- V - Món quà quý nhất của đôi giầy hạnh phúc

Sáng sớm tinh mơ hôm sau, ông tham còn đang nằm trong giường bỗng có tiếng gõ cửa. Đó là anh sinh viên khoa thần học ở phòng bên cạnh, cùng căn gác. Anh bước vào và bảo:

- Cho tôi mượn bác đôi giầy. Ngoài vườn ướt quá, nhưng nắng rất đẹp, tôi muốn ra hút một tẩu thuốc.

Anh xỏ giầy và xuống ngay vườn. Trong vườn chỉ có một cây mận và một cây táo, nhưng giữa thủ đô Copenhague này có được một mảnh vườn dù nhỏ đến đâu cũng vẫn cứ thú.

Chàng sinh viên đi bách bộ. Chưa đầy sáu giờ sáng; ngoài phố bỗng có tiếng tù và của người đánh xe ngựa. Anh kêu lên:

- Ồi! Du lịch! Du lịch thật là điều hạnh phúc nhất trên đời này. Ta không mong gì hơn. Đó là liều thuốc hay cho nỗi buồn đang cắn rứt tâm can ta! Nhưng ta phải đi xa, rõ xa mới được! Ước gì ta được thăm đất Thuỵ Sĩ tráng lệ, rong ruổi qua nước Ý.

Cũng may mà đôi giầy hoá phép lạ ngay lập tức, không thì anh ta đi quá xa, xa đối với cả anh lẫn chúng ta.

Thế là anh du lịch, sang giữa đất Thuỵ Sĩ, ngồi trong một cái xe ngựa giữa mấy kiện hàng. Anh thấy nhức óc, đầu nặng như chì, máu dồn xuống đôi chân nhét trong đôi ủng lớn. Anh chìm đắm trong tình trạng nửa tỉnh nửa mê; túi bên phải có phiếu tín dụng, túi bên trái có giấy thông hành, và trong một túi con bằng da, trên ngực, có mấy đồng tiền vàng khâu kỷ bên trong. Mỗi giấc mơ là một lần anh mộng thấy một trong những vật báu ấy, thế là anh vộf hốt hoảng nhóm dậy và cử chỉ đầu tiên là anh lấy tay lần hai bên ngực xem các của quý còn hay mất. Mũ, ô đi mưa, gậy chống, đung đưa trong lưới, trên đầu anh. Ở cái vị trí oai nghiêm ấy chúng vướng mắt anh quá khiến anh phải dừng tầm mắt nhìn chúng.

Cảnh vật xung quanh vĩ đại, trang nghiêm và âm u. Những cánh rừng tùng nhô ra trên vách núi dựng đứng, đỉnh núi lẩn trong sương mù. Tuyết bắt đầu rơi và gió lạnh bỗng nổi lên.

- Ước gì mình được sang phía bên kia dãy núi Alpes! Sang bên ấy ít nhất mình cùng được sống khí hậu mùa hè và được lĩnh tiền bằng phiếu tín dụng. Giá lạnh như vậy, mình chẳng muốn ở cái đất Thuỵ Sĩ này nữa. Ước gì mình được sang phía bên kia núi nhỉ?

Ước sao được vậy: anh đã thấy mình ở trên đất Ý, giữa Florence và Rome. Nước hồ Trasimène lấp lánh dưới ánh chiều tà nom như vàng đun lòng giữa màu xanh thẳm của núí non. Nơi xưa kia Annibal đã đánh bại Flaminius, ngày nay những gốc nho đang leo lên những cây du thụ xanh tươi một cách thanh bình. Lũ trẻ con mình trần đang chăn đàn lợn đen trong canh rừng nguyệt quế màu hồng tỏa hương thơm ngát hai bên đường. Nếu tôi tả nổi khung cảnh ấy, tất cả các bạn ắt phải thốt lên: "Đất nước Ý đẹp quá!”. Nhưng anh sinh viên thần học cùng như các bạn đồng hành của anh ngồi trong chiếc xe ngựa của người Ý không hề thốt lên câu nào giống như thế.

Muôn ngàn côn trùng và ruồi muỗi bay quanh chiếc xe. Người ta lấy cành sim xua chúng đi, nhưng vô hiệu. Không có người nào trong xe không bị chúng đốt sưng mặt. Những con ngựa đáng thương chật vật lắm mới trông thấy đường đi. Từng đàn ruồi hăng hái xông vào đốt chúng, người đánh xe có xuống đuổi những con vật quái ác ấy, chúng cũng chẳng chịu bay đi.

Mặt trời lặn. Một làn gió nhẹ nhưng lạnh giá làm rung chuyển cảnh vật. Khắp xung quanh, một màu xanh ngắt trải ra trên núi non. Trong sáng, mỹ lệ biết là chừng nào! Đến tận nơi ngắm, mới thấy thật là hùng vĩ; các du khách cũng thấy thế… nhưng họ đang đói bụng và rả rời chân tay. Họ nghĩ đến chuyện nghỉ đêm. Tìm đâu ra chỗ trú nhỉ? Lúc này không phải là lúc nghĩ đến cảnh đẹp của thiên nhiên. Họ qua một cánh rừng olive. Anh sinh viên thích những gốc liễu xù xì đầy mấu, mắt của Tổ quốc mình hơn thứ cây olive ấy. Đi chút nữa thì họ tới một quán trọ quạnh hiu. Dăm bảy người ăn mày chắn lối vào, người thì chìa tay cụt khủng khiếp ra. Một người nom giống con giai cả của Thần đói, van xin:

- Xin các ông các bà cứu khổ, cứu nạn cho kẻ khốn cùng!

Họ đồng thanh kêu lên bằng một giọng rền rĩ, xé ruột xé gan. Họ tưởng lầm anh sinh viên là một người ngoại quốc; do đó, anh thoát được vòng vây của họ: Một sự khó khăn ghê gớm. Cuối cùng, anh vào được trong quán trọ. Chủ quán, một mụ già quần áo bẩn thỉu, gớm ghiếc, đi đất, tóc xoã, miệng cười mỉm, trông như con quỷ cái, ra chào đón các du khách. Cửa buộc bằng dây thừng, trần nhà đầy dơi đậu. Một mùi hôi kinh khủng tràn ngập căn nhà. Một du khách nói:

- Dọn bàn ăn xuống chuồng ngựa đi! Xuống dưới ấy thì ít nhất mũi cũng còn biết phân biệt được thế nào là mùi phân ngựa, chứ ở trên này thì chẳng biết mùi gì với mùi gì cả!

Để chiều lòng các vị khách đài các ấy, người ta mở cửa sổ hé ra một tí. Thế là đoàn ăn mày lại kéo nhau đến kể lể:

- Xin các ông các bà cứu khổ, cứu nạn cho kẻ khốn cùng!

Trên tường đầy những câu nguyền rủa của đất nước Ý tươi đẹp bằng đủ các thứ tiếng châu Âu viết bằng than.

Nhà hàng bưng súp ra, chỉ ngửi thấy toàn mùi hạt tiêu và dầu hôi; trứng thì ung. Món ngon nhất là món gà có mùi khét. Rượu vang bị pha, khó uống như thuốc vậy.

Đêm đến, du khách phải lấy xích sắt chằng cửa và cắt phiên thay nhau gác. Đến lượt anh sinh viên. Trong nhà không khí nghẹt thở. Bên ngoài, lũ ăn mày vẫn tiếp tục: "Xin các ông các bà cứu khổ cứu nạn cho kẻ khốn cùng!” Trong cơn mê ngủ, anh nghĩ thầm:

- Thật là phiền toái! Giá đi du lịch mà không phải lê xác đi thì khoái biết mấy! Uớc gì mình chỉ có linh hồn không thôi nhỉ! Vì cứ như thế này thì chả thấy khoái tí náo.

Vừa nói xong anh sinh viên đã được đưa về ngay tỉnh nhà. Rèm trắng dài buông rủ trên các cửa sổ. Giữa phòng là một chiếc quan tài đen, trong đó xác anh đang an giấc ngàn thu, còn linh hồn thì đang chu du thiên hạ.

"Đừng có nhận đinh ai sung sướng trước khi người ấy chết". Thật đúng câu của Solon (1) đã nói. Hai cái bóng bước vào phòng. Chúng ta đã biết đó là thần Trừng Phạt và sứ giả của thần Hạnh Phúc. Hai thần nhìn xác chết. Thần Trừng Phạt hỏi:

- Thế nào? Đôi giầy của cô đã đem lại hạnh phúc gì cho loài người rồi?

- Ít ra cũng đem được cái chết dịu dàng, cái chết giữa tuổi thanh xuân cho anh này trước khi anh ta phải nếm mùi khổ hạnh của cuộc sống.

- Cô nhầm rồi. Anh ta đã chết quá sớm. Sống chưa hết số kiếp. Vì thế, tuy có quyền được hưởng hạnh phúc sau nhiều thử thách gian lao, nhưng anh ta đã không được hưởng. Ta sẽ thực sự cứu giúp anh ta.

Nói rồi, thần Trừng Phạt tháo đôi giầy hạnh phúc ra khỏi chân anh sinh viên. Giấc ngủ ngàn thu châm dứt, anh sinh viên hồi tỉnh và nhóm dậy. Cả thần Trừng Phạt lẫn đôi giầy hạnh phúc đều đã biến mất. Chắc hẳn là thần Trừng Phạt đã đem đôi giầy đi để dùng vào việc của mình rồi.

Chú thích:

(1)Solon: Nhà học giả thành Athens, là một trong bảy người hiền của nước Hy Lạp thời cổ.