Warsaw: Chiến tranh, âm nhạc và sự hồi sinh

Chiến tranh và cuộc hồi sinh ngoạn mục

Warsaw, thủ đô nước cộng hòa Ba Lan không phải một thành phố được nhắc tới nhiều trong những cuốn sách hướng dẫn du lịch châu Âu. Khi đến Ba Lan, người ta thường nhắc tới Krakow như một cố đô đầy duyên dáng và cuốn hút, trong khi đó Warsaw, một thành phố mới được kiến thiết lại, thường ở vị trí khiêm tốn hơn. Vì vậy tôi chỉ coi đây như một điểm dừng chân ngắn trên hành trình khám phá Đông Âu của mình. Nhưng như rất nhiều chuyến đi khác, tôi đã đổi lịch bay để ở lại đây một tuần thay vì chỉ một ngày transit như kế hoạch ban đầu. Lịch sử cuốn hút, những truyền thuyết thú vị và nhịp sống sôi động của thành phố này đã níu chân tôi ở lại.

Cái tên Warsaw bắt nguồn từ một câu chuyện cổ tích lãng mạn. Warsaw là viết tắt của hai tên riêng Wars và Sawa. Sự tích dân gian kể rằng Sawa là một nàng tiên cá quyến rũ trên sông Vistula, con sông dịu dàng chảy qua lòng thành phố. Anh ngư dân Wars bắt được nàng tiên cá đã đem lòng yêu mến. Khi được thả ra, nàng tiên cá hết sức mang ơn và hứa sẽ bảo vệ cho thành phố mãi mãi. Chính vì thế mà trên quảng trường trong khu phố cổ của Warsaw có bức tượng nàng tiên cá cầm kiếm và khiên hùng dũng, thay cho hình ảnh nàng tiên cá e lệ mà chúng ta thường thấy ở thành phố phương Bắc Copenhaghen.

Có thể nói không ngoa rằng lịch sử của Warsaw là lịch sử của những cuộc chiến giành độc lập kéo dài liên miên.

Nếu như sau Chiến tranh thế giới thứ hai, Krakow đã bước ra khỏi chiến tranh nguyên vẹn một cách thần kỳ, thì Warsaw gần như đã bị phát xít Đức san phẳng. Đến nỗi, tổng thống Mỹ đương thời Dwight Eisenhower khi đến thăm Ba Lan đã phải thốt lên: “Tôi đã chứng kiến nhiều thành phố bị phá hủy, nhưng chưa ở đâu sự phá hủy lại khủng khiếp như ở đây”.

Tuy thế, sau chiến tranh, Warsaw đã có một cuộc hồi sinh ngoạn mục. 85% các công trình của thành phố đã bị phá hủy đều được tái thiết và xây dựng lại trong đó khu phố cổ được phục dựng gần như nguyên dạng và được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới. Khu phố cổ - Stare Miastro là một tổ hợp các lâu đài, cung điện, thánh đường được trang hoàng cầu kỳ. Những ngôi nhà trong khu vực này được xây dựng lại mô phỏng theo kiến trúc những ngôi nhà của các thương nhân giàu có ở Warsaw vào thế kỷ XVII với mặt tiền được sơn các màu đỏ, cam, vàng rực rỡ và trang trí bằng các hoa văn tinh tế.

Nằm ở trung tâm khu phố là tượng đài hoàng đế Zygmunt III Waza, người đã có công chuyển thủ đô từ Krakow về Warsaw vào năm 1644. Tượng đài nguyên bản cao 22m, trên đó là bức tượng nhà vua cao 275cm, một tay cầm kiếm biểu trưng cho lòng dũng cảm, một tay cầm thánh giá biểu tượng cho tinh thần sẵn sàng chiến đấu. Theo truyền thuyết, nếu cây kiếm của nhà vua rơi xuống, thảm họa sẽ xảy ra. Trong Chiến tranh thế giới thứ hai, bức tượng đã bị rơi và tượng đài bị phá hủy. Tượng đài mới được dựng lại cách đó không xa. Từ trung tâm khu phố cổ, tôi dạo bước trên con đường Hoàng Gia - Royal Route để tới nhà thờ Holy Cross - nơi gắn bó với tên tuổi của nhạc sĩ thiên tài Fryderyk Chopin.

Theo dấu chân Chopin ở Warsaw

Chopin, người nhạc sĩ tài hoa là một trong số những người con nổi tiếng nhất của Warsaw. Mặc dù sau này ông sống nhiều năm tại Paris nhưng Warsaw là nơi ông gắn bó trong suốt thời niên thiếu của mình. Chính tại nơi đây, ông bắt đầu học nhạc, có buổi hòa nhạc đầu tiên, và trải nghiệm những rung cảm tình yêu đầu đời. Hàng loạt những công trình gắn bó với Chopin giờ đây còn nằm rải rác nhiều nơi trong thành phố, từ công viên Kazimierzowski nơi ông từng dạo chơi cho tới Kazimierzowski Palace, nơi gia đình Chopin từng sống tại một căn hộ trên tầng 2 từ năm 1817 tới 1827.

Ông rời quê hương Ba Lan năm 20 tuổi và từ đó cho đến khi lìa đời chưa một lần trở lại Warsaw. Chopin mất năm 1849 và được chôn cất tại nghĩa địa Père Lachaise của Paris. Khi mất đi, nguyện vọng của ông là trái tim mình sẽ được về lại quê hương. Người chị gái của ông Ludwika đã giúp ước mơ ấy trở thành hiện thực. Ngày nay, trái tim của Chopin được yên nghỉ trong nhà thờ Holy Cross trên phố Krakowskie Przedmieście. Người yêu nhạc từ khắp nơi trên thế giới hàng năm đều đổ về đây để tưởng nhớ người nhạc sĩ thiên tài. Trước một nhân cách lớn, ta cúi đầu, trước một trái tim lớn, ta quỳ gối. Hôm nay tôi đã có dịp quỳ gối trước trái tim của Chopin - người nghệ sĩ vĩ đại. Ông ra đi nhưng những bản piano bất hủ còn mãi. Mỗi chiều chủ nhật mùa hè, nhạc của Chopin được chơi đều đặn trong công viên Lazienki.

Sẽ không trọn vẹn về chuyến đi Warsaw của tôi nếu không nhắc tới người bạn đặc biệt cùng phòng trọ - Lena Hans, một bà cụ đến từ phía Bắc Phần Lan năm nay đã 76 tuổi với nước da hồng hào và mái tóc bạc trắng như cước. Nhìn đôi giày và cách ăn mặc của bà cụ, tôi biết ngay đây là người đã dành cả đời mình cho những chuyến đi. Bà đã ba lần vòng quanh thế giới và đặt chân tới 150 nước. Cũng như nhiều du khách khác, Lena đến Warsaw để thực hiện hành trình theo dấu chân Chopin. Ngày nào cũng vậy, bà dậy sớm rồi bắt đầu một ngày dài với những lịch trình khám phá bất tận và chỉ trở về nhà vào tầm mười giờ tối. Cuối ngày, bà bày ra bàn nào là vé vào bảo tàng Chopin, vé xem hòa nhạc như người ta bày ra những chiến lợi phẩm. “Chính âm nhạc và những chuyến đi đã giúp cho tôi tinh thần sảng khoái và lạc quan như thế”, Lena chia sẻ. Suốt một tuần liền, bà trở thành người bạn đồng hành tốt bụng và thông thái của tôi ở Warsaw. Tôi thầm nghĩ khi đến tuổi 76 tuổi, tôi không mong sẽ đi được ngần ấy nước như Lena nhưng hy vọng mình sẽ giữ được lòng ham sống và nhiệt tình với đời như thế.

Ngày cuối cùng ở Warsaw, chúng tôi dành thời gian thư giãn giữa những luống hoa rực rỡ trong vườn bách thảo. Sau tất cả thăng trầm của những cuộc chiến, dấu ấn của bom đạn ngày nào đã lùi xa, hôm nay Warsaw đã chuyển mình thành một thủ đô văn hóa của châu Âu với những bảo tàng nghệ thuật đa dạng, những vòm hoa xanh mướt trong công viên, những tượng đài uy nghi trong khu phố cổ và di sản âm nhạc giàu có của Chopin.

Khi nhớ về Warsaw, tôi không chú ý nhiều tới hình ảnh hoang tàn của thành phố trong những cuộc chiến tranh. Tôi nhớ nhiều hơn cả tiếng nhạc piano dìu dặt của Chopin hòa trong hương mùa hè thoang thoảng từ một cái cây trong công viên mà tôi còn chưa biết tên. Và vì thế với tôi, Warsaw là thành phố của âm nhạc và sự hồi sinh.