Chương 39

Ngài Thomas có lẽ đã hiểu mọi cảm nghĩ của cháu gái khi cô viết bức thư đầu tiên gửi phu nhân Bertram, nên ông không thất vọng. Mặc dầu được ngủ ngon giấc một đêm, có một buổi sáng dễ chịu, hy vọng sớm được gặp lại William và trong nhà tương đối yên tĩnh, vì Tom và Charles đã đi học, Sam bận việc riêng, cha cô lang thang như thường lệ, khiến cô có thể vui vẻ kể lể về gia đình, cho đến lúc này cô vẫn bình tĩnh và nén những bất thuận lại. Có lẽ ngài chỉ hiểu một nửa những điều cô cảm thấy trước khi hết một tuần, ngài sẽ nghĩ cậu Crawford chắc chắn sự giành được cô, và đắc ý vì sự khôn ngoan của mình.

Chưa hết một tuần, mọi sự đã chán ngán. Thứ nhất, William đã đi rồi. Tàu Thrush đã nhận được mệnh lệnh, gió đã đổi, và cậu đã ra khơi trong vòng bốn ngày từ khi hai anh em về Portsmouth. Trong những ngày này, Fanny chỉ gặp cậu vẻn vẹn hai lần, ngắn ngủi và vội vàng, khi cậu đến phiên được lên bờ. Chẳng được trò chuyện thoải mái, không được đi dạo trên các thành lũy, không đến thăm xưởng đóng tàu, không làm quen với Thrush, tuyệt nhiên chẳng có chút gì mà họ dự định và mong đợi. Mọi thứ ở nơi này làm cô nản lòng, trừ tình thương mến của William. Ý nghĩ cuối cùng của cậu lúc rời nhà là dành cho cô. Cậu quay lại bên cửa lần nữa và dặn:

- Mẹ ơi, mẹ chăm sóc Fanny nhé. Nó dịu dàng, không quen dữ dội như chúng ta đâu. Con nhờ cậy mẹ, xin mẹ trông nom nó.

William đã đi rồi, và căn nhà cậu để cô lại gần như trái ngược với mong ước của cô về mọi mặt, Fanny không thể dối mình. Đây là nơi trú ngụ của những tiếng om sòm, của sự bừa bộn và buông tuồng. Chẳng ai ở đúng chỗ, chẳng việc gì làm như nên làm. Cô không thể kính trọng cha mẹ như cô mong đợi. Về cha, cô không tin tưởng vào ông lắm, nhưng ông ngày càng lơ là gia đình, các thói quen của ông tệ hại hơn, thái độ thô bạo hơn cô nghĩ.

Ông không thiếu khả năng nhưng không ham học hỏi, không có thông tin gì ngoài nghề nghiệp, ông chỉ đọc báo và danh sách các sĩ quan hải quân, ông chỉ nói đến xưởng đóng tàu, cảng, Spithead và Motherbank; Ông chửi tục và say rượu, ông thô bỉ và phì nộn. Cô nhớ lại trước kia, chưa bao giờ ông có chút dịu dàng trong cư xử với cô. Tất cả chỉ là ấn tượng chung chung về sự thô lỗ to tiếng, còn hiện giờ ông chẳng buồn để ý đến cô, ngoài việc lấy cô ra làm đối tượng cho những câu đùa tục tĩu.

Nỗi thất vọng về mẹ còn lớn hơn; Vì cô đã mong đợi nhiều mà gần như chẳng thấy gì. Bao hy vọng hão huyền của cô sớm sụp đổ tan tành. Bà Price không độc ác, nhưng thay vì giành được sự yêu mến và tin cậy của bà và ngày càng thân thiết hơn, con gái bà không bao giờ gặp sự ân cần của bà hơn ngày đầu tiên cô tới. Bản tính dễ thỏa mãn, sự quyến luyến của bà Price không có nguồn cơn nào khác. Trái tim và thời gian của bà đã đầy ắp, bà chẳng còn thời gian rảnh rỗi và tình thương mến dành cho Fanny. Các con gái chẳng là gì lắm với bà. Bà yêu quý các con trai, nhất là William, nhưng Betsey là đứa con gái bà quan tâm nhiều nhất. Bà nuông chiều nó vô nguyên tắc nhất hạng. William là niềm kiêu hãnh của bà, Betsey là con cưng của bà; Còn John, Richard, Sam, Tom và Charles chiếm trọn mọi sự quan tâm của tình mẹ trong bà, là những lo âu và nguồn an ủi của bà. Trái tim bà san sẻ như thế đấy, thời gian của bà chủ yếu dành cho ngôi nhà và những người hầu. Ngày tháng của bà trôi qua theo kiểu lăng xăng trì độn, lúc nào cũng bận bịu mà chẳng tiến triển gì, luôn chậm trễ và than vãn, không hề sửa đổi phương pháp, muốn là người chi tiêu tiết kiệm mà không hề biết trù tính hoặc cân đối; bất mãn với người hầu nhưng thiếu hẳn sự khéo léo buộc họ khá hơn, hoặc giúp đỡ, hoặc khiển trách hay cho phép, bà không hề có khả năng giành được sự kính trọng của họ.

So với hai người chị, bà Price có nhiều điểm tương đồng với phu nhân Bertram hơn bà Norris. Bà là người quản lý do hoàn cảnh bắt buộc, thiếu hẳn mọi khuynh hướng và sự linh lợi của bà Norris. Bà vốn dễ tính một cách tự nhiên và biếng nhác, giống hệt phu nhân Bertram; Một hoàn cảnh giàu có và vô công rồi nghề tương tự sẽ hợp với khả năng của bà hơn là phải cố gắng và hy sinh mà cuộc hôn nhân hấp tấp đã đẩy bà vào. Bà có thể là người phụ nữ có vai vế lịch lãm như phu nhân Bertram, nhưng bà Norris sẽ là một người mẹ đáng kính hơn cho chín đứa con với khoản thu nhập ít ỏi.

Fanny có thể cảm nhận nhiều trong toàn bộ sự việc. Cô ngại dùng ngôn từ, nhưng cô phải và đã cảm thấy mẹ cô là người mẹ thiên vị, khờ dại, lãng phí, chậm chạp và lôi thôi lếch thếch, không thể dạy dỗ và kiềm chế đàn con, ngôi nhà của bà là một quang cảnh quản lý tồi, thiếu tiện nghi từ đầu chí cuối, bà không tài năng, không biết chuyện trò, không yêu quý chính bản thân mình, không muốn hiểu con gái hơn, không khao khát tình bạn của cô, cũng chẳng muốn bầu bạn với cô để có thể giảm nhẹ những cảm nhận ấy của cô.

Fanny nóng lòng muốn làm người có ích và không tỏ ra cao ngạo với gia đình vì nền giáo dục xa lạ của mình, hoặc trong mọi thứ bất ổn và không thích thú, cô cố gắng góp phần cho nó thoải mái, vì vậy cô bắt tay ngay vào làm mọi việc cho Sam, làm việc sớm tối, kiên trì và nhanh gọn, làm rất nhiều đến mức lúc xuống tàu, cậu ta đã có sẵn hơn nửa tá bộ đồ vải lanh. Cô vui sướng cảm thấy mình có ích và không thể tưởng tượng mọi người sẽ xoay sở ra sao nếu không có cô.

Sam vốn là người hay to tiếng và độc đoán, cô khá tiếc khi nó ra đi, vì nó là người lanh lợi và sáng dạ, cô mừng vì nó được thuê chạy việc vặt ở thành phố; Mặc dù gạt bỏ sự phản kháng của Susan, nó bắt đầu bị tác động vì sự chăm sóc và những lời khuyên nhủ nhẹ nhàng của Fanny. Cô thấy nó là đứa em trai tốt nhất, song cũng ra đi rồi. Tom và Charles ít ra còn nhiều năm nữa, chúng còn xa mới đến lứa tuổi của tình cảm và lý trí, mới có thể gợi ý để chúng biết kết bạn cho có lợi và nỗ lực để thành người đỡ khó chịu. Cô sớm thất vọng vì ít có ấn tượng với các em gái, chúng rất khó dạy tuy cô đã tốn thời gian và công sức để thử. Chiều chiều khi đi học về là chúng chơi đùa huyên náo, ầm ĩ khắp nhà, và cô sớm mong mỏi được nghỉ cố định nửa ngày thứ Bảy.

Betsey cũng là một đứa trẻ hư, được dạy coi bảng chữ cái là kẻ thù kinh khủng nhất, và được bỏ mặc tùy ý với những người hầu, rồi được khuyến khích mách tội của họ, nó gần như không còn khả năng yêu thương và giúp đỡ. Cô có nhiều nghi vấn về tính nết của Susan. Nó liên tục bất đồng với mẹ, cãi cọ bừa bãi với Tom và Charles, dỗi với Betsey, tất cả khiến Fanny kiệt sức, mặc dù phải công nhận rằng chúng không gây sự, cô vẫn ngại tình trạng này sẽ đẩy chúng xa dần sự tử tế và bản thân cô cũng không được yên.

Một gia đình như thế có lẽ sẽ gạt Mansfield ra khỏi đầu cô và dạy cô nghĩ đến ông anh họ Edmund với những tình cảm có mức độ. Trái lại, cô chẳng nghĩ đến gì ngoài Mansfield, đến những người yêu quý ở đó, những cách xử sự phải phép. Giờ đây cô đang ở một nơi hoàn toàn trái ngược với nó. Sự thanh lịch, đúng mực, quy củ, hài hòa và có lẽ, trên hết thảy là sự yên bình và lặng lẽ ở Mansfield khiến cô nhớ nó từng giờ trong ngày, vì mọi thứ ngược hẳn với ở đây.

Sống trong tiếng ồn ào triền miên có hại cho người có thân hình mảnh khảnh và tính tình dễ sợ hãi như Fanny, đến mức không một sự tao nhã hoặc hài hòa nào thêm vào có thể cứu vãn nổi. Đây là điều khổ sở nhất. Ở Mansfield không hề có tiếng cãi cọ, không ai cao giọng, không có kiểu ăn nói lấc cấc, không nghe thấy tiếng bước chân thô bạo; mọi sự trôi đi đều đặn, quy củ, vui vẻ; Ai cũng có ý nghĩa riêng của mình, tình cảm của mọi người được hỏi han. Nếu bị coi là thiếu dịu dàng, sẽ bù lại bằng lương tri và lịch sự. Với những chuyện bực bội nho nhỏ, thường là do bà Norris gây ra, thì cũng ngắn và vặt vãnh, so với sự huyên náo không ngừng tại nơi ở hiện nay của cô thì chỉ như giọt nước so với đại dương. Ở đây, ai cũng ồn ào, ai cũng nói to (có lẽ trừ mẹ cô, rất giống với lối nói đơn điệu nhẹ nhàng của phu nhân Bertram, chỉ mòn mỏi khi cáu kỉnh). Muốn bất cứ thứ gì là hét toáng lên và những người hầu cũng hét trả từ trong bếp. Các cánh cửa sập ầm ầm không ngừng, cầu thang không bao giờ yên, chẳng việc gì làm mà không lách cách, loảng xoảng, không ai ngồi yên và chẳng ai có thể hạ lệnh chú ý khi người khác nói.

Trước khi hết tuần, trong lúc suy nghĩ về hai ngôi nhà, Fanny thèm được dùng lời đánh giá nổi tiếng của tiến sĩ Johnson[31] về hôn nhân và cuộc sống độc thân, để nói rằng, dù trang viên Mansrield có thể có một số đau khổ, nhưng ở Portsmouth cũng chẳng vui sướng gì.

[31] Ám chỉ câu nói của Sanuel Johnson: “Hôn nhân có nhiều đau khổ, nhưng sống độc thân cũng chẳng sung sướng gì”. - ND.