Phần II - Chương 1

Một chiếc xe hơi lái sát vào cổng chùa. Ba bốn người đàn bà vừa già vừa trẻ ríu rít bước xuống. Một chị ăn mày buông cái bát mẻ xuống đất, co chân lên làm bộ què quặt rồi xô lại lải nhải:

– Lậy các bà, con ăn mày các bà, các cô…

Một đồng bạc cắc được liệng xuống. Chị ăn mày đỡ hụt nên nó lăn tròn trên nền xi măng rồi rơi tõm xuống miệng cống. Lòng cống đen ngòm, sâu thẳm khiến mặt chị ngẩn ra. Ngồi trong một vách tường gần đó, lão Phấn tự nhiên phá lên cười. Mấy người nữa ngồi gần chung quanh cũng rúc rích cười theo. Có tiếng than:

– Ăn mày đánh đổ cầu ao. Chỉ tiếc là ở đây thiếu cái cầu ao.

Một người lên giọng bắt bẻ:

– Nói thế là sai. Chị ấy đâu có đánh đổ, mà tại cái con mẹ ấy hách dịch, cho người ta thì không đưa tận tay mà lại cứ ném xuống như ném cho chó.

Lại có tiếng bài bác:

– Ui, ném như ném cho chó cũng còn hơn ngồi vêu ra chẳng có ma nào nó đoái hoài. Rõ ra là ăn mày lại cứ còn đòi ăn sôi gấc.

– Thôi đi, các ông các bà ơi. Hay hớm gì cái chuyện ăn xin mà cứ cấu véo nhau hoài. Gớm sao hôm nay Mồng Một ta mà vắng thế nhỉ!

Chị ăn mày sau một lúc nhìn xuống cống tiếc rẻ đồng bạc cắc, lại đã hậm hực trở lại chỗ ngồi. Chị ta lôi ra trong bọc một cái bát mẻ trong đựng đồ ăn rồi dùng năm đầu ngón tay cáu ghét bẩn bốc lên từng vốc cơm trộn lẫn đồ xào. Một mùi thiu thiu bốc lên chua loen loét bay thoảng qua mũi mọi người. Vậy mà cái mùi ấy cũng gợi lên cho cả đám cái cảm giác nôn nao của cơn đói. Một người cố trấn áp cơn cồn cào trong bụng bằng cách nhìn ra một cái xe hơi bóng loáng rồi nói bâng quơ:

– Hì…hì… Có cái xe này mà phóng lên Thiên Thai, Trà Cú thì phải biết. Người ta bây giờ đi lễ ở đó rần rần.

Có tiếng một người khác hộc lên:

– Đ.M. Đã có cái thứ xe đó mà còn ước đi ăn mày. Tổ cha cái chí hướng ăn mày.

Thế là một cuộc cãi vã chợt nổ bùng lên. Giọng điệu cứ mỗi lúc một lớn lối hơn:

– Tổ bà nhà nó, nó lại rủa ông là có chí hướng đi ăn mày.

– Ui, thì đã sao. Có chỗ để mà kiếm chút cháo bỏ vô miệng còn hơn là làm ma đói.

– Lão ấy cáu cũng phải đấy. Bần cùng mới phải ra ngồi đây thôi. Chứ chí hướng với rận hướng con mẹ gì! Nói năng thì cũng phải nhớ giữ lấy cái mõm!

– Đồ đểu! Nói mồm ai là mõm???

Trong khoảnh khắc, cả cái đám đông lam lũ ngồi bên ngoài cổng chùa bỗng đua nhau chen vào cuộc cãi cọ om xòm.

Lão Phấn chịu không thấu, phủi đít đứng dậy. Lão vặn người kêu răng rắc. Bàn tay của lão sục vào cái túi áo ka ki rách. Lão ước lượng số tiền cắc loảng xoảng bên trong rồi bỏ đám người lam lũ đi về phía chợ. Lão tìm vào một cái quán tồi tàn và gọi một xị rượu với đĩa tôm khô. Lão âm thầm nhấm nháp một mình, không nhìn ai và cũng không ai nhìn lão. Mọi người trong quán cũng đang chuyện trò cười nói om xòm. Một người nói:

– Cháy to. Cháy to ở xóm lò Gốm đấy! Ui cha! Lửa ngút trời.

Lão Phấn chợt sáng mắt lên nhìn. Chờ một giây không thấy ai lên tiếng, lão mới xen vào:

– Cháy thiệt a chú? Thiệt to a chú?

Người đàn ông ngó sang lão, nhìn chăm chú rồi gật đầu:

– Bộ tôi nói dối sao. Tôi vừa ở mé bển về mà! Lửa cháy từ khóm Ba cây Sồi. Hồi sáng sớm, hai vợ chồng Chín Nhỏ thất nghiệp, quẫn trí sinh ra cãi nhau, rồi đánh nhau, rồi đốt nhà. Ui, vợ chồng tụi nó tôi biết quá mà.

Thế là mọi người nhao lên hỏi, trong khi ấy lão Phấn lại cúi xuống nhón một con tôm đưa lên miệng: Lão gọi hết ly này đến ly khác. Đến lúc đứng dậy thì lão đã say mềm và trời thì cũng chập choạng tối. Lão trả tiền nhà hàng rồi banh ngực áo đi ra cửa.

Thành phố đã lên đèn. Những ngọn đèn xanh đỏ nhấp nháy trên những nóc nhà cao. Nền trời trong xanh, im gió, không vẩn một làn mây. Một vài ngôi sao mới mọc nom long lanh ướt. Lão Phấn khật khưỡng đi qua những đường phố đông. Một lát lão lần tới được một cái ghế đá trong vườn hoa. Lão trèo lên, ngả mình một cách khoan khoái. Mắt lão lim dim ngửa lên trời. Miệng lão phì phèo một điếu thuốc vấn. Bên tai lão tiếng máy truyền thanh ồm ồm vọng lại từ một ống loa mắc trên chòm cây. Chập chờn trong giấc ngủ, lão chỉ nghe loáng thoáng những danh từ quen thuộc từ mấy tháng nay:

– Cách mạng! Cách mạng!...

Hai năm trước, lão Phấn ở chung với con gái mãi bên Lò Gốm. Chị Phấn bán hoa quả ngoài chợ. Còn lão thì đi khuân vác ở mấy cái kho trong Chợ Lớn. Từ hồi chưa xẩy ra vụ biến cố Phật giáo, hai cha con đi về đúng giờ như những cái đồng hồ sống động. Lão trở về nhà buổi chiều lúc sáu giờ, tắm rửa thay đồ xong chừng sáu rưỡi. Sau đó lão ra ngồi ở bực cửa nhấm nháp độ chừng quá nửa ly rượu với đĩa đậu phụng rang thì chị Phấn lững thững gánh hàng trở về. Không bao giờ chị trở về muộn quá bẩy giờ. Rồi kịp đến lúc thủ đô xáo trộn vì những vụ bắt bớ, chị không còn giữ được cái mức điều hòa về giờ giấc như trước nữa.

Hôm đầu tiên, chị về trễ nửa giờ. Hôm sau hơn một giờ. Hôm sau nữa dễ chừng có tới một giờ rưỡi. Mâm cơm phần chị để trên bàn gỗ đã nguội tanh nguội ngắt. Thời gian càng trôi qua, cơn nóng ruột của lão Phấn càng ngùn ngụt tăng lên. Lão giận con gái tím ruột. Lão cho rằng chị Phấn đã bỏ rơi bố để chết dấm chết dúi với một thằng con trai nào ở đầu cầu hay trong quán chợ rồi. Từ chập tối, lão đã nhậu hơn một xị rượu. Mặt lão đỏ gay. Mắt lão nóng rực. Hai bàn tay lão nổi lên những đường gân xanh. Thỉnh thoảng lão lại ngó ra mé đầu ngõ và lầu bầu trong miệng:

– Tổ cha con đĩ ngựa! Mày về rồi ông cho biết! Con gái đâu có thứ bỏ nhà, bỏ cửa, đàn đúm lu bù bất kể trời trăng đến như thế.

Lão nghĩ rằng lão có thể phang cho chị Phấn ba bốn cái then cửa ngay khi nom thấy chị trở về. Tối hôm đó mãi quá chín giờ Phấn mới về tới nhà. Lão già hực lên. Một tay lão đập cái ly xuống mặt hè, một tay lão túm lấy áo chị, toan sừng sộ. Nhưng lão chưa kịp nói nên lời thì chị Phấn đã đẩy dúi lão vào trong nhà, miệng chị thì thào:

– Tôi lên Chùa! Tía đừng có làm ồn lên.

Cơn giận trong lòng lão bỗng vụt tiêu tan hết. Lão trợn mắt lên nhìn con gái rồi cất giọng hốt hoảng:

– Ui chao!… Mầy lên chùa…. mầy.. mầy tham gia lật đổ chính phủ hả?

Chị Phấn khẽ gật đầu. Lão ngó lại mặt chị một lần nữa. Quả nhiên lão tìm thấy ở chị một cốt cách khác thường mà chưa bao giờ lão nhận thấy. Mắt chị to, đen và long lanh sáng. Khuôn mặt của chị bầu bĩnh, trắng mịn màng. Hai gò má của chị đỏ ửng, có những giọt mồ hôi lăn tăn chẩy xuống từ những cái chân tóc. Thấy cái vẻ bàng hoàng ngơ ngẩn của lão, chị Phấn mỉm cười, nụ cười vừa hiền hậu vừa kiêu hãnh:

– Tía lạ lắm sao? Ui da, ngoài chợ người ta tham gia, thiếu gì!

Tiếng nói của chị làm lão chợt tỉnh. Lão vội vàng dẫy nẩy lên:

– Ui chao, mầy nhào vô đó, mầy chết cha mầy! Đàn bà, con gái thì biết cái gì!

Chị Phấn nói:

– Biết chớ sao không. Người ta vô, mình không vô, hèn lắm, tía!

Lão Phấn gục gặc đi ra cửa. Lão không muốn để cho con gái kêu mình là hèn, nhưng lão cũng không muốn nó tham gia cái “chiện chính trị”, thứ chuyện mà theo lão là để cho bọn đàn ông, chứ phận đàn bà như nó mà nhào vô những vụ lộn xộn như thế thì cuộc đời con gái của nó chỉ như sợi tóc treo trên sợi chỉ mành.

Thu xếp đồ đạc xong, chị Phấn sửa soạn quần áo rồi đi tắm rửa. Trong lúc đó lão già lại ra ngồi thu lu ở ngoài bực cửa. Bây giờ thì lão lại bắt đầu nghi ngờ về cái sự “tham gia” của đứa con gái. Ừ! Nó nói như vậy nhưng chắc gì đã vậy? Cái thứ mà khi động cỡn lên, theo giai về nhà rồi cái mồm leo lẻo là đi lên chùa thì có gì làm bằng cớ? Thế là lão lại tự trách mình nhẹ dạ, chưa hỏi đến đầu đến đũa mà đã vội tin vào lời của con đĩ ngựa. Càng nghĩ, lão càng thấy có nhiều lý do để thấy cái nửa tin nửa ngờ của mình là hữu lý. Biết đâu nó đã chẳng đi đàn đúm với một lũ đàn bà con gái lắm mồm nhiều chuyện ở ngoài bờ sông. Biết đâu nó lại chẳng hẹn hò với thằng ôn dịch nào nơi quán chợ. Cũng biết đâu nó đã chẳng nhẹ dạ đi theo thằng nào vô khách sạn để hú hí với nhau, coi cái chuyện “đạo đức làm người” cứ như rác bỏ ngoài chợ.

Ui chao! Mới chỉ chỉ nghĩ như vậy thôi mà lão đã thấy tim gan như lộn phèo cả lên, bụng dạ thì bồn chồn như có ai đốt lửa trong lòng. Ngồi không yên, lão đứng phắt dậy đưa cặp mắt dáo dác nhìn vào sân trong. Nhưng lão chỉ nghe thấy tiếng con gái đang dội nước bì bõm ở đằng sau cái nhà tắm được quây kín bằng mấy tấm ván thùng.

Một lát sau, chị Phấn ra ngồi ở cái bàn gỗ kê trong nhà. Chị mới gội đầu nên làn tóc nom óng mượt và đen nhánh. Ngồi trước tấm gương nhỏ xíu, chị tỉ mẩn vuốt từng sợi tóc để gỡ những cái tép chanh còn dính đâu đó rồi chăm chú rẽ một đường ngôi thật thẳng. Lão Phấn càng nhìn con gái soi gương càng thấy mình lên ruột. Rõ ràng là cái con đĩ ngựa này đã uốn éo tỉa tót, làm dáng hơn hết thẩy mọi ngày. Cái điệu bộ ấy chẳng đã bén hơi trai thì còn là cái thứ gì vào đây nữa? Lão tức tối đá cái thúng vào sâu thêm trong gậm giường rồi tiến lại cửa tủ, mở nắp chai rượu rót ra một ly đầy. Sau khi ực một hơi cạn hết, lão mới cất giọng hùng hổ:

– Mầy làm cái giống gì mà xăm xoi, nắn nót dữ vậy?

Thấy chị Phấn chưa kịp đáp, lão bồi thêm:

– Con gái chưa chồng, xập xệ thế nào mà không xong, Phấn!

Chị Phấn ngẩng lên, mở to mắt nhìn bố. Một lát chị nói:

– Tui gội đầu mà nắn nót, xăm xoi cái gì, tía! Gội xong thì cũng phải chải đi một chút chớ, để không nó thành ổ quạ thì nhát ai?

Lão già lầu bầu:

– Ấy có thân thì lo. Đừng có để cho thiên hạ nó chửi cha lên đầu tao đó.

Chị Phấn cằn nhằn:

– Ui da! Tía đừng lo. Chừng nào tôi có bồ, tôi chẳng có giấu tía đâu. Tôi dẫn về đây đàng hoàng mà! Ai mà thèm giấm giúi.

Lời nói của chị khiến lão câm lại như thóc. Trong thâm tâm lão vẫn biết tính con gái đàng hoàng, nhiều khi đến lão cũng phải nể nang. Nhưng nghe cái giọng lẻo lót của nó thấy mà ghét. Nên tuy không cãi lại được, lão vẫn vùng vằng quay ra ngoài hiên hậm hực. Trong khi ấy, Phấn vẫn thản nhiên ngồi uốn éo trước gương. Chị nhổ từng sợi lông mày, bấm từng nốt trứng cá, rồi lại còn nhe hàm răng trắng nhởn xỉa tới xỉa lui mấy bận. Cái cung cách ấy lại làm cho lão già sốt ruột. Chừng lát lâu sau, lão lại bước vô cằn nhằn:

– Bộ mầy hết việc rồi sao, Phấn? Tao nom mày tao sốt cái ruột quá!

Chị Phấn không nhìn lão, hỏi:

– Sao vậy tía? Bữa nay tía coi bộ kỳ quá!

Được dịp, lão Phấn xông lại gần chị, lớn tiếng:

– Sao không kỳ được, mầy! Mầy nói mầy “tham gia” thì tao cũng biết mày “tham gia”. Nhưng ngó cái bộ mày sửa sang bộ vó kỹ lưỡng như vậy, tao ngờ!

Chị Phấn vội vàng đứng dậy, lại đống quang gánh để ở góc nhà, lục lọi moi ra một gói giấy rồi kéo lão xuống bếp thì thào:

– Nè! Tía coi nè! Tía tin tôi chưa? Từ hồi chiều tới giờ, tôi phát đi có cả xấp!

Lão già Phấn ngó bó truyền đơn trên tay chị chợt giật bắn người lên, la rối rít:

– Chết cha tao rồi. Bộ mày cũng muốn tao vô trỏng ăn đòn săn-tan với tụi bay đó chắc? Chèn ui, con này rõ mật sứa gan lim mới mang những của đó về nhà!

Chị Phấn mỉm cười:

– Tía ru rú ở nhà, tía biết cái gì! Trên chùa người ta mang ra, mang vô rần rần. Để tôi đọc cho tía nghe thử coi nè!

Lão già vội xua tay rối rít:

– Ý thôi đi mầy! Tao không có nghe làm gì mấy cái thứ đó. Từ mai, mày đem đi đâu phát ở đâu thì phát. Phát không hết thì liệng mẹ nó xuống gậm cầu, chớ có dại dột mang về nhà, có ngày chết hết cả đám đó đa.

Chị Phấn không đáp, đem gói giấy cất trở lại chỗ cũ rồi tới mắc áo, sửa soạn đi. Lão già lại hỏi:

– Mày lại đi nữa, hả?

– Dạ! Tía đi ngủ trước đi.

Lão Phấn chỉ vào đống quang gánh ở góc nhà:

– Rồi… rồi mày liệng cái đó ở lại nhà cho một mình tao trách nhiệm hay sao đó?

Phấn mỉm cười:

– Hề gì đâu! Ở chỗ này yên mà tía.

Lão Phấn rên rỉ:

– Mầy cứ ỷ y như thế thì chết cha tao rồi.

Người con gái không đáp, tong tả đi ra ngoài. Lão Phấn lẽo đẽo chạy theo nhìn. Rồi bỗng lão thụt ngay đầu vào, khép kín cánh cửa lại. Lão tưởng chừng như cả cái lối xóm này đã thấy rõ chuyện mình đồng lõa với đưá con gái trong những âm mưu tầy trời kia rồi…

Nhưng kể từ hôm ấy, lão cũng mặc cho con gái lăn mình vào cuộc phiêu lưu nguy hiểm. Mỗi buổi chiều, lão chỉ còn biết xách ly rượu ra ngoài bực cửa, vừa nhắm nháp với đĩa đậu phọng rang, vừa chăm chắm nhìn ra ngõ, mong con gái trở về. Nhiều khi thương hại lão quá lo toan, chị Phấn phải an ủi:

– Đừng có lo mà Tía. Sắp xong rồi! Chừng đó mình tha hồ đi lại, ăn nói, tha hồ không sợ ai dòm ngó mình nữa hết. Rồi còn nhiều cái hay khác mà anh Sự nói, tôi nhớ không hết!

Lão Phấn giật nẩy mình:

– Ủa! Thằng Sự là thằng nào mà mầy xen vô đây chớ?

Mặt Phấn đỏ lên rần rần. Nàng ấp úng:

– A… anh Sự …anh Sự làm ở xưởng xe hơi trên phố.

Lão già rối rít:

– Mầy thương nó hả? Chính nó dụ dỗ mầy tham gia hả? Ý chèn ôi! Thôi chết cha tao rồi.

Chị Phấn bực mình:

– Thì tía làm cái chi mà cứ rối cả lên thế. Anh ấy người đàng hoàng. Có tư cách. Tôi nghĩ là “xứng” rồi!

– Phải! Mầy “guýnh” quá rồi mà. Bi giờ vớ được thằng nào mà mầy chả coi là “xứng”. Nhưng tao báo cho hay, tao mà chưa gặp nó thì mầy chưa có quyền ăn nói chi hết đó.

Chị Phấn đáp lại, giọng lí nhí:

– Ừ thì tía cứ gặp đi. Gặp rồi thì e là tía cứ xin ký cả hai tay.

Mấy hôm sau, Phấn ngang nhiên dẫn người yêu tới nhà. Sự người cao lớn khỏe mạnh, mắt sắc, vầng trán cao, miệng cười tươi tắn, xinh trai. Lão Phấn ưng ngay anh chàng nhưng lão vẫn làm ra vẻ khó khăn, nặng nĩu. Lão nói:

– Con nhà tôi là con nhà giáo dục đàng hoàng, cậu biết chớ?

Sự ấp úng:

– Dạ cháu biết!

– Nó mồ côi mẹ. Tôi chỉ có nó.

– Dạ cháu biết!

– Mà nó thì xưa nay vẫn là đứa nết na, con nhà.

– Dạ cháu biết!

– Muốn nó thì phải cưới xin đàng hoàng. Không có chuyện dơi, chuyện chuột trong cái nhà này đâu đó!

– Dạ cháu biết!

Lão nói tiếp như thở hắt ra:

– Vậy đó! Tôi chỉ cần nói có vậy thôi.

Nói xong, lão vừa gườm gườm nhìn gã đàn ông vừa xách chai rượu ra ngồi ở bậc cửa, để mặc cho hai đứa ngồi ở bàn giữa thì thào, to nhỏ. Lão nhấc cái chai lên ngắm nghía rồi nói một mình:

– Hừm. Con mẹ bán quán láo thiệt. Có phải rượu con chó nào đâu. Nước lã rõ ràng mà. Nhạt phếch!

Những ngày tiếp theo, thỉnh thoảng Sự lại đến chơi nhà. Chàng mang lại cho mọi người những tín tứ có lợi cho công cuộc tranh chấp với chánh quyền. Lão Phấn chỉ nghe chứ không hỏi. Lão không muốn “hạ giá” trước những thằng đàn ông theo đuổi con gái lão. Nhưng trong bụng, lão phục Sự là tay giỏi giang, nghe nhiều, biết rộng. Sự phân tích tình hình ngoài Trung, tình hình trong Nam, tình hình chiến sự, rồi ở bên Tây, bên Mỹ, bên Tầu. Trong óc lão, lão đã ghi cái ấn tượng là Sự có văn hóa cao. Cao hơn lão là cái chắc vì lão có biết mù tịt một chữ nào đâu. Trong câu chuyện, Phấn hay chen vào, hỏi chàng đủ thứ :

– Rồi lúc thành công, mình có tự do mọi thứ chớ?

Sự đáp:

– Mọi thứ lu bù. Tự do tín ngưỡng, tự do xuất bản bảo chí, tự do ăn nói. Thì mục đích của mình là đòi tự do là.

– Thế còn những vụ chợ đen, chợ đỏ, rồi cũng hết chớ?

– Hết chớ sao không! Bọn tham nhũng, cướp ngày rồi sẽ bị loại không còn một đứa. Trong bầu không khí mới, kẻ nào lũng đoạn kinh tế, gian manh độc quyền sẽ bị quần chúng quét như quét những cọng rác ngoài công lộ.

Phấn sung sướng mỉm cười, long lanh đôi mắt. Nàng thấy cuộc đời sao giản dị, dễ dàng như được soi qua một cái lăng kính mầu hồng. Trong khi ấy, lão già buột miệng bàn góp một câu:

– Gì thì gì, tao chỉ cần có một chỗ làm ăn cho chắc chắn. Khuân vác mãi ngoài kho, không bè,không cánh chúng nó bắt nạt như con chó.

Rồi như chợt hối tiếc là đã để cho thằng con trai nhìn thấy nhược điểm của mình, lão vội lấp liếm:

– Mà điều tao chẳng có tin đưá nào hết đó. Rồi tụi bây coi. Tránh vỏ dưa sẽ lại gặp vỏ dừa, mọi sự rồi lại đâu cũng như đấy cả. Một đời tao, tao kinh nghiệm biết bao nhiêu lần!

Nửa tháng sau, Sự bị bắt. Rồi chị Phấn cũng mất biệt không thấy về. Lão già ngồi phơi sương chờ chị đến quá nửa khuya. Lúc trời sắp rạng sáng lão mới lui cui đi tìm những chỗ cất giấu tài liệu của chị Phấn đem ra đốt hết rồi tuôn hết tro tàn xuống cống. Sau đó lão ra ngồi hút thuốc ở bực cửa cho đến khi trời sáng bảnh mắt. Mặt lão hốc hác hẳn đi. Râu tóc như mọc thêm ra. Hai con mắt đờ đẫn, phờ phạc. Lão bỏ sở làm hàng tuần lễ để đi hết chỗ này đến chỗ khác hỏi thăm tin tức con gái. Nhưng lão chỉ gặp Sự trong nhà giam. Gã đàn ông bị ăn no đòn, mất hết cả vẻ đẹp giai. Nhưng chàng vẫn cười và nói với lão:

– Sắp xong rồi! Tía đừng lo! Thế nào chúng con cũng về hầu hạ tía.

Lão Phấn cảm động rưng rưng. Lần đầu tiên lão nắm lấy hai tay Sự nói dịu dàng:

– Tía cũng mong như vậy đó. Lậy Trời, lậy Phật, con Phấn không bị làm sao.

Nói rồi rơm lão rớm nước mắt. Lão chuyền cho Sự nải chuối và khúc bánh mì rồi hai người nhìn nhau yên lặng. Một lát, người cai tù đuổi lão ra. Lão vừa thất thểu quay đi vừa ngó lại phía Sự. Sự nhoẻn miệng cười. Lão rất muốn cười lại nhưng cổ lão cứ nghẹn đi. Lão chỉ còn biết lủi thủi quay đi bước những bước vô hồn.

Đến tối trở về, lão uống rượu gấp ba lần trước. Lúc say mềm, lão nằm ngủ ngay trên thềm trước cửa nhà.

Sau cuộc đảo chính thành công chừng một tuần lễ thì Phấn được thả về. Người chị gầy rộc, nước da xanh bủng, hai mắt thâm quầng, nụ cười héo hắt trên vành môi. Trong lúc lão Phấn chạy ùa ra vồn vã đón mừng thì chị lẳng lặng gat tay lão ra và đi thẳng xuống bếp, ngồi phệt xuống mặt thềm. Sự linh cảm bén nhậy của người cha đã khiến cho lão hiểu ngay chuyện gì đã xẩy ra cho con gái mình. Lão cũng chết sững người lại, lẳng lặng nhìn theo chị một lát rồi lủi thủi bỏ đi, ra đầu ngõ. Đến xế chiều thì Phấn viết cho Sự một lá thư, trong đó có câu: “Chúng mình hãy quên nhau đi. Vì lẽ gì chắc anh cũng đoán ra rồi”.

Viết xong chị khóc rưng rức. Chị không nhận biết cả cha mình cũng đã trở về, đứng ở đầu hè từ lúc nào. Nhìn chị khóc, lão thấy tê dại cả cõi lòng. Lão cảm nhận được sự thay đổi khốc liệt trong cuộc đời của chị. Mặt lão tím lại. Hai mắt lão nóng rực lên. Lão cứ ngồi trân trối nhìn vào bóng tối đến nỗi hai vai áo của lão đã thấm đẫm sương đêm. Men rượu cũng làm cho đầu lão đảo điên. Lão muốn gầm thét, muốn gào lên chửi rửa, và có lúc lão còn muốn xách dao ra đâm chém tất cả mọi người.

Hôm sau, Sự hối hả tìm đến. Nhưng Phấn cương quyết tránh mặt bằng cách núp sau dẫy lu, vại ở bên kia dẫy nhà hàng xóm, nên chờ mãi không được, chàng đành lủi thủi ra về. Hôm sau Sự lại đến nữa. Lần này chàng ngồi ỳ trong nhà Phấn suốt cả một buổi sáng cho tới quá trưa. Cuối cùng, Phấn đành phải ra mặt, nhưng nàng ôm mặt khóc lên rưng rức. Sự nói:

– Nếu anh mà bỏ em trong hoàn cảnh này thì chẳng hóa ra anh là giống vật sao? Trong một cuộc đấu tranh toàn diện, ai mà chẳng phải chịu đựng một nỗi thiệt thòi. Có người còn mất mạng nữa kìa. Cả hai chúng mình còn tồn tại được là may phước lắm rồi.

Phấn chỉ đáp lại lời năn nỉ của chàng bằng sự câm nín với những giọt nước mắt đầm đìa. Mãi cả tháng sau, Phấn mới chịu khuất phục trước lòng kiên nhẫn của Sự. Thêm một hai tháng nữa cuộc trò chuyện mới lấy lại được vẻ bình thường. Sau đó hai người quyết định lấy nhau. Đám cưới không mời một ai bởi không có cách gì che giấu cái bụng đã bắt đầu to lên của người phụ nữ khốn khổ.

Sự vì bị bắt, lại mất việc ở sở nên cả hai không dám thuê nhà riêng. Phấn đau ốm nên chưa đủ sức đi chợ. Cả hai vợ chồng tạm thời trông vào việc làm của lão Phấn. Lão phải khuân vác nhiều hơn, bớt thì giờ uống rượu, nhưng lão vẫn nói cho hai vợ chồng Sự tin tưởng:

– Sắp có cải tổ toàn diện rồi. Đâu có còn những cái thứ sức dài vai rộng như tụi bây mà ngồi ăn không kia chớ!

Lão thật không ngờ mình lại phải đi trấn an hai đứa mà lúc trước đây chính chúng nó đã từng trấn an mình. Rồi lão cười khè khè:

– Tao đây nè! Già như tao nè, chính phủ mới cho vô viện dưỡng lão nằm khểnh đánh cờ với nhậu rượu đế. Y cha! Coi chừng rồi tao đến chết vì buồn ở trỏng mất thôi!

Sự cũng tin tưởng ở những lời hứa hẹn của các nhà làm chính trị, cứ chạy đi chạy về nghe ngóng hết chỗ này đến chỗ khác như con thoi. Cuối cùng chẳng có ma nào ngó ngàng đến hoàn cảnh của mình trừ một lời đề nghị giúp đỡ của một người bạn cũ. Anh này nhận giới thiệu Sự đi làm thợ máy trong một ga-ra ở mãi tận trên Ban-Mê-Thuột. Sự trình bầy cho cả nhà nghe rồi nhún vai:

– Mãi tận Ban-Mê-Thuột! Phải xa tía, tụi con hổng thèm. Ui! Việc làm ở Sài Gòn thiếu gì! Chính phủ lại sắp cải tổ nữa rồi. Cải tổ xong thì kinh tế lại lên. Lại khối việc. Chỉ sợ mình không có gan kiên nhẫn chờ đó thôi.

Nhưng lão Phấn thì đã nổi cơn giận:

– Xa cái con chó! Bộ tụi bay coi tao là con nít đó chắc? Tao tuổi tưng đây rồi, nhỏ nhít gì cho cam mà phải lo ở nhà coi sóc tao. Thôi, có cái chỗ làm ăn như vầy là phước cho vợ chồng tụi bay lắm rồi. Đi đi! Đi ngay đi kẻo già kén kẹn hom, có thằng khác nó chớp mất. Thời buổi khó khăn này, tao biết quá mà.

Chị Phấn bảo:.

– Hay là mời tía cùng đi!

Lão già bĩu môi:

– Mầy hãy cõng nổi đứa con sắp sanh của mầy đi đã! Hề hề! Hai vợ chồng son, thêm một đứa con thành ra bốn! Tao biết mà...

Sự ái ngại nhìn lão rồi lại nhìn vào thân hình còm cõi của vợ. Một lát chàng thở dài:

– Con cũng lo cho tương lai của đứa nhỏ lắm. Nếu không có cách chi thì cũng đành vậy thôi. Hiềm vì đi như thế thì bất hiếu với tía quá.

Lão già mỉm cười gượng gạo:

– Ui da! Vậy nếu để tao è cổ khuân vác đi nuôi tụi bay thì tụi bay còn bất hiếu đến đâu. Còn cái mửng bó gối ngồi chờ mấy ông chính trị gia hết chuyện tranh giành ghế nọ, ghế kia thì còn lâu! Chẳng cách mạng cách mung cái con chó gì đâu.

Một lát lão tiếp:

– Mà nói chơi thì nói vậy thôi chớ cái gì tiện thì làm. Thời buổi này bịn rịn về nhau thì chỉ có chết hết. Mật ít ruồi nhiều mà.

Thế là mấy hôm sau, hai vợ chồng Sự kéo nhau đi Ban-Mê-Thuột. Lão Phấn buồn ngẩn ngơ mất vài ngày. Những ngày đó lão bỏ không đi khuân vác mà chỉ uống rượu say khướt rồi ngồi chơi cờ với một vài dân thất nghiệp ở đầu ngõ. Người lão gầy rộc hẳn đi. Mái tóc như bạc thêm ra. Chòm râu mọc lủa tủa như dựng đứng cả lên. Hai cánh tay của lão run rẩy, nổi lên những đường gân xanh, yếu đuối bệnh hoạn. Rồi lão lại nhận được thư của con gái. Lão mừng rỡ nhờ người ta đọc cho nghe:

– “Tía ơi Tía.Thật là số chúng con sui hết chỗ nói. Đúng như Tía nói, vì chậm chân nên chỗ làm của anh Sự đã có người chiếm mất rồi. Trong khi ấy, buồn thay con lại cứ đau liên miên. Nhưng Tía đừng lo, anh Sự đã chạy chọt được một chân ngoài bến xe đò. Anh ấy ngoại giao tài, lại được ông chủ ga-ra gửi gấm nên cũng xong. Chỉ phải cái lương ít thôi, Tía. Lãnh tiền đến đâu, tiêu tỏm đến đó. Đến chừng con sanh, không biết rồi sẽ xoay sở ra sao. Nhưng con hi vọng chóng lại sức. Con tính sẽ đi khuân gạch để làm thêm. Ui, khuân gạch thì ai cũng mướn vì ở đây người ta đang xây cất lu bù, Tía à”……

Lão già nghe đọc thư, bỏ ngay bàn cờ, hộc tốc đóng cửa đi ra phố sau khi tợp một ly rượu nho nhỏ lấy thêm sức rồi tìm đến một nhà kho đang bốc rỡ hàng. Lão nghĩ đến đứa cháu ngoại sắp ra đời. Lão phải gửi cho mẹ nó một đôi chút tiền gì đó cho qua cơn cùng quẫn.

Vì lão quen thuộc nên được chen vào ngang xương để khuân hàng. Người ta chất lên lưng của lão một xúc vải nặng chĩu. Người lão như muốn oằn lại. Lưng lão khòm hẳn xuống. Lão nghiến răng cố ghìm hai cẳng chân chệnh choạng. Lão mím môi lại, cố định thần đề xua đuổi những cái chấm lốm đốm trắng cứ như đang nhẩy múa trước mắt. Mồ hôi lạnh thấm ra ướt cả lưng áo. Một người tiến lại, vỗ lên kiện hàng trên lưng lão thúc dục:

– Bước đi nào cha nội! Chèn ơi! Bộ đứng đây chơi sao cha!

Lão Phấn cố mỉm một nụ cười xí xoá rồi xốc kiện hàng cho ngay ngắn trước khi cất bước. Hai chân của lão lại chệnh choạng. Một người khác đội hàng đi qua đụng phải kiện hàng của lão làm cho lão chồm lên rồi ngã chúi xuống đất. Lão chủ béo người Tầu vội vã chạy lại, cất giọng la lối:

– Chồi ôi! Chồi ôi! Còn chi là hàng vải quý của người ta!

Thế rồi chỉ trong một phút, người ta đã đẩy lão ra khỏi cổng. Lão vùng vẫy vừa ngoái cổ lại, vừa cãi cố:

– Hôm nay tui đau thì mới xẩy chân như vầy. Ngày mai hết đau, tui xốc bằng ba chỗ đó, cả chục người theo hổng kịp đâu, tài lủ.

Mọi người nhìn lão phá lên cười. Lão cũng muốn cười lại nhưng không nhếch nổi được vành môi.

Đêm hôm ấy lão nằm rên một mình ở ngoài ngưỡng cửa. Lão mơ thấy vợ chồng Sự đứng làm chủ một cái ga-ra. Còn lão thì bị người ta bắt buộc phải đi uống rượu, phải đánh cờ ở trong nhà dưỡng lão.

Sáng hôm sau, lão ốm liệt giường. Lão thấy bao nhiêu sức lực ngày trước bỗng nhiên rời bỏ lão một cách phũ phàng. Thì ra lão đã cố gắng hết sức một thời gian để rồi kiệt quệ, như một ngọn đèn sáng bừng lên trước khi tàn lụi. Lão lại nghĩ đến con gái và những ngày đã qua. Lão cũng nghĩ đến cả Sự và những lời gã bàn tán với vợ về thành tích đáng kiêu hãnh của cả hai người: Đi làm cách mạng! Lão không thấy hối tiếc mà cũng chẳng than trách thân phận gì mình. Lão tự nhủ:

– Mình là con đỉa ở cái xứ này. Làm sao mình không bám được kia chớ! Hơi đâu mà lo!

Nhưng điều trước tiên mà lão đã nhầm lẫn là lão đã không bám được mãi trong căn nhà này. Chỉ ít tháng sau là lão đã bị trục xuất vì không đủ trả tiền thuê. Lão bán chác đồ đạc để trả bù chỗ thiếu rồi xách khăn gói ra đường.

Đã lâu lắm con gái lão cũng không gửi thư về. Lão hy vọng cả hai đứa cùng bận rộn trong công việc làm. Mà như thế còn hơn là cái thói rỗi rãi, vô công rồi nghề, chỉ ngồi viết ba lăng nhăng than trời trách đất. Lão ra hàng quán ở đầu ngõ nhờ viết một cái thư cuối cùng cho hai đứa rồi bỏ Lò Gốm qua lang thang ở các hiên phố trong Sài-gòn.

Bây giờ thì quả là lão có lý. Lão bám vào thành phố như một con đỉa còm cõi. Ban ngày lão len lỏi ở những chỗ có đám đông người như bến xe, chợ búa, phố xá hay cổng chùa. Ban đêm, túi lão rủng rẻng những đồng bạc cắc và lão lại khật khưỡng sống một mình với men rượu. Có hôm lão ngủ ở vườn hoa, có hôm lão rúc vào một cửa hiệu. Đầu lão gối lên cái túi vải rách mướp. Lưng lão kê trên một mảnh giấy dầu. Mảnh giấy lâu ngày cũng tơi ra như cái áo của lão. Mọi thứ thuộc về lão đều cũng tơi tả như thế. Trừ có một món mà lão vẫn còn giữ được khá mới mẻ, lành lặn. Đó là mấy bức thư và tấm ảnh của vợ chồng Sự chụp hồi mới cưới. Lão gói ghém thứ của quí đó vào một mảnh giấy báo. Mảnh giấy mà phía sau in một cái hình quảng cáo dầu cù là, phía trước là một mẩu bài bình luận về chính trị mà lão chỉ lõm bõm đánh vần, câu được câu chăng. Tuy vậy lão cũng hiểu được là trong cái bài bình luận ấy, người ta đang ca ngợi về những thành quả của Cách mạng!