Chương 4 CÁC MẪU HÌNH ĐẢO CHIỀU

Phía trước hoàn toàn mờ mịt.

C ác nhà phân tích kỹ thuật theo dõi các tín hiệu giá cảnh báo họ về sự thay đổi trong tâm lý và xu hướng thị trường. Mẫu hình đảo chiều là những tín hiệu kỹ thuật đó. Các mô hình đảo chiều của phương Tây bao gồm Hai đỉnh và Hai đáy, Ngày đảo chiều, Vai đầu vai, Hòn đảo tại đỉnh và Hòn đảo tại đáy. Tuy nhiên, thuật ngữ “mẫu hình đảo chiều” lại dễ gây ra hiểu lầm. Nghe các thuật ngữ này có thể khiến bạn tưởng xu hướng cũ kết thúc đột ngột và sau đó đảo chiều thành một xu hướng mới. Điều này hiếm khi xảy ra trong thực tế. Tín hiệu đảo chiều xu hướng thường mang hàm ý rằng xu hướng trước có khả năng sẽ thay đổi, nhưng không nhất thiết là đảo chiều ngược lại.

Bạn hãy hình dung xu hướng như chiếc xe đang chạy về phía trước. Đèn phanh của xe nháy đỏ và rồi xe dừng lại. Đèn phanh chính là chỉ báo đảo chiều cho thấy xu hướng trước đó (tức xe đang chạy về phía trước) sắp kết thúc. Nhưng dù xe đang đứng yên chăng nữa, chắc gì tài xế sẽ quyết định cho xe đánh ngược lại? Hay anh ta sẽ dừng tại chỗ? Hoặc biết đâu anh ta lại quyết định đi tiếp thì sao? Nếu không có nhiều tín hiệu hơn thì chúng ta vẫn chưa thể biết được.

Hình 4.1 đến 4.3 là các ví dụ về những gì có thể xảy ra sau khi tín hiệu đảo chiều xuất hiện. Ví dụ, xu hướng tăng trước đó có thể chuyển đổi thành giai đoạn hành động giá đi ngang. Sau đó một xu hướng tăng mới, hoặc một xu hướng giảm mới đều có thể bắt đầu (Xem Hình 4.1 và 4.2). Hình 4.3 minh họa một xu hướng tăng có thể đột ngột đảo chiều thành một xu hướng giảm.

Hãy nhớ rằng khi tôi sử dụng thuật ngữ “mẫu hình đảo chiều” (reversalpattern), điều này chỉ có nghĩa xu hướng trước đó có thể thay đổi nhưng không nhất thiết phải đảo chiều ngược lại. Tốt nhất hãy xem các mẫu hình đảo chiều là các “mẫu hình thay đổi xu hướng” (trend change pattern).

Nhận diện sự xuất hiện của các mẫu hình đảo chiều là một kỹ năng rất có giá trị. Giao dịch thành công đòi hỏi phải có cả xu hướng và xác suất ủng hộ vị thế của bạn. Các tín hiệu đảo chiều chính là các biển báo giao thông mà thị trường cho ta, ví dụ như “Cảnh báo - Xu hướng đang trong quá trình thay đổi”. Nói cách khác, tâm lý của thị trường đang có sự biến chuyển. Bạn nên điều chỉnh phong cách giao dịch của bạn để phù hợp với tình hình thị trường mới. Có nhiều cách để giao dịch đóng mở vị thế theo các chỉ báo đảo chiều. Chúng ta sẽ đi qua rất nhiều ví dụ trong suốt cuốn sách này.

Một nguyên tắc quan trọng là chỉ mở một vị thế mới (dựa trên tín hiệu đảo chiều) khi tín hiệu đó cùng chiều với xu hướng chính. Hãy để tôi lấy ví dụ, trong một thị trường tăng giá, một mẫu hình đào chiều đỉnh xuất hiện. Tín hiệu giảm giá này sẽ không đảm bảo khả năng thành công cho vị thế bán khống. Điều này là do xu hướng chính vẫn còn tăng. Tuy nhiên, nó sẽ báo hiệu một đợt bán ra của vị thế mua từ trước. Khi đó, chúng ta có thể tìm kiếm tín hiệu tích cực để mua khi giá điều chỉnh vì xu hướng chủ đạo vẫn đang đi lên cao hơn.

Tôi đã trình bày khá chi tiết về chủ đề các mẫu hình đảo chiều bởi vì hầu hết các tín hiệu nến đều thể hiện sự đảo chiều. Bây giờ, chúng ta hãy chú ý đến nhóm đầu tiên của các tín hiệu nến đảo chiều này, nến Búa (hammer) và nến Người treo cổ (hanging man).

N Ế N CÂY DÙ

Hình 4.4 là hình các cây nến có bóng nến dưới dài và thân nhỏ (trắng hoặc đen) gần đỉnh biên độ giá trong ngày của cây nến. Các nến trong Hình 4.4 được gọi là nến Cây dù vì hình dáng của chúng trông giống những cây dù. Nến Cây dù có bóng nến dưới rất dài và thân nến nhỏ ở đỉnh biên độ giá. Các nến Cây dù thú vị ở điểm các nến có thể mang tính tích cực hay tiêu cực tùy thuộc vào tình hình thị trường.

Nếu nến Cây dù xuất hiện trong một xu hướng giảm, đó là một tín hiệu cho thấy xu hướng giảm có thể kết thúc. Trong trường hợp đó, nến Cây dù này được gọi là nến Búa, lấy ý tưởng từ “thị trường đang lấy búa nện ra một nền giá” (Xem Hình 4.5). Nến Búa trong tiếng Nhật là takuri. Từ này có nghĩa là “cố gắng đo mực nước sâu đến mức nào bằng việc cảm nhận vùng đáy”. Đây là hình tượng hoàn hảo cho nến Búa bởi lúc này, thị trường đang cố dò đáy. Một cách ngẫu nhiên, nến Búa trông cũng giống hình ảnh cây búa với phần đầu và tay cầm.

Như có đề cập ở trên, đặc tính của nến Cây dù thay đổi dựa trên xu hướng giá trước khi cây nến này xuất hiện. Nến Cây dù sau một nhịp giảm giá là tín hiệu tích cực và được gọi là nến Búa. Tuy nhiên, nếu một trong các cây nến trong Hình 4.4 xuất hiện sau một đợt tăng giá, đây có thể là tín hiệu đảo chiều tại đỉnh rất tiêu cực và được gọi là nến Người treo cổ (xem Hình 4.6). Cái tên “Người treo cổ” bắt nguồn từ hình dáng cây nến trông giống một người treo cổ với đôi chân lủng lẳng bên dưới.

Có thể hơi lạ khi cùng một cây nến có thể mang ý nghĩa tích cực lẫn tiêu cực. Tuy nhiên, đối với những nhà giao dịch quen với mẫu hình Hòn đảo ở đỉnh và Hòn đảo ở đáy của phương Tây, bạn sẽ nhận ra ở đây cũng áp dụng cách nhìn nhận tương tự. Mẫu hình Hòn đảo mang ý nghĩa tích cực hoặc tiêu cực tùy thuộc vào vị trí của nó trong một xu hướng. Một Hòn đảo sau xu hướng tăng kéo dài mang ý nghĩa tiêu cực, ngược lại, mẫu hình Hòn đảo giống vậy nhưng xuất hiện sau xu hướng giảm mang nghĩa tích cực.

Để các bạn hình dung được những thách thức khi tìm hiểu các kỹ thuật của đồ thị nến Nhật, một trong những cuốn sách tôi sử dụng cho công cuộc nghiên cứu của mình đã mô tả các nến Cây dù trong Hình 4.4 bằng câu “mua từ dưới và bán từ trên”. Câu này nghĩa là gì? Lúc đọc những dòng này, tôi có biết về nến Búa và nến Người treo cổ. Thế mà vẫn mất khá nhiều thời gian và nghiền ngẫm để hiểu được hóa ra ý tác giả là mẫu hình này mang nghĩa tích cực sau một thị trường giá xuống (“mua từ dưới”) và tiềm tàng nghĩa tiêu cực sau một thị trường giá lên (“bán từ trên”). Tôi bỏ bao năm trời nghiên cứu mới giải mã những “bí mật Đông phương” này là vì đa số các mẫu hình và kỹ thuật nến được mô tả bằng những diễn giải mơ hồ như vậy. May mà tôi thích đối đầu với thử thách!

Ta có thể xác định nến Búa và Người treo cổ dựa trên ba tiêu chí sau:

Có ba yếu tố khác biệt giữa nến Người treo cổ và nến Búa: xu hướng, độ dài của chuyển động giá trước nến và sự xác nhận. Cụ thể là:

•

Xu hướng: Nến Búa phải xuất hiện sau một nhịp giảm giá. Nên Người treo cổ phải xuất hiện sau một nhịp tăng giá.

•

Độ dài của chuyển động giá trước nến: Nến Búa có ý nghĩa ngay cả khi xuất hiện sau một nhịp giảm ngắn hạn, nhưng nến Người treo cổ nên xuất hiện sau một nhịp tăng dài, và tốt hơn nên xuất hiện ở mức giá cao nhất trong lịch sử.

•

Sự xác nhận: Ở phần tới vấn đề này sẽ được bàn kỹ hơn, nhưng nến Người treo cổ nên có sự xác nhận, còn nến Búa thì không cần.

Bóng nến dưới càng dài, bóng nến trên càng ngắn và thân nến càng nhỏ sẽ khiến cây nến Búa tăng giá hoặc nến Người treo cổ giảm giá mang nhiều ý nghĩa hơn. Giờ chúng ta sẽ tập trung vào nến Búa, sau đó đi sâu vào nến Người treo cổ.

NẾN BÚA (HAMMER)

Thân của nến Búa có thể là màu trắng hoặc đen. Lý do là vì ngay cả khi thân nến Búa màu đen, giá vẫn đóng cửa ở gần mức cao nhất trong phiên như ta thấy trong Hình 4.5. Ta có thể nói sẽ tích cực hơn một chút nếu thân nến Búa có màu trắng (vì giá đóng cửa ở mức giá cao). Biệt danh trong tiếng Nhật của nến Búa màu trắng là “nến quyền lực”. Theo kinh nghiệm của tôi, nến Búa có thành công hay không, không phụ thuộc vào màu của thân nến.

Nến Búa có bóng dưới dài và đóng cửa gần hoặc tại mức giá cao nhất phiên cho tín hiệu trên đồ thị rằng thị trường bán mạnh trong phiên rồi bật lên để đóng cửa gần hoặc tại mức giá cao nhất phiên. Điều này có thể mang đến kết quả tích cực. Yếu tố đóng cửa gần hoặc tại mức giá cao nhất chính là lý do nến Búa không nên có bóng nến trên hoặc bóng trên rất nhỏ. Bóng nến trên dài nghĩa là thị trường đóng cửa cách xa mức giá cao nhất, mà đây lại là yếu tố quan trọng của nến Búa.

Nến Búa là tín hiệu đảo chiều ở đáy, do vậy ta cần phải có xu hướng giảm giá để đảo chiều.

Ở Hình 4.7, ta có thể thấy nến Búa vào ngày 24 tháng 02. Đây là một nến kinh điển vì nó có bóng dưới rất dài và thân nến nhỏ ở vùng trên cùng của biên độ dao động. Nến còn xuất hiện sau một nhịp giảm. Đây là điều kiện cần thiết của nến Búa.

Nến ngày 22 tháng 02 không được xác định là nến Búa vì nó không có bóng nến dưới dài hơn hai hay ba lần chiều dài thân nến như yêu cầu. Ta cần bóng nến dưới vì nó thể hiện thị trường bị đẩy sâu xuống trong phiên, nhưng về cuối phiên, như cách người Nhật nói, có một “trận chiến kamikaze” khi bên bán mất quyền kiểm soát, bằng chứng là thị trường đóng cửa gần hoặc tại mức giá cao nhất phiên. Ta có thể quan sát thấy điều này với cây nến Búa kinh điển ngày 24. Bạn có thể chắc chắn rằng sau một ngày với nến Búa kinh điển như vậy, bên bán đang rơi vào tình trạng lưỡng lự.

Hình 4.7: Wal-Mart Stores, Đồ thị ngày (Nến Búa)

Thần phong, gió thần hay Kamikaze (tiếng Nhật: 神風; kami = thần kaze = phong) là một từ tiếng Nhật, được những tiếng khác vay mượn để chỉ các cuộc tấn công cảm tử bởi các phi công chiến đấu Nhật Bản chống lại tàu chiến của các nước Đồng Minh trong Chiến tranh thế giới thứ hai trong giai đoạn kết thúc Chiến dịch Thái Bình Dương.

Phi công Kamikaze sẽ lái máy bay của mình, thường là chở đầy thuốc nổ, bom, thuỷ lôi và bình đựng xăng đâm vào tàu địch. Máy bay của anh ta như vậy có vai trò giống như hoả tiễn có người lái. Đó là một nỗ lực cảm tử nhằm tăng tối đa độ chính xác và tổn thất cho địch quân so với bom đạn thông thường. Mục tiêu của các phi công này là đánh phá càng nhiều càng tốt tàu bè của phe Đồng Minh.

Nguồn: Wikipedia

Hình 4.7 chỉ ra một yếu tố then chốt trong đồ thị nến Nhật. Giao dịch thành công bằng đồ thị nến bắt buộc chúng ta hiểu các mẫu hình nến, biết mẫu hình nến xuất hiện ở đâu và trong phạm vi phân tích rủi ro/lợi nhuận. Một nhà giao dịch luôn cần phải xem xét yếu tố rủi ro/lợi nhuận trước khi thực hiện giao dịch dựa trên mẫu hình nến hay một cây nến nào đó. Hãy nhìn vào cây nến Búa lý tưởng ngày 24 và ghi nhớ sâu sắc yếu tố rủi ro/lợi nhuận.

Khi nến Búa hình thành (nên nhớ là ta phải đợi giá đóng cửa), cổ phiếu đóng cửa gần 48 đô la. Vì thế, nếu nhà giao dịch mua khi nến Búa đã hình thành (gần mức 48 đô la), rủi ro sẽ nằm dưới mức giá thấp nhất của nến Búa, tức là gần 43 đô la. Mức chênh lệch vào khoảng 5 đô la. Chúng ta phải chịu rủi ro 5 đô la. Điều này không có gì sai nếu mục tiêu của bạn lớn hơn nhiều so với 5 đô la. Tuy nhiên, đối với một số nhà giao dịch chủ động, 5 đô la có thể là một khoảng rủi ro quá lớn.

Do vậy, để giảm thiểu rủi ro tiềm năng của một giao dịch, ta có thể đợi sự điều chỉnh về lại phần bóng nến dưới của nến Búa (tất nhiên, sẽ có nhiều lần thị trường không điều chỉnh sau khi tạo nến Búa). Nếu dùng mức giá thấp của nến Búa là vùng mua tiềm năng, chúng ta sẽ mua được ở gần giá cắt lỗ hơn.

Giả sử nhà giao dịch A nhận ra nến Búa vào ngày 24 tháng 02. Anh ta cảm thấy phấn khích khi thấy một cây nến Búa đẹp như vậy nên mua ở giá đóng cửa gần giá 48 đô la. Phiên tiếp theo, thị trường tạo Khoảng trống giảm giá về 44.5 đô la ngay lúc mở cửa. Nhà giao dịch A hiện đang lỗ 3.50 đô la. Anh ta có thể quyết định thoát vị thế mua của ngày hôm trước với mức lỗ 4.50 đô la. Trong trường hợp ấy, nhà giao dịch A có thể nói rằng nến Nhật không có tác dụng.

Nhà giao dịch B nhận ra tín hiệu đảo chiều tiềm năng của cây Nến Búa, nhưng nhờ nhớ đến yếu tố rủi ro/lợi nhuận mà không mua lúc đóng cửa nến Búa (vì với cô ấy, mức rủi ro là quá lớn). Ngày hôm sau, khi thị trường mở cửa thấp hơn, gần vùng hỗ trợ tiềm năng ở cuối phần bóng nến dưới. Nhà giao dịch B nhận định cổ phiếu đang gần vùng hỗ trợ tiềm năng nên quyết định mua vào. Khi cổ phiếu tăng lên từ vùng hỗ trợ, nhà giao dịch B tán dương nến Nhật hết lời.

Tất nhiên sẽ có những lúc thị trường không thể giữ các ngưỡng hỗ trợ hay kháng cự tiềm năng như cây nến Búa này. Cách bản thân bạn vận dụng sức mạnh của đồ thị nến sẽ là một thành tố quan trọng quyết định nến Nhật thành công đến mức nào với bạn.

Ở đồ thị trước, chúng ta đã thấy nến Búa có thể trở thành ngưỡng hỗ trợ tiềm năng thế nào. Trong Hình 4.8, chúng tôi sẽ cho thấy ta còn có thể sử dụng nến Búa để xác nhận hỗ trợ. Ở đồ thị NASDAQ-100 (NDX), có một nhịp tăng bắt đầu từ vùng A. Dấu hiệu đầu tiên cho thấy đà tăng đang dần trở nên lỏng lẻo là việc xuất hiện của hai nến đen thân nhỏ (ở 1 và 2) gần mức 3723. Thị trường giảm mạnh từ mức này. Khi tiệm cận vùng hỗ trợ tiềm năng gần mức 3680 (hỗ trợ ở A), một nến Búa được hình thành. Nếu hỗ trợ này vững chắc, nến Búa trở thành hỗ trợ, và nó đã phát huy vai trò ấy cho hai phiên kế tiếp. Tất nhiên, nếu NDX đóng cửa dưới vùng hỗ trợ 3680, góc nhìn tích cực của chúng ta sẽ thất bại. Đây là một yếu tố quan trọng của tín hiệu kỹ thuật: ta phải luôn xác định rõ mức giá cho ta biết nhận định của mình đã sai. Trong trường hợp này, mức đó là dưới 3680.

Trong Hình 4.9, chúng ta thấy một nến Búa với bóng nến dưới rất dài, thân nến nhỏ và nằm ở vùng đáy giá của phiên giao dịch. Xin lưu ý là nến Búa có thể có bóng nến trên nhỏ như trường hợp này. Nến Búa đã thành mức nền hỗ trợ vững chắc.

Hình 4.8: NDX, Đồ thị 5 phút (Nến Búa)

Hình 4.9: IBM, Đồ thị 5 phút (Nến Búa)

N Ế N NGƯỜI TREO CỔ (HANGING MAN)

Nến Người treo cổ có hình dáng giống nến Búa, điểm khác nhau duy nhất chính là nến Người treo cổ xuất hiện sau một nhịp tăng (xem Hình 4.6). Bóng nến dưới dài được xem là một điểm cộng, và vì nến Người treo cổ có một bóng nến dài như thế, một điều tối quan trọng ở đây là đợi tín hiệu xác nhận tiêu cực với nến này. Ít nhất phải có một nến mở cửa thấp hơn thân nến của nến Người treo cổ. Nhưng thường thì tôi khuyến nghị đóng cửa dưới nến Người treo cổ.

Lý do chờ đợi giá đóng cửa dưới thân nến Người treo cổ là nếu thị trường đóng cửa thấp hơn vào ngày hôm sau, những người mua vào lúc mở cửa hoặc đóng cửa của phiên tạo nến Người treo cổ (và rất nhiều giao dịch xảy ra vào giữa hai khoảng thời gian này) đang bị “treo” ở một vị thế thua lỗ. Đó là lý do tôi luôn muốn thấy nến Người treo cổ ở đỉnh giá mọi thời đại, hoặc ít ra cũng là đỉnh giá của một nhịp tăng đáng kể. Trong trường hợp này, những người mở vị thế mua trong phiên hình thành nến Người treo cổ đang ở mức giá tạo đỉnh mới, nên tâm lý họ sẽ lo lắng hơn. Từ đó, các vị thế mua này có thể quyết định đóng vị thế thua lỗ của mình. Điều này dễ dẫn đến áp lực bán cao hơn. Lưu ý thân nến nhỏ thứ hai trong Hình 4.8 (nến 2) là một nến Người treo cổ cho tín hiệu tiêu cực và được xác nhận bởi một nến đóng cửa thấp hơn vào phiên tiếp theo.

Hình 4.10 là một ví dụ tuyệt vời của việc cùng một nến nhưng có thể tiêu cực (như nến Người treo cổ ngày 29 tháng 01) hay tích cực (nến Búa ngày 22 tháng 02). Mặc dù cả nến Người treo cổ và nến Búa trong ví dụ này đều có thân trắng, nhưng màu thân lại nến không gây ra tác động gì.

Nến đầu tiên là một nến Người treo cổ vì xu hướng trước đó là xu hướng tăng. Nến Người treo cổ đang ở đỉnh giá mới của nhịp tăng này. Ngày hôm sau (ngày 01 tháng 02), thị trường đóng cửa dưới thân nến Người treo cổ, khiến những nhà giao dịch đang giữ vị thế mua - những người mua vào lúc nến Người treo cổ mở cửa hoặc đóng cửa - như ngồi trên đống lửa.

Hình 4.10: Microsoft, Đồ thị ngày (Nến Người treo cổ và nến Búa)

Nến ngày 22 tháng 02 là một nến Búa vì nó xuất hiện sau một xu hướng giảm. Phiên giao dịch trước nến Búa có một thân nến nhỏ. Đây là gợi ý sớm cho thấy lực của bên bán đang chững lại. Nến Búa là bằng chứng tích cực của điều này.

Trong Hình 4.11, ngày 13 tháng 12, chúng ta thấy giá bứt phá đi lên từ một biên độ hộp ngắn hạn (box range - tên tiếng Nhật chỉ một vùng giao dịch đi ngang). Nhịp tăng từ lần bứt phá này được duy trì với ba cây nến trắng rất dài, tất cả đều mở cửa gần mức giá thấp nhất và đóng cửa tại hoặc gần mức giá cao nhất. Điều này nhấn mạnh sự chiếm lĩnh của phe mua. Có vài tín hiệu đáng cẩn trọng sau nến trắng dài thứ ba khi một chuỗi nến với bóng nến trên xuất hiện. Chú ý cả việc độ dốc của mức giá cao nhất khi các bóng nến trên liên tục hình thành. Độ dốc của mức giá cao nhất từ phiên này qua phiên sau đang giảm dần (thể hiện qua đường cong). Điều này có nghĩa dù vẫn tạo đỉnh giá mới, tốc độ tăng đang giảm sút.