi nó kết thúc bằng niềm vui vô tận của hai cháu bà, khi bà nhớ ra không ai có thể thay thế bà ở trang viên Mansfield lúc này, bà quá ư cần thiết cho ngài Thomas và phu nhân Bertram, vì chỉ có bà mới có khả năng trả lời liệu có rời được họ dù chỉ một tuần thôi, vì thế bà ắt phải hy sinh niềm vui khác để là người có ích cho họ.

Thực ra, bà chợt nghĩ rằng dù bà có đi đến Portsmouth miễn phí, thì cũng khó tránh được phải trả chi phí chuyến về. Vì thế, cô em gái thân yêu tội nghiệp Price đành phải nuốt nỗi thất vọng vì vắng bà trong một dịp như vậy, và có lẽ hai chục năm xa cách khác lại bắt đầu.

Các dự tính của Edmund bị chuyến đi Portsmouth, sự vắng mặt của Fanny ảnh hưởng. Cậu cũng phải hy sinh vì trang viên Mansfield như bà dì của cậu vậy. Lần này, cậu định đi London, nhưng không thể để cha mẹ ở lại khi những người cần thiết nhất làm họ thoải mái vừa rời đi, nên cậu cố gắng - tuy không khỏi tự hào - hoãn chuyến đi cậu hằng mong đợi một hoặc hai tuần lễ, với niềm hy vọng sẽ giành được hạnh phúc mãi mãi.

Cậu đã kể việc này với Fanny. Cô đã biết nhiều, vì cô phải biết mọi thứ. Thực ra, nó như một bài thuyết trình tâm phúc về cô Crawford; còn Fanny càng bị tác động hơn vì lần nói chuyện cuối cùng, tên cô Crawford được nhắc đến rất thân mật, tùy tiện. Sau đó, cậu còn bóng gió nhắc đến cô ta lần nữa. Đến tối, phu nhân Bertram dặn cháu gái nhớ viết thư ngay cho bà và năng viết, bà hứa sẽ trao đổi thư từ thường xuyên với cô. Còn Edmund, trong một lúc thuận tiện, cậu thì thầm nói thêm:

- Anh sẽ viết thư cho em, Fanny, khi có sự gì đáng viết, anh nghĩ đằng nào em cũng thích nghe, và em sẽ không biết tin sớm trong khoảng ba tháng nữa.

Cô ngờ ngợ ý nghĩa của cậu trong lúc lắng nghe, mặt cô ửng hồng khi ngước nhìn thấy vẻ quả quyết trên mặt cậu.

Vì bức thư này, cô phải tự chuẩn bị cho mình. Bức thư đó của Edmund sẽ là một việc kinh hoàng! Cô cảm thấy mình vẫn chưa trải qua hết mọi biến chuyển của ý kiến và cảm xúc, tiến trình của thời gian và sự đa dạng của hoàn cảnh tạo ra những thay đổi của cõi đời này. Cô vẫn còn chưa biết hết những nỗi thăng trầm của tâm trí con người.

Tội nghiệp Fanny, dẫu cô rất tự nguyện và háo hức với chuyến đi, buổi tối cuối cùng ở trang viên Mansfield vẫn khổ sở. Lòng cô buồn bã vì cuộc chia ly. Cô rơi lệ vì từng chỗ trong tòa nhà, và còn nhiều hơn vì từng cư dân yêu quý. Cô bám lấy bác gái vì cô thực sự nhớ bà; cô hôn tay bác trai, cố nén những tiếng nức nở vì làm ông bực mình; Còn với Edmund, cô không thể nói, không thể nhìn hoặc nghĩ khi đến lúc cuối cùng với cậu; và cứ thế cho đến lúc chia tay vì cô biết cậu ban cho cô sự tạm biệt thương mến của một người anh.

Mọi việc này đã qua trong đêm, vì họ khỏi hành vào lúc sáng rất sớm; Lúc cái nhóm nhỏ tụ họp trong bữa điểm tâm, William và Fanny nói họ đã sẵn sàng lên đường.