Chương 19 Hội nghị vĩ đại

Ngày hôm sau, Barbicane, vì lo ngại sẽ có những câu hỏi ngớ ngẩn được đặt ra cho Michel Ardan, đã rất muốn giảm đa số khán giả xuống để chỉ còn một vài người có hiểu biết chuyên môn, chẳng hạn như các đồng sự của ngài. Nhưng như thế ngài sẽ phải ngăn lại cả dòng người như thác Niagara! Ngài buộc phải, do đó, từ bỏ ý định và để người bạn mới của mình đương đầu với buổi hội họp công khai. Địa điểm được chọn để tổ chức hội nghị vĩ đại này là cánh đồng mênh mông ở phía sau thành phố. Chỉ trong vài giờ, nhờ sự giúp sức của đội tàu trên cảng, tấm vải bạt khổng lồ làm mái che đã được căng rộng trên đồng cỏ khô nứt, bảo vệ nó khỏi những tia nắng thiêu đốt của Mặt trời. Tại đó, ba trăm ngàn người, bất chấp cái nóng ngột ngạt suốt nhiều giờ, đang chờ đợi sự xuất hiện của vị khách người Pháp. Trong đám đông khán giả này, nhóm đầu tiên có thể nhìn thấy và nghe được, nhóm thứ hai nhìn không dễ lắm mà lại chẳng nghe được gì, còn nhóm thứ ba, nhìn và nghe đều không rõ. Vào lúc ba giờ, Michel Ardan xuất hiện cùng những thành viên cốt cán của Câu lạc bộ Súng, bên phải là chủ tịch Barbicane, bên trái là J. T. Maston; trông ông ta rực rỡ hơn cả Mặt trời ban trưa và gần như là hung hung đỏ. Ardan bước lên bục, từ vị trí này ông thấy cả một biển mũ đen ngút tầm mắt.

Ardan không có chút xíu bối rối nào, vẫn cứ vui tươi, thoải mái và thân mật như đang ở nhà. Trước những tiếng hoan hô mừng đón mình, ông đáp lại bằng một cái cúi chào duyên dáng, sau đó vẫy tay ra hiệu yên lặng, rồi nói bằng thứ tiếng Anh chuẩn mực như sau:

“Thưa các quý vị, dù thời tiết rất nóng bức, tôi thỉnh cầu quý vị nhẫn nại trong chốc lát để tôi giải thích rõ về những dự định mà quý vị đang rất quan tâm. Tôi không phải diễn giả hay khoa học gia và tôi chẳng biết diễn thuyết trước công chúng, nhưng bạn tôi Barbicane thông báo với tôi rằng quý vị muốn nghe tôi nói, nên tôi rất sẵn lòng phục vụ. Bởi vậy, xin hãy lắng nghe tôi, bằng sáu trăm ngàn đôi tai của quý vị và vui lòng bỏ quá cho những thiếu sót của người nói này. Bây giờ, khẩn cầu quý vị đừng quên rằng trước mặt quý vị là một kẻ ngu dốt hoàn toàn, một kẻ mà sự ngu dốt của gã quá lớn đến nỗi gã không thèm hiểu được khó khăn là gì! Đối với gã, dường như chuyện chiếm chỗ ngồi trong một viên đạn để bay lên Mặt trăng là việc quá đơn giản, đương nhiên và dễ dàng! Chuyến đi đó sớm hay muộn cũng phải thực hiện và chỉ thuận theo quy luật tăng tiến về phương tiện vận động mà thôi. Con người bắt đầu đi bằng tứ chi, rồi đến một ngày đẹp trời, bằng hai chân, rồi bằng xe ngựa, rồi xe khách và mới đây nhất là bằng tàu hỏa. Thế thì, viên đạn là phương tiện di chuyển của tương lai và các hành tinh chẳng còn là vấn đề nữa! Lúc này nhiều người trong quý vị có lẽ đang nghĩ rằng vận tốc mà chúng tôi cấp cho nó là quá phi lý và không thể có được. Mọi ngôi sao đều có vận tốc hơn thế và chính Trái đất ngay giây phút này đang chở chúng ta bay quanh Mặt trời với vận tốc nhanh hơn gấp ba lần, nhưng vẫn chỉ là vận tốc đi thơ thẩn khi so với những hành tinh khác! Mà vận tốc của nó đang liên tục giảm. Xin hỏi quý vị, không phải là điều quá hiển nhiên rằng sẽ có ngày xuất hiện một loại vận tốc vượt xa gấp bội vận tốc của những thứ kia, loại vận tốc mà ánh sáng và dòng điện có khi sẽ là tác nhân cơ học hay sao?”

“Đúng vậy, thưa quý vị,” Ardan tiếp tục, “bất chấp tư duy hạn hẹp của một số người, những kẻ bó buộc nhân loại trên địa cầu này trong vòng tròn ma thuật không bao giờ vượt qua được, sẽ có ngày chúng ta du hành tới Mặt trăng, tới các hành tinh, tới các ngôi sao bằng phương tiện thuận lợi, tốc độ nhanh chóng và sự an toàn chắc chắn như hiện giờ chúng ta đi biển từ Liverpool tới New York! Khoảng cách chỉ là khái niệm tương đối và phải biến thành con số không.”

Sức ảnh hưởng vốn mạnh mẽ và nhất quán từ vị anh hùng Pháp tới đám khán giả hơi dao động trước lý luận táo bạo này.

Michel Ardan nhận ra điều đó.

“Các quý vị,” ông tiếp tục với một nụ cười thân thiện, “quý vị có vẻ không tin tưởng lắm. Rất tốt! Để tôi giải thích vấn đề. Các quý vị có biết tàu hỏa tốc hành mất bao lâu để tới được Mặt trăng không? Ba trăm ngày, không hơn! Rồi sao? Khoảng cách này không vượt quá chín lần chu vi Trái đất, nhưng không một thủy thủ hay du khách nào, dù phạm vi hoạt động tương đối, từng thực hiện được những hành trình dài hơn thế trong suốt cuộc đời. Giờ thì hãy nghĩ đến chuyện tôi sẽ chỉ dùng có chín mươi bảy giờ cho hành trình của mình. Ái chà! Tôi thấy rằng quý vị đang nhẩm đoán Mặt trăng xa Trái đất lắm và người ta cần tính toán lại trước khi tiến hành thử nghiệm. Thế thì, quý vị thấy sao nếu chúng ta bàn chuyện đến Hải Vương tinh, hành tinh quay vòng ở khoảng cách hơn hai ngàn bảy trăm hai mươi triệu dặm tính từ Mặt trời! Thế đã là gì khi so sánh với khoảng cách tới một số sao cụ thể, trong đó, chẳng hạn như ngôi sao Arcturus, cách chúng ta hàng tỷ dặm? Đấy, các quý vị nói về khoảng cách chia tách các hành tinh và Mặt trời! Còn có người quả quyết rằng cái thứ như khoảng cách là có thật. Phi lý, điên rồ, ngu ngốc, vô nghĩa! Các quý vị biết tôi nghĩ gì về hệ Mặt trời của chúng ta không? Tôi có tiết lộ cho quý vị hay không đây? Đơn giản lắm! Đối với tôi, hệ Mặt trời là một thể rắn đồng nhất, các hành tinh trong đó tiếp xúc thực sự với nhau và mọi khoảng cách giữa chúng chẳng khác gì khoảng không chia tách các phân tử của thứ kim loại đặc nhất, ví dụ như bạc, sắt, hoặc bạch kim! Tôi có quyền, thế đấy, quả quyết như vậy và tôi xin được nhắc lại, với niềm tin chắc chắn sẽ thấu suốt tâm trí tất cả quý vị, rằng “Khoảng cách chỉ là một danh từ vô nghĩa, không hề tồn tại khoảng cách!””

“Hoan hô!” một giọng vỡ òa (cần phải nói đó là giọng của J. T. Maston). “Không hề tồn tại khoảng cách!” Choáng váng vì cơn xúc động, anh suýt ngã từ bục cao xuống mặt đất. Anh vừa may tránh được cú ngã nặng nề, một cú có khả năng chứng minh cho anh thấy rằng khoảng cách chắc chắn không phải một danh từ vô nghĩa.

“Thưa các quý vị,” Ardan nói tiếp, “tôi nhắc lại rằng khoảng cách giữa Trái đất và vệ tinh của nó chỉ là chuyện vặt và không đáng phải suy xét nghiêm trọng. Tôi tin tưởng rằng trong vòng hai mươi năm nữa, một nửa địa cầu chúng ta sẽ trả tiền để du lịch Mặt trăng. Giờ thì, những người bạn đáng mến của tôi, nếu các bạn có bất cứ câu hỏi nào dành cho tôi, tôi sợ rằng các bạn sẽ xấu hổ vì một gã kém cỏi như tôi; nhưng tôi sẽ cố gắng hết sức để giải đáp cho các bạn.”

Đến lúc này, ngài chủ tịch Câu lạc bộ Súng cảm thấy rất hài lòng với diễn biến buổi thảo luận. Hiện giờ, việc cần làm là hướng Ardan khỏi những câu hỏi về thực tiễn mà chắc chắn ông rất mù mờ. Barbicane, vì thế, vội vã xen vào và bắt đầu bằng việc hỏi người bạn mới của ngài về chuyện ông ta có nghĩ rằng trên Mặt trăng và các hành tinh khác có người ở hay không.

“Ngài nêu cho tôi một vấn đề vĩ mô quá, ngài chủ tịch đáng kính,” vị diễn giả trả lời kèm một nụ cười. “Có điều, những bậc trí tuệ vĩ đại, như học giả Plutarch, triết gia Swedenborg, nhà văn Bernardin de St. Pierre và những vị khác đã, nếu tôi không nhầm, đã khẳng định điều đó. Đánh giá vấn đề này từ góc độ của nhà triết học tự nhiên, tôi có thể nói trên đời này chẳng có thứ gì tồn tại vô ích, nên, giải đáp thắc mắc của ngài theo lối diễn đạt khác, tôi dám khẳng định rằng nếu những nơi đó có đủ điều kiện sống, thì chúng đang và sẽ có người ở.”

“Không ai có thể trả lời hợp lý hơn hoặc thẳng thắn hơn,” ngài chủ tịch đáp. “Câu hỏi phản biện cho câu trả lời: Những nơi đó có thể sống được không? Về phần mình, tôi tin rằng có.”

“Về phần mình, tôi chắc chắn là có.” Michel Ardan nói.

“Nhưng mà,” một khán giả vặn lại, “có rất nhiều tranh cãi về khả năng sinh sống được tại những nơi đó. Rõ ràng điều kiện sống cần phải điều chỉnh đáng kể trên phần lớn các địa điểm này. Mới nói đến các hành tinh thôi, chúng ta sẽ bị thiêu sống ở hành tinh nọ, hoặc bị đông chết ở hành tinh kia, tùy theo khoảng cách xa hơn hay gần hơn so với Mặt trời.”

“Tôi lấy làm tiếc,” Michel Ardan nói, “rằng tôi không có vinh dự được hiểu biết về con người vị phản biện tôi, vì tôi sẽ cố gắng trả lời anh ấy. Lời phản đối của anh có giá trị, tôi phải thừa nhận như vậy, nhưng tôi cho rằng chúng ta có thể biện bác thắng, cũng như mọi điều có thể thành công tác động đến khả năng sinh sống trên thế giới khác. Nếu tôi là một nhà triết học tự nhiên, tôi sẽ nói với anh ấy rằng chất nóng ảnh hưởng đến hành tinh gần Mặt trời nhất ít hơn, trái lại, ảnh hưởng đến hành tinh xa Mặt trời nhất nhiều hơn, mỗi sự thực giản đơn này là đủ để cân bằng sức nóng và cấp cho những nơi đó một nhiệt độ mà những sinh vật cấu tạo tương tự chúng ta có thể chịu đựng được. Nếu tôi là một nhà tự nhiên học, tôi sẽ nói với anh ấy, theo một số khoa học gia trứ danh, rằng thiên nhiên đã cung cấp cho chúng ta những ví dụ về thế giới mà động vật tồn tại dưới những điều kiện sống rất bất ổn; rằng loài cá hô hấp trong môi trường có thể gây tử vong đối với các loài vật khác; rằng loài lưỡng cư có gấp đôi khả năng tồn tại rất khó diễn giải; rằng những cư dân nào đó của đại dương duy trì sự sống ở những tầng sâu khủng khiếp và chịu được áp lực nước tương đương với áp suất khí 50 hoặc 60 atmosphere mà không bị nghiền nát, rằng nhiều loài côn trùng dưới nước, không nhận biết được nhiệt độ, phản xạ tương đương như trong nước suối sôi sục hay trên những cánh đồng băng nơi biển cực; nói tóm lại, chúng ta không thể không thừa nhận sự đa dạng về cách thức hoạt động trong tự nhiên thường không thể hiểu nổi. Nếu tôi là một nhà hóa học, tôi sẽ nói với anh ấy rằng các thiên thạch, các vật thể hiển nhiên hình thành ngoài địa cầu của chúng ta, qua phân tích, đã hé lộ những dấu tích không thể chối cãi của cacbon, thứ vật chất là nguồn gốc của sự sống có tổ chức và theo các nghiên cứu của nhà hóa học Reichenbach, nó chắc chắn phải được cấp cho động lực. Cuối cùng, nếu tôi là một nhà thần học, tôi sẽ nói với anh ấy rằng kế hoạch Cứu Chuộc Loài Người Của Đức Chúa Trời, theo thánh Paul, dường như phù hợp với không chỉ Trái đất mà còn với mọi nơi trong vũ trụ. Nhưng, thật không may, tôi chẳng phải nhà thần học, hóa học, tự nhiên học, hay triết học, cho nên, bằng sự ngu dốt tuyệt đối của mình về những quy luật vĩ đại chi phối vạn vật, tôi sẽ luôn đáp rằng, “Tôi không biết những nơi đó có người ở hay không, nhưng vì tôi không biết, nên tôi sẽ đến để chứng kiến tận mắt!”

Cho dù người phản đối Michel Ardan có đánh bạo nêu thêm lý lẽ hay không, thì cũng không thể nói nổi, vì tiếng reo hò náo động của đám đông sẽ không để bất cứ ý kiến nào nhận được chú ý. Khi trật tự trở lại, vị diễn giả chiến thắng miễn cưỡng bổ sung vài lời sau:

“Thưa quý vị, quý vị sẽ thấy rằng tôi mới chỉ đề cập sơ sơ đến vấn đề vĩ mô này. Nói chung, sẽ có những tranh luận khác về khả năng tồn tại trên những vì sao mà lúc này tôi còn bỏ sót. Tôi chỉ muốn kêu gọi sự chú ý của quý vị vào một vấn đề. Những ai vẫn cho rằng trên các hành tinh không có người ở có thể sẽ đổi lại rằng: Anh có thể thật sự có lý, nếu anh chỉ ra được rằng Trái đất là thế giới tuyệt nhất hiện có, không tính đến những lời Voltaire từng nói. Thế thì, Trái đất có một vệ tinh, trong khi Mộc tinh, Thiên Vương tinh, Thổ tinh, Hải Vương tinh đều có nhiều, một lợi thế không thể xem nhẹ. Nhưng điều khiến địa cầu của chúng ta không thoải mái lắm là độ nghiêng của trục Trái đất so với mặt phẳng quỹ đạo của nó. Vì lý do đó mà sinh ra sự mất cân bằng giữa ngày và đêm, vì lý do đó mà sinh ra các mùa đa dạng khó chiều lòng. Trên bề mặt khối cầu đau khổ của mình, chúng ta lúc nào cũng quá nóng hoặc quá lạnh, chúng ta đông cứng trong mùa đông, nóng cháy trong mùa hè; nó là hành tinh của bệnh thấp khớp, ho hen, viêm phế quản; trong khi đó trên bề mặt Mộc tinh, chẳng hạn vậy, hành tinh có trục chỉ hơi nghiêng một chút, các cư dân nơi đó có thể tận hưởng nền nhiệt độ đồng đều. Nơi đó còn có các vùng vĩnh viễn chỉ mùa xuân, hạ, thu, hoặc đông và mọi người dân trên sao Mộc có thể chọn cho mình khí hậu anh ta yêu thích, rồi dành cả đời ở đó, tránh được mọi biến đổi của khí hậu. Quý vị sẽ, tôi đảm bảo, sẵn sàng thừa nhận rằng Mộc tinh ưu việt hơn hành tinh của chúng ta, còn chưa kể đến các năm trên đó, mỗi năm bằng mười hai năm của chúng ta! Dưới sự bảo trợ và điều kiện sống tuyệt vời như vậy, với tôi dường như các cư dân của xứ sở may mắn đó hẳn phải ưu tú hơn chúng ta ở mọi khía cạnh. Tất cả những gì chúng ta muốn, để đạt được sự hoàn thiện như thế, chỉ đơn giản là có một trục quay bớt nghiêng hơn so với mặt phẳng quỹ đạo của nó mà thôi!”

“Hoan hô!” một giọng kích động rú lên, “Hãy tập hợp sức mạnh, chế tạo máy móc cần thiết và sửa thẳng trục Trái đất!”

Tràng vỗ tay như sấm vang lên sau đề xuất này, mà phát ngôn viên của nó, đương nhiên, không ai khác ngoài J. T. Maston. Và phải thú thực, nếu những người Yankee có thể phát hiện ra một điểm tựa, họ sẽ dựng một chiếc đòn bẩy có khả năng nâng Trái đất lên rồi chỉnh lại trục cho nó. Chỉ có điều sự thiếu hụt điểm tựa kia đã ngăn cản các thợ máy táo bạo này.