Một vẻ đẹp bí ẩn

Thỉnh thoảng trên facebook có bạn thể hiện thiện cảm với văn hóa Nhật Bản. Điều này thật dễ hiểu và ta thấy có sự đồng cảm. Đó là một nền văn hóa tinh tế và sâu sắc, đậm đà chất phương Đông. Từ lâu, phương Tây đã tìm hiểu nền văn hóa này và thậm chí còn bị cuốn hút rất mạnh mẽ. Sức thu hút từ Nhật Bản đôi khi bắt đầu bằng những điều cụ thể. Có khi là từ sự tiện dụng và vẻ đẹp của đồ kim khí điện máy, của xe cộ. Phim ảnh Nhật không phổ biến và hấp dẫn số đông ở ta như phim Hàn, đôi khi bộ môn nghệ thuật này của họ nặng nề trong thể hiện, tính triết lý có khi lại quá sâu, khó hiểu. Phim ma hay hình sự Nhật có khi lại như một bản sao nhợt nhạt và kỳ quặc của phim Mỹ. Với nghệ thuật tạo hình Nhật Bản, không nhiều người có cơ hội tiếp cận những bức Byobu (bình phong) tinh xảo nhất của họ, gốm Satsuma tuyệt đẹp đầy màu sắc hay đồ phủ sơn Maki-e cực tinh tế của họ. Đó là những sản phẩm thủ công danh tiếng của Nhật Bản. Có người chỉ vì thích những bộ phim hoạt hình tuyệt vời của Hayao Miyazaki, vẻ xinh xắn của các búp bê Nhật trên Internet mà đã bắt đầu hành trình tìm hiểu văn hóa Nhật. Văn hóa Nhật hấp dẫn, vì nó bí ẩn. Luôn có một màn sương mờ che trước mắt khi ta ngắm nhìn về nó. Giống như câu chuyện bí ẩn của bác sĩ Naoe trong tiểu thuyết Đèn không hắt bóng của Watanabe Dzunichi. Hay hành tung kỳ bí của con ma Đa diện ở vùng đất đầy những hồn ma và thần thánh trong phim Spirited Away của Hayao Miyazaki. Người xem bị hấp dẫn từ những nhân vật như vậy, rất kỳ lạ nhưng có lý do để tồn tại cho đến khi vong thân. Nó đầy mâu thuẫn như hành tung của một đất nước Nhật dữ dội trong chiến tranh thế giới, nhưng luôn khiêm cung và hòa nhã trên gương mặt khi tiếp xúc cá nhân trên đất nước họ. Dáng người Nhật đi qua những con phố luôn toát lên một vẻ cô đơn và kín đáo. Một chàng thanh niên tóc dài, gầy gò, thẳng lưng nhưng khép kín, nhìn thẳng phía trước và không hề chạm mắt bất kỳ ai trên phố. Một cô gái xinh tươi không cầu người khác chiêm ngưỡng vẻ đẹp của mình. Người Nhật giữ khoảng cách tuyệt đối với người khác trên tàu điện ngầm chật kín, cho dù có chạm tay vào nhau trên thanh vịn hay sát người đến đỗi nghe mùi brilliantine(sáp bôi tóc) trên tóc. Nếu thấy họ trên sân ga tàu điện ngầm một đêm mùa thu, thì giữa ánh sáng đèn, đó là bóng dáng của sự thu mình cô độc, với mong muốn hãy để tôi yên và tôi sẽ không phiền ai. Giữa Tokyo tráng lệ đầy nhà cao tầng, một ngôi nhà gỗ khép nép có kiến trúc đặc trưng, chắc được dựng nên từ thời thủ đô Nhật còn là Edo, và Nhật hoàng còn là Meiji vẫn thản nhiên tồn tại. Nó cô đơn nhưng kiêu hãnh như thách thức. Buổi sáng vẫn có bà cụ bận kimono màu chàm y như thời Mạc phủ tưới nước mấy cái chậu hoa bé xíu trước nhà. Ban đêm, ngôi nhà gỗ bé nhỏ này thấp thoáng ánh đèn sau khung cửa, thành một vùng đen mờ nhạt bên cạnh ánh đèn rực rỡ và chuyển động liên tục của hàng ngàn thương hiệu dày đặc phát sáng nhờ năng lượng điện nguyên tử dồi dào. Nó bí ẩn như vẻ đẹp của hoa anh đào. Màu hoa hồng phớt không định nghĩa cho chính xác được, khi mắt nhìn thấy màu hồng nhưng trong ảnh chụp có khi chỉ là một màu trắng. Tháng tư hoa nở dày đặc nhưng vẫn mang cảm giác nhẹ nhàng cho người ngắm như đang thấy những đám mây thấp màu hồng nhạt trước mặt mình. Loại trà làm từ hoa anh đào, vị nhẹ nhàng quá đến nổi không đủ tinh tế thì khó cảm nhận. Cũng giống như vẻ hấp dẫn của Mạt Trà lừng danh nhưng bị chê là nhạt hoét. Nó không dành cho những cái lưỡi kém thanh tao và nhạy cảm. Người Nhật thấy được vẻ đẹp của bóng tối nên mới có trước tác Ca ngợi bóng tối của Tanizaki. Họ tinh tế đến độ thấy mình ăn cả khoảng trống trong củ sen khi ăn nó. Họ mê mẩn những cái chén Raku sần sùi và méo mó, gợi lại vẻ đẹp của nham thạch và đá chảy khi núi lửa phun. Đó là những cái nhìn kỳ lạ và thiên tài. Nhưng cái nhìn tinh tế đó không chỉ dành cho những người tài năng cao cả trong số họ. Đó là của chung. Nên họ đan ra những cái giỏ tre, dành cho giới bình dân, đẹp sắc sảo đến độ các bảo tàng mỹ thuật của nhiều quốc gia giàu có trưng bày rất trang trọng. Họ mê thiên nhiên đến độ đưa con ếch, con chuồn chuồn vào logo những thương hiệu hàng đầu thế giới. Và họ bảo vệ và tôn trọng thiên nhiên đến độ chính phủ luôn phải chặt bớt những cây tuyết tùng già cỗi còn dày đặc trên các rặng núi vì sợ tai nạn do cây đổ. Dân tộc Nhật với ta luôn là một dân tộc kỳ lạ. Ta thích nhìn những gì họ sáng tạo nhưng ngại ngần khi tiếp xúc trực tiếp, dù họ là những người luôn nhẹ nhàng và khiêm cung với khách. Đôi khi ta ngẫm nghĩ về cái nhìn của họ. Trong mùa thu ở cố đô Kyoto, khi ta quan sát hiện tượng lá đỏ momiji chuyển từ vàng nâu, vàng sậm, cam, đỏ cam và đỏ thẫm. Khi nhìn thấy biển xanh ngắt bên vách núi và từ núi chảy ra những dòng suối nước nóng có lá cây sà xuống mặt nước. Khi nhìn Kim Các Tự vàng óng dưới nắng thu trong tiếng nhạc của đàn Koto. Lúc đó, con người như muốn đắm mình vào thiên nhiên hùng vĩ và đẹp một cách hư ảo. Nếu đó là vẻ đẹp của thiên đường, thì ắt có nhiều người muốn dừng bước. Phải vậy chăng nên người Nhật, từ hiện tượng Hara kiri từ xa xưa, thích tự kết thúc cuộc đời mình? Họ làm điều đó khi cảm thấy đời đang độ đẹp nhất, như lần nữa minh chứng cho triết lý hoa anh đào, rụng khi đang độ đẹp nhất trên cành. Đó là cách nghĩ cực đoan đầy bí ẩn, phảng phất một vẻ đẹp kinh hoàng mà thế giới không bao giờ hiểu nổi.