CHƯƠNG 37 LỄ TRUY ĐIỆU

Suốt đêm biệt thự rộn rịp, ồn ào.

Khách các nơi lần lượt đến, ông bà Vương Tấn La từ Ba Lê về, ông bà Bá Tôn từ Bu Lô đến. Cả hai con gái lớn bà Bá Tôn cùng chồng và các con ở Dunkerque và ở Rouen cũng tới nơi, nghĩa là không ai vắng mặt trong cuộc lễ truy điệu người xấu số.

Vả lại họ cũng cần ở đây để giữ chỗ và để coi chừng lẫn nhau. Bây giờ “chỗ” đã khuyết, nhất định khuyết, ai là người sẽ đoạt được? Bây giờ đúng là lúc mà mỗi người cần phải đem hết tài năng, thông minh và mánh khóe để mở các cuộc vận động cho mình.

Nếu nền kỹ nghệ xứ này vô phúc lọt vào tay bất lực của Thế Đô thì sẽ tai hại thế nào? Nếu chẳng may nhà máy bị khối óc đặc như bí của Cát Minh điều khiển thì nguy khốn đến thế nào?

Cả hai gia đình, không bên nào nghĩ đến sự hợp tác giữa hai anh em họ. Ai cũng muốn cả về phần mình và cho người kia vô quyền, là bất lực.

Sáng sớm hôm sau, Liên lo phải tiếp bà Bá Tôn và bà Vương Tấn La nhưng không ai hỏi đến nàng cả. Nàng hiểu rằng người ta không cần đến nàng nữa. Nàng là cái thá gì trong gia đình này? Bây giờ chính là anh ông Vĩnh Phan, chị ông, các cháu trai cháu gái ông, các người thừa kế ông là chủ cái nhà này.

Nàng cũng chuẩn bị để đưa ông Vĩnh Phan đi nhà thờ như những ngày chủ nhật trước, nhưng không thấy ai gọi đến nàng. Khi chuông nhà thờ báo lễ trọng, người ta trông thấy ông Vương Tấn La khoác tay, đưa ông Vĩnh Phan lên xe và các bà chị gái, chị dâu im lặng theo sau. Còn con cháu thì lên các xe sau.

Không để mất thì giờ, vì phải đi bộ từ biệt thự đến nhà thờ, Liên bước rất nhanh, khi đi qua đường làng, nàng rất ngạc nhiên thấy phố xá vui vẻ như ngày chủ nhật. Quán rượu nào cũng đầy thợ đang uống rượu và nói lớn. Những đàn bà, đàn ông, người đứng ở cửa, người ngồi trên ghế nói chuyện với nhau. Trẻ con nô đùa trong sân. Không người nào đi dự lễ hay sao?

Vào nhà thờ, nàng thấy thưa người lắm. Hàng ghế đầu, gần bàn “hát kinh” là tang quyến. Các ghế dưới ngồi lác đác những viên chức trong làng, những chủ thầu, những nhân viên cao cấp nhà máy, còn thợ thuyền thì ít lắm. Hôm nay là ngày có liên hệ lớn lao đến đời sống của họ sau này, không hiểu sao họ lại không đến để cùng cầu nguyện tỏ lòng thiết tha với ông chủ.

Mọi chủ nhật, Liên thường ngồi cạnh ông Vĩnh Phan, nhưng hôm nay không phải địa vị của nàng ở đó, nên nàng tìm chỗ ngồi cạnh Hồng. Bà Phăng Xoa mặc áo tang vừa khóc vừa lẩm bẩm.

– Khốn khổ cho Ích Môn! Trời ơi! Đau đớn biết đến bao giờ? Ông Vĩnh Phan có nói gì không em?

Liên được miễn trả lời vì chuông lễ đã bắt đầu. Và thấy nàng ủ rũ nên bà Phăng Xoa và Hồng cũng không muốn hỏi nàng nữa.

Lễ xong ra về, nàng gặp cô giáo. Cô cũng hỏi nàng về ông Vĩnh Phan, nàng trả lời là từ hôm qua không được giáp mặt ông.

Cô giáo hỏi.

– Em đi bộ về chứ?

– Thưa cô, vâng.

– Vậy ta cùng về cho vui.

Liên muốn đi một mình, nhưng không thể từ chối cô giáo. Đành phải đi theo và hầu chuyện.

– Em có trông thấy ông Vĩnh Phan lúc ngồi, lúc quỳ trong khi hành lễ, nặng nề, lả lướt như không sao đứng lên được? Mà cái bệnh mù đến bây giờ mới thật có ích cho ông.

– Thưa cô, tại sao ạ?

– Vì ông không nhìn thấy nhà thờ thưa thớt. Nếu ông biết thợ thuyền lãnh đạm về tai biến của ông thì ông đau đớn biết chừng nào?

– Thưa cô, thực vậy, ít người quá.

– Ông không biết đâu.

– Cháu chắc ông biết cả vì thấy nhà thờ vắng lặng cũng như thấy tiếng cười nói ồn ào khi ông đi qua đường làng. Ông chỉ nghe mà biết được rất nhiều.

– Nếu thế thì buồn cho ông lắm. Nhưng…

Cô Nam Tử nói đến đây lại định thôi, nhưng tính cô không giấu những điều cô nghĩ, nên lại nói tiếp.

– Nhưng đó cũng là một bài học vì em xem, ta chỉ có thể mong kẻ khác chia sẻ cái đau khổ của ta khi ta biết chia sẻ cái đau đớn của họ. Ta có thể nói thế vì đó chính là một chân lý ở đời.

Rồi cô nói nhỏ.

– Ông Vĩnh Phan không bao giờ làm thế! Ông công bình với thợ, trả họ đồng lương xứng đáng với việc làm, có thế thôi. Nếu chỉ lấy công bình làm mực thước để cư xử trong đời thì chưa đủ, chỉ biết công bình tức là không công bình. Đáng tiếc, không bao giờ ông Vĩnh Phan nghĩ đến rằng ông có thể là một người cha đỡ đầu của thợ thuyền làm với ông. Ông chỉ đem hết tâm trí vào công việc, trong khi ông có thể làm những điều hay khác cho họ, nếu chỉ ở khu vực ông cũng đã rộng lớn lắm rồi, ngoài ra ông còn nêu tấm gương sáng cho các nơi khác noi theo. Nếu ông làm thế thì đâu có cái cảnh mà ta nhìn thấy hôm nay.

Nếu câu này ở miệng một người khác nói ra thì Liên cũng chẳng để ý làm gì, nhưng lại là lời nói của người mà Liên kính phục nên Liên có vẻ băn khoăn nghĩ ngợi.

Khi đi qua cổng trường học, Liên từ giã cô giáo.

Cô nói.

– Em vào đây ăn cơm với ta.

Chắc cô đoán rằng học trò cô hôm nay sẽ không được ngồi cùng bàn với gia quyến ông Vĩnh Phan.

Liên đáp.

– Cảm ơn cô, sợ ông Vĩnh Phan cần đến cháu chăng?

– Thế thì em về.

Nhưng khi Liên về đến biệt thự, ông Vĩnh Phan không có việc gì cần đến nàng. Ba Tiến cho nàng biết, xuống xe xong ông vào thẳng tư phòng đóng cửa lại, không tiếp ai và cũng không buồn ăn cơm với gia quyến.

– Gia quyến ông còn ở cả đấy chứ?

– Sau khi ăn xong, đâu về đấy cả. Mà ông Vĩnh Phan cũng chẳng nhận lời cáo biệt của ai. Xem ra ông suy yếu quá rồi. Chúng tôi không biết làm thế nào bây giờ. Có gì cô giúp đỡ chúng tôi với.

– Tôi thì làm gì được?

– Cô có thể làm được. Ông chủ yêu tin cô.

– Yêu tin tôi?

– Đúng thế và có phần hơn thế.

Liên về phòng nghĩ ngợi. Mãi đến tối, Ba Tiến vào báo cho Liên biết sáng mai nàng sẽ theo ông đi thăm các nhà máy như thường lệ.

Ông Vĩnh Phan lại muốn tiếp tục làm việc, liệu ông có đương nổi được không? Không cần biết, vì ở ông, việc làm là đời sống của ông.

Hôm sau, đúng giờ Liên đã đứng đón ông ở ngoài sân. Ba Tiến dắt ông ra, ông đi gập người xuống như lả, Ba Tiến ra hiệu cho Liên biết đêm qua ông đã không ngủ được.

Ông cất tiếng hỏi như người hết hơi.

– Lan có đấy không?

Liên tiến lại thưa.

– Cháu đây.

– Lên xe đi.

Liên muốn hỏi thăm sức khỏe ông song nàng không dám, vì thấy ông ngồi rũ trong xe và không nói một tiếng nào.

Khi xe đến phòng việc, Tạ Loan đã đứng đó sẵn sàng để đón, và đỡ ông chủ xuống xe.

Tạ Loan nói bằng giọng ái ngại trong khi mắt ông ta sáng như gương.

– Tôi phỏng đoán ông đã khá nhiều nên mới đến được.

– Tôi chẳng khá gì cả. Tôi đến vì tôi phải đến.

– Ý tôi định nói thế,

Không buồn nghe chuyện Tạ Loan, ông Vĩnh Phan gọi Liên đưa ông vào văn phòng.

Tạ Loan bắt đầu mở xem các thư từ xếp thành đống cao từ hai hôm nay. Ông Vĩnh Phan mặc Tạ Loan làm, không nói một câu gì, không ra một lệnh gì, im lặng tựa hồ như người điếc hay người đang mơ ngủ.

Đến cuộc nhóm họp các viên chức cao cấp trong nhà máy, vì hôm đó là ngày phải giải quyết một vấn đề quan trọng.

1. Hoặc bán hết số đay dự trữ ở các kho bên Ấn Độ và bên Anh, chỉ để lại một ít đủ dùng trong một thời gian.

2. Hoặc mua thêm đay vào để tích trữ.

Tóm lại là nên phòng đay hạ giá, hay đầu cơ giá lên.

Theo lệ thường, phàm các cuộc họp như loại này, mọi người lần lượt phát biểu ý kiến, bắt đầu từ người ít tuổi và trình bầy lý do. Cuối cùng ông Vĩnh Phan rút một quyết định để theo.

Sáng hôm đó, cuộc bàn cãi được điều hòa. Mỗi người cho biết lý do nên bán hoặc nên mua. Đến lượt Tạ Loan. Tạ Loan ấm ớ không quyết hẳn bên nào.

– Tôi rất bối rối và khó nghĩ. Có nhiều lý do nên bán và cũng có nhiều lý do nên mua.

“Bối rối và khó nghĩ” Tạ Loan đã nói thực, vì trong cuộc họp nào cũng vậy, Tạ Loan có để ý nghe gì đâu và cũng chẳng nghĩ gì, Tạ Loan chỉ theo dõi nét mặt chủ, đoán ý thế nào rồi tựa vào đó mà trả lời cho vừa lòng chủ.

Vô phúc, hôm đó, ông Vĩnh Phan, chẳng để ý gì vào cuộc bàn cãi, nét mặt ông rũ rượi chả lộ vẻ gì, nên Tạ Loan không sao đoán được thành ra nói lúng túng.

Sau Tạ Loan, có hai viên chức nữa trình bầy ý kiến.

Bây giờ đến lượt ông chủ hãng. Ông ngồi im như phỗng. Mấy phút qua, ông không hề nhúc nhích, mọi người ngơ ngác nhìn nhau, ngầm hỏi có lẽ ông chủ mê rồi hay mất trí khôn chăng?

Chợt ông giơ tay lên và nói.

– Xin thú thực cùng cử tọa, tôi không biết quyết định thế nào.

Mọi người lại càng ngạc nhiên vì xưa nay ông vốn là người cương quyết, không do dự bao giờ.

Ông nói thêm.

– Vấn đề sẽ xét lại sau.

Mọi người im lặng giải tán và không ai nói với ai câu gì. Ông ngồi trầm lặng và chẳng để ý đến các nhân viên giải tán. Liên ngồi sau cái bàn nhỏ, không cám cử động.

Thời giờ qua, ông cứ ngồi im như vậy. Thình lình ông đưa hai bàn tay lên mặt và kêu to như không có ai trong phòng, hay không biết mình đang ngồi ở chỗ nào.

– Trời ơi! Trời hại tôi! Tôi đã làm gì để đến nỗi nước này?