Tập 2 Chương 1

Chẳng tham ruộng cả ao liền,

Tham về cái bút, cái nghiên anh đồ

(Ca dao)

Trong nửa năm sau của năm 1379, niên hiệu Xương Phù thứ ba, đời Trần Phế Đế, chưa một ai biết đến việc Nguyễn Phi Khanh đã mắc vào cái lỗi lầm ấy mà sau này sẽ khiến Thái thượng hoàng phán bảo: "Chàng trai ấy đã phạm lỗi nặng tới bề trên, không nên thâu dụng". Âm thầm kín đáo, đôi tình nhân sống cuồng nhiệt mối tình phong nguyệt của họ. Còn phải nhiều năm nữa, biên niên sử của nhà vua khi ghi lại việc quan Tư đồ lui về ở ẩn mới đồng thời ám chỉ đến mối tình vụng trộm của cô con gái thứ ba của Hoàng thân - Tiểu thư Thái - với chàng gia sư Nguyễn Phi Khanh, một sự ám chỉ như thế, từ trước tới nay chưa hề có trong lề lối chép sử.

Thuở đương thời, trước mắt, ngoài những nghi thức và lễ tiết liên quan đến Nhà Vua và triều đình, việc bổ nhiệm các quan trong chín phẩm, biên niên sử không kể thêm sự kiện nào đặc biệt quan trọng: không có nội loạn cũng chẳng có ngoại xâm.

Không phải là nội tình trong nước sáng sủa hơn những năm trước. Thuế khóa và tạp dịch tiếp tục tăng lên, bọn quý tộc chiếm đoạt bất công, các điền trang nhỏ biến mất. Nông dân có đất ngày càng trở thành nông nô. Những người này nổi loạn và vệ binh của nhà vua vẫn phải giúp các binh lính ở các trấn đàn áp họ. Trước những căng thẳng kinh tế và xã hội đó, ai cũng phải nghĩ rằng không có biện pháp nào cứu chữa được và triều đại đang ở trên con đường suy mạt. Một cách nhẹ nhàng, Đấng Hoàng Thiên chỉ gia ân cho Đức hạnh, sẽ lấy lại Mệnh Trời khỏi triều đại đó và nhân dân chỉ yêu thích những vua chúa nhân từ, cũng không còn hỗ trợ triều đại đó nữa. Nhưng, ở cuối triều đại này, người ta sống trong một thời kỳ yên ổn.

Nhưng không mấy ai nghĩ rằng, sự bình trị sẽ được lâu dài và tại kinh thành. Trong khi tán ngẫu, thiên hạ thường chỉ bàn đến chuyện thế sự, thăng trầm, và tương lai mờ mịt của đất nước.

Tuy nhiên, người ta vui mừng việc Thiên triều nhà Minh còn quá bận rộn thâu gom các thuộc quốc rải rác của một nước Trung Hoa bị quân Nguyên bóc lột, tàn phá nên không đòi nước Đại Việt điều gì hơn việc triều cống thường lệ. Và người ta cũng bàn tán nhiều về những ý đồ của ông vua Chiêm Thành nóng tính là Chế Bồng Nga. Ông vua này đã bỏ thói quen cũ của hai thập kỷ trước, không mở các cuộc tấn công hàng năm vào nước Đại Việt. Có phải như một số người nghĩ, Chế Bồng Nga đang tìm một khí thế mới để loan vào một đất nước đã suy yếu?

Người ta đồn rằng Hoàng thân Lê Quý Ly đứng đầu Cơ mật viện, tin tưởng vào sức mạnh của thủy quân nhà Trần từng chiến thắng quân Nguyên13 nên đã khuyên triều đình đem một đạo thủy quân lớn xuống đánh Chiêm Thành để giải quyết dứt khoát một lần, nhưng Thái thượng hoàng, còn chưa hoàn hồn sau cuộc thất trận chua cay năm 1377, đã ngần ngại tiến quân.

Đối với những người khác, những cuộc cướp phá của Chế Bồng Nga trong các trấn phía Nam và vùng biển của Đại Việt chỉ là những phản ứng đáng phục nhưng không nghĩa lý gì trước bước tiến chậm chạp nhưng không gì ngăn cản được của những người Việt di cư vào những vùng đất mà dân Chiêm bán du mục đã bỏ hoang. Các thi nhân cho rằng chính ca nhạc Chiêm Thành với nỗi nhớ nhung day dứt đã báo trước số phận của một quốc gia sớm muộn gì cũng phải tiêu vong.

Biết rõ tận tường cơ sự, nước Đại Việt tiếp tục kiêng nể anh Cả phương Bắc và dè chừng phương Nam cũng như một số dân tộc hay khuấy rối ở vùng núi. Dù sao đất nước đang ở buổi thanh bình và vì không biết còn kéo dài được bao lâu, mỗi người đều muốn tận hưởng.

Buổi chiều, các nho sinh đi thơ thẩn trong vườn Văn Miếu, các đôi tình nhân đi dạo bên bờ hồ, cả khi các cổng phường đã đóng, người ta vẫn đi lại từ khu phố này qua khu phố khác, chứng tỏ rằng người ta chỉ cài chốt sơ sài chẳng hơn gì cái thời ông vua nọ của nhà Trần vốn là một người ham mê tửu sắc, thích đi du hành lê la khắp trong các khu dân cư ban đêm. Các nhà hát ả đào đầy nhóc người. Họ tranh nhau việc cầm trống chầu nhịp theo tiếng hát. Trong các thanh lâu, binh lính và nho sinh say khướt. Họ lắng nghe các ả gái điếm kể những câu chuyện theo giọng hát nói loại "cung cao" hay "cung thấp" cho tới khi gần sáng.

Hai chàng trai trẻ từ cửa khẩu Đông Bộ đi tới, dẫn vào đường Cây Hòe lúc giờ Dậu14. Đây là một đường đông dân nhất.

Họ nói chuyện vui vẻ, vừa đi vừa nắm tay nhau. Nào ai đoán được họ đã từng sống bên nhau thời thơ ấu trong cùng một ngôi làng? Khó mà kiếm được một đôi bạn thân bất tương xứng hơn thế. Người cao lớn hơn mặc áo dài đen và quần trắng, là nhà nho ưu tú, Phi Khanh. Bạn chàng, quấn trên cái đầu cạo trọc một chiếc khăn, hai đầu khăn thòng xuống như tai chó xù. Anh luôn chúm chím quay ngang quay dọc tọc mạch nhìn quanh nhìn quất. Anh ta không có dáng dấp của một người ở chốn kinh kỳ. Quần áo anh nhuộm màu củ nâu, thứ quần áo thường dùng của dân lao động thành thị và thôn quê, của lớp dân nghèo. Cứ mỗi bước đi, đôi dép rơm sổ mép của anh lại kêu lẹp xẹp dưới gót chân. Thỉnh thoảng, anh ngạc nhiên ngưng hẳn lại, giậm chân và cái mặt tròn xoay biểu lộ một vẻ têu tếu chất phác, hoặc giả sau khi khạc nhổ lung tung, anh tiếp tục quan sát một cách thô kệch đàn ông, đàn bà hay cả thú vật nào làm anh tò mò. Thăng Long làm anh say sưa hơn cả say rượu.

Phi Khanh kìm hãm bớt sự hứng khởi hay sự ngơ ngác của anh chàng, đồng thời nhớ lại sự khám phá của chính mình về thành phố này cách đây vài tháng. Nhưng dù chàng có nói gì về đề tài đó, bạn chàng, Từ Chi vẫn khăng khăng đáp:

- Này, anh Cả, anh đã là một tay kỳ cựu ở kinh đô!

Đây là lần đầu tiên Từ Chi đến kinh đô, mặc dù Thăng Long chỉ cách làng Nhị Khê của anh bốn mươi dặm15. Anh hoàn toàn phấn khởi vì đã đến kinh đô. Vừa đến nơi, với dụng cụ làm đồ mộc, điếu cày và một ít thuốc hút trong bọc quần áo, anh đã đi lang thang ở chợ Cửa Đông trước khi lấy can đảm đến trình diện ở trạm gác Cửa Đông để hỏi thăm một người tên Nguyễn Phi Khanh, gia sư của con đức ông Trần Nguyên Đán, người anh muốn báo những tin tức ở làng quê. Dù đã đỗ đạt, Phi Khanh bạn anh đã tiếp anh như trong quá khứ khi họ ăn cùng mâm, ngủ cùng chiếu. Nhìn vẻ mặt lo âu của bạn, Từ Chi vội vã trấn an: Anh không phải là sứ giả mang đến hung tin, trái lại là đằng khác. Việc Phi Khanh dọn vào ở trong hoàng thành đã làm cho cha mẹ chàng vô cùng vui mừng. Họ chia sẻ với dân làng những quan tiền đồng và quà cáp mà con trai hiếu thảo của họ gửi về cho họ bốn mươi ngày một lần. Thế là ở tận làng quê, chàng đang từ từ trở thành một nhân vật nổi tiếng gần bằng vị thần bảo trợ của làng.

- Anh Cả có biết không, nếu như làng chưa có Thành hoàng thì anh đã có thể là thần bảo trợ của làng rồi? - Từ Chi nói với chàng, hai con mắt tròn và nhỏ của anh ta đầy vẻ tinh nghịch.

Phi Khanh nghe nhắc đến làng quê và gia quyến đâm ra nhớ nhà, nên chàng chỉ mỉm cười. Có phải chăng vì Phi Khanh đã ở vào một chức vị quan trọng nên Từ Chi không nhận ra ở chàng người bạn vô tư ngày xưa nữa. Chàng hẳn phải được ăn uống đến chán chê, thế mà Từ Chi thấy chàng lại gầy đi. Không để cho Từ Chi có thì giờ hỏi han, Phi Khanh liền lôi anh ta vào quán gần đó thưởng thức món cháo lòng. Sau khi súc miệng với một ngụm nước trà, họ bắt đầu đi viễn cảnh Kinh đô.

Sau khi đã đi xem nhiều chùa, đền, tháp và dinh thự và đã nghe một người hướng dẫn vào bậc uyên bác nhất kể về lịch sử của chúng, anh chàng dân lành thợ mộc Từ Chi gần như đinh tai điếc óc, danh từ và hình ảnh lẫn lộn nhau. May ra anh ta chỉ còn nhớ được là mình đã thấy cảnh mặt trời lặn trên mặt cái hồ nào của kinh thành. Vả lại, hẳn anh cũng sẽ quên mất nếu Phi Khanh không nói đến những con cọp beo sống trên bờ phía Bắc, nơi có một khu rừng rậm cây cối và tre nứa mọc chen nhau. Cá sấu và kỳ nhông thỉnh thoảng xuất hiện giương đôi mắt vàng khè nhìn những thủy tạ và thuyền rồng của Hồ Tây. Theo ý kiến chung, đây là phong cảnh thơ mộng nhất của thành phố. Về phần Từ Chi, anh ta thích những vườn bưởi, vườn long nhãn và vườn mơ nằm dọc theo bờ sông Tô Lịch và nụ cười của các cô gái dưới hàng cây.

Anh ta không ngừng ca hát cho tới cửa khẩu để lôi cuốn họ và nhìn những hàm răng đen nhánh hạt na.

Nước sông Tô Lịch trong êm

Để thuyền anh được cặp bến thuyền mình

Dừng tay chèo lại tỏ tình

Sông bao nhiêu nước, thương mình bấy nhiêu.

Từ Chi hát cho họ nghe, và vừa cười vừa vỗ đùi khi nhận được lời khen chế giễu của một cô trong bọn họ. Phi Khanh nhìn mọi người với ánh mắt khoan dung của một người cha.

- Cụ già đáng kính ạ, cụ không nhớ đến cô Thủy Tiên sao mà chẳng buồn hỏi thăm tin tức?

Nghe những lời ấy của Từ Chi, Phi Khanh cảm thấy hai tai nóng bừng. Chàng bẻ một nhánh cây và bắt đầu quất vào những bụi cỏ ven đường. Các cô gái vẫn luôn khúc khích dưới vòm cành lá.

- Anh không muốn biết nàng mạnh khỏe ra sao à?

Hai bà mẹ đôi bên của họ đã đính hôn cho nhau khi Phi Khanh và Thủy Tiên còn chưa sinh ra. Chàng đã quên mất rằng nàng không còn là một bé gái từ lâu rồi vì chàng dồn phần lớn thời gian vào việc học. Chàng chưa hề hát đúm với nàng và trong ngày Tết Trung Thu, chàng không hề chú ý đến những cái bánh đặc biệt, những đóa hoa cắt từ quả đu đủ mà nàng đã làm cho chàng với tư cách của một vị hôn thê. Thủy Tiên không quan trọng hơn một nhúm lông tơ trên cành sậy.

Phi Khanh tiếp tục quất mạnh vào cỏ với chiếc roi, cứ từng đợt từng hồi như giật cương, chàng giả vờ không nghe Từ Chi đùa cợt về những con người đối xử tàn nhẫn với người con gái yêu mình và với cây cỏ bên đường.

- Này, đi nhanh lên, nếu không chúng ta sẽ không tới được cửa khẩu trước khi trời tối!

- Anh Cả à! - Từ Chi kéo lê phía sau chàng với vẻ mặt đến buồn cười - Anh Cả à, nghe em nói này! Lời em nói có hơi quá em xin anh thứ lỗi cho, em chỉ là con người cục mịch như trâu. May thay, anh lại hiểu em.

- Thật vậy, anh hiểu chú mày - Phi Khanh mỉm cười thoải mái - Từ bé, anh nuôi mộng làm quan. Trong những điều kiện đó làm sao anh có thể dung hòa niềm vui với vợ con với việc học hành thi cử? Anh cảm thấy chưa sẵn sàng để làm hôn lễ với nàng, chỉ có thế thôi! Sao? Bây giờ đã bằng lòng chưa?

Lưỡi chàng trở nên nặng nề vì những lời nói dối mà chàng vừa thốt ra bởi vì nếu Hoàng thân đồng ý cho chàng lấy cô ba, con ông thì chàng đã gắn bó với nàng ngay lập tức trong duyên cầm sắt dù chàng có thi cử hay không. Lúc đó, họ đã đến cửa khẩu và câu chuyện về đề tài ấy chấm dứt.

Chưa bao giờ anh nhà quê Từ Chi ấy được thấy đông người như thế và đủ mọi hạng người như thế lui tới, tràn ngập khắp nơi: dân chài chỉ mặc khố, thủy thủ nước da rám nắng, người Tàu chỏm đầu cạo trọc, các đội trưởng với binh giáp giống như của các bức tượng trong chùa ở Nhị Khê, những bà bán hàng người Chàm đội giỏ trên đầu, người Chà Và với thân mình bóng loáng, hành khất quỳ gối van xin, bọn ăn không ngồi rồi, cả kẻ cắp với bàn tay cụt ngón, người hủi với cùi chỏ cụt ngủn rỉ máu, các phụ nữ ghì chặt vào lòng các đứa con mệt lả vì sốt rét, các kỵ sĩ theo sau là những kẻ hầu cận mang hộp trầu và ống điếu có cán dài, ngựa họ đi nước chập không đóng móng, những bà bán hàng ngồi giữa các mâm hàng, thợ cạo râu và lấy ráy tai, xa xa một quan chức đi cáng có lính hầu vác giáo đính cờ đuôi nheo hộ tống... Trên sông, các thuyền mành xuôi ngược không ngừng. Người ta vẽ ở mũi thuyền những con mắt to để "thấy đá ngầm và những đụn cát", tàu chiến và tàu chuyên chở, cả một hạm đội nhỏ thuyền đánh cá của các làng nổi... Cho tới lúc hoàng hôn, vừa đi họ vừa nhớ lại cuộc sống ngày xưa, họ đã dạo chơi trên cửa khẩu đông đúc, không đi được bao nhiêu nhưng mất nhiều thời gian...

Giờ đây, họ đang đi ở đường Cây Hòe sau khi không thể bỏ qua việc đi viếng đền Bạch Mã. Theo truyền thuyết, vị vua đầu tiên nhà Lý đã xây dựng cung điện của mình theo dấu chân ngựa trắng để lại.

- Này, anh Cả, nếu chúng ta không mệt mỏi thì đây quả là một buổi tối tuyệt vời để đi dạo! Tại sao chúng mình không vào nghỉ trong một cái nhà đằng kia nhỉ?

Đúng lúc họ vừa đi qua một thanh lâu. Từ phía sau những bức màn hồng có ánh sáng chiếu lên, người ta nghe tiếng nhạc vọng ra.

- Chỉ để uống và nghe vài bản nhạc. - Từ Chi năn nỉ.

- Nếu chú chỉ muốn uống và nghe bản nhạc, anh cho rằng một nhà hát cô đầu cũng đủ - Phi Khanh nói. Từ Chi chưa bỏ mất cái sở thích uống rượu và cái thú vui với các má hồng mà anh tưởng rằng có thể tìm được dễ dàng ở đây. - Thôi được - Phi Khanh nói - nhưng anh báo cho chú biết: anh chỉ ở lại đây một lúc thôi.

Ở hai bên bàn thờ, chắc chắn để thờ "thần Bạch Mi", có chừng nửa tá khách tìm hoa - đa số là thương nhân - ngồi chung với các cô gái thoa phấn hồng và tô đen mắt.

Bên kia bức rèm châu thấp thoáng một nữ nhạc công đang đánh đàn tì bà và một vài bóng người đang cử động.

Từ Chi ngồi trên chiếu, cởi hài và xoa bóp những ngón chân, anh không ngừng liếc trộm các cô gái đang cùng với khách nâng chén. Sau cùng, mụ chủ đến không ngớt xin lỗi và mỉm cười hỏi họ muốn gì. Bên ngoài có tiếng nói to rằng họ đi đến đền Bạch Mã và sau đó sẽ trở lại.

- Làm ăn phát đạt quá nhỉ! - Từ Chi nhận xét.

- Chao ôi - người đàn bà trả lời - chỉ được một thời thôi. Có trời biết kéo dài được bao lâu.

Mụ vỗ tay để các cô gái mang rượu đến cho "anh chàng thấp tròn" và nước ngọt làm bằng hoa bưởi cho "anh chàng cao gầy", chẳng có chút gì là kẻ dân chơi say đắm thú yên hoa, mụ tự nhủ, trái ngược hẳn với bạn hắn.

Tiếng hát êm dịu sau bức màn tiếp tục:

Bên ngoài vòng cương tỏa, em là gái làng chơi

Bên trong vòng cương tỏa, em là gái nhà lành,

Số kiếp em phải sống đời trụy lạc

Gái làng chơi chọn khách làng chơi...

Những cô gái đến với Phi Khanh và Từ Chi cũng có vẻ bề ngoài khác hẳn nhau như hai chàng ấy. Một cô thì thấp có khuôn mặt tròn như mặt trăng tên Đào. Cô kia, gầy và cao, đôi mắt nhìn xuống, cô tự xưng mình là "Trinh".

- Chúng tôi cũng đã từng biết có một ông quan đã chọn cái tên là Liêm!

Từ Chi nói đùa và lấy Phi Khanh ra làm chứng.

Hoàn toàn là dân tỉnh lẻ, thế mà Từ Chi lại có vẻ thành thạo với kiểu cách ở thanh lâu. Cụng ly với Phi Khanh xong, anh yêu cầu cô gái phục vụ bạn anh. Cô gái có khuôn mặt như mặt trăng tuân lệnh ngay, còn cô Trinh ngồi kế Phi Khanh lại phục vụ Từ Chi. Anh này khoác tay lên vai cô Đào, nói thì thầm vào tai cô, khen đôi mắt phượng mày ngài của cô. Phi Khanh nhai vỡ từng hạt sen đang ngâm trong nước đường, tìm cách đề chuồn. Ý nghĩ rằng một bức thư hẹn gặp chàng đêm nay giắt trong túi thơ đang chờ chàng trên áng sách hành hạ chàng. Từ cái đêm mây mưa ấy, tiểu thư Thái và chàng đã nhiều lần gặp lại như thế. Trong lúc mỉm cười với Trinh đang sẵn lòng chiều theo ý chàng mà ca hát, nâng ly rồi cùng chung gối với chàng trong một căn phòng gần đấy, chàng cảm thấy lòng chàng như lửa đốt, chàng muốn chạy về hoàng thành. Ở đó, dưới những bức màn the, một cô gái khác đang chờ đợi chàng với sự hứng khởi của ái tình vượt xa tám nghề16 khiêu dâm của gái thanh lâu.

- Chao ôi, xin nàng đừng dành cho tôi một chút quan tâm đặc biệt nào cả - chàng nói với cô Trinh làm khuôn mặt cô lập tức tối sầm lại. - tôi không thể ở lại được.

Chàng đứng dậy.

Nghe những lời ấy, cô gái mặt tròn thì thầm vài câu với Từ Chi và anh này đồng ý.

- Nếu bạn tôi đi, không ai buộc cô cũng phải đi. Tôi mời cô ở lại đây. Tôi có đủ sức cho cả hai cô.

Cả ba người cùng cười.

Sau khi đã hẹn gặp lại Từ Chi ngày mai ở Cửa Đông và trả một túi tiền, thêm vào đó một khoản tiền phụ để gia nhân đưa bạn chàng về phường thợ tiện, Phi Khanh vội quay về hoàng thành.

Chàng vừa mới quay lưng đi thì mỗi đồng tiền đồng trong túi được đếm lại đàng hoàng và xỏ vào một chiếc đũa tre. Những người khách khác bước vào. Đó là những thương nhân rất giàu có mà theo lời đồn đại vẫn thường đến chơi cờ tướng ở hoàng cung. "Với cái thằng cha "nhà quê" đó, thì chẳng cần giữ gìn ý tứ gì vô ích". Mẹ chủ vừa chào khách vừa liếc nhìn Từ Chi và tự nhủ như thế. Lúc này Từ Chi đang siết chặt hai cô gái vào người, cọ mình vào đùi họ. Để cho rảnh chỗ, mụ ta đến gần Từ Chi hỏi thẳng thừng anh ta có muốn đi vào ngủ với hai cô gái và ra lệnh cho hai cô cùng rời chỗ. Từ Chi không vì thái độ đó mà bực bội. Dĩ nhiên anh đã quá say. Một tay bá cổ Đào, cô thấp người, một tay quàng qua hông Trinh, cô cao người, anh ta mạnh dạn bước vào một hành lang tối để tha hồ vỗ mông hai ả. Anh để hai cô dẫn vào một phòng chiều dài không hơn hai chiếc chiếu. Nhưng hoặc là thái độ của Từ Chi đã làm hai cô phật lòng, hoặc là cách đối xử của mụ chủ chứng tỏ cho anh thấy rằng mụ ta coi nhẹ hai cô trong nhà này, trong bước đầu, hai cô cũng không tỏ vẻ niềm nở gì lắm đối với Từ Chi.

- Nước không mất tiền mua, lau rửa mặt tí đi - một cô nói.

- Tiếc là hai bàn tay anh thô ráp quá - cô kia nói.

Lúc đó, Từ Chi cởi bỏ quần áo, không quên mỉm cười.

Anh ta trưng bày một sự trần truồng đáng sửng sốt. Đó là con thú đẹp nhất mà họ chưa từng thấy, con thú vạm vỡ nhất, dài nhất, đen nhất, căng cứng với sự run rẩy lắc lư không thể kìm lại được y như một thanh gươm sẵn sàng chiến đấu. Hai cô lấy tay che miệng mà cười tiến lại gần, bị thôi miên.

- Cả hai cô cho tới muôn năm!

Từ Chi chộp lấy họ thật mạnh.

- Mặc dù chúng em yếu như cây sậy, anh quả liều lĩnh. - Đào nói bằng một giọng không tự tin lắm - chúng em đã từng biết hơn một...

Từ Chi không để cho Đào nói hết, đã vật cô này xuống gối và chỉ bằng vài ba động tác thật nhanh đã lột hết quần áo của cô. Anh ta tại nói to với Trinh đang sửng sốt nhìn chiếc yếm và đồ lót bay ngang qua căn phòng:

- Này, còn cô! Cởi thắt lưng ra và lại gần đây!

Chắc đàn bà làng Nhị Khê không còn sao? Trinh còn đủ thời giờ đề tự hỏi trước khi nghĩ mình phải chết dưới những đợt tấn công man rợ vào người nàng bằng động tác tới lui cuồng nhiệt của anh chàng thợ mộc như khi anh ta bào ván, anh buông miếng gỗ này để chụp vô miếng gỗ kia không nghỉ, cật lực lục lọi hai tấm gỗ mềm dịu với lưỡi bào lún tận cán, khi ấn mạnh, khi nới lỏng, dẻo dai, vừa kêu gào, vừa lắc lư một cách lạ lùng hai đuôi của chiếc khăn đội đầu.

Lúc đầu, hai ả đương đầu một cách can đảm, chà xát nhiệt tình cột sống của anh ta hoặc lấy tay thọc nhẹ vào nách của anh. Nhưng những động tác đó vô ích. Một thanh gươm sắc bén có cần phải mài như dao cùn nhà bếp nữa không? Biết rằng gã đàn ông này quả ngang tầm lời y nói nên hai cô lần lượt đối lại anh ta bằng sự thụ động đầy vẻ dịu dàng. Hỡi ôi, không gì có thể làm chậm lại được sự hăng nồng đầy dương tính ấy. "Cựa quậy chút lên nào" anh hét với họ và càng hăng lên. Đã ứ đầy quá mức, thắt lưng muốn gãy, lại bị cày như ruộng trước khi gieo, hai cô bắt đầu rên rỉ, rồi mỗi lúc một lớn tiếng hơn, xin chàng buông tha. Mụ chủ nghe thấy tiếng ồn ào, những tiếng "Ôi! Ôi! "kỳ dị như đánh dấu mỗi lần Từ Chi tiến công, mụ đến dán mắt vào vách ngăn. Trong quá khứ làm gái điếm của mụ, mụ đã từng ăn nằm với nhiều người, nên mụ tưởng mình biết rành chuyện đó của đàn ông. Trước sức cường dương với sự rắn rỏi vô cùng kích động ấy, một cường lực không lùi bước, cho dù trước hàng trăm cung nữ của Cấm thành, mụ chủ muốn đứt hơi. Mụ chạy đi rót đầy những cốc rượu mà trong cơn bối rối mụ đã làm đổ, rót xong mụ trở lại và gõ cửa.

Tiếng gõ cửa hầu như lập tức làm ngưng lại sự quần vật nô giỡn ồn ào bên trong. Mụ nghe tiếng thầm thì và bưng khay bước vào.

- Bây giờ thì đã quá thời hạn rồi. - mụ nói với Đào và Trinh. Hai cô này, trong nháy mắt đã chuồn mất sau lưng mụ - Em không giục anh phải đi, mụ âu yếm nói thêm với Từ Chi, trước tiên anh uống chung với em nhé!

Khi ngồi xuống trên gót chân mình ở mép chiếu một cách thật duyên dáng, mụ phải cố gắng lắm để không nhìn ngó qua vạt áo hé mở, cái con thú rực rỡ đang nằm yên với vẻ uể oải của một cành hoa trên đùi của Từ Chi. Anh bắt đầu cười, bàn tay duỗi ra. Họ cùng nhau uống rượu.

Trong cơn say mơ màng, mụ ngạc nhiên thấy mình tìm lại sự nồng nhiệt của tuổi thanh xuân, dữ dội hơn bao giờ hết khi mụ còn xứng đáng với danh tiếng Hoa Hậu trong một thanh lâu "Thật là của quý trời cho!", mụ nghĩ, mặc dù từ ấy mụ đã già đi và xấu đi nhiều. "Thật là một của trời cho. Bất ngờ làm sao khi gặp được một người đàn ông như thế!". Mụ rót thêm rượu cho Từ Chi uống, đối xử với anh bằng một thứ nghi lễ quá đáng nhằm mục đích tạo cho anh một ấn tượng về những cung cách của phụ nữ đất kinh kỳ. Mụ đã lầm. Từ Chi trong lúc lim dim đôi mắt híp làm bộ ngớ ngẩn, đã mau lẹ nhận ra ở nơi mụ gái điếm già này một người dân chơi ngang tầm cỡ với mình. "Đúng lúc rồi!" mụ lẩm bẩm với mình, như việc thèm muốn mạnh mẽ một người đàn ông mà mới đây mụ xem chẳng ra gì làm cho mụ đánh mất hết mọi sáng kiến như thể mụ chỉ là một ả mới tập sự trong nghề. Câu chuyện họ trao đổi bắt đầu kéo dài như bột nhão, mụ ngỡ rằng anh ta sắp đứng dậy và bỏ đi. Thế là đột nhiên mụ hành động trước:

- Tự dưng anh vội vã đi đâu vậy?

Và mụ chộp ngay cái đuôi khăn đội đầu của Từ Chi và kéo anh ngã xuống gối.

- Em đã chẳng nói rằng thời gian hành lạc hết rồi sao? - Từ Chi nói và lơ đễnh đưa tay thọc vào yếm của mụ. - Chao ôi - anh ta thích chí nói - ngực của em còn rắn chắc hơn là anh đã tưởng khi mới nhìn qua.

- Này, từ từ đã nào! Vậy anh làm thế nào mà ở được trong bụng mẹ đủ chín tháng hả?

Tuy nhiên, mụ không hề rút chân lại khi Từ Chi gác chân anh lên, ngược lại, mụ làm một động tác khiến Từ Chi rùng mình từ đầu tới chân.

Lúc đó, các cô gái điếm do Đào và Trinh tụ tập lại sau bức vách ngăn đã đánh cuộc với nhau, người thì cho mụ chủ, người thì cho anh thợ mộc sẽ thắng. Họ nghe thấy tiếng động của một cuộc đô vật, tiếng gót chân cào trên nền nhà. "Xong rồi", một cô gái nói, "mụ già thắng rồi!". Vì ngọn đèn đã bị thổi tắt, họ không thể thấy gì và phải đành dán lỗ tai vào bức vách. Bên trong, người ta phải nói rằng đó đúng là hai con thú đã bị dục vọng làm cho man rợ đang lăn lộn, đang vồ nhau, đang hổn hển mà không cần biết có người đang lắng nghe, đến nổi các cô gái phải lùi lại vì sợ hãi, tưởng như một lũ quỷ đang đùa giỡn. Họ đến gần khi nghe mụ chủ kêu lên, những tiếng nện vang lên cùng lúc với tiếng va chạm đều đặn của một thân thể rơi xuống với tất cả trọng lượng của nó.

- Mụ đang cho hắn chơi trò cưỡi ngựa - một cô trong bọn phì cười - Các chị hãy nghe tay thợ mộc đang phi nước đại kìa!

Thật vậy, nhịp điệu càng dồn dập, các cô hầu như cảm thấy trên cổ họ hơi thở của người đàn ông đang thở hổn hển mỗi lúc một nhanh hơn dưới mụ chủ đang điều khiển anh ta ngon trớn. Các cô đánh cuộc mụ chủ tưởng như hốt bạc. Chính lúc đó mụ già ở phía bên kia bức vách bỗng nhiên tỉ tê rồi khóc lên thực sự. Những tiếng thở ra khoái trá tiếp nối nhau chen lấn với những câu "Lẽ nào như thế được!" được thốt ra với một giọng thán phục. Các cô đặt cuộc cho anh thợ mộc đã thắng. Một lúc sau, một khoảnh khắc mà mọi người tưởng như vô tận, mụ chủ không ngớt than phiền với giọng chua chát rằng đêm sắp vội chóng tàn và người đàn ông vừa ngáp vừa trả lời lại: "Không, cảm ơn, quả thật dù có muốn tôi cũng không thể làm thêm nữa, chỉ một lần thôi cũng chịu". Phải chăng là về việc uống rượu? Những cô tưởng thua lại vui mừng, và những cô tưởng thắng lại tiu nghỉu. Thế là mụ già cuối cùng đã thắng!... nhưng, một lần nữa, tiếng ôm ghì hung hăng làm bay cả gối. Bỗng chốc nổi lên những tiếng "Ôi, ôi" kỳ dị của anh thợ mộc. Chà! Thật là một người tình không mệt mỏi. Gặp được một người như thế quả là của hiếm trời cho!

Sau cùng đến giờ Mão, một cô đang đứng canh thấy mụ chủ rón rén ra khỏi phòng, phấn son loang lổ, dáng đi thảng thốt. Thế là sự chiến thắng của người thợ mộc hoàn toàn trọn vẹn. Các ả gái điếm này thường ngày hay trò chuyện về đủ thứ ngoại trừ chuyện tình yêu - ví dụ như người ta sửa lại đê điều, giá lúa gạo hay tơ tằm - giờ đây họ lấy chuyện anh chàng này làm trung tâm cuộc trao đổi. Đến nỗi mà câu chuyện họ kể về thành tựu của Từ Chi, qua trung gian các tớ gái nấu bếp, đã lan truyền từ thanh lâu này sang thanh lâu khác và ra ngoài tới chợ, làm cho một số đàn ông nghiến răng ghen tức, một số đàn bà tái xanh mặt vì thèm khát.

Chỉ còn một mình, lòng rối như tơ, bẽ mặt bẽ mày, Từ Chi tự nhủ rằng mình đã bị mắc lừa. Hết chỗ nói về việc cung phụng hành lạc cho một mụ già mà còn phải trả tiền cho mụ. Bởi vì mụ chủ, dù có ham mê khoái cảm, cũng chẳng bỏ đi cái thói tham lam như cú vọ của mụ. Lấy lý do rằng nếu mụ không hiến thân thì tất cả các em út trong nhà đều sẽ phải đem nộp cho anh ta, mụ còn phân bua: "Tôi chỉ đòi anh giá rẻ vì nhan sắc của tôi đã tàn phai!" - Mụ đã cuỗm hết món tiền dân làng Nhị Khê dành dụm gửi để mua hàng. Hai bàn tay trắng, không giữ được lời cam kết với dân làng, tránh sao cho khỏi điều nhục nhã và làm hoen ố danh dự của gia đình khi quay về làng? Trong tai anh đã vang lên một tràng những lời nguyền rủa, những lời chửi xéo công khai buộc anh tội ăn cắp. Anh đã thấy những phụ nữ trong làng "nằm vạ", xé quần áo họ ra, gào lên và trút lên đầu anh mọi tội lỗi. Anh sẽ bị các tuần đinh canh giữ, dẫn anh đến lý trưởng để xét xử. Chỉ cần nghĩ đến các cảnh tượng đó, đầu óc tay chân anh bủn rủn. Sáng hôm đó, với bộ mặt hốc hác thảm hại, anh gặp lại Phi Khanh ở Cửa Đông, trong lúc đang tự nguyền rủa cái thói trác táng như rùa của mình.

Suốt đêm qua, Phi Khanh cũng không chợp mắt được vì những lý do khác hẳn. Khi về đến hoàng thành, chàng đã không thấy người tình giữa các bức màn rũ quanh giường, chỉ có một mảnh giấy ngắn đưa chàng vào nỗi kinh hoàng. Ngoài những lời tình tứ bướm ong và lời thề nguyền cùng chung nấm mộ sau khi đã sống bách niên giai lão, tiểu thư Thái báo cho chàng một tin quan trọng đặc biệt với nét chữ khó nhận ra. Nàng hẹn chàng ngày hôm sau, sau buổi học ban sáng.

Người ta đã phát giác ra bí mật của họ sao? Biết bao tay mật thám với đôi mắt chuồn chuồn, cao tay trong nghệ thuật tàng hình lục lọi khắp mọi xó xỉnh. Người ta sẽ bắt chàng chịu hình phạt nào để làm gương vì chàng là một người thầy mà lại vừa "cầm trịch vừa bẻ măng". Người ta sẽ nhét nhựa thông vào miệng chàng, đóng đinh chàng vào bè tre để thả trôi sông, nếu như người ta không thích dùng hình phạt "Bá đao". Người ta sẽ cắt xẻo từng miếng thịt chàng ném xuống đất khi tiếng chiêng vang lên làm hiệu lệnh, hết miếng thịt này tới miếng thịt khác, máu chàng xối xả trên mặt đất và chàng van xin người ta chặt đầu chàng để chấm dứt ngay sự đau đớn... Nhưng tệ hơn cái chết là tên chàng bị xóa khỏi gia phả, không có người phụng thờ hương khói và không bao giờ cha mẹ chàng còn "mở mặt mở mày" với ai trong xóm làng được nữa.

Cảm thấy ớn lạnh đến tận gan, Phi Khanh hết đi ngang rồi đi dọc để lấy lại sự bình tĩnh và cố gắng lý luận. Có phải cuộc hôn nhân của nàng với một người mọi rợ ở vùng núi mà cả hai không còn nghĩ đến nữa, giờ đây đã bất ngờ trở thành hiện thực? Có phải Hoàng thân đã lầm - nghĩ tới điều này Phi Khanh càng thêm ân hận - khi bảo đảm với con gái cưng của ông rằng cuộc hôn nhân ấy chỉ là một thủ đoạn của phe cánh Lê Quý Ly nhằm loại bỏ ông? Hay là ông đã thu xếp một vài tháng trì hoãn cho "Kiều Mai" của ông? Trong trường hợp này, chàng có phần trách nhiệm về điều đã xảy ra. Sau cùng, tại sao một cô gái bình thường rất liều lĩnh lại chẳng có thể đến báo tin cho chàng? Trong cái mớ bòng bong những giả thuyết và những lời cải chính, Phi Khanh như muốn điên lên vì lo âu và phải chờ năm canh dài trôi qua, dài như ba mùa thu vậy.

Giờ đây chàng đi qua các ngôi vườn và dinh thự, bước nhanh chân về phía Cửa Đông còn được gọi là cửa "Minh Triệu", thật mỉa mai - để gặp người bạn của chàng, chàng đã gặp Thị Thái và đã hiểu. Tuy chàng cố giữ vẻ đĩnh đạc, dù cảm xúc của chàng không hề như vậy, dáng đi của chàng có gì như lạc lõng và khuôn mặt chàng tái nhợt như mặt trăng. Ngay khi gặp chàng, Từ Chi quên sự cùng quẫn của riêng mình và ngạc nhiên về vẻ mặt xanh xao của Phi Khanh. Về phần mình, Phi Khanh nhận ra lập tức vẻ thiểu não của Từ Chi.

- Chào anh Cả! - Từ Chi nói và cảm thấy mình là một người bạn không xứng đáng chút nào trước mặt Phi Khanh.

Anh ta đã quên quấn khăn xung quanh đầu. Cái sọ cạo trọc bóng loáng một cách thảm hại.

- Chúng ta hãy đi về phía Đại Lộ Hàng cỏ và cửa Đại Hưng - Phi Khanh nói - chúng ta sẽ thấy những đám rước của các quan chức đi họp trên lưng voi. Đó là một điều phải nên xem ở kinh đô, chàng nói thêm.

- Anh Cả, em cảm ơn anh. Em không xứng đáng với sự nhọc lòng của anh đối với em và nếu em còn chần chờ chưa tự tử là nhờ còn có anh ở đây.

Từ Chi kể lại một hơi cho chàng câu chuyện đêm qua, về chuyện mặc cả của mụ chủ thanh lâu và việc sạt nghiệp của anh ta.

Phi Khanh lắng nghe từ đầu đến cuối không nói một lời, không làm một cử chỉ. Âu đó cũng là số mệnh, Phi Khanh tự nhủ. Hôm qua, chúng ta dạo chơi vui vẻ, tay trong tay. Chỉ một đêm cũng đủ thay đổi dòng đời của chúng ta. Nếu trong việc này tôi có thể cứu giúp một người bạn, đến lượt tôi ai sẽ cứu giúp tôi? Và cứu giúp bằng cách nào?

Bị những ý tưởng buồn bã như thế làm dao động như mây kéo ngang mày và khuôn mặt chàng biểu lộ một vẻ bối rối u uất.

- Anh Cả à, anh có vẻ nghi ngờ những lời nói của em. Em đã để cho lạc thú lôi cuốn, em đã bị miệng lưỡi con đĩ rạc ấy bán đứt! Số phận của em là số phận của một kẻ khốn khiếp đã ăn cắp xóm làng. Nhưng nếu em bịa câu chuyện này ra chắc là em sẽ bị bừa nát lưỡi dưới Âm Ty?

- Cả hai chúng ta đều bị đánh lừa - sau cùng Phi Khanh nói - bởi vì tôi đã để lại cho mụ chủ một túi tiền thanh toán mọi chi phí một cách rất hào phóng. Đừng tin vào bọn con buôn ở kinh đô, chúng dâng rượu cho chú làm chú hoa mắt lên với hàng ngàn thứ quà tặng để sau đó chiếm đoạt hết tài sản của chú - Chàng đặt một bàn tay thân ái lên vai và nhìn vào đáy mắt của Từ Chi - Dù rằng ảnh hưởng nhỏ bé của tôi đang bị đe dọa hơn bao giờ hết, tôi hứa với chú, trong vòng ba ngày, tài sản của dân làng Nhị Khê sẽ được trả lại. Vậy đừng lo ngại nữa.

Nghe những lời ấy, Từ Chi hớn hở vui mừng. Mắt ứa lệ, anh sụp xuống và nếu Phi Khanh không cương quyết cản lại chắc anh đã lạy tạ ơn chàng trước mặt các bà bán hàng ngồi xổm sau quang gánh của họ.

- Anh Cả ơi!

Từ Chi trong lúc sôi nổi, đã buông rơi cái túi: điếu cày, thuốc lá và trà rơi vương vãi trên mặt đất. Phi Khanh kéo anh ta đi.

- Nhờ anh Cả, em sống lại. - Từ Chi nói tiếp - Và với em, cả gia đình em sống lại! Vì vậy mà em long trọng hứa với anh là em sẽ không bao giờ la cà trong chốn liễu ngõ hoa tường nữa, không tiêu phí dù chỉ một đồng tiền ở chốn thanh lâu, em cũng sẽ không ăn chơi phóng đãng và chỉ tìm người sẽ làm vợ em. Em sẽ phục dịch anh rồi sau đó phục dịch cho con cháu anh cho tới khi tấm thân này tan rã để đền đáp ơn anh. Em xin thề như vậy!

Phi Khanh nắm tay anh ta. Họ cùng nhau đi vòng theo bờ thành của hoàng thành tiến về cửa Đại Hưng mà cả hai chỉ đành phải nhìn từ xa, vì chỉ các quan chức được gọi vào chầu Vua mới đi qua cửa đó. Sau khi đã kéo bạn mình ra khỏi cảnh sa đà lỡ bước vì nhớ lại tuổi ấu thơ cùng nhau gắn bó của họ, Phi Khanh, đến lượt mình, không tài nào cưỡng lại lòng ước muốn thổ lộ tâm tình.

- Từ Chi này - Phi Khanh bắt đầu nói thật dịu dàng - cuộc sống của anh ở kinh đô đã làm tan vỡ sự đính ước ngày xưa. Vậy anh nhờ chú báo lại cho cha mẹ anh và cô Thủy Tiên biết. Ngoài ra anh không biết điều gì sẽ xảy đến với anh trong những tuần sắp tới. Có lẽ chẳng bao lâu nữa, anh chỉ còn là một hạt bụi ở chốn suối vàng...

- Anh nói gì vớ vẩn vậy? Mới hôm qua, anh còn nói toàn chuyện học hành và áo tím lọng xanh nơi hoạn lộ17.

Mùi cỏ thơm hăng hăng mà các tù nhân đã cắt ở xung quanh đó trước khi gom lại thành đống dọc theo đại lộ để làm thức ăn cho voi và ngựa, là mùi của chính cuộc sống, của các gốc rễ mạnh mẽ cắm sâu vào đất. Phi Khanh hít mùi vị đó vào đầy phổi, cái cổ áo dài thình lình siết chặt lại.

- Đôi khi chỉ một ngày cũng đủ - chàng nói tiếp - đủ để thay đổi dòng chảy của một cuộc đời hoặc để giới hạn chân trời của nó. Dù cái nghiệp của tôi có thế nào, chú hãy nhớ lời chú vừa hứa rằng nếu chú không thể cứu giúp người cha, có lẽ chú sẽ cứu giúp được đứa con.

Và một cảm xúc sâu xa làm chàng nghẹn ngào, chàng sáng tác những vần thơ như sau:

Tôi xuất thân từ cảnh nghèo hèn

Tri thức tôi mỏng như tờ giấy

Nhưng, dù áo tôi rách vá

Từ phút kỳ ngộ đầu tiên trong thư phòng vương phủ

Tôi đã nhận được tình sâu nghĩa nặng nơi nàng

Tôi đã cung kính nghe dạy rằng

Sự tĩnh toạ làm ta quên trần thế

Nhưng mối si tình làm sao dập tắt?

Tiếng sáo bay không sánh với thân hình nàng yểu điệu

Thịt da nàng trắng muốt vượt xa lồng ngực Tây Thi!

Chưa một lời đính ước,

Tuy nhiên, vượt qua những lời cấm đoán

Chúng tôi đã cùng nhau uống chén giao bôi!

Khi mải mê hoan lạc trong màn hoa chiếu gấm

Ai là người nghĩ rằng niềm ân hận đã kề bên

Ở ngã ba đường, một trong hai phải có người đau đớn đoạn trường!

- Tên nàng là Thị Thái - chàng nói thêm - chính là con gái thứ ba của quan Tư Đồ Nhiếp Chính.

Từ Chi giơ tay lên trời:

- Trời ơi! Trời ơi! Anh Cả, anh đã làm gì? Phải trốn đi thôi! Có ích gì khi đưa mình ra trước hàm rồng? Anh hãy chạy trốn cùng với tiểu thư khỏi tai mắt thế gian để tránh mọi bất hạnh có thể xảy ra.

Từ Chi càng khuyến khích bạn anh chạy trốn và quên hẳn việc bạn anh có cách để thu hồi tài sản của dân làng Nhị Khê, thì Phi Khanh càng nghĩ rằng chàng cần phải đối đầu và ở lại. Chàng giải thích cho Từ Chi những lý do của hành động này khi bước chân dưới những hàng cây về hướng Văn Miếu và Khâm thiên giám.

Sáng hôm ấy trời có đổ mưa, lau lách đẫm nước uốn mình bên bờ hồ. Trong hồ, bầy vịt trời bơi bì bõm. Một nhóm thiếu nữ bước đi duyên dáng ngược chiều với hai người bạn, gió nhẹ nâng các tà áo dài của họ, nhưng lúc các cô đi qua, Từ Chi giữ lời hứa với Phi Khanh, đã không nhìn họ.

[←14]

Giờ Dậu: từ 17 giờ đến 19 giờ.

[←15]

Dặm: đơn vị đo chiều dài của Trung Hoa tương đương với 576m

[←16]

Mánh khóe tiếp khách làng chơi, mà Tú Bà dạy cho nàng Kiều trong "Truyện Kiều"

[←17]

Ý nói muốn làm quan

[←18]

Con cóc - chỉ mặt trăng (vì trên mặt trăng có vết đen giống hình con cóc)