RA ĐI

Lúc Hiêu Du còn ban lệnh trưng dân đắp đường và xây vọng đài, vua Vân Muôi đã cho mấy trăm tàu buôn cập bến Xương Quơn. Kinh thành đầy những người mũi to, tóc nâu. Chỉ trong mấy hôm, dân kẻ chợ đã quen với tiếng phũ, tức vào đi, phát ra từ cửa miệng của đám thương nhân Vân Muôi. Những nhà buôn nón trúng to, vì đám khách thương đua nhau mua nón gởi về cho vợ con. Tàu Vân Muôi cập bến chưa đầy tháng, kinh thành Xương Quơn mười phần khác trước. Phố chợ bày bán la liệt các thứ phẩm vật Vân Muôi. Từ giày gai, yếm gai, trâm lượt bằng lõi trấp, đến dầu xức tóc, sâm ô môn. Sáng ra, bến Xương Quơn đầy bọn con gái mười lăm mười bảy. Do chuyện xuống tàu đùa dỡn với đám lái buôn mà được tiền, nên bọn chúng đua nhau tới dó. Ban đầu cha mẹ chúng còn ngăn cấm. Sau, thấy làm chơi lại có ăn, thành buông lỏng.

Nghe Trấp lâm bệnh, Luân đến thăm. Gặp Cơ ở tiền sảnh, Luân hỏi liền

-Bệnh tình quan vũ hầu có nặng lắm không?

Cơ lộ vẽ lo lắng

-Dường bác ấy đau buồn hơn là đau bệnh.

Thấy Trấp tiều tuỵ, nhưng đi đứng bình thường, Luân nghĩ ngợi rất nhiều.

-Cháu đến thật hợp lúc. Trấp vừa nói vừa vói lên tường phòng, gỡ bức tranh vẽ Khưu Chiêu lúc chống giặc Vân Muôi.

Luân chưa hiểu đầu đuôi, Trấp đã tiếp

-Khi nào về Xuyên Lâm, cháu mang về cho cha cháu. Nay giặc là bạn của vua, ta còn treo tranh ấy làm gì.

Luân bồi hồi, nói

-Cuộc bể dâu chưa biết xoay chuyển ra sao. Quan vũ hầu chớ nghĩ ngợi nhiều.

-Còn chưa biết gì nữa. Xưa,vua cha Trắc Khắc xua quân chiếm đất. Nay, vua con Trắc Mạ quỉ quyệt chiếm người.

-Chiếm người? Ý quan vũ hầu cháu chưa rõ?

-Chúng đang xua quân sang chiếm lũ con gái Chang Lang mười lăm mười bảy, cháu không thấy sao?

-Thưa, đấy chỉ là bọn lái buôn dưới tàu làm càng làm bậy

Trấp nghiến chặt răng, nước mắt đầm đìa

-Hơn vạn thương nhân tràn vào kinh thành là đám binh lính Vân Muôi đội lốt con buôn, cháu rõ chưa?

Hơn mươi vạn dân phu đã được đưa về kinh thành Xương Quơn. Luân tìm được Gia trong đám lao dịch gốc phạm nhân.

Người anh họ quan văn vũ công khanh vừa mừng vừa sợ

-Cứ tưởng không còn gặp được lệnh đệ. Vì kẻ tù tội này vừa đến kinh lại mắc tội.

May có quan quản dịch nhân từ, chỉ đánh năm mươi roi

Luân kinh hãi

-Anh vừa phạm tội chi?

-Thưa, tội dám muốn gặp quan văn vũ công khanh.

Viên quản dịch lập tức đựơc gọi đến. Nhưng sau khi nghĩ ngợi, Luân bảo

-Ta có chém ngươi cũng vô ích

Viên quản được tha, vội vã tháo lui.

Đám binh triều canh ải Xương Linh không chịu nổi sự ngạo mạn của các lái buôn Vân Muôi, một hôm đã ngăn bọn họ lại

-Muốn qua ải, các người phải xuống ngựa thưa trình.

Đám lái buôn nói

-Đến vua lũ ngươi cũng không dám cản bọn ta nữa là

Rồi cho ngựa chạy bừa qua, dẫm chết mất mấy binh triều.

Chôn cất đồng đội xong, bọn lính canh ải bàn nhau

-Nay vua bán rẻ mạng sống bọn ta cho giặc, nên hãy lo giữ thân mình

Rồi kéo hết lên núi Mi Sơn, sống với đám dân mạn ngược.

Hiêu Du liền sai mấy trăm binh triều khác đến canh ải. Rồi họp triều thần hỏi:

-Nay Vân Muôi giúp ta kiến thiết đất nước, mà đám lính canh ải Xương Linh lại làm tổn hại tình giao hảo giữa hai nước, có phải là làm giặc không?

Thấy mọi người đều im lặng, Khưu Luân đứng lên, nói

-Thần xin đi Mi Sơn bắt bọn chúng về cho hoàng thượng

Du có vẻ cảm động lắm

-Làm vua có lúc nặng lời với bầy tôi. Song, ta biết cơ nghiệp này bền vững hay không là nhờ ở các quan. Nay khanh vì nước nhà đi bình loạn, ta cấp cho một trăm binh lính cùng lương thảo đủ ăn trong một tháng. Ngày giờ xuất quân do khanh định liệu.

Nửa đêm hôm ấy, nội điện Hiêu Dật nhận được mật thư của Luân, lập tức đem trao cho vua

« Ngày trước, mấy vạn dân Nga Sơn còn yên nổi, huống hồ nay chỉ có một nhúm binh linh.Thần chỉ mang theo hai tên quân hầu giúp mình bấy lâu. Và phải lên đường ngay đêm nay để cột tay chân lũ sâu dân mọt nước »

Thấy Luân tận tuỵ với mình, Du hài lòng lắm.

Lúc đầu, quan khai lộ Tương Húc định hưởng một mình. Sau, nghĩ không xong, phải bàn với Chuyết

-Cho kẻ ốm yếu và già nua trở về quê quán làm ăn, ta được tiếng là nhân từ. Dân phu giảm mà khẩu phần ăn không giảm, thì lợi tức ấy không phải nhỏ

Quan tể hầu có vẻ không vui

-Ngày ấy ta quyết giết hết lũ quân hầu để công việc êm xuôi, thế mà cũng bại lộ. Nay làm sao bịt nổi tai mắt hằng vạn dân phu

-Trước là nhờ lũ quân hầu. Còn nay, chỉ mỗi Húc này xoay xở, quan anh chớ lo

-Ta biết. Nhưng ai cấm bọn còn lại không ganh tị với bọn đuợc cho về. Việc mà đến tai vua, ắt phải có chuyện đem sổ bộ lao dịch ra đối chiếu. Nếu xảy thế, ngươi sẽ tính sao?

Húc đáp

-Thì thú thật với vua

Chuyết ngửa mặt cười khan

-Ngươi định đùa giỡn với kẻ bạo ngược ư?

Quan khai lộ nghiêm mặt

-Húc này đã tính kỹ. Nếu dân phu giảm còn nửa, mà ta đòi Vân Muôi tăng khẩu phần ăn gấp đôi, thì khoảng lợi ấy phải đến mấy vạn cân vàng. Làm vua thì không hám lợi ư? Ngày trước, xén bớt của cải của đất nước ta, vua còn cho qua được. Nay lấy của Vân Muôi đem chia cho vua, làm sao vua không ưng bụng.

Niềm vui lộ rõ trên gương mặt Chuyết. Song, quan tể hầu còn vặn Húc

-Lỡ sứ Vân Muôi đòi đem sổ bộ đối chiếu thì làm sao?

Đến lượt Húc cười to

-Ta có trăm ngàn cách để lừa chúng. Nhưng theo Húc này, chẳng đời nào chúng làm việc đó. Bỡi tiền của chúng bỏ ra chẳng đáng gì so với khoảng lợi tức kiếm được khi chúng có trong tay cửa bể Xương Quơn với được thảnh thơi qua lại ải Xương Linh.

Chuyết nghĩ ngợi hồi lâu, rồi nói

-Thôi được. Ngươi cứ thử làm xem sao.

Chang Lang Sử Lịch có đoạn:

« Bấy giờ đang mùa nóng bức. Dân phu mở đường ra biên thuỳ phía bắc cực khổ trăm bề. Từ kinh đến đó phải qua trấn Cha Man có đất Cuôi toàn cát trắng. Tiếp đến là trấn Cha Gung có sông Gất lắm thác ghềnh với đồng Cừa đầy sên vắt. Còn trấn Cha Lung tiếp giáp với trấn Bắc Biên thì núi đá chập chùng.

Quan khai lộ Tương Húc vào tận giừơng vua nói

-Xưa, tiên đế lên tận Mi Sơn ăn nằm với ba quân, cuối cùng đuổi được giặc Vân Muôi. Thần trộm nghĩ, giá nay hoàng thượng thân hành ra biên thuỳ phía bắc một chuyến để vỗ về dân phu thì hay không biết mấy.

Du vỗ đùi, vẻ đắc ý

-Khanh có bụng yêu dân, rất hợp với ta

Rồi cho hội triều thần nói

-Cho đến nay ta mới hiểu làm vua là khó. Bưng chén cơm ăn lại nghĩ đến muôn dân còn nghèo hèn, u tối. Đêm qua ta nằm mơ thấy mình cùng dân phu đắp đường qua đất Cuôi. Cát nóng cháy da. Ta khóc. Sực tỉnh, thấy áo đầm nước mắt. Do vậy mới có chuyện quyết ra phương bắc một chuyến, để chia xẻ nỗi lao khổ của muôn dân.

Quan khai lộ quì, nước mắt chảy dài

-Vừa qua thần có lặn lội với dân phu mở đường ra phương bắc. Nay thấy vua quá đỗi nhân từ, thần cảm động khôn cùng.

Quan tể hầu cũng đứng lên nói

-Làm vua mà nhân đức như hoàng thượng là tột cùng trong thiên hạ. Đường đi nghìn trùng hiểmtrở. Mong sao long thể vẫn an khang.

Vua vắt vạt áo bào lên vai, để tỏ lòng mình đã quyết

-Đi chuyến này dẫu gian nan mấy, ta cũng bằng lòng. Nay truyền quan khai lộ Tương Húc lo việc tuần du. Sáng ngày mai, vào lúc mặt trời lên, thì sẽ khởi hành. Tể hầu Đam Chuyết hãy thay ta lo mọi việc ở triều.

Vua đòi đi ngựa. Tương Húc ra sức can ngăn

-Từ kinh đến đó xa nghìn dặm. Làm sao hoàng thượng đi ngựa cho nổi

Du có vẻ giận.

Húc vội dập đầu, lạy

-Khi đường đắp xong, hoàng thượng có đi ngựa cũng chẳng sao. Còn giờ đây, vào lầy ra cát. Hoàng thượng rủi lâm bệnh thì đất nước này thiệt mất bao điều.

Nghe nhắc đến lợi ích muôn dân, Du mới chịu lên kiệu.

Nội điện Hiêu Dật, ngoại điện Nhữ Bột, lễ nhạc Bào Tu đều đòi theo hộ giá, liền bị vua mắng. Rốt cuộc, tuỳ tùng vua chỉ có Tương Húc với hai nghìn quân ngự lâm để làm các việc khiêng kiệu vua, nấu ăn cho vua, và phòng chống bất trắc dọc đường.

Vừa ra đến ngoại thành Xương Quơn vua thấy có hai kẻ phi ngựa đằng trước, liền lệnh dừng kiệu, hỏi

-Có chuyện chi xảy ra phải không?

Húc vội nhảy xuống ngựa

-Muôn tâu hoàng thượng, đấy là lính tiền trạm, thần sai đi báo cho các trấn các dinh biết.

Vua tỏ vẻ không vui

-Khanh lại bày ra to chyện rồi đấy.

Rồi lệnh kiệu tiếp tục đi. Lúc thì xuyên qua làng mạc. Khi vượt cả đồng rộng mông mênh. Cứ vài chục dặm thì có một đám phu đắp đường khỏang năm ba mươi người dưới sự cai quản của quân lính địa phương. Khi vua đến, cả phu lẫn lính quì mộp xuống ven đường, hô « hoàng thượng vạn tuế ». Vua lại bước xuống khỏi kiệu, lúc ngõ lời thăm hỏi, khi thì chỉ im lặng nhìn đám phu khổ nhọc, rưng rưng nước mắt, rồi đi.

Qua sông Gất, đám lính khiêng kiệu vấp phải đá, kiệu nghiêng, nước ngập tận ống chân vua.

Húc thét

-Ta sẽ chém hết lũ ngươi

Qua khỏi sông, Húc làm thật. Mười hai cái đầu rơi. Lúc xác bọn lính được đặt xuống mộ huyệt chung nơi bờ sông Gất, vua òa khóc

-Ta rất đau lòng. Nhưng biết làm sao. Cuộc tuần du còn dài, nếu kỷ cương buông lỏng, ắt sinh loạn trong quân.

Đồng Cừa là đồng hoang lầy lội, nằm giữa hai trấn Cha Gung và Cha Lung. Những ngày đầu dầm mình trong bùn lầy, đám phu làm đường cứ nghe quặn đau trong ruột, rồi lăn ra chết. Ai nấy đều nghĩ do dẫm lên chốn đất thiêng nên bị thần linh quở trách. Rồi có ngừơi đau trong ruột, đi đại tiện, thấy có xác vắt trong phân.

Vua lệnh quan khai lộ xuất cho đám phu ở đấy mỗi người một thước vải gai. Trước khi lên đường đi tiếp, vua gọi bọn họ phủ dụ

-Chang Lang ta phía nam phía tây đến tận Mi Sơn, Nga Sơn, phía bắc phía đông trải tận Bắc Biên, Đại Hải. Nay nhờ hồng phúc đương triều, muôn dân được an cư lạc nghiệp. Song, sự thông thương giữa các miền chưa có. Do vậy mới có việc khai đường. Vì hạnh phúc muôn nhà, lũ ngươi hãy góp hết sức mình cho công cuộc kiến tạo dất nước.

Mãi khi kiệu vua đã chuyển, hai ba dân phu liều mình quì trước đầu ngựa quan khai lộ, lúc ấy đang đi sau cùng

Húc hoảng lắm, vội đỡ mấy người ấy đứng lên

-Ta biết bọn ngươi đang thiếu thốn. Đi về sẽ lập tức tâu lên hoàng thượng cấp thêm cho quần áo tiền bạc. Còn bây giờ, chớ để vua nghe chuyện, e người thương cảm mà sinh bệnh, lỡ cuộc tuần du.

Lúc gần đến trấn đường Cha Gung, vua thấy đám nông phu đang è cổ kéo cày, liền lệnh dừng kiệu hỏi

-Trâu đâu, bọn ngươi phải khổ nhọc thế?

Nhìn thấy cờ tiết của vua, đám nông phu đến nằm mộp bên đường

-Muôn tâu hoàng thượng, trước chúng thần ai nấy đều có trâu cày. Nhưng vừa rồi, quan thủ trấn xuống lệnh phải nộp tất cả trâu cho triều đình giết thịt đãi vua các nước lân bang.

-Nộp cả trâu?

Vua chợt thét. Nhưng liền ôn tồn bảo

-Ta sẽ bắt quan trấn đền cho bọn ngươi.

Thủ trấn Cha Gung đem thuộc hạ ra khỏi trấn đường ba trăm dặm để đón vua

Du bước xuống khỏi kiệu

-Ta rời triều đã mươi hôm. Đi đến đâu bọn thủ trấn thủ dinh cũng muốn ta ở lại nghỉ ngơi. Song, lòng dạ ta lại để cả nơi đám dân phu khổ nhọc.

Quan trấn quì

-Từ đây đến biên thuỳ phía bắc còn rất xa. Xin hoàng thượng nghỉ lại mấy hôm để lấy sức đi tiếp

-Ngươi cho việc tuần du khó đến mức ấy ư?

Nghe giọng bất bình của vua, quan trấn có vẻ lo sợ. Song vẫn cố nói

-Thần nào dám giữ chân hoàng thượng. Có điều, chúng dân ở đây mong gặp vua như cỏ cây mùa nắng hạn mong mưa.

Du chau mày một lúc, rồi bảo

-Lời của ngươi, ta nghe phải.

Lính trấn Cha Gung được lệnh giết trăm con trâu để tiếp đãi vua

Vợ cả của quan trấn ngăn

-Vua ăn một miếng, đám tuỳ tùng vua ăn đến ngàn miếng, của đâu cho phỉ.

Quan trấn cười

-Trâu của chúng dân chứ của gì ta mà tiếc. Với lại, đãi vua thì chả lỗ lã mà lo.

Lúc ăn món cật trâu hấp hoa via, Du nói

-Giá có hoàng hậu cùng đi, để thấy sự giàu có của thần dân nơi biên thuỳ phía bắc.

Biết vua buồn nhớ hoàng cung, thủ trấn Cha Gung đã lệnh năm mươi ngừơi con gái đến hầu rượu vua.

Uống xong tuần rượu đầu, Du bảo

-Vậy là các ngươi lại làm khổ thần dân của ta.

Quan trấn mỉm cười

-Muôn tâu, thần đã cho tuyển lựa tự hôm được tin hoàng thượng tuần du phương bắc.

Sợ vua đi đường mệt, đám gái ấy phải cởi hết áo quần, nằm làm nệm cho vua nghỉ. Do uống nhiều nên vua say, mãi gần sáng mới chọn được người trẻ nhất trong bọn để giao hoan.

Gần tháng trời, vua tôi mới đến trấn Bắc Biên. Quan trấn đã lệnh đám phu đắp đường cùng hết thảy thần dân trong trấn họp sẵn ở trấn đường để đón vua.

Du rất xúc động, nói

-Bao năm ở ngôi, ta ao ước có được ngày hôm nay.

Thủ trấn Bắc Biên quì

-Muôn tâu hoàng thượng, từ ngày có luật vua ban, nơi biên thuỳ này được sống trong cảnh thanh bình, nhà nhà no ấm. Nay nghe hoàng thượng ngự giá, chúng dân trong trấn gọi nhau họp về đây để chiêm ngưỡng thiên nhan..

Nói đến đây, quan trấn hô to « hoàng đế nước Chang Lang vạn tuế «. Tức thì, hết thảy đều hô theo.

Lúc vua đã vào nghỉ trong dinh đường, đám dân vùng Hoắc Sơn đến quì cả trước mặt quan khai lộ Tương Húc.

Người già nhất bọn nói

-Vừa rồi, nắng hạn kéo dài, nương rẫy không làm được, cơm bữa có bữa không. Đường xa ngàn dặm.

Húc ngắt ngang

-Bọn ngươi là dân mạn ngược ở tận cực bắc trấn Bắc Biên phải không?

-Thưa phải. Chúng thần chỉ đủ cơm ăn cơm vỡ đến đây. Xin quan triều xót thương cấp cho lộ phí, chúng thần mới có thể quay về quê quán.

Húc ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi nói

-Lương thảo mang theo chỉ đủ cho cuộc tuần du của vua. Bọn ngươi là dân trấn Bắc Biên, nên việc ấy để quan trấn lo.

Nghe tiếng kêu khóc bên ngoài, vua gọi thủ trấn Bắc Biên hỏi.

Quan trấn run

-Thần đáng tội chết. Vì để chúng dân làm kinh động đến hoàng thượng.

-Nhưng là việc chi?

-Muôn tâu, đám dân núi Hoắc Sơn tủi phận khóc than, vì vừa rồi hoàng thượng không nhắc đến bọn họ

Du vỗ trán, vẻ bứt rứt

-Lỗi tại ta. Dân yêu vua như cha mẹ yêu con là thế.

Quan trấn lập tức lệnh thuộc hạ nấu cơm, cấp cho đám dân Hoắc Sơn mỗi người một nắm. Rồi đuổi hết bọn họ ra khỏi trấn đường.

Trước khi trở về triều, vua gọi hết quan quân trong trấn đến phủ dụ

-Chúng dân chốn biên thuỳ tựa cây cối ở nơi xa ánh mặt trời. Vậy mà vừa rồi ta được biết, đạo lý mới vua ban nhuần gội cả Hoắc Sơn muôn trùng xa cách. Ta yêu dân vô cùng. Mà người Bắc Biên cũng yêu ta vô hạn. Có được thế là nhờ tài đức chăn dân của các ngươi. Lẽ ra ta còn đi đến nơi đang xây Bắc Vọng Đài. Song, vọng đài là cho chúng dân vui hưởng. Ta được gặp hết thảy thần dân miền biên thuỳ phía bắc như thế là mãn nguyện rồi.

Về đến kinh, Du liền cho hội triều thần.

Đam Chuyết tâu bày

-Lúc hoàng thượng tuần du phương bắc, chúng thần đã chu tất công việc ở triều. Trước hết là tiếp sứ Vân Muôi để nhận lương thảo cho dân phu đắp đường. Tiếp đến là lệnh các địa phương sớm thu xong các sắc thuế. Quan điện đền đã cùng đám thợ xây vọng đài đi Đông Biên cách đây mươi hôm. Còn lễ nhạc Bào Tu thì đang lo trưng tập nhạc công để bổ sung cho Cung Nguyệt Khuyết. Chỉ còn hai việc phải chờ hoàng thượng phán quyết. Một là, vua Vân Muôi có ý muốn cử người trong đám tàu buôn đi Nga Sơn xem thử lượng trầm ở đó nhiều không. Hai là, quan văn vũ công khanh vẫn chưa về.

-Khưu Luân vẫn chưa về?

Du lộ vẻ kinh hãi

Quan tể hầu tiếp

-Muôn tâu hoàng thượng, thần đã cho người đi Mi Sơn xem thử. Điều chắc chắn là Khưu Luân không hề đến đó.

-Ta đã để sổng mất con ngựa hoang

Vua buột kêu trước vẻ ngơ ngác của triều thần.

Ngay sau buổi chầu, tể hầu Đam Chuyết vâng lệnh vua khám xét dinh quan văn vũ công khanh. Cổng chẳng đóng. Cửa không cài. Cảnh nhà vô cùng hoang vắng.

Chưa tới cửa, bọn lính cấm vệ đã tháo ra

-Chúng thần như vừa trông thấy quan kỵ binh trong ấy

Chuyết thét

-Ông ấy chết mục xương, còn trông thấy nỗi gì.

Rồi xách gươm xông vào nhà.

Mũ cánh chuồn đã bị dẫm bẹp. Còn áo cẩm thêu thì bị băm thành nhiều mảnh, vung khắp tiền sảnh.

Quan tể hầu đứng ngớ người một lúc, rồi hô

-Lục xét.

Ở trung sảnh và hậu sảnh chẳng có chi ngoài những vật dụng thường ngày. Cuối cùng, bọn lính đã nhìn thấy mảnh thư cài ngay cửa vào, do sợ hãi, chúng đã không nhìn thấy từ đầu.

Thư đề gởi đương kiêm hoàng đế Hiêu Du. Nhưng bên trong chỉ có mỗi trang nhuộm đỏ, chẳng có chữ nào.

Chuyết mang thư vào tận giừơng vua

-Muôn tâu hoàng thượng, đây chính là huyết thư

Du nghiến chặt răng

-Ta biết