Chương 40

Fanny đủ có lý khi lúc này không ngờ nghe tin tức từ cô Crawford nhanh đến thế, vì họ đã bắt đầu trao đổi thư từ. Bức thư tiếp theo của Mary Crawford tới sau khi nghỉ một hồi dài hơn thư cuối, nhưng cô đã không đúng khi cho rằng cách quãng như thế khiến cô thấy nhẹ nhõm. Đây là một vòng quay kỳ lạ của tâm trí! Fanny thực sự vui mừng nhận thư lúc nó tới. Trong cảnh sống hiện tại của cô, không có sự giao du tử tế, xa cách mọi thứ cô đã quen quan tâm, bức thư của một người từng ở nơi cô sống, viết rất trìu mến và tao nhã ở mức độ nhất định rất được hoan nghênh. Lời năn nỉ tăng thêm sự gắn bó, là cớ để tạ sự không viết cho cô sớm hơn, “và bây giờ tôi đã bắt đầu”, - cô ta viết tiếp, - “thư tôi chẳng bõ cho cô đọc, vì cuối thư không có những lời yêu thương nho nhỏ, không có ba hoặc bốn dòng say đắm của H.C., con người tận tuy nhất đời, vì Henry đang ở Norfolk, công việc khiến anh ấy phải đến Everingham từ mươi ngày trước, hoặc có khi anh ấy giả vờ như thế để được ra đi cùng lúc với cô. Mà này, sự vắng mặt của anh ấy có khi lại hay cho cô em gái lười viết thư, vì sẽ không có những lời như: “Này Mary, bao giờ em viết thư cho Fanny? Giờ không phải lúc em viết cho Fanny sao?” để nhắc nhở tôi. Rốt cuộc, sau nhiều cố gắng khác nhau, tại một cuộc họp mặt, tôi đã gặp các chị họ của cô, “Julia và chị Rushworth thân mến”, hôm qua họ nhận ra tôi, và chúng tôi mừng rỡ gặp lại nhau. Chúng tôi có vẻ rất mừng khi gặp nhau, còn tôi thực sự nghĩ là chỉ in ít thôi. Chúng tôi có rất nhiều chuyện để nói. Tôi có nên kể với cô trông chị Rushworth ra sao khi nhắc đến tên cô không? Tôi không quen nghĩ chị ấy thiếu bình tĩnh, nhưng hôm qua thì hoàn toàn không đủ bình tĩnh như đòi hỏi. Nói chung, khí sắc của Julia tươi tỉnh hơn trong hai người, chí ít cũng theo lời cô từng nói. Từ lúc tôi nói đến “Fanny”, sắc mặt chị ấy không hồi lại và nói đến cô như một người chị nên làm. Nhưng ngày để chị Rushworth phô diễn nhan sắc sắp đến; chúng tôi đã nhận được thiếp mời dự bữa tiệc đầu tiên của chị ấy vào ngày hai mươi tám. Hôm đó chắc chị ấy sẽ đẹp lộng lẫy, vì chị ấy sẽ khai trương một trong những tòa nhà đẹp nhất trên phố Wimpole. Tôi đã ở đấy hai năm trước, khi tòa nhà còn là của phu nhân Lascelles, và tôi thích tòa nhà đó gần như hơn mọi nhà khác ở London, và nói theo kiểu bình dân thì chị ấy đã vớ được một món hời. Henry không thể có khả năng lo cho chị ấy một ngôi nhà như thế. Tôi hy vọng chị ấy nhớ điều đó, và thoả nguyện với vai trò hoàng hậu trong cung điện, mặc dù nhà vua ở hậu cảnh là hay nhất, và tôi cũng chẳng khoái gì trêu chọc chị ta, nên tôi sẽ không bao giờ ép chị ta nghe thấy tên Fanny. Rồi chị ta sẽ dần dần bình tĩnh lại. Theo những gì tôi nghe và nhìn thấy, nam tước Wildenhaim vẫn chú ý đến Julia, nhưng tôi không biết cậu ta có được khích lệ thật lòng không đây. Cô ta nên làm tốt hơn. Một danh giá đáng thương không nơi bấu víu, và tôi không thể hình dung trường hợp này có gì thú vị, vì lấy đi những lời huênh hoang rỗng tuếch của cậu ta, thì nam tước chẳng là cái thá gì. Một nguyên âm tạo nên sự khác biệt thật lớn - nếu số tiền thuê mướn của cậu ta ngang với những lời huênh hoang của cậu ta[32]! Còn ông anh họ Edmund của cô hành động thật chậm chạp, có lẽ vì bị các công việc của giáo xứ cầm chân. Nhỡ đâu có một bà già nào đó ở Thomton Lacey đã cải đạo. Bất đắc dĩ, tôi phải coi mình bị một chàng trai bỏ rơi. Tạm biệt nhé, Fanny dịu dàng thân mến của tôi ơi, bức thư này từ London dài quá mất rồi. Hãy trả lời tôi vài dòng để vui mắt Henry khi anh ấy trở về, và kể cho tôi nghe về những anh chàng thuyền trưởng táo bạo mà cô coi thường, vì lợi ích của anh ấy nhé”.

Thật là một món ăn bổ dưỡng cho cảnh trầm tư mặc tưởng trong bức thư này, và chủ yếu là những suy ngẫm chẳng vui gì; nó kết nối cô với người vắng mặt bằng mọi thứ bứt rứt khó chịu, kể cho cô nghe những sự việc và những con người mà chưa bao giờ cô thấy muốn biết nhiều như lúc này, và chắc là cô sẽ rất vui nếu tuần nào cũng nhận được một bức thư. Trao đổi thư từ với bác gái Bertram là mối quan tâm duy nhất được cô rất thích thú.

Vì bất cứ sự giao thiệp nào ở Portsmouth cũng không thể cải thiện cho những khiếm khuyết ở nhà, chẳng có người quen biết nào của cha hoặc mẹ cô có thể làm cô hài lòng dù nhỏ nhất, cô chẳng thấy ai có thiện chí để cô có thể khắc phục được sự bẽn lẽn và dè dặt của mình. Cô thấy tất thảy đàn ông đều thô bạo, đàn bà lại sỗ sàng, mọi người đều thiếu giáo dục, cô chỉ hài lòng đôi chút khi được giới thiệu với người quen mới hoặc cũ. Ban đầu, các cô gái có vẻ nể trọng cô vì tưởng cô xuất thân ở gia đình tòng nam tước, rồi chẳng mấy chốc họ mếch lòng vì thứ họ coi là “điệu bộ” vì cô không chơi được dương cầm, cũng chẳng mặc áo choàng lông, và quan sát kỹ hơn, họ thấy chẳng có gì quyền quý.

Niềm an ủi vững chắc đầu tiên mà Fanny nhận được từ những chuyện khó chịu trong nhà, thứ đầu tiên mà theo đánh giá của cô có thể chấp nhận hoàn toàn, có thể đem lại một lời hứa hẹn lâu bền, là cô đã hiểu Susan hơn và hy vọng điều đó sẽ có ích cho cô. Susan luôn đối xử vui vẻ với Fanny, nhưng tính cách kiên quyết của nó khiến cô kinh ngạc và hoảng sợ, và ít nhất mất nửa tháng trời, Fanny mới hiểu một thiên hướng hoàn toàn khác với cô. Susan nhìn thấy nhiều thứ sai trái trong nhà, và muốn uốn nắn chúng. Nó là một cô gái mười bốn tuổi, hành động theo một lý trí không được giúp đỡ, lang thang tìm phương pháp sửa đổi mà chưa hoàn thiện; còn Fanny chẳng mấy chốc đã sẵn lòng thán phục sự hiểu biết tự nhiên của một đầu óc sớm nổi bật, hơn là khiển trách nghiêm khắc những lỗi lầm mà cách chỉ đạo như thế dẫn đến. Susan chỉ hành động theo lòng chân thật tương tự và theo đuổi một phương pháp tương tự mà nó tự nhận thức và đánh giá, nhưng tính tình mềm dẻo và ít sốt sắng hơn của cô chùn bước trước sự quả quyết. Susan cố gắng để trở nên có ích, ở nơi mà cô chỉ có thể bỏ đi và bật khóc, thì Susan lại có ích vì nó hiểu được sự việc; những sự việc vốn tồi tệ và sẽ càng tệ hơn nếu vì một người xen ngang như thế, nên cả mẹ nó và Betsey đều phải kiềm chế, đỡ buông thả quá đáng và nói năng thô tục.

Trong mọi cuộc tranh cãi với mẹ, Susan đều có lợi thế về lý lẽ, và sự ngọt nhạt của mẹ nó chưa bao giờ làm nó mềm lòng. Sự yêu thương mù quáng luôn nảy sinh ra bao điều sai trái quanh nó, cô không bao giờ biết đến. Không hề biết ơn vì tình cảm yêu mến quá khứ hoặc hiện tại, khiến nó chịu đựng những thái độ quá quắt của người khác tốt hơn.

Mọi sự này dần dần trở nên rõ ràng, và dần dà trước mặt chị nó, Susan như một đối tượng vừa đáng thương vừa đáng trân trọng. Tuy vậy, Fanny không thể không thấy thái độ của Susan là sai, nhiều khi rất sai, nó thường chọn lựa sai phương pháp và không đúng lúc, vẻ mặt và lời ăn tiếng nói của nó thường không thể chịu nổi, nhưng Fanny bắt đầu hy vọng có thể sửa được. Cô thấy Susan kính trọng cô và mong ước được cô nhận xét tốt. Một điều mới mẻ giống như một nghi lễ uy quyền đối với Fanny, mới vì tự hình dung mình có khả năng dìu dắt hoặc cho người khác biết, cô quyết định cho Susan những lời gợi ý tình cờ và cố gắng rèn những lợi thế của nó trong các ý kiến đúng đắn hơn, vừa có ích cho mọi người, vừa là cách khôn ngoan nhất cho nó, vốn là những phẩm chất đã ổn định trong con người Fanny nhờ được dạy dỗ cẩn thận hơn.

Ảnh hưởng của cô, hay ít nhất là lương tri và sử dụng lương tri của cô xuất phát từ một hành động tử tế với Susan, sau nhiều ngập ngừng tế nhị, cuối cùng cô đã đạt được. Nó chợt đến với cô rất sớm, vì một khoản tiền nhỏ biết đâu có thể phục hồi sự yên bình mãi mãi vì một chủ đề đau đớn là con dao bằng bạc, lúc này được nêu ra và tiếp tục. Tất cả của cải Fanny được sở hữu là mười bảng, bác trai đã cho cô khi chia tay, khiến cô có thể hào phóng như ý muốn. Nhưng cô hoàn toàn không quen ban ơn, trừ với những người rất nghèo, lại không thạo việc loại bỏ những thứ tệ hại, hoặc giành chỗ cho sự ân cần của mình, thêm nỗi e ngại đề cao mình như một tiểu thư trong nhà, nên phải một thời gian cô mới dám trao tặng món quà đó cho thích hợp. Tuy vậy, rốt cuộc rồi cũng xong. Con dao bằng bạc được mua cho Betsey, nó nhận rất sung sướng, sự mới mẻ của con dao khiến nó có mọi lợi thế mà những đứa khác ao ước. Susan được hoàn toàn sử dụng con dao bạc cũ làm của riêng, Betsey tuyên bố hùng hồn rằng bây giờ nó đã có con dao đẹp hơn nhiều, nó sẽ không bao giờ muốn có con dao kia nữa; Không bị mẹ mắng hình như là truyền tải sự hài lòng của mẹ mà Fanny đã sợ là không thể được. Hành động được trả lời đầy đủ: những cuộc cãi cọ trong nhà dứt hẳn, Susan cởi mở nỗi lòng với cô và đem lại cho cô một thứ hơn cả tình yêu và sự thú vị. Susan tỏ ra tinh tế, nó hài lòng vì được sở hữu thứ đã tranh chấp ít nhất hai năm trời, nó sợ chị nó chống lại nó, sợ bị khiển trách, nay việc chị nó mua thứ cần thiết đã làm cả ngôi nhà yên tĩnh.

Tính nó vốn cởi mở. Nó hiểu nỗi sợ của mình, tự trách mắng bản thân vì hăng hái giành giật đến thế, và từ lúc Fanny hiểu giá trị của tâm tính nó và hiểu đầy đủ rằng nó luôn tìm kiếm những ý kiến hay ho của chị nó và coi trọng sự đánh giá của chị, nó bắt đầu cảm thấy hạnh phúc của tình yêu thương và ấp ủ hy vọng được chị nó giúp ích cho một đầu óc đang cần và xứng đáng được giúp đỡ. Fanny khuyên nhủ, lời khuyên quá hợp lý không thể cãi lại, nhẹ nhàng và ý tứ đến mức một tính tình không hoàn thiện cũng không cáu kỉnh nổi; cô vui vẻ quan sát hiệu quả tốt đẹp tuy chưa thường xuyên, còn hơn là chẳng mong đợi gì bởi một người nhìn thấy mọi bổn phận và động cơ cá nhân trong lúc phục tùng và chịu đựng, cũng nhìn thấy sự sâu sắc đáng mến của tình cảm, tất cả những thứ đó ắt phải hàng giờ mài xát lên một cô gái như Susan. Chẳng mấy chốc, sự băn khoăn lớn nhất của cô không phải Susan là đứa vô lễ và nôn nóng chống lại cô, mà càng hiểu nó kỹ hơn, càng thấy nó có nhiều quan niệm tốt đẹp của riêng nó. Bị nuôi dạy giữa bao sự lơ đễnh và sai lầm, nó phải tự hình thành những quan điểm đúng đắn, lại không có một người anh họ như Edmund hướng dẫn những suy nghĩ và cố định những nguyên tắc cho nó.

Thế là sự thân mật giữa hai chị em như một thuận lợi cần thiết cho từng người. Ngồi cùng nhau trên gác, họ tránh được những om sòm, náo loạn của ngôi nhà. Fanny yên lặng, và Susan học cách không nghĩ đến những điều bất hạnh để tận hưởng sự yên bình. Hai chị em ngồi, không lò sưởi, nhưng họ đã quen với sự thiếu thốn đó, kể cả với Fanny, và cô đỡ khổ sở hơn vì khiến cô nhớ tới căn phòng đằng Đông. Đây là điểm giống nhau duy nhất. Hai nơi ở chẳng có gì giống về không gian, ánh sáng, đồ đạc và viễn cảnh, và cô thường thốt ra một tiếng thở dài vì nhớ tới những cuốn sách, những cái hộp của cô và nhiều thứ tiện nghi ở đó. Dần dần, các cô gái ở gần hết buổi sáng trên gác, ban đầu chỉ làm việc và nói chuyện, nhưng sau vài ngày, nhớ những cuốn sách đầy uy lực và kích thích đến mức Fanny thấy không thể không cố tìm lại. Trong nhà cha cô chẳng có cuốn sách nào, nhưng giàu sang là thứ xa xỉ và liều lĩnh, vì thế cô tìm cách mượn ở thư viện. Cô ghi phiếu mượn, và sửng sốt vì mọi thứ trong mục đăng ký cá nhân, sửng sốt vì việc cô làm, là người thuê và người chọn sách! Cô mở mang cho bất cứ người nào có cơ hội thấy sự lựa chọn của cô! Nhưng là thế đấy. Susan chẳng đọc gì, còn Fanny thèm được chia sẻ với nó niềm vui đầu tiên và truyền cho nó sở thích tìm một tiểu sử và thơ mà cô ưa thích.

Ngoài ra, cô hy vọng bận bịu sẽ chôn vùi những hồi nhớ về Mansfield choán quá nhiều tâm trí cô, nếu cô chỉ làm công việc chân tay; Nhất là thời gian này, hy vọng đó có thể khiến suy nghĩ của cô sao nhãng khỏi việc theo đuổi Edmund đến London, theo bức thư gần đây nhất của bác gái, cô biết cậu đã ra đi. Cô không nghi ngờ gì chuyện xảy ra sau đó. Sự khai báo đầy hứa hẹn cứ lơ lửng trên đầu cô. Tiếng gõ cửa của ông đưa thư bên nhà hàng xóm bắt đầu mang đến những nỗi sợ hãi hàng ngày, nếu đọc sách có thể xua đuổi ý nghĩ ấy ra khỏi tâm trí dù chỉ nửa giờ thôi, cũng đáng lắm rồi.

[32] Ở đây tác giả chơi chữ: rent là tiền thuê mướn các loại, còn rant là lời huênh hoang rỗng tuếch. - ND.