NGƯỜI MẸ KỊCH NGẮN MỘT HỒI
NHÂN VẬT
Bà Hai 43 tuổi
Bà Phán 38 tuổi, em bà Hai
Quý 15 tuổi con bà Hai
Sen
Trong phòng khách nhà bà Hai
LỚP I
BÀ HAI, BÀ PHÁN
BÀ PHÁN: Việc gì mà chị buồn. Ngày nay chị giàu có…
BÀ HAI: thở dài đưa khăn tay lên lau mắt – Giầu mà làm gì.
BÀ PHÁN: Còn như… còn như…
BÀ HAI: ngửng đầu lên cau có gắt – Còn như cái gì? Dì định bảo còn như làm sao?
BÀ PHÁN: Thì tôi thấy chị buồn, chị khóc, tôi cũng khuyên giải chị như thế.
BÀ HAI: Nhưng dì bảo còn như cái gì kia chứ? Có phải dì định nhắc đến cái câu chuyện gia đình, câu chuyện khốn nạn của tôi không?
BÀ PHÁN: Chị nóng nẩy quá. Nào tôi có nói gì đâu… Tôi chỉ muốn khuyên can chị…
BÀ HAI: hầm hầm – Dì tưởng tôi khổ sở vì hối hận à? Không, tôi không hối hận. Giá bây giờ tôi sống trở lại hồi mười ba, mười bốn năm về trước, thì tôi vẫn quả quyết làm những việc tôi đã làm kia mà.
BÀ PHÁN: Thế thì chị còn buồn rầu nghĩ ngợi làm gì?
BÀ HAI: Tôi có buồn gì về chuyện ấy đâu, về chuyện tôi bỏ chồng, bỏ con tôi đâu.
BÀ PHÁN: Thì con chị đã về ở với chị rồi đấy…
BÀ HAI: nhớn nhác nhìn quanh, rồi hạ giọng nói se sẽ - Tôi xin dì, nếu dì còn nghĩ đến tình chị em, thì dì đừng nói đả động đến thằng Quý. Thằng Quý là con nuôi tôi, dì nhớ cho như thế.
BÀ PHÁN: Vì bây giờ nó đi vắng, tôi mới…
BÀ HAI: Nó đi vắng cũng như nó ở nhà, dì cứ gọi nó là con nuôi tôi, cho quen mồm, chẳng nhỡ nhàng đi…
BÀ PHÁN: chép miệng, lác đầu – Rõ khổ! Tôi không ngờ chị khổ đến thế.
BÀ HAI: rơm rớm nước mắt – Đấy dì coi! Nếu ngày xưa tôi biết có nông nỗi này, thì thà tôi cam chịu sống hết cái đời tối tăm ở bên cạnh một người chồng dốt nát thua kém anh em còn hơn.. Tôi chả cần dấu diếm dì, người đó tôi bỏ sớm được ngày nào, tôi mừng ngày ấy. May mà tôi gặp ngay lão huyện ấy nó quả quyết xui dục tôi ly dị, không có thì đời tôi có thêm mười mấy năm khổ sở. Ăn đời ở kiếp với người mình ghét…
BÀ PHÁN: lạnh lùng – Thì lão huyện cũng chẳng làm cho chị được sung sướng. Chẳng qua nó chỉ bòn của chị. Đấy chị coi khi nó không moi được nữa, thì nó lại bỏ đi…
BÀ HAI: lườm em – Dễ thường phải có dì nhắc đến, tôi mới nhớ đấy. Dì ra ngay ngoài đường mà rêu rao, tôi cũng không cần kia mà.
BÀ PHÁN: Sao mà chị nóng thế chứ?
BÀ HAI: Phải, tôi bỏ chồng, bỏ con, theo hết thằng nọ thằng kia; phải, tôi đã sống cái đời giang hồ đầu họa của tôi, còn gì nữa, nói nốt đi.
Có tiếng mở cổng.
BÀ HAI: nhớn nhác dơ tay lên xua vội, nói sẽ - Nó đã về… Im. Không, đừng im… Nhỡ nó ngờ mình nói chuyện gì kín (nói to) Cái áo của cháu Quý à, cái mũ của cháu Quý mới mua, dì trông có sinh không?
Sen vào
LỚP II
Thêm SEN
SEN: Bẩm bà, bà Tham xin cảm ơn bà.
BÀ HAI: thở dài – Thôi được, xuống nhà.
Sen ra
LỚP III
Bớt SEN
BÀ PHÁN: Trời ơi, chị sợ hãi đến thế kia à?
BÀ HAI: ngồi im một phút nhìn ra ngoài – Thì ra nó chưa đi học về. (cười) Rõ tôi lẩn thẩn quá. Đồng hồ kia sao tôi không xem giờ. Mới mười giờ rưỡi thì nó về sao được.
BÀ PHÁN: Nhưng sao chị sợ hãi nó thế?
BÀ HAI: ngẫm nghĩ – Dì để tôi thuật chuyện cho dì nghe, dì mới hiểu… Nhưng dì đừng nói gì với ai nhé!... Khi bố nó mới chết, cô có đưa nó về quê nuôi nấng. Nói là nuôi nấng. Nhưng kỳ thực noi nó như đứa ăn, đứa ở. Vả cô nó cũng nghèo. Tôi biết tin, thương con… Dì tính, máu mủ đứt ruột ra… đứa con gái lớn thì đã chết rồi. Mà tôi cũng chả biết nó chết lúc nào (vừa sụt sịt khóc vừa nói). Còn một thằng Quý khốn nạn. Mẹ chẳng được nhìn con… Sau tôi phải lập mưu lập mẹo mãi mới nhờ được một người họ xa đến mua nó về làm con nuôi rồi đưa tắp và tận đây. Cô nó còn quý hóa gì nó mà chẳng bán. Nó ở với tôi gần ba năm nay, mà mẹ con có dám nhận nhau đâu. Nó vẫn tưởng tôi là mẹ nuôi nó, và tôi, tôi vẫn dằn lòng nhận nó là con nuôi tôi… tuy … (nức lên) tuy chả có mẹ con ai yêu mến, thương sót nhau bằng mẹ con tôi.
BÀ PHÁN: giọng cảm động – Thì sao chị không bảo thẳng nó rằng chị là mẹ nó, là mẹ đẻ ra nó?
BÀ HAI: vẻ sợ hãi – Bảo thẳng? Dì tưởng dễ lắm đấy. Bố nó, cô nó, thằng bố nó với con cô nó hẳn đã kể lai lịch mẹ nó cho nó nghe nhiều lần rồi, đến nỗi bây giờ nó ghen mẹ nó hơn ghét quân thù… May mà nó lại không có khổ mặt giống tôi đấy… Chứ nếu trông tôi nó nhận ngay ra là mẹ nó, thì tôi chẳng biết tôi còn ăn ở ra làm sao. Dì tính, có khi nó nhiếc mẹ nó, nó chửi mẹ nó ngay trước mặt tôi, nào những mẹ nó là con đĩ đã làm cho cha nó nghèo đói, khổ sở, đau đớn mà chết. Thế mà tôi cứ phải điềm nhiên ngồi nghe.
BÀ PHÁN: Chả con thì đừng, chứ khi nào lại chịu cái nước ấy.
BÀ HAI: thở dài – Dì không hiểu thấu tình mẹ con, tình mẹ thương con.
BÀ PHÁN: Nhưng nó có thương mẹ nó đâu?
BÀ HAI: Nhưng mẹ nó có đáng thương đâu. Vả lại, tôi sợ nó lắm, dì ạ. Đã nhiều lần tôi khuyên nó nên thương hại mẹ nó. Dẫ có tội lỗi cũng vẫn là mẹ nó, vẫn là người đẻ ra nó, phải không dì? Tôi lại luôn luôn dạy nó tình nhân loại, tình yêu mến đối với mọi người, đối với cả những kẻ thù của mình. Dì có biết nó trả lời lại tôi ra sao không? Nó bảo tôi: “Trong mấy năm nay, mẹ dạy con hết lời hay, lẽ thiệt, giá con được cái người mẹ không ra gì của con dạy bảo con đủ diều như thế, ngay từ khi còn bé, thì đâu đến nỗi ngày nay con ngu dại”. Nó khôn lắm kia, dì ạ, ăn nói như người ấy. Lát nữa rồi dì xem… Còn cái tính khẳng khái… hão, thì sao mà nó giống thằng bố nó thế! Một lần tôi hỏi nó: “Nếu bây giờ con được tin mẹ con giầu có muốn xin con về nuôi thì con nghĩ sao?”. Nó khóc mà bảo tôi rằng dù mẹ nó có hàng vạn, nó cũng không muốn nhìn mặt, thà nó chết đường, chết chợ, còn hơn ở cùng nhà với người ấy. Đấy, Dì còn khuyên tôi thú thực cả với nó nữa thôi… Dì ạ, nó vẫn tưởng mẹ nó chết rồi.
Có tiếng mở cổng.
BÀ HAI: thì thầm – Nó về đấy, im nhé.
Quý cắp sách đi vào.
LỚP IV
Thêm QUÝ
QUÝ: Lạy mẹ, con đã đi học về. Lạy bà ạ.
BÀ HAI: mỉm cười – Dì con đấy, con lạy dì đi.
QUÝ: Lạy dì ạ. Thưa dì mới ra chơi.
BÀ PHÁN: phá lên cười, hỏi ỡm ờ - Quý, giá bây giờ tôi bảo Quý rằng chinh tôi là mẹ Quý thì Quý nghĩ sao?
BÀ HAI: lo sợ, chau mày, giày gõ se sẽ xuống đất ra hiệu bảo em im đi.
QUÝ: hơi tái mặt, đăm đăm nhìn bà Phán, như cố tìm xem có phải người ấy là mẹ mình thật không/
BÀ HAI: Dì cứ bỡn cháu thế!
QUÝ: cười sung sướng – Thưa dì nói chi đến người ấy?
BÀ PHÁN: Quý, không được hỗn. Người ấy đã sinh ra Quý, người ấy là mẹ Quý.
QUÝ: vẫn cười trỏ bà Hai âu yếm – Thưa dì, mẹ cháu đây này.
BÀ HAI: ứa nước mắt, ôm lấy con mà hôn – để dấu sự cảm động – Con tôi ngoan quá. Con sắp thi phải không?
QUÝ: Vâng, còn một tháng nữa thôi.
BÀ HAI: Nhưng con cũng đừng học chăn quá nhé. (Quay ra nói với bà Phán) – Ai lại hôm nọ con tôi thức quá nửa đem để làm bài, dì ạ.
QUÝ: láu lỉnh – Con phải chăm lắm chứ. Con biết rồi. Mẹ con ngày xưa bỏ cha con cũng chỉ vì cha con không học hành đỗ đạt như người ta, không làm nên chức ông huyện như người ta… Thôi lạy mẹ, lạy dì, con xin phép đi rửa mặt.
Quý ra
LỚP V
Bớt QUÝ
BÀ HAI: ngơ ngác – Đấy dì nghe… nó nói như ông cụ.
BÀ PHÁN: Chắc lại bố no hay cô nó đấy chứ gì.
BÀ HAI: bưng mặt khóc thút thít.
BÀ PHÁN: nhìn chị tỏ vẻ thương hại.
MÀN TỪ TỪ HẠ
1936