CHƯƠNG 36 SÉT ĐÁNH BÊN TAI
Để bổ túc những tin đã nhận được, còn thiếu ba năm cuối cùng về đời sống của con ông, ông Vĩnh Phan thuê đăng vào những tờ báo chính ở Calcutta, Dakka, Dehra, Bombay, London, mỗi tuần một bài bá cáo với giải thưởng bốn chục ngàn quan cho người nào biết rõ tin tức ông Ích Môn trong ba năm cuối cùng. Có một bức thư ở London gửi đến cho biết Ích Môn có ý định đi Ai Cập hay Thổ Nhĩ Kỳ. Ông Vĩnh Phan lại bá cáo luôn vào các tờ báo ở Le Caire, Alexandria và ở Constantinople. Ông không bỏ sót tí gì, cả đến những điều phi lý, những điều phỏng chừng, nhưng biết đâu những điều phỏng chừng đó lại không thành sự thực trong cái đời lưu lạc ấy.
Ông không muốn lấy địa chỉ của mình, sợ bị quấy rối và có khi bị lừa đảo, nên ông giao việc tìm kiếm này cho ông chủ ngân hàng Amiens phụ trách giúp. Ông này tiếp nhận tin tức rồi chuyển về Mạc Quang.
Rất nhiều thư gửi đến nhưng không có cái nào đứng đắn cả. Mấy ông chạy việc cam đoan tìm kiếm có kết quả nhưng phải trả trước một món tiền để chi phí. Nhiều người lại đặt ra những chuyện giống như tiểu thuyết. Cũng có người nói đúng nhưng là chuyện đã xẩy ra từ năm, mười năm trước. Không người nào trả lời đúng về ba năm cuối cùng như đương sự muốn biết.
Chính Liên đọc và dịch những thư đó. Dù những thư đó chẳng đem lại điều gì bổ ích, ông Vĩnh Phan vẫn không nản lòng.
Ông nói.
– Chỉ có những bá cáo đăng đi đăng lại mới có hiệu quả.
Rồi ông cho đăng lại các bài bá cáo của ông.
Sau cùng, một ngày kia, có một bức thư từ Sarajevo ở xứ Bosnia đưa đến một đề nghị xem ra đáng được khảo sát. Thư đó viết bằng tiếng Anh không thông mấy, nói nếu được sự bằng lòng gửi số tiền thưởng (hứa trên báo “Times” ở Anh) tại một ngân hàng Sarajevo, người ta sẽ cho những tin tức xác thực của ông Ích Môn từ tháng mười một năm trước. Nếu đương sự chấp thuận đề nghị trên thì gửi thư lưu trữ tại bưu điện Sarajevo dưới số 917.
Ông Vĩnh Phan kêu lên.
– Đấy, em xem ta nói có lý không. Rất gần ta, tháng mười một.
Rồi ông mừng rỡ, tỏ ra ông đã lo lắng nhiều, bây giờ ông có thể tin chắc rằng Ích Môn còn sống, vì có bằng cớ chứ không phải do lòng tin tưởng quá mạnh của một người cha. Từ ngày mở cuộc thăm tìm con ông, bây giờ là lần thứ nhất mà ông cho hai cháu và Tạ Loan biết tin.
– Tôi rất lấy làm vui mừng báo tin cho các ông biết tôi đã nhận được tin tức về Ích Môn, hắn ở xứ Bosnia hồi tháng 11.
Một mối cảm xúc vô cùng mãnh liệt lan tràn trong xứ. Người ta phóng đại ra.
– Ông Ích Môn sắp về.
– Đúng không?
– Đúng hay không cứ nhìn bộ mặt hai ông cháu và ông Tạ Loan thì biết.
Thực vậy, Thế Đô và Cát Minh có vẻ gượng gạo cố giấu lòng thất vọng, còn Tạ Loan trông rất vui tươi vì nét mặt và lời nói của ông ta bao giờ cũng làm ngược với ý nghĩ của ông ta. Tuy nhiên, cũng có những người không tin ngày về của ông Ích Môn.
– Ông già cay nghiệt quá, chỉ có vài món nợ mà đẩy con sang Ấn Độ, Đuổi hắn ra ngoài gia đình, hắn lập gia đình khác ở đấy.
– Vả ở Bosnia hay Thổ Nhĩ Kỳ không phải là đường về Mạc Quang. Ở Ấn Độ về Pháp, phải qua Bosnia hay sao?
Ý nghĩ này là của ông Biên Đích, một người Anh lãnh đạm, xét việc bằng thực tế chứ không bằng tình cảm.
Chốc chốc ông Vĩnh Phan lại thổ lộ hy vọng của ông cùng Liên.
– Bây giờ ta cũng còn đợi ít lâu thôi. Ở Bosnia chứ không phải ở Ấn Độ, một nước rộng như biển khó dò tăm hơi. Nay ta đã có tin xác thực về tháng 11, là ta có một con đường dễ dàng để theo.
Ông bảo Liên vào thư viện tìm những sách nói về xứ Bosnia. Ông chỉ thấy xứ đó là một xứ mọi rợ, khí hậu độc, không có thương mại và công nghệ, không hiểu con ông đến đó làm gì.
Liên nói.
– Có lẽ là một xứ mà ông Ích Môn đi qua thôi.
– Có lẽ đúng. Đó là dấu hiệu tỏ ra Ích Môn đang ở trên đường về. Hơn nữa, nếu Ích Môn chỉ đi qua xứ đó, tức là không có vợ con đi theo, vì xứ Bosnia không phải là một nơi danh thắng cho khách du lịch. Như vậy, chúng đã bỏ nhau rồi.
Liên im lặng, mặc dầu nàng muốn cãi. Ông hỏi.
– Ý kiến em thế nào?
– Cháu không dám không đồng ý với ông.
– Ta muốn em nói tự nhiên những điều em nghĩ.
– Ông muốn cháu nói đến điều này mà lại không muốn cháu nói đến điều khác. Ông đã cấm cháu không được đả động tới … tới người con gái ấy hay sao? Cháu không dám làm ông nổi giận.
– Không, ta không giận. Em cho vì những lý gì vợ con Ích Môn có thể cùng đến Bosnia được?
– Trước hết, xứ Bosnia không phải là một xứ cấm đàn bà con gái đến đó, nhất là những người ấy từng quen đi trong miền núi Ấn Độ đầy khó khăn và nguy hiểm hơn miền núi ở Balkan nhiều. Lẽ thứ hai là nếu ông Ích Môn chỉ đi qua Bosnia, sao ông lại không cho vợ con đi theo, vì những thư ông nhận được ở các nơi gửi đến, thư nào cũng nói ông Ích Môn cũng đi với vợ và con. Sau cùng còn một ý kiến nữa mà cháu không dám nói ra, vì nó trái ngược với tưởng vọng của ông.
– Em cứ nói ra.
– Cháu xin nói. Nhưng trước hết xin ông thận trọng đến sức khỏe của ông mà những sự bất như ý có thể phương hại đến. Thưa ông, có phải thế không?
– Em nói rõ ràng hơn, ta chưa hiểu.
– Nghĩa là ông Ích Môn đã ở Sarajevo tháng 11, ông kết luận rằng ông Ích Môn nay mai … sẽ về đây.
– Phải.
– Có thể người ta không tìm thấy ông ấy.
– Ta không tin điều đó.
– Có thể vì lẽ này hay lẽ khác, ông ấy không về … chẳng hạn như ông ấy đi biệt tích?
– Biệt tích.
– “Nếu” ông ấy lại trở về Ấn Độ … hay đi nơi khác thì sao? Hay “nếu” ông ấy lại đi Mỹ châu thì tìm sao được?
– Những tiếng “nếu” xếp chồng lên nhau có thể đưa đến tình trạng phi lý.
– Đúng thế, nhưng nếu ta biết chọn những tiếng “nếu” thì việc xẩy đến ta đỡ ngạc nhiên. Cháu xem từ ngày ông nhận được tin ở Sarajevo thấy ông bị khích động nhiều quá. Trước ông đã hết ho. Bây giờ, mỗi ngày ông ho nhiều cơn và lắm lúc ông như choáng váng khó thở. Mặt ông thỉnh thoảng lại đỏ lên, và trán ông nổi gân lên. Ông sẽ trở nên thế nào nếu tin ở Sarajevo còn phải đợi lâu nữa, hay nếu … tin đó sẽ trái với lòng ông mong muốn? Kết quả sẽ ghê gớm thế nào nếu tin hay không đến, lại đến tin chẳng lành? Cháu nói thế vì cháu đã qua cầu đó rồi, mẹ cháu và cháu đang tin tưởng cha cháu sắp khỏi thì đột nhiên cha cháu mất ngay trong ngày hôm ấy, mẹ cháu và cháu hóa điên hóa dại. Chính vì cái tai biến bất ngờ đó làm cho mẹ cháu chết sáu tháng sau. Nghĩ thế, cháu tự nhủ …
Nàng không nói được nữa, cơn khóc đưa lên cổ làm nàng nghẹn ngào.
Ông Vĩnh Phan nói.
– Em ơi! Đừng nhắc đến chuyện đó nữa, thêm buồn. Vì em bị nhiều biến cố nên em tưởng ở đời này chỉ có toàn khổ thống mà em sẽ phải chịu mãi. Đừng nghĩ thế, lẽ nào lại bất công như vậy.
Coi đó, những lời nàng nói không sao lay chuyển ông Vĩnh Phan được, ông tin rằng con ông sẽ về. Nàng chỉ lo lắng đợi thư trả lời của ông chủ ngân hàng Amiens, rồi lúc đó không biết việc sẽ xảy ra thế nào.
Một buổi sáng, Tạ Loan theo lệ thường hay đưa con mắt giám thị ra ngoài sân, chợt thấy ông chủ nhà băng mà ông quen xuống xe vào trong xưởng, vội vàng và có vẻ quan trọng,
Tạ Loan chạy ra sân đón chào.
– Thưa ông, tôi phỏng đoán có tin chẳng lành?
– Chẳng lành.
Câu đáp cộc lốc. Tạ Loan muốn gợi thêm.
– Nhưng …
– Chẳng lành.
Ông chủ nhà băng chuyển sang ông khác.
– Ông Vĩnh Phan có ở văn phòng không?
– Có.
– Tôi cần nói chuyện với ông ấy trước.
– Nhưng …
– Ông hiểu tôi cần …
Trong lúc bối rối, ông chủ nhà băng chỉ nhìn xuống đất. Nếu ông ta để ý đến bộ mặt Tạ Loan, tất ông ta có thể đoán được một ngày kia Tạ Loan mà được làm chủ nhà máy Mạc Quang này, thì hắn sẽ trả thù cho bõ sự giữ kín đó.
Trước hăm hở đón tiếp bao nhiêu thì bây giờ Tạ Loan lại tỏ ra nhạt nhẽo bấy nhiêu, hắn cho hai tay vào túi quần, quay lưng đi trở ra và nói.
– Cứ vào đi.
Vì đã đến Mạc Quang nhiều lần, nên ông chủ nhà băng biết phòng làm việc của ông Vĩnh Phan ở chỗ nào và tìm được ngay. Đến cửa, ông ta đứng lại để chuẩn bị câu nói.
Ông ta chưa kịp gõ cửa thì có tiếng ông Vĩnh Phan nói to.
– Cứ vào!
Không thể trì hoãn được nữa, ông ta vừa vào vừa bảo.
– Kinh chào ông Vĩnh Phan!
– Thế nào? Chính ông về đây?
– Thưa ông, vâng. Tôi có việc đi Bích Nhi sáng nay. Nhân tiện đem tin ở Sarajevo đến cho ông.
Liên ngồi bàn bên cạnh, xám mặt lại.
Ông Vĩnh Phan nóng lòng hỏi.
– Thế nào?
– Không được như ý ông mong muốn … chúng tôi mong mỏi.
– Họ định lừa ta bốn chục ngàn quan chăng?
– Họ rất lương thiện.
– Họ không biết tin gì hay sao?
– Tin tức của họ rất chính xác … thật không may.
– Không may!
Mặt ông Vĩnh Phan tối sầm lại. Im lặng một phút rồi ông hỏi.
– Thế không có tin Ích Môn từ tháng 11 đến giờ à?
– Không có tin gì nữa.
– Còn tin tức trước ngày đó? Có gì bằng chứng là xác thực không?
– Chúng tôi có những văn kiện chính thức có chữ ký của ông Lãnh sự ở Sarajevo.
– Ông nói luôn đi.
– Tháng 11, ông Ích Môn đến Sarajevo làm nghề chụp ảnh.
– Với những máy chụp ảnh nữa phải không?
– Không, với cái xe chụp ảnh rong, chở cả gia đình gồm có vợ và con gái. Ông ấy ở thành phố đó mấy hôm để chụp hình tại công trường.
Ông chủ nhà băng bới nhìn lại những tờ giấy đã mở để ở góc bàn ông Vĩnh Phan.
Ông Vĩnh Phan giục.
– Vì ông có giấy tờ, xin ông cứ đọc cho tôi nghe. Như vậy nhanh hơn.
– Vâng, tôi sẽ xin đọc. Tôi vừa nói ông Ích Môn làm nghề chụp ảnh ở một bãi đất công tức là công trường Phi Lip. Đầu tháng 11, ông ấy rời Sarajevo để đi…
Ông chủ ngân hàng lại nhìn vào giấy.
– Đi Trà Ninh rồi quỵ … nghĩa là thụ bệnh tại một làng ở vào khoảng giữa hai tỉnh đó.
Ông Vĩnh Phan kêu.
– Trời ơi! Trời ơi!
Mặt nhợt nhạt, run lẩy bẩy suốt từ đầu xuống chân, ông nắm chặt hai bàn tay như là nhìn thấy bóng dáng con ở trước mắt ông.
Ông chủ ngân hàng nói.
– Ông là người có sức mạnh lắm.
– Không có sức mạnh nào chống với cái chết. Con tôi …
– Vâng, tôi xin nói thực, một sự thực đau đớn, ngày 7 tháng 11 ông Ích Môn … đã mất tại làng Bôn Xá, về bệnh sung huyết ở phổi.
– Không tin được!
– Thưa ông, chính tôi cũng không tin mặc dầu những văn kiện do ông Lãnh sự Pháp thị thực, nhưng còn tờ khai tử mang tên Vương Ích Môn sinh ở Mạc Quang quận Somme, 34 tuổi, căn cước đúng quá khiến ta không thể không tin được. Tuy nhiên tôi vẫn hồ nghi, vì thế sau khi nhận được giấy tờ kể trên tôi đã đánh điện hỏi lại ông Lãnh sự Pháp ở Sarajevo cho được chắc chắn, thì tôi nhận được phúc đáp như sau:
“Văn kiện chính thức, chết thực”.
Nhưng hình như ông Vĩnh Phan không nghe nữa. Ngồi rũ trên ghế, đầu gục về phía trước, ông không cử động gì.
Liên điên cuồng, kinh hoảng, sợ ông ngất đi chăng.
Chợt ông ngẩng mặt lên, Liên thấy những giòng lệ từ đôi mắt lòa chan chứa chảy xuống. Ông giơ tay bấm chuông liên lạc với văn phòng các ông Tạ Loan,Thế Đô và Cát Minh.
Nghe tiếng chuông gọi gấp, cả ba người vội chạy sang.
Ông nói.
– Các ông có cả đấy chứ? Ông Tạ Loan, Thế Đô, Cát Minh?
Ba người đều trả lời.
– Dạ.
Ông nói.
– Tôi vừa được tin con tôi đã mất rồi. Tin này rất xác thực. Ông Tạ Loan lập tức cho nhà máy các
nơi nghỉ việc. Ông gọi điện thoại cho các giám đốc thông cáo cho công nhân biết sáng ngày kia sẽ đi làm, và ngày mai tang lễ sẽ cử hành tại nhà thờ các làng Mạc Quang, Bích Xá, Hệ Chi, Bắc Quang, và Lê Xuân.
Thế Đô và Cát Minh đều nói một lúc.
– Thưa chú!
– Thưa cậu!
Nhưng ông Vĩnh Phan không để họ nói hết và bảo.
– Tôi cần tĩnh một chút. Các anh để tôi yên.
Mọi người đều ra. Chỉ còn một mình Liên ở lại.
Ông Vĩnh Phan hỏi.
– Lan có đấy không?
Liên sụt sịt trả lời.
– Thưa ông có.
– Đưa ta về biệt thự,
Ông để tay trên vai Liên đi ra như ngày thường. Đến sân, gặp đám thợ đầu tiên đang ồn ào ra về. Ông Vĩnh Phan và Liên cứ đi như thế qua đường làng. Lúc này tin buồn đã bay khắp mọi nhà. Người ta ra cửa đứng nhìn, và bảo nhau không biết ông Vĩnh Phan có thể sống được sau chuyện đau đớn này? Mọi ngày ông đi mạnh lẹ thế, mà hôm nay ông rũ người ra như cái cây bị bão táp đánh gẫy gập xuống.
Liên buồn rầu cúi đầu đi, thỉnh thoảng thấy bàn tay ông run run trên vai, biết rằng miệng ông không nói nhưng lòng ông đang xúc động một mối thống khổ sâu xa.
Khi nàng đã đưa ông về đến phòng, ông bảo nàng ra và nói.
– Có ai hỏi thì bảo ta cần yên tĩnh, không ai được vào, không ai được nói gì với ta.