Chương 44

Bảy tuần trong hai tháng gần như sắp qua, bức thư của Edmund được mong mỏi quá lâu mới đến tay Fanny. Lúc mở thư và thấy nó dài dằng dặc, cô mất một phút chuẩn bị tinh thần cho một sự kiện hạnh phúc, một tình yêu dồi dào và những lời ca ngợi con người may mắn đang là nữ chủ số phận của cậu. Nội dung thư như sau:

Trang viên Mansfield

Fanny thân mến của anh,

Hãy tha lỗi cho anh vì không viết cho em trước. Crawford bảo em mong tin anh, nhưng anh không thế viết khi ở London, và tin rằng em sẽ hiểu cho sự im lặng của anh. Lẽ nào anh có thể gửi em vài dòng qua quýt, chắc em không muốn thế, và nó cũng không phải là bản tính của anh. Anh trở về Mansfield trong tình trạng ít quả quyết so với khi anh ra đi. Hy vọng của anh đã mong manh đi nhiều. Chắc em hiếu điều này. Em rất mến cô Crawford, nên cô ấy có tâm sự với em cũng là điều rất tự nhiên, để em có thể phỏng đoán tàm tạm về tình cảm của anh. Tuy vậy, anh sẽ không ngăn cản sự giao lưu của mình. Niềm tin của bọn anh với em không được mâu thuẫn, anh đề nghị không hỏi han gì thêm, nhé. Trong suy nghĩ, anh thấy dễ chịu vì bọn anh có cùng một người bạn, và cho dù giữa bọn anh có thể có nhiều khác biệt không vui về quan điểm, cả hai đều có một điểm chung là yêu quý em. Với anh, thật dễ chịu khi kể cho em nghe các sự việc, kế hoạch hiện tại của anh, nếu như có thể nói là kế hoạch. Anh về nhà hôm thứ Bảy. Anh đã ở London ba tuần, và gặp cô ấy rất thường xuyên. Bà Fraser rất chú ý đến anh, đấy là điều khá được mong đợi. Anh dám nói rằng anh không cư xử vừa phải trong cuộc giao lưu này như ở Mansfield. Tuy vậy, thái độ của cô ấy khá hơn bất kỳ cuộc gặp gỡ không thường xuyên. Khi anh gặp cô ấy, cô ấy rất khác, anh không thể phàn nàn điều gì, ngoài việc cô ấy rất thay đổi; Bữa tiệc chiêu đãi đầu tiên của anh không như anh hằng mong đợi, khiến anh suýt nữa quyết định rời London ngay lập tức. Anh không cần kể tỉ mỉ làm gì. Em thừa biết mặt yếu của cô ấy, có thể hình dung ra những câu nói xã giao và những biểu hiện đang dày vò anh. Cô ấy rất phấn chấn, vây quanh là những người được tính tình quá vui vẻ của cô ấy khích lệ những tình cảm xấu xa của họ. Anh không ưa bà Fraser. Bà ta là một phụ nữ hờ hững, kiêu ngạo, lấy chồng hoàn toàn vụ lợi, và mặc dù cuộc hôn nhân ấy rõ ràng là không hạnh phúc, khiến bà ta thất vọng, chưa kể đến những lời chê bai về óc suy xét hoặc tính tình, hoặc chênh lệch tuổi tác, mà rốt cuộc hiện tại bà ta không giàu có bằng nhiều người quen biết khác, nhất là so với bà chị là phu nhân Stornaway, là người ủng hộ nhiệt liệt mọi tính toán hám lợi và tham vọng, khiến bà ta trở thành người đủ hám lợi và tham vọng. Anh coi sự thân mật của bà ta với hai cô em gái ấy là điều bất hạnh lớn nhất cho cuộc đời Mary và của anh. Họ đã làm cô ấy lầm đường lạc lối từ nhiều năm nay. Nếu cô ấy có thể tách khỏi bọn họ - đôi khi anh không thất vọng vì việc đó, vì cảm giác yêu mến xuất hiện - với anh, chủ yếu là về phía họ. Họ rất mến cô ấy, nhưng anh chắc là cô ấy không yêu mến họ như yêu em đâu. Thực ra, khi nghĩ đến sự gắn bó tha thiết của cô ấy với em và cách xử sự sáng suốt, thẳng thắn như một người chị, cô ấy như một người khác hẳn, có thể làm mọi hành động quý phái, và anh tự trách mình đã quá khắt khe với một loại người ham vui. Anh không thế từ bỏ cô ấy, Fanny ạ. Cô ấy là người phụ nữ duy nhất trên đời mà anh có thể nghĩ đến như một người vợ. Nếu anh không tin là cô ấy quan tâm đến anh, đương nhiên anh sẽ không nói đến chuyện này, nhưng anh rất tin. Anh tin rằng cô ấy không hề ưa thích ai hơn. Anh không phải ghen tuông với bất cứ người nào. Đây là ảnh hưởng của tầng lớp sang trọng mà anh cố giữ. Đây là những tập quán giàu sang mà anh e ngại. Suy nghĩ của cô ấy không cao hơn của cải mà cô ấy có thể được bảo đảm, nhưng chúng vượt xa thu nhập của bọn anh hợp lại. Tuy nhiên, ngay cả việc này cũng thấy dễ chịu. Thà anh chịu đựng đế mất cô ấy vì anh chưa đủ giàu, còn tốt hơn là vì nghề nghiệp của anh. Điều đó chỉ chứng tỏ tình cảm yêu mến của cô ấy không có khả năng hy sinh mà trên thực tế, anh hầu như anh không có lý do chính đáng để đòi hỏi; và nếu anh từ chối điều đó, anh cho đẩy là một động cơ lương thiện. Anh kỳ vọng những định kiến của cô ấy không không mạnh như họ. Em sẽ hiểu chính xác suy nghĩ của anh lúc chúng nảy sinh, Fanny thân mến của anh. Có lẽ đôi khi chúng trái ngược nhau, nhưng nó sẽ không là một hình ảnh kém trung thành trong tâm trí anh. Như anh nói từ đầu, anh rất vui khi kể với em mọi điều anh cảm nghĩ. Liên tưởng như chúng ta vẫn làm, thì từ bỏ Mary Crawford sẽ là từ bỏ xã hội của những người anh yêu quý nhất, tự xua đuổi mình ra khỏi những ngôi nhà và bè bạn là những nơi khi gặp cảnh gieo neo, anh sẽ đến tìm sự an ủi. Anh phải coi mất Mary giong như Henry Crawford mất Fanny. Nó là một việc dứt khoát, một sự từ chối thực sự, anh mong sẽ biết cách chịu đựng, và biết cách giảm bớt sự nắm giữ trái tim anh của cô ấy trong vài năm, nhưng anh đang viết những điều vớ vẩn, nào anh bị từ chối, nào anh chịu đựng ra sao, còn anh vẫn đang, và không bao giờ có thể ngừng cố gắng vì cô ấy. Đây là sự thật. Câu hỏi duy nhất là làm thế nào? Liệu dùng cách nào là phù hợp nhất? Thỉnh thoảng, anh nghĩ sau lễ Phục sinh, anh lại đi London lần nữa, rồi có lúc lại quyết định chẳng làm gì cho đến khi cô ấy trở lại Mansfield. Hiện giờ, cô ấy vui vẻ nói đến tháng Sáu sẽ ở Mansfield. Nhưng tháng Sáu còn xa quá, và anh tin là anh sẽ viết thư cho cô ấy. Biết chắc từ sớm là vấn đề quan trọng. Tình trạng hiện tại của anh thật tẻ nhạt đến khổ sở. Cân nhắc mọi điều, anh nghĩ một bức thư sẽ là cách giải thích rõ ràng nhất. Anh sẽ có thể viết rất nhiều những điều anh không thể nói ra, và để thời gian cho cô ấy suy nghĩ trước khi quyết định trả lời; anh cho rằng kết quả của sự suy nghĩ khiến anh đỡ e ngại hơn là câu trả lời ngay lập tức, bốc đồng và hấp tấp. Anh nghĩ anh cũng thế. Mối nguy lớn nhất của anh là sự tư vấn của bà Fraser với cô ấy, còn anh ở xa, không thể làm gì được. Một bức thư sẽ bị đem ra bàn bạc đến là khó chịu, ở nơi mà đầu óc thiếu sự quyết định hoàn hảo, một cố vấn trong một lúc không may, có thể dẫn đến những việc sau này rất hối tiếc. Anh phải suy nghĩ việc này thêm chút nữa. Thư dài quá rồi, toàn những lo âu của anh, sẽ khiến cho một tình bạn đủ chán, dù là của Fanny. Lần cuối cùng anh gặp Crawford là ở bữa tiệc của bà Fraser. Anh ngày càng không hài lòng vì mọi thứ mắt thấy tai nghe về cậu ta. Chẳng có một bóng dáng do dự. Cậu ta hiểu rõ suy nghĩ của mình và hành động theo ý mình, một nét đặc biệt không thể lường trước. Nhìn cậu ta và em gái lớn của anh trong cùng một căn phòng, anh không thể không nhớ lại những điều em đã kể trước kia, và anh hiểu họ không gặp nhau như bạn bè. Về phía Maria, nó lãnh đạm rõ rệt. Hai người hầu như không nói chuyện. Anh thấy cậu ta lùi lại, sửng sốt, và anh lấy làm tiếc là lẽ ra bà Rushworth phải phẫn nộ với người trước kia đã tỏ ra coi thường tiếu thư Bertram. Chắc em muốn nghe ý kiến của anh về Maria làm vợ thoải mái đến mức độ nào. Không có vẻ gì là bất hạnh. Anh hy vọng chúng khá hòa thuận với nhau. Anh ăn tối hai lần ở phố Wimpole và có thể đến đó thường xuyên hơn, nhưng có một người em rể như Rushworth rất bẽ mặt. Xem chừng Julia thích London quá mức. Anh hơi thích ở đấy, nhưng kém ở đây. Chúng ta không phải là một nhóm sôi nổi. Em rất thiếu điều đó. Anh nhớ em hơn có thể biểu lộ. Mẹ anh rất nhớ em và mong được tin em sớm. Bà nhắc đến em hầu như hàng giờ và anh rất tiếc vì bà vắng em biết bao tuần lễ rồi. Cha anh định đi đón em, nhưng chắc phải sau lễ Phục sinh, lúc ông có việc trong thành phố. Anh hy vọng em rất vui vẻ ở Portsmouth, nhưng đây không phải là chuyến thăm viếng kéo dài tới một năm. Anh muốn em ở nhà, vì rất muốn biết ý kiến của em về Thomton Lacey. Anh ít hăng hái cải tạo mở rộng, cho đến khi nào anh biết nơi ấy sẽ có một nữ chủ. Anh cho rằng nhất định anh sẽ viết. Đã quyết định nhà Grant sẽ đi Bath, họ sẽ rời Mansfield vào hôm thứ Hai. Anh mừng vì việc đó. Anh không đủ thoải mái để hòa hợp với bất cứ ai, nhưng bác gái em hình như cảm thấy không may mắn vì một bài báo về tin tức ở Mansfield lại rơi vào ngọn bút của anh thay vì của bà.

Tạm biệt em, Fanny yêu quý nhất của anh.

“Mình không bao giờ muốn, chắc chắn mình sẽ không bao giờ muốn có một bức thư như thế này nữa” là lời thầm tuyên bố của Fanny lúc đọc xong lá thư này. “Chúng mang đến những gì, ngoài thất vọng và buồn phiền? Phải đến sau lễ Phục sinh! Làm sao mình chịu đựng nổi? Vậy mà bác gái tội nghiệp của mình nhắc đến mình từng giờ đấy!”.

Fanny cố sức nén những suy nghĩ như thế lại, nhưng trong vòng nửa phút cô lại nghĩ ngài Thomas cũng chẳng tử tế, cả ngài và bác gái cô. Chủ đề chính trong thư không làm dịu được cơn tức của cô. Cô gần như phát điên vì bất mãn và giận Edmund.

- Chẳng có gì tốt lành trong cái việc chậm trễ này, - cô nói. - Tại sao lại không thu xếp được việc đó kia chứ? Anh ấy thật mù quáng, mở to mắt mà chẳng thấy gì, không thể thấy gì sau những thực tế bày sờ sờ ra trước mắt từ bao lâu rồi. Anh ấy sẽ cưới cô ta, rồi sẽ thành người đáng thương và khốn khổ thôi. Cầu Trời phù hộ cho ảnh hưởng của cô ta không làm cho anh ấy ngừng thành người đáng kính! - Cô lại nhìn bức thư. - Yêu quý mình thế đấy! Tất cả thật vô nghĩa lý. Cô ta chẳng yêu ai ngoài bản thân và anh trai cô ta. Các bạn bè đã dẫn dắt cô ta lầm đường lạc lối trong nhiều năm ư! Cô ta hoàn toàn có khả năng đưa họ lầm đường lạc lối. Có lẽ tất cả bọn họ đang làm cho nhau đồi bại, nhưng nếu họ yêu mến cô ta hơn cô ta yêu mến họ, cô ta nào có bị tổn thương gì lắm ngoài những lời nịnh bợ của họ. - “Người phụ nữ duy nhất trên đời mà anh ấy có thể nghĩ đến như một người vợ”. Mình tin chắc vào điều đó. Đây là mối gắn bó chi phối cả đời anh ấy. Dù được chấp nhận hay bị từ chối, trái tim anh ấy sẽ trung thành với cô ấy mãi mãi. “Anh phải coi việc mất Mary như Crawford mất Fanny”. Edmund ơi, anh không hiểu em rồi. Các gia tộc sẽ không bao giờ gắn kết, nếu anh không gắn kết chúng lại. Chao ôi, cứ viết, viết đi. Hãy có đoạn kết cho tình trạng hồi hộp này. Hãy tự ổn định, chuyển giao và kết tội.

Tuy nhiên, những cảm xúc gần như oán giận đó khiến Fanny độc thoại một thôi dài. Ngay sau đó, cô dịu lại và âu sầu hơn. Sự quan tâm ấm áp, những biểu hiện ân cần, lối cư xử tin cậy của Edmund khiến cô xúc động mạnh. Cậu chỉ quá tốt với tất cả mọi người. Tóm lại, đây là một bức thư mà cô không muốn có trên đời, và nó sẽ không bao giờ có đủ giá trị. Đây là mục đích của nó.

Mọi người - ít nhất gồm phần lớn nữ giới - nghiện những lá thư viết mà không nói nhiều, ắt phải cảm thông với phu nhân Bertram rằng bà may mắn biết một tin quan trọng ở Mansfield là chắc chắn ông bà Grant sẽ đi Bath, đúng vào lúc bà chẳng được lợi gì trong việc này, và phải công nhận là bà rất bẽ mặt vì thấy nó rơi vào phần chia của người con trai bạc bẽo, viết mấy dòng ngắn gọn ở cuối một bức thư dài, thay vì chiếm gần hết trang như thư của bà. Mặc dù khi mới kết hôn, phu nhân Bertram khá giỏi trong việc viết thư, vì chẳng còn việc gì khác, và vì ngài Thomas trong Quốc hội, nhiễm tật trao đổi thư từ, tạo cho bà một văn phong đáng khen, phổ biến và thổi phồng, song có rất ít vấn đề đủ cho bà; bà không thể viết hoàn toàn không có gì, bà phải viết một thứ gì đó, thậm chí cho cháu gái, và chẳng mấy nỗi mất mọi thuận lợi vì các triệu chứng bệnh gút của tiến sĩ Grant và những cú gọi buổi sáng của bà Grant, thật khổ cho bà khi bị tước đi một trong những quyền viết thư bà hằng ưa thích.

Tuy vậy, có nhiều sửa đổi phong phú chuẩn bị cho bà. Thời khắc may mắn của Phu nhân Bertram đã điểm. Trong vòng vài ngày sau khi nhận được thư Edmund, Fanny nhận được thư bác gái, bắt đầu như sau:

FANNY YÊU QUÝ CỦA BÁC,

Ta cầm bút đế truyền đạt một số tin tức đáng sợ, mà ta biết chắc sẽ khiến cháu quan tâm nhiều.

Còn tốt hơn nhiều khi cầm bút cho cô biết mọi chi tiết về chuyến đi mong đợi của ông bà Grant, vì tin tức hiện tại là loại việc hứa hẹn cho việc viết trong những ngày sắp tới, không kém chứng bệnh nan y của cậu con trai cả của bà, họ đã nhận được thông báo khẩn cấp vài giờ trước.

Tom rời London đi Newmarket với một nhóm thanh niên, đến một nơi có cái thác bị quên lãng, cậu uống quá nhiều và bị sốt, lúc đó cả nhóm tan tác vì không thể chuyển cậu ta đi, họ đã để mặc cậu ở lại nhà của một trong những người đó, với mọi tiện nghi cho người ốm, cô độc, chỉ có những người hầu chăm sóc. Thay vì sớm bình phục để đuổi theo các bạn như Tom hy vọng, sự rối loạn của cậu tăng đáng kể, và không lâu trước khi cậu nghĩ mình ốm đến thế, viên bác sĩ đã gửi thư đến Mansfield.

Sau khi thông báo tin đó, phu nhân nhận xét:

Đây là một tin buồn, cháu phải biết rằng chúng ta quá ư bối rối, và không thể ngăn bản thân khỏi lo âu và e sợ người ốm bị tàn phế, tình trạng mà ngài Thomas lo lắng có thể rất nguy cấp. Edmund sẵn sàng đề nghị đi chăm sóc anh trai ngay lập tức, nhưng ta vui sướng mà nói thêm rằng ngài Thomas sẽ không bỏ ta lại trong tình trạng buồn phiền này, vì nó quá khó khăn cho ta. Chúng ta sẽ rất nhớ Edmund trong nhóm nho nhỏ của chúng ta, nhưng ta tin và hy vọng anh cháu sẽ tìm thấy người ốm tội nghiệp trong tình trạng đỡ nguy cấp hơn chúng ta lo, và sẽ có thể đưa Tom về Mansfield trong thời gian ngắn, một việc mà ngài Thomas gợi ý rất nên làm, và cho đó là cách tốt nhất cho mọi người. Ta tự hào vì người ốm tội nghiệp sẽ sớm có thể chịu được cuộc di chuyển mà không tổn hại đến thân thể hoặc bị thương. Ta không mấy nghi ngờ về tình cảm của cháu với chúng ta, Fanny thân mến của bác ạ, cho nên dù trong tình huống buồn phiền này, ta sẽ viết cho cháu biết tin rất sớm.

Thực ra, trong dịp này tình cảm của Fanny còn nồng nhiệt và chân thật hơn cách viết của bà bác. Cô thực sự cảm thông với họ. Tom ốm nặng, Edmund đi chăm sóc anh trai, ở Mansfield chỉ còn lại một nhóm nhỏ buồn bã, và gần như người nọ lo ngăn chặn từng nỗi âu lo của người kia. Cô thấy mình ích kỷ khi tự hỏi liệu Edmund đã viết thư cho cô Crawford trước khi đi chưa, nhưng cảm nghĩ đó không đọng lại lâu trong cô, và chỉ còn lại tình yêu thương thuần khiết và nỗi lo lắng không vụ lợi. Bác gái đã không bỏ lơ cô, bà viết thư nhiều lần. Họ thường xuyên nhận được thư của Edmund, và những lời tường thuật ấy được chuyển đều đặn cho Fanny, vẫn theo lối viết rườm rà, pha trộn đủ những trông mong, hy vọng và sợ hãi, mọi thứ tiếp nhau và cái nọ xọ cái kia. Làm người khác khiếp đảm phần nào như một trò chơi. Những đau đớn mà phu nhân Bertram không chứng kiến ít tác động đến óc tưởng tượng của bà, bà viết rất thoải mái về tâm trạng bối rối và lo âu, về người bệnh đáng thương, cho đến khi Tom được chuyển hẳn về Mansfield, và bà tận mắt nhìn thấy diện mạo thay đổi của cậu. Rồi, một bức thư bà đã chuẩn bị sẵn gửi Fanny, kết thúc bằng văn phong khác hẳn, bằng ngôn ngữ của tình cảm và lo lắng thật. Bà viết khi bà có thể nói nên lời:

Fanny thân mến, Tom vừa về và đã được đưa lên gác; Nhìn thấy anh cháu, bác sửng sốt đến mức không biết nên làm gì. Bác chắc anh cháu ốm nặng lắm. Khổ thân Tom, bác đau lòng cho nó và rất lo sợ, bác Thomas cũng thế. Bác sẽ rất mừng nếu có cháu ở đây và an ủi bác. Bác Thomas hy vọng ngày mai anh cháu sẽ khá hơn, và bảo chúng ta phải chiếu cố đến cuộc hành trình của anh cháu.

Lúc này, sự lo âu thực sự thức tỉnh trong lòng người mẹ và không sớm chấm dứt. Tom quá nôn nóng muốn được chuyển về Mansfield và nếm trải những tiện nghi của tòa nhà và gia đình mà những lúc nâng cốc chúc tụng liên miên, cậu quá ít nghĩ đến, và chắc chắn việc di chuyển quá sớm đã khiến cậu bị sốt lại, suốt một tuần lễ, Tom ở trong tình trạng đáng sợ hơn bao giờ hết. Cả nhà vô cùng lo lắng. Hàng ngày phu nhân Bertram viết về những nỗi kinh hoàng cho cô cháu gái, lúc này có thể nói cô sống bằng những bức thư, và thời gian của cô trải giữa nỗi đau khổ của bức thư ngày hôm nay và đợi chờ thư ngày mai. Cô không đặc biệt yêu mến người anh cả, cô cảm thấy sự dịu dàng của lòng mình không dành cho cậu, chỉ có những phép tắc đạo đức cộng thêm sự quan tâm thấm thía hơn lúc cô nghĩ làm thế nào cho có ích và hy sinh cho tính mạng của cậu.

Susan là người bạn và người lắng nghe duy nhất về việc này, và về những sự kiện thông thường hơn. Susan luôn sẵn sàng lắng nghe và thông cảm. Chẳng ai có thể chú ý đến một người đau ốm ở xa đến thế, trong một gia đình cách đấy hơn một trăm dặm, kể cả bà Price, ngoài một, hai câu hỏi vắn tắt nếu nhìn thấy con gái cầm bức thư trong tay, và thỉnh thoảng nhận xét khe khẽ về “bà chị Bertram tội nghiệp của mẹ chắc phải rối trí lắm”.

Chia lìa lâu như thế và ở địa vị khác nhau đến thế, những ràng buộc máu mủ chẳng hơn con số không mấy tí. Sự gắn bó khởi đầu yên ả như tính tình của họ, nay chỉ còn là một cái tên. Bà Price sẽ hoàn toàn làm như thế với phu nhân Bertram, như phu nhân Bertram đã làm cho bà Price. Ba hoặc bốn đứa nhà Price có thể trôi giạt, từng đứa hoặc tất cả, trừ Fanny và William, còn phu nhân Bertram sẽ ít nghĩ đến điều đó, có chăng chỉ là những lời thớ lợ từ miệng bà Norris rằng đấy là một việc rất chi là hạnh phúc, một sự may mắn lớn lao cho cô em gái Price thân mến, nghèo khổ của họ, được họ chu cấp rộng rãi như thế.