NGƯỜI CHỒNG KỊCH BA HỒI-HỒI THỨ NHẤT
Tòng Giáo học
Minh vợ Tòng
Ảnh Phiên Chính trị phạm đầy ở Côn Đảo
Nghi bạn Tòng và Phiên
Thu vợ Nghi
Giám bạn Phiên và Tòng
HỒI THỨ NHẤT
Nhà Tòng: Một gian vừa là buồng khác, vừa là buồng ăn ở một phố vắng trong một thành phố nhỏ. Cách bài trí giản dị, sơ sài.
LỚP I
MINH rồi TÒNG
Lúc kéo màn lên Minh đang đứng giải khăn bàn, (khăn bàn làm bằng hai khổ vải cát bá can lại nhau). Một phút yên lặng. Ngẫu nhiên, Minh ngước mắt buồn rầu nhìn qua bức ảnh phóng đại treo ở tường, giữa nhà). Tòng se sẽ mở cửa bước vào mỉm cười tay cầm bó hoa.
MINH: nghe tiếng động giật mình quay lại – Ô kìa, anh! Làm em hết hồn.
TÒNG: cười, đặt bó hoa lên bàn – Em sợ hãi anh lắm sao mà hết cả hồn.
MINH: chừng nói lảng – Trời ơi! Anh làm ướt cả khăn bàn rồi. Khổ quá đi mất thôi, lấy hoa ở đâu về thế này? (cầm bó hoa loay hoay tìm chỗ để).
TÒNG: Em đưa anh!...
MINH: vừa chạy vừa nói – Em chịu thôi, để anh giải rác ra nhà nhé.
TÒNG: Minh đừng làm nát cả hoa của anh ra đi! Xin mãi mới được mười bông hồng.
MINH: ghé hoa gần mũi ngửi – Hừ, hăng sè sè!
TÒNG: chau mày – Đừng ngửi, có lẫn cả hoa phù dung kép xin ở đằng ông Huấn đấy mà!
MINH: Xin làm gì thế, anh!
TÒNG: nhìn bức ảnh phóng đại – Em quên rồi sao? Ngày giỗ anh Phiên.
MINH: buồn rầu - Ờ nhỉ! (đứng cúi đầu ngẫm nghĩ rồi lơ đãng đặt bó hoa lên bàn ăn).
TÒNG: cười – Kìa, em làm ướt cả khăn bàn bây giờ.
MINH: ngửng đầu lên mỉm cười vơ vẩn – Sao hôm nay anh dạy học về sớm thế?
TÒNG: Chưa tan, nhân giờ chơi anh chạy qua về nhà đưa hoa cho em và dặn em bữa cơm sáng nay, anh có mời vợ chồng anh Nghi. Anh chị ấy sắp đến đấy.
MINH: Vậy em phải sửa soạn mau mới kịp.
TÒNG: Thôi, em ở nhà, anh đi dạy học nhé!
Tòng ra
LỚP II
MINH
Minh đóng cửa rồi nhắc bó hoa đứng trước bức ảnh phóng đại. Trước còn ngước nhìn lên. Sau dần dần cúi đầu, hai giọt lệ từ từ chảy bên má. Có tiếng gõ cửa. Minh hoảng hôét đặt vội bó hoa xuống ghế rồi vừa rút khăn lau mắt vừa hỏi:
MINH: Ai?
Tiếng ở ngoài – Chúng tôi đây.
MINH: vui vẻ - Anh Nghi đấy à? (Mở cửa) Chào anh chị. Mời anh chị vào chơi. Nhà tôi sắp về.
Nghi, Thu vào
LỚP III
MINH, NGHI, THU
THU: đăm đăm nhìn Minh – Sao thế kia?
MINH: Không, thưa chị, em có sao đâu.
THU: Mắt chị đỏ hoe thế kia, mà còn bảo không sao?
MINH: cầm khăn dụi mắt - Ấy, vì em vừa ở trong bếp chạy ra. Bếp nó xây vụng, khó quá!
NGHI: trông thấy bó hoa – Nhà có cái lọ nào không, chị?
MINH: Không, anh ạ.
NGHI: Lọ sành cũng được mà.
THU: Dùng lọ sành làm gì thế mình?
NGHI: Để cắm hoa.
THU: cười – Ai lại cắm hoa và lọ sành.
MINH: cười theo – Lọ sành cũng chẳng có. Chỉ có cái hũ đựng chè nụ vừa hết, tôi bỏ trong xó kìa.
NGHI: Ồ, thế thì còn nói gì nữa. Đâu? Chị đi lấy ra đây.
MINH: cười – Lấy thực à?
NGHI: Lại chả thực?
Minh chạy vào trong nhà.
LỚP IV
NGHI, THU
THU: khẽ - Sao lại cắm hoa và hũ?
NGHI: Cũng được chớ sao. Anh Phiên vốn tính giản dị không thích xa hoa.
THU: ngơ ngác – Anh Phiên nào?
NGHI: trỏ bức ảnh phóng đại – Anh Phiên ngồi kia kìa.
THU: Anh Phiên nào thế nhỉ?
NGHI: Suỵt
Minh vào, bưng một cái hũ sành.
LỚP V
NGHI, THU, MINH
MINH: đặt cái hũ lên bàn – Đấy!
NGHI: nghiêng đầu ngắm nghía – Đẹp lắm rồi. Ừ, mỹ thuật lắm! (cắm hoa vào hũ) Chị đã đổ nước vào chưa?
MINH: Đã, nhưng còn vơi lắm. Đổ đầy nặng quá không bê nổi.
NGHI: Được chỉ để rồi tôi lấy thêm.
MINH: Thôi mặc anh chị đấy nhé. Tôi phải xuống nhà bảo nó sáp cơm.
NGHI: Xin chị cứ mặc chúng tôi.
THU: Em xin xuống bếp giúp chị một tay.
MINH: Cám ơn chị. Nhưng chị phải ngồi tiếp chuyện anh Nghi hộ em chứ… Vậy anh chị ngồi chơi nhé.
Minh ra.
LỚP VI
NGHI, THU
NGHI: cắm hoa và hũ, mỉm cười – Đời người như hoa phù dung, sớm nở tối tàn.
THU: Mình à, em vẫ không rõ anh Phiên nào…
NGHI: Ừ nhỉ, anh chưa kể lai lịch anh Phiên cho mình nghe lần nào. Nay nhân ngày giỗ anh ấy…
THU: Anh ấy chết rồi?
NGHI: Anh ấy còn sống nhưng cũng như chết, vì bị đầy khổ sai chung thân. Hôm nay tức ngày anh Phiên xuống tầu đi Côn Đảo. Anh ấy dặn chị Minh và chúng bạn rằng năm năm cứ đến ngày 20 tháng 10 tây lại họp nhau ở nhà chị Minh để cúng giỗ.
THU: cười – Cúng giỗ? Ngộ nhỉ?
NGHI: Còn nhiều điều ngộ mấy. Em có biết đối với anh Phiên chị Minh là thế nào không?
THU: Là bạn, hay vợ bạn chứ còn là gì nữa.
NGHI: Không phải… Là vợ.
THU: Là vợ? Mình chỉ nói bậy.
NGHI: Lại nói bậy nữa?
THU: Thế anh Tòng?
NGHI: Anh Tòng cũng là chồng chị Minh.
THU: chau mày – Cậu nói nhảm quá đi mất thôi. Anh chị ấy nghe tiếng thì còn ra làm sao nữa.
NGHI: Anh không nói nhảm… Trước chị Minh là vợ anh Phiên, rồi từ khi anh Phiên bị đầy thì chị Minh lấy anh Tòng. Như thế phỏng đã có gì là nhảm? Nhưng chuyện không giản dị như thế đâu. Còn nhiều nỗi ngoắt ngoéo ở trong nữa kia. Năm 1927, anh Tòng, chị Minh và anh cùng làm giáo học ở trên Phú Thọ. Anh Tòng với chị Minh thân với nhau lắm. Trong giáo giới ai ai cũng chắc hai người lấy nhau. Chúng tôi thường nói đùa ở trước mặt họ: “Bao giờ được ăn cỗ đấy?” Nghe câu hỏi, họ chỉ cười. Nhưng sau kỳ nghỉ hè năm ấy anh Phiên đổi về Phú Thọ. Thế rồi mấy tháng sau, Anh Phiên và chị Minh lấy nhau.
THU: ngước nhìn bức ảnh, phóng đại – Anh Phiên đẹp trai!
NGHI: Anh Phiên đẹp trai thực. Nhưng hình như họ không yêu nhau về nhan sắc, họ chỉ yêu nhau về tư tưởng cách mệnh, về cái tính cùng thích mạo hiểm như nhau.
THU: Thế anh Tòng? Anh Tòng ngày ấy rồi…
NGHI: mỉm cười – Anh Tòng ốm mất ít lâu, nhưng không chết. Bệnh ái tình chả làm cho ai chết bao giờ. Rồi anh Tòng trở nên một người bạn thân của vợ chồng anh Phiên. Anh Phiên cũng hiểu rằng anh Tòng còn yêu chị Minh, nên thương hại anh ấy lắm. Nhưng mình tính biết sao, chẳng qua lấy nhau, có số cả… Cách đó hai năm, sau cuộc dấy loạn, anh Phiên bị kết án tử hình…
THU: Tử hình?
NGHI: Nhưng được bên Pháp đình cho cỉa sang khổ sai chung thân. Còn anh thì vì tình nghi bị cách chức.
THU: Thế rồi anh Tòng lấy chị Minh?
NGHI: Mãi sau này… Anh Phiên viết thư về giục hai người lấy nhau, họ nhất định không chịu theo lời. Chị Minh thì hình như không thể yêu một người khác được.
THU: mỉm cười – Phải hình như.
NGHI: Còn anh Tòng thì sợ người ta mai mỉa rằng lấy vợ bạn. Nhưng anh Phiên luôn luôn viết thư về giục, nói mình bị khổ sai chung thân, cũng chẳng khác gì người đã chét, mà Minh thì còn trẻ, mới hơn hai mươi tuổi đầu, anh không muốn để Minh dở dang một đời… Minh và Tòng tuy vẫn còn… mến nhau như thời xưa, nhưng không dám làm theo lời Phiên. Sau Phiên gửi giấy ly dị về, và dọa hễ trong vòng ba tháng không nhận được bản chụp tờ giấy khai giá thú của hai người thì Phiên sẽ quả quyết tự sát.
THU: cười – Tòng và Minh hẳn phải lấy nhau?
NGHI: PHải, hai người lấy nhau. Rồi năm năm, cứ đến hôm nay lại họp bạn cúng giỗ Phiên.
THU: ngẫm nghĩ nhìn bức ảnh – Tôi coi như chị Minh còn yêu anh Phiên.
NGHI: Thì đã cố nhiên.
THU: Vì lúc mới đến, tôi thấy mắt chị ấy có ngấn lệ.
NGHI: Suỵt!
Có tiếng giầy Minh vào
LỚP VII
NGHI, THU, MINH
MINH: Chuyện trò gì mà lắm thế?
THU: Không chị ạ.
MINH: Lại còn không. Nói nheo nhéo mãi, lại còn chối không.
THU: lo lắng đưa mắt nhìn Nghi.
NGHI: Chị ạ, nhà tôi không biết chuyện anh Phiên, nên tôi đã thuật cho nghe.
MINH: thở dài – Để người chết được yên! Thế nào, anh Nghi, có lọ hoa anh sửa soạn mãi chưa xong? (cầm hoa cắm vội vào hũ rồi bê đặt ở trước bức ảnh).
Có tiếng gõ cửa
NGHI: Cứ vào!
Giám vào
LỚP VIII
NGHI, THU, MINH, GIÁM
GIÁM: tay cầm tờ báo – Kìa anh chị! Chị Tòng có nhà không anh Nghi?
MINH: Có nhà, cái gì đấy, anh Giám?
GIÁM: Chiến tuyến bình dân toàn thắng. Chị đã biết tin chưa?
MINH: Chưa. Thì sao, hử anh?
GIÁM: cười – Thì sao nữa? Thì là một tin mừng chứ sao. Thì dân thuộc địa sẽ được rộng quyền, thì sẽ được tự do kết đoàn, thì chính trị phạm sẽ được ân xá, đại xá, chứ còn sao nữa?
MINH: chạy vội ra – Sao anh biết?
GIÁM: Trời ơi, rõ ngớ ngẩn quá! Sao tôi biết? Anh Phiên mà anh ấy nghe thấy câu hỏi của chị thì… (Giám im bặt vì thấy Minh tái hẳn đi).
MINH: cười gượng – Bị thất vọng nhiều lần quá rồi nên tôi mất hết cả lòng tin. Vậy đảng Xã Hội toàn thắng rồi đấy?
GIÁM: Toàn thắng, ông Léon Blum sắp lập nội các bình dân.
NGHI: ghé tai Giám nói nhỏ - Phiên có hy vọng không?
GIÁM: nhỏ - Lắm chứ! Ra ngoài đường nói chuyện (to) – Hai chị ở nhà, chúng tôi ra đường đón anh Tòng để báo tin mừng nhé!
THU: Còn sớm tôi cũng xin về qua nhà một lát. Nhân tiện để bà chủ khỏi phải tiếp chuyện, được tự do xuống nhà mà làm cơm.
MINH: cười - Ừ, phải đấy đi cả đi!... Nhưng nhớ đúng giờ về ăn cơm. Nhé?
NGHI, GIÁM, THU – Xin vâng.
Nghi, Giám, Thu ra
MÀN TỪ TỪ HẠ
Hết hồi thứ nhất.