- 37 - Những cồn cát

Tâm hồn tôi, không tìm kiếm cuộc sống vĩnh hằng,

mà bòn rút vương quốc của những khả năng.

Pindar

Ngày hôm sau Will và Lyra lại tự mình rời làng, chúng nói rất ít, háo hức được ở riêng với nhau. Trông chúng ngây ngất như thể vừa bị một tai nạn may mắn nào đó đánh cắp mất trí khôn; chúng đi chầm chậm; mắt không tập trung lên thứ mà chúng đang nhìn vào.

Chúng dành cả ngày trên những ngọn đồi rộng lớn, rồi trong cái nóng của buổi chiều, chúng vào khu rừng vàng và bạc của mình. Chúng chuyện trò, chúng tắm rửa, chúng ăn, chúng hôn, chúng nằm trong sự mê mẩn vì hạnh phúc, rì rầm những câu từ có âm thanh cũng mơ hồ như ý nghĩa vậy, và chúng cảm thấy mình đang tan ra vì yêu.

Đến tối, chúng dùng bữa cùng với Mary và Atal, không trò chuyện nhiều, và bởi không khí rất nóng nên chúng nghĩ mình sẽ đi xuống biển, nơi chúng cho rằng có thể có gió mát thổi. Chúng vẩn vơ bước dọc theo con sông cho tới khi đến được bờ biển trải rộng, bừng sáng dưới ánh trăng, nơi triều thấp đang thay đổi.

Chúng nằm xuống lớp cát mịn màng dưới chân những cồn cát, và rồi chúng nghe thấy tiếng hót của con chim đầu tiên.

Cả hai lập tức quay đầu lại, bởi vì đó là một tiếng chim không giống với bất cứ sinh vật nào thuộc về thế giới mà chúng đang ở. Từ đâu đó phía trên, trong bóng tối, vang lên một khúc ca thánh thót rung động, và rồi một khúc nữa đáp lại từ hướng khác. Mừng rỡ, Will và Lyra bật dậy, cố gắng nhìn thấy các ca sĩ, nhưng tất cả những gì chúng có thể thấy được là một cặp hình dạng đen ngòm lúc thì bay thấp, lúc lại vút lên cao, không ngừng hót và hót bằng chất giọng chuông ngân trong trẻo và lộng lẫy một khúc ca biến đổi không ngừng.

Và rồi, với một cú đập cánh làm bắn lên một dòng thác cát nhỏ trước mặt mình, con chim lúc đầu đáp xuống cách đó vài mét.

Lyra nói: “Pan…?”

Nó có hình dạng giống như một con chim câu, nhưng màu sắc lại tối thẫm và khó nhận biết dưới ánh trăng; dù thế nào thì nó cũng đã hiện ra rõ mồn một trên nền cát trắng. Con chim còn lại vẫn đang lượn vòng trên đầu, vẫn đang hót, và rồi nó bay xuống bên cạnh con kia: lại một con bồ câu nữa, nhưng có màu trắng ngọc, với một cái mào bằng lông đỏ thẫm.

Lúc đó Will biết được cảm giác khi nhìn thấy linh thú của mình là như thế nào. Khi nó bay xuống nền cát, cậu cảm thấy tim mình thắt lại rồi lại giãn ra theo cái cách không bao giờ cậu có thể quên. Sáu mươi năm và nhiều hơn nữa sẽ trôi qua, khi là một ông già, cậu vẫn sẽ cảm thấy những sự xúc động rạng ngời và tươi mới như thuở nào: những ngón tay của Lyra đặt quả ngọt lên môi cậu dưới vòm cây vàng và bạc; cái miệng ấm áp của cô ép vào miệng cậu; linh thú của cậu không mảy may nghi ngờ bị xé toạc khỏi cái lồng ngực cậu khi chúng bước vào thế giới của người chết; và cảm giác đúng đắn ngọt ngào biết bao khi nó trở lại với cậu bên rìa của những cồn cát ngập ánh trăng.

Lyra đang định tiến về phía chúng thì Pantalaimon lên tiếng.

“Lyra,” nó nói, “Serafina Pekkala đã tới gặp bọn tớ vào đêm qua. Cô ấy kể cho chúng tớ nghe đủ mọi thứ chuyện. Cô ấy đã quay về để dẫn đường cho đoàn người du mục tới đây. Farder Coram đang đến, cả Ngài Faa nữa, họ sẽ tới đây…”

“Pan,” cô bé lo lắng nói, “ôi, Pan, cậu đang không vui - chuyện gì vậy? Có chuyện gì thế?”

Đến đó, nó biến hình rồi lao trên nền cát về phía cô trong dạng một con chồn ermine màu trắng tuyết. Con linh thú còn lại cũng biến đổi - Will cảm thấy điều đó xảy ra giống như một cú siết nhẹ vào tim cậu - và trở thành một con mèo.

Trước khi tiến tới phía cậu, nó cất tiếng. Nó nói: “Cô phù thủy đã cho tớ một cái tên. Trước đó thì tớ không cần đến tên. Cô ấy gọi tớ là Kirjava. Nhưng nghe này, nghe bọn tớ nói đây này…”

“Phải, các cậu phải lắng nghe,” Pantalaimon nói. “Chuyện này khó giải thích lắm.”

Giữa cả bọn, hai con linh thú đã kể lại được cho chúng mọi thứ mà Serafina nói tới, bắt đầu với sự khám phá ra bản chất của hai đứa trẻ: về cách mà, dù không hề chủ ý, chúng trở nên giống như các phù thủy trong năng lực chia cắt nhưng lại vẫn là một thể thống nhất.

“Nhưng đó không phải tất cả,” Kirjava nói.

Pantalaimon lên tiếng: “Ôi, Lyra, tha lỗi cho bọn tớ, nhưng bọn tớ phải kể cho cậu điều mình đã phát hiện ra…”

Lyra thấy hoang mang. Từ khi nào mà Pan lại cần đến sự tha thứ vậy? Cô quay sang nhìn Will và thấy vẻ bối rối của cậu cũng rõ rệt chẳng kém gì mình.

“Cho chúng tớ biết đi,” cậu nói. “Đừng ngại.”

“Đó là về Bụi,” con linh thú mèo nói, Will kinh ngạc khi nghe một phần bản thể của chính mình lại đang nói cho mình nghe một chuyện mà cậu không biết. “Tất cả đã tuôn chảy đi, tất cả số Bụi tồn tại, xuống cái vực thẳm mà các cậu đã thấy. Có một điều đã ngăn nó chảy xuống đó, nhưng…”

“Will, chính là thứ ánh sáng vàng đó!” Lyra thốt lên. “Thứ ánh sáng đã đổ dồn xuống vực thẳm rồi biến mất… Đó là Bụi sao? Là nó thật à?”

“Phải. Nhưng vẫn luôn có thêm nhiều Bụi rò rỉ ra,” Pantalaimon nói tiếp. “Mà như thế là không được. Việc nó không rò rỉ đi toàn bộ là chuyện sống còn. Nó phải ở lại thế giới này và không biến mất, bởi nếu không mọi thứ tốt đẹp sẽ tàn phai.”

“Nhưng số còn lại thất thoát đi từ đâu chứ?” Lyra hỏi.

Cả hai con linh thú đều quay sang nhìn Will, rồi nhìn vào con dao.

“Mỗi khi chúng tớ tạo ra một lỗ thông,” Kirjava nói, và một lần nữa Will lại nhận thấy cảm giác hồi hộp khe khẽ đó: Cậu ấy là mình, và mình là cậu ấy - “mỗi khi có ai đó tạo ra một lỗ thông giữa các thế giới, chúng tớ hay mấy ông già của Hội, bất cứ ai, con dao sẽ cắt xuyên vào hư không ở bên ngoài. Chính là sự trống rỗng dưới vực thẳm, chúng tớ không hề biết. Chẳng ai biết cả, bởi vì viền của lỗ thông quá tinh vi để có thể nhìn thấy. Nhưng nó lại đủ lớn để Bụi lọt ra ngoài. Nếu ô cửa được đóng lại ngay lập tức, sẽ không có thời gian cho nhiều Bụi rỉ ra, nhưng có hàng nghìn cái mà người ta không bao giờ đóng lại. Vậy nên suốt thời gian đó, Bụi vẫn rỉ ra khỏi các thế giới vào hư vô.”

Sự thấu hiểu bắt đầu bừng lên nơi Will và Lyra. Chúng chống lại nó, chúng đẩy nó đi, nhưng nó giống hệt như thứ ánh sáng u ám thấm vào bầu trời và làm lu mờ những vì sao: Nó luồn qua mọi rào chắn mà chúng có thể dựng nên, dưới mọi mành che và quanh viền của mọi tấm màn chúng có thể kéo xuống ngăn.

“Mọi lỗ thông,” Lyra nói trong tiếng thì thầm.

“Tất cả mọi chỗ - tất cả đều phải được đóng lại?” Will hỏi.

“Tất cả mọi chỗ,” Pantalaimon nói, cũng thì thầm như Lyra.

“Ôi không,” Lyra kêu lên. “Không, không thể là thật được…”

“Vậy nên chúng tớ phải rời khỏi thế giới của mình để sống trong thế giới của Lyra,” Kirjava nói, “hoặc Pan và Lyra phải rời khỏi chỗ của họ để đến ở với chúng tớ. Không có lựa chọn nào khác.”

Rồi ánh bình minh ảm đạm rọi tới.

Và Lyra khóc ầm lên. Tiếng cú kêu của Pantalaimon vào đêm hôm trước đã khiến mọi sinh vật bé nhỏ nghe thấy đều hoảng sợ, nhưng nó chẳng là gì so với tiếng khóc than dữ dội mà Lyra đang thốt lên lúc này. Hai con linh thú kinh ngạc, còn Will, khi thấy phản ứng của chúng, hiểu tại sao: Chúng không biết phần còn lại của sự thật; chúng không biết những gì bản thân Will và Lyra đã tìm hiểu được.

Cả người Lyra run lên vì giận dữ và đau buồn, cô đi tới đi lui với hai nắm tay nghiến chặt, quay gương mặt giàn giụa nước mắt hết hướng này lại sang hướng kia như thể đang tìm kiếm một câu trả lời. Will lao tới ghì chặt lấy vai cô, nhận thấy người cô đang căng lên và run rẩy.

“Nghe này,” cậu nói, “Lyra, nghe tớ này: Bố tớ đã nói gì?”

“Ôi,” cô khóc, lắc đầu quầy quậy, “ông ấy nói - cậu biết ông ấy nói gì mà - cậu cũng ở đó mà Will, cậu cũng đã nghe thấy!”

Cậu bé nghĩ cô sẽ chết vì đau khổ ngay lúc đó. Cô lao vào vòng tay cậu rồi khóc nức nở, ôm ghì lấy hai vai cậu, ấn móng tay vào lưng cậu và mặt vào cổ cậu, tất cả những gì cậu có thể nghe được là: “Không - không - không…”

“Nghe này,” cậu lại nói, “Lyra, hãy cố nhớ lại chính xác xem. Có thể có một cách nào đó. Có thể có một lối thoát.”

Cậu dịu dàng gỡ tay cô ra và để cô ngồi xuống. Lập tức, Pantalaimon đang hoảng sợ lao thẳng vào lòng cô, còn con linh thú mèo ngập ngừng tới gần bên Will. Chúng vẫn chưa chạm vào nhau, nhưng giờ khi cậu giơ tay ra cho nó, nó liền cọ gương mặt mèo của mình vào những ngón tay cậu rồi thanh thoát bước lên lòng cậu.

“Ông ấy nói…” Lyra vừa nói vừa nuốt nước miếng “… ông ấy nói rằng người ta có thể ở trong các thế giới khác trong một thời gian ngắn mà không bị ảnh hưởng. Họ có thể. Chúng ta cũng đã làm vậy, không phải sao? Ngoài việc bọn mình phải làm để vào thế giới của người chết, bọn mình vẫn khỏe mạnh mà, không phải sao?”

“Họ có thể ở lại trong một thời gian ngắn, nhưng không phải một thời gian dài,” Will nói. “Bố tớ đã rời khỏi thế giới của ông ấy, thế giới của tớ, trong mười năm. Và bố đã gần chết khi tớ tìm thấy ông. Mười năm, chỉ vậy thôi.”

“Nhưng còn Ngài Boreal thì sao? Ngài Charles ấy? Ông ta vẫn khỏe mạnh mà, đúng không?”

“Phải, nhưng hãy nhớ rằng ông ta có thể quay về thế giới của mình bất cứ khi nào ông ta muốn và khỏe mạnh trở lại. Dù sao thì đó cũng là nơi cậu gặp ông ta lần đầu tiên, ở thế giới của cậu ấy. Ông ta hẳn đã tìm thấy một ô cửa sổ bí mật nào đó mà không ai khác biết tới.”

“Thì, chúng ta cũng có thể làm thế!”

“Chúng ta có thể, có điều…”

“Tất cả các cửa sổ cần phải được đóng lại,” Pantalaimon nói. “Tất cả.”

“Nhưng làm sao cậu biết được?” Lyra gặng hỏi.

“Một thiên thần đã nói cho chúng tớ biết,” Kirjava đáp. “Chúng tớ đã gặp một thiên thần. Bà ấy đã kể cho chúng tớ tất cả về chuyện đó, và cả những chuyện khác nữa. Là thật đấy, Lyra.”

“Bà ấy à?” Lyra sôi sục, vẻ đầy ngờ vực.

“Đó là một nữ thiên thần,” Kirjava nói.

“Tớ chưa từng nghe nói tới một nữ thiên thần nào cả. Có khi bà ta nói dối đấy.”

Will đang suy nghĩ qua một khả năng khác. “Giả sử người ta đóng tất cả những ô cửa sổ khác vào,” cậu nói, “và chúng ta sẽ tạo ra một cái khi cần thiết, đi qua nhanh nhất có thể rồi đóng nó lại ngay lập tức - như thế chắc hẳn sẽ an toàn chứ? Nếu chúng ta không cho Bụi quá nhiều thời gian để lọt ra ngoài ấy?”

“Đúng rồi!”

“Chúng ta sẽ tạo ra nó ở nơi không ai có thể tìm thấy được,” cậu nói tiếp, “chỉ có hai người bọn mình biết…”

“Ôi, như thế sẽ ổn thôi! Tớ dám chắc là thế!” Cô nói.

“Và chúng ta có thể đi từ thế giới này sang thế giới khác, sức khỏe vẫn được duy trì…”

Nhưng hai con linh thú đang đầy lo âu, Kirjava đang lầm bầm: “Không, không,” còn Pantalaimon nói: “Lũ Quỷ hút hồn… Bà ấy cũng kể cho chúng tớ về bọn Quỷ hút hồn nữa.”

“Quỷ hút hồn à?” Will hỏi. “Bọn tớ đã thấy chúng trong cuộc chiến, lần đầu tiên đấy. Chúng thì sao?”

“À, chúng tớ đã phát hiện ra khởi nguồn của chúng,” Kirjava nói. “Và đây là điều tồi tệ nhất: Chúng giống như những đứa con của vực thẳm vậy. Mỗi lần chúng ta mở một ô cửa bằng con dao, nó sẽ tạo ra một con Quỷ hút hồn. Nó giống như một mẩu nhỏ của vực thẳm lơ lửng trôi ra khỏi đó và lọt vào thế giới vậy. Đó là lí do mà thế giới của Cittàgazze lại đầy chặt chúng đến thế, bởi toàn bộ những ô cửa mà người ta đã để mở ở đó.”

“Chúng sinh trưởng nhờ ăn Bụi,” Pantalaimon nói. “Và ăn linh thú nữa. Bởi vì Bụi và linh thú khá giống nhau; chỉ linh thú trưởng thành thôi. Như vậy bọn Quỷ hút hồn sẽ to lên và mạnh lên…”

Will cảm thấy một nỗi kinh hoàng âm ỉ trong tim, Kirjava nép người vào ngực cậu, nó cũng cảm thấy điều đó và cố gắng trấn an cậu.

“Có nghĩa là mỗi lần tớ dùng con dao trước đây,” cậu nói, “tất cả mọi lần, tớ đã khiến một con Quỷ hút hồn sống dậy?”

Cậu nhớ lại điều Iorek Byrninson nói khi ở trong hang động, nơi nó rèn lại con dao. Điều mà cậu không biết là những gì con dao tự làm theo ý nó. Ý định của cậu có thể là tốt, nhưng bản thân con dao cũng có ý muốn riêng của mình.

Đôi mắt Lyra đang nhìn cậu, mở to với vẻ đầy khổ sở.

“Ôi, chúng ta không thể, Will ơi!” Cô thốt lên. “Chúng ta không thể làm vậy với mọi người - không để cho những con Quỷ hút hồn khác lọt ra, bởi vì giờ chúng ta đã thấy được việc mà chúng làm!”

“Được rồi,” cậu nói rồi đứng dậy, ôm chặt lấy con linh thú của mình trong ngực. “Vậy thì chúng ta sẽ phải - một trong hai ta sẽ phải - tớ sẽ đến thế giới của cậu và…”

Cô bé biết cậu định nói gì, và cô thấy cậu ôm con linh thú khỏe mạnh xinh đẹp mà cậu thậm chí còn chưa biết gì về nó; cô nghĩ tới mẹ cậu, và cô biết rằng cậu cũng đang nghĩ tới bà. Bỏ mặc bà để sống với Lyra, dù chỉ trong vài năm mà chúng sẽ có với nhau - liệu cậu có thể làm thế không? Cậu có thể sẽ sống với Lyra, nhưng cô bé biết rằng cậu sẽ không thể sống được với chính bản thân mình.

“Không,” cô hét lên, nhảy tới bên cạnh cậu, Kirjava tới chỗ Pantalaimon đang đứng trên nền cát khi cậu bé và cô bé ôm ghì lấy nhau: “Tớ sẽ làm việc đó, Will ạ! Chúng tớ sẽ tới thế giới của cậu và sống ở đó! Tớ và Pan, kể cả chúng tớ có ốm đau đi nữa cũng chẳng sao - chúng tớ mạnh mẽ lắm, tớ dám cá chúng tớ sẽ sống được rất lâu - mà ở thế giới của cậu có thể có những bác sĩ tốt - Tiến sĩ Malone chắc sẽ biết! Quyết định vậy nhé!”

Cậu đang lắc đầu, và cô thấy những giọt nước mắt lấp lánh trên má cậu.

“Cậu nghĩ tớ có thể chịu đựng được điều đó sao, Lyra?” Cậu nói. “Cậu nghĩ tớ có thể sống hạnh phúc khi nhìn cậu trở nên ốm yếu, héo mòn dần rồi chết đi, trong khi tớ thì mạnh mẽ và trưởng thành hơn từng ngày một sao? Mười năm… Chẳng là gì cả. Nó sẽ trôi qua chỉ trong một chớp mắt. Chúng ta sẽ ở vào độ tuổi đôi mươi. Đâu có được lâu. Nghĩ về điều đó đi, Lyra, cậu và tớ cùng lớn lên, đang chuẩn bị làm tất cả những việc mình muốn - và rồi… tất cả kết thúc. Cậu nghĩ tớ có thể chịu đựng mà sống tiếp sau khi cậu chết đi sao? Ôi, Lyra, tớ sẽ không cần suy tính mà theo cậu xuống thế giới của người chết, giống như cậu đã theo Roger; và vậy là hai cuộc sống sẽ tan biến một cách vô ích, cuộc sống của tớ cũng bị vứt bỏ như cuộc sống của cậu vậy. Không, chúng ta nên dành cả đời bên nhau, một cuộc đời bận rộn và lâu dài, còn nếu không thể sống cùng bên nhau, chúng ta… chúng ta sẽ phải sống tách biệt thôi.”

Vừa cắn môi, cô vừa nhìn Will trong lúc cậu đi lên đi xuống trong nỗi thống khổ điên cuồng.

Cậu dừng bước rồi quay lại, nói tiếp: “Cậu có nhớ một điều khác mà ông ấy nói không, bố tớ ấy? Ông ấy nói chúng ta phải xây dựng nước cộng hòa thiên đường ở nơi mà ta sống. Ông ấy nói rằng đối với chúng ta, không có một chỗ nào khác cả. Giờ thì tớ có thể hiểu được rằng đó là điều ông đã ám chỉ. Ôi, chuyện này quá cay đắng. Tớ cứ nghĩ bố chỉ muốn nói đến Ngài Asriel và thế giới mới của ông ấy, nhưng bố tớ lại ám chỉ chúng ta, ám chỉ cậu và tớ. Chúng ta phải sống trong thế giới của chính mình…”

“Tớ sẽ hỏi Chân Kế,” Lyra nói. “Nó sẽ biết. Không hiểu sao tớ lại không nghĩ tới nó sớm hơn.”

Cô ngồi xuống, dùng một bên mu bàn tay lau má rồi dùng tay còn lại với lấy cái balô. Cô mang nó theo tới mọi nơi: Khi Will nghĩ tới cô bé vào những năm sau này, kí ức đó thường gắn liền với chiếc túi nhỏ trên vai cô. Cô vuốt tóc ra sau hai tai trong một cử động lanh lẹ mà cậu rất mực yêu thích, rồi lấy ra cái bọc nhung đen.

“Cậu có nhìn được không?” Cậu nói, vì mặc dù ánh trăng rất sáng nhưng những biểu tượng quanh mặt đồng hồ lại nhỏ xíu.

“Tớ biết vị trí của tất cả các biểu tượng,” cô nói, “tớ đã nhớ nằm lòng rồi. Giờ thì yên lặng nào…”

Cô ngồi khoanh chân, kéo váy che lên để tạo một lòng chảo. Will nằm tựa lên một bên khuỷu tay và quan sát. Ánh trăng vằng vặc, phản chiếu từ nền cát trắng, thắp sáng gương mặt cô với vẻ rực rỡ dường như lại làm bật ra một sự rực rỡ khác từ bên trong; đôi mắt cô lấp lánh, biểu cảm của cô nghiêm túc và chăm chú đến mức Will có thể đã lại phải lòng cô một lần nữa nếu tình yêu chưa chiếm trọn lấy từng sợi cơ trên cơ thể cậu.

Lyra hít một hơi thật sâu rồi bắt đầu vặn núm xoay. Nhưng chỉ một lúc sau, cô ngừng tay rồi xoay cái máy lại.

“Nhầm chỗ rồi,” cô nói cụt lủn rồi thử lại.

Will, đang quan sát, thấy rõ được gương mặt thân thương của cô. Và bởi vì cậu đã biết nó quá rõ, đã nghiên cứu biểu hiện của cô khi hạnh phúc, đau khổ, hi vọng và buồn thương, cậu có thể thấy được rằng có điều gì đó không ổn; bởi vì không còn dấu hiệu về sự tập trung toàn vẹn mà cô thường chìm vào rất nhanh chóng. Thay vào đó, một nỗi hoang mang đầy bất hạnh dần xâm chiếm lấy cô: Cô cắn môi dưới, cô chớp mắt ngày một nhiều, và đôi mắt cô chậm chạp di chuyển từ biểu tượng này sang biểu tượng khác, gần như là bừa bãi, thay vì lướt đi một cách nhanh chóng và chắc chắn.

“Tớ không biết,” cô nói rồi lắc đầu, “tớ không biết chuyện gì đang diễn ra… Tớ biết nó rất rõ nhưng dường như lại không thể thấy được nó muốn nói gì…”

Cô hít một hơi sâu đầy run rẩy rồi xoay lại cái máy. Trông nó thật lạ lùng và ngượng nghịu trong tay cô. Pantalaimon, trong dạng chuột, bò vào lòng cô rồi đặt hai bàn chân màu đen lên lớp pha lê, nhòm vào từng biểu tượng một. Lyra vặn một cái núm, rồi lại vặn một cái khác, xoay cả cái máy lại, rồi nhìn lên phía Will, choáng váng.

“Ôi, Will,” cô khóc, “tớ không thể làm được! Nó đã rời bỏ tớ rồi!”

“Thôi nào,” cậu nói, “đừng buồn. Nó vẫn ở đó bên trong cậu, toàn bộ số kiến thức đó. Chỉ cần cậu bình tĩnh lại và để cho bản thân tìm thấy nó. Đừng cố ép. Chỉ dạng như nhẹ nhàng trôi xuống và chạm vào nó thôi…”

Cô nuốt nước miếng, gật đầu rồi giận dữ dùng cổ tay gạt ngang qua mắt, rồi hít vài hơi thật sâu; nhưng cậu có thể thấy rằng cô bé vẫn đang quá căng thẳng, cậu đặt tay lên hai vai cô, cảm thấy người cô đang run lên và ôm chặt lấy cô. Cô bé lùi ra rồi thử lại. Một lần nữa cô chăm chú nhìn vào các biểu tượng, một lần nữa cô vặn các núm xoay, nhưng những cái thang ý nghĩa vô hình mà cô từng bước xuống đầy thoải mái và tự tin kia hoàn toàn không ở đó. Cô không thể hiểu nổi ý nghĩa của bất cứ biểu tượng nào.

Cô quay đi, bám lấy Will rồi tuyệt vọng nói:

“Không được rồi - tớ biết - nó đã biến mất mãi mãi rồi - nó chỉ tới khi tớ cần, vì tất cả những việc tớ đã phải làm - vì việc giải cứu Roger, và rồi vì hai chúng ta - còn giờ đây khi nó đã kết thúc, mọi chuyện đã xong xuôi, nó cứ thế rời bỏ tớ… Tớ đã sợ điều đó, bởi vì mọi thứ khó khăn quá - tớ cứ nghĩ mình không thể nhìn rõ nó, hay các ngón tay bị cứng hay gì đó, nhưng hoàn toàn không phải như vậy; năng lực đó đã rời khỏi tớ rồi, nó đã tan biến rồi… Ôi, nó biến mất rồi, Will ạ! Tớ đã đánh mất nó! Nó sẽ không bao giờ trở lại nữa!”

Cô bé khóc nức nở vì sự ruồng bỏ khủng khiếp đó. Tất cả những gì cậu có thể làm là ôm lấy cô. Cậu không biết phải làm sao để an ủi cô bé, bởi vì rõ ràng là cô nói đúng.

Đúng lúc đó, cả hai con linh thú dựng đứng lông và nhìn lên trên. Will và Lyra cũng cảm nhận được điều đó, đôi mắt dõi theo lên bầu trời. Một khối sáng đang di chuyển về phía chúng: Một khối sáng có cánh.

“Đó là thiên thần mà chúng tớ đã thấy,” Pantalaimon đoán.

Nó đoán chính xác. Trong lúc cậu bé, cô bé và hai con linh thú nhìn bà tới gần, Xaphania sải rộng đôi cánh rồi lượn xuống bãi cát. Will, dù với tất cả thời gian dài đi cùng Balthamos, không sẵn sàng cho sự kì lạ của cuộc gặp mặt này. Cậu và Lyra siết chặt lấy tay nhau trong lúc thiên thần bước tới phía chúng, với ánh sáng của một thế giới khác chiếu rọi lên mình. Bà ta không mặc quần áo, nhưng điều đó chẳng có ý nghĩa gì cả: Xét cho cùng thì một thiên thần có thể mặc quần áo kiểu gì chứ, Lyra nghĩ? Không thể đoán được bà ta đã già hay còn trẻ, nhưng biểu cảm của bà vừa nghiêm khắc vừa đầy lòng trắc ẩn, cả Will và Lyra đều cảm thấy như thể bà biết rõ chúng tới tận tim gan.

“Will,” bà cất tiếng, “ta tới để xin cậu giúp đỡ.”

“Giúp đỡ à? Tôi giúp bà thế nào được?”

“Ta muốn cậu chỉ cho ta biết cách đóng các lỗ thông mà con dao tạo ra.”

Will nuốt nước bọt. “Tôi sẽ chỉ cho bà,” cậu nói, “đổi lại, bà có thể giúp chúng tôi không?”

“Không phải theo cách mà cậu muốn. Ta có thể thấy những gì hai cô cậu đang nói tới. Nỗi phiền muộn của hai người đã để lại dấu vết trong không khí. Đây không phải là một lời an ủi, nhưng hãy tin ta, tất cả những sinh vật biết tới tình thế tiến thoái lưỡng nan của hai người đều ước ao rằng mọi thứ có thể khác đi: Nhưng vẫn có định mệnh và kể cả những kẻ quyền lực nhất cũng sẽ phải phục tùng nó. Chẳng có gì ta có thể làm để giúp các cậu thay đổi cách mà mọi thứ đang diễn ra cả.”

“Tại sao…” Lyra lên tiếng, rồi nhận ra rằng giọng nói của mình thật yếu ớt và run rẩy “… tại sao tôi không còn có thể đọc được Chân Kế nữa? Tại sao tôi còn không thể làm được điều đấy? Đấy là thứ duy nhất mà tôi có thể làm thật sự tốt, nhưng nó không còn ở đó nữa - nó cứ thế biến đi như thể chưa từng xuất hiện vậy…”

“Cô đọc được nó nhờ một đặc ân,” Xaphania nói, nhìn sang cô bé, “và cô có thể lấy lại được nó nhờ nỗ lực.”

“Sẽ mất bao lâu?”

“Một đời người.”

“Lâu vậy sao…”

“Nhưng khả năng đọc của cô lúc đó sẽ còn tốt hơn cả bây giờ, sau cả một đời người suy nghĩ và nỗ lực, bởi vì nó sẽ tới từ sự thấu hiểu một cách có ý thức. Đặc ân đạt được như vậy sẽ sâu sắc và trọn vẹn hơn đặc ân tới một cách tự do. Hơn nữa, một khi đã đạt được, nó sẽ không bao giờ rời bỏ cô.”

“Ý bà là nguyên một đời người phải không?” Lyra thì thầm. “Cả một cuộc đời dài đằng đẵng? Không… không phải chỉ… một vài năm…”

“Phải,” thiên thần đáp.

“Và tất cả các ô cửa sổ đều phải đóng?” Will hỏi. “Tất cả mọi cái?”

“Hãy hiểu lấy điều này,” Xaphania nói: “Bụi không phải là bất biến. Không có một số lượng cố định nào luôn được duy trì. Các sinh vật có ý thức tạo ra Bụi - họ liên tục làm mới nó, bằng cách suy nghĩ, cảm nhận và rút kinh nghiệm, bằng cách thu vén tri thức và truyền nó đi.

“Nếu hai người giúp những người khác trong thế giới của mình làm điều đó, bằng cách giúp họ học hỏi, hiểu biết về chính bản thân mình, những người khác và cách mà mọi thứ tiến hành, bằng việc chỉ cho họ thấy làm thế nào để trở nên tốt bụng thay vì tàn nhẫn, kiên nhẫn thay vì hấp tấp, vui tươi thay vì cáu kỉnh, và trên hết, làm thế nào để tâm trí được khoáng đạt, tự do và ham hiểu biết… Khi đó họ sẽ làm mới đủ để thay thế cho những gì bị thất thoát qua một ô cửa sổ. Như vậy có thể có một ô được để ngỏ.”

Người Will run lên vì phấn khích, tâm trí cậu nhảy tới một điểm đơn độc: Tới một ô cửa sổ mới trong không trung nằm giữa thế giới của cậu và Lyra. Nó sẽ là bí mật của chúng, chúng có thể đi qua bất cứ khi nào chúng chọn, và sống một thời gian trong thế giới của nhau, không hoàn toàn sống trong bất cứ cái nào, như vậy linh thú của chúng sẽ giữ được sức khoẻ; chúng có thể lớn lên cùng nhau và có khi, sau đó rất lâu, chúng có thể có những đứa con sẽ là các công dân bí mật của cả hai thế giới; và chúng có thể đem toàn bộ những hiểu biết của một thế giới vào thế giới kia, chúng có thể làm đủ việc tốt…

Nhưng Lyra đang lắc đầu.

“Không,” cô nói, trong một tiếng rền rĩ khe khẽ, “chúng ta không thể, Will ạ…”

Và cậu đột nhiên hiểu được suy nghĩ của cô. Bằng một giọng đau khổ không kém, cậu nói: “Không - những người chết…”

“Chúng ta phải để mở cửa cho họ! Bắt buộc đấy!”

“Phải, nếu không…”

“Và chúng ta phải tạo ra đủ Bụi cho họ, Will ạ, và duy trì cho ô cửa luôn mở…”

Cô bé đang run rẩy. Cô cảm thấy thật bé nhỏ khi được cậu ôm sát bên mình.

“Mà nếu chúng ta làm,” cậu run rẩy nói, “nếu chúng ta sống cuộc đời mình một cách thích đáng trong lúc nghĩ tới họ, chúng ta cũng sẽ có thứ để kể với các nhân điểu. Chúng ta phải kể với mọi người về điều đó, Lyra ạ.”

“Vì những câu chuyện có thật, phải,” cô nói, “những câu chuyện có thật mà các nhân điểu muốn nghe để trao đổi. Phải. Vậy nên nếu người ta sống cả đời mà không có gì để kể lại khi chết đi, họ sẽ không bao giờ rời khỏi thế giới của người chết. Chúng ta phải cho họ biết điều đó, Will ạ.”

“Nhưng phải đi một mình…”

“Ừ,” cô nói, “một mình.”

Trước từ một mình, Will cảm thấy một cơn sóng giận dữ và đau khổ khổng lồ đang cuộn ra từ một nơi sâu thẳm bên trong, như thể tâm trí cậu là một đại dương vừa bị một cơn chấn động sâu sắc làm xáo trộn. Cậu đã đơn độc suốt cả cuộc đời mình, và giờ cậu lại phải cô đơn một lần nữa, niềm hạnh phúc quý giá vô cùng vừa mới tới với cậu lại phải bị cướp đi gần như ngay lập tức. Cậu cảm thấy cơn sóng đang dựng lên ngày càng cao và dốc, khiến bầu trời tối sầm lại, cậu cảm thấy đầu ngọn sóng rung rinh và bắt đầu tràn ra, cậu cảm thấy khối lượng nước khổng lồ lao ầm xuống bằng toàn bộ sức nặng của đại dương phía sau lên bờ biển làm từ thứ nghiễm nhiên phải ở đó. Rồi cậu thấy mình đang thở hổn hển, run rẩy và khóc lớn với cơn giận dữ và nỗi đau lớn nhất trong đời, cậu thấy Lyra cũng bất lực y hệt trong vòng tay mình. Nhưng khi con sóng dùng cạn sức lực, còn nước đã rút, chỉ còn trơ lại những tảng đá trống rỗng; không thể tranh cãi với định mệnh; nỗi tuyệt vọng của cậu hay Lyra cũng chẳng thể giúp chúng nhúc nhích dù chỉ một phân.

Cơn thịnh nộ của cậu kéo dài được bao lâu, cậu cũng không rõ. Nhưng rốt cuộc nó cũng phải dịu đi, và đại dương đã trở nên bình lặng hơn đôi chút sau cơn biến động. Mặt nước vẫn đang khuấy động, có lẽ nó không bao giờ thật sự bình yên trở lại được, nhưng sức mạnh khủng khiếp đã qua đi.

Chúng quay về phía thiên thần, thấy rằng bà đã hiểu chuyện, và rằng bà cũng cảm thấy sầu não chẳng khác gì chúng. Nhưng bà có thể nhìn xa hơn chúng, và trong biểu hiện của bà ánh lên một niềm hi vọng bình thản.

Will nuốt nước bọt đánh ực một cái rồi nói: “Được rồi. Tôi sẽ cho bà thấy cách đóng một ô cửa sổ lại. Nhưng tôi sẽ phải mở một cái ra trước đã, và tạo ra một con Quỷ hút hồn. Tôi không hề biết về chúng, nếu không tôi đã cẩn thận hơn rồi.”

“Chúng ta sẽ lo vụ lũ Quỷ hút hồn đó,” Xaphania nói.

Will cầm lấy con dao rồi quay mặt ra biển. Cậu ngạc nhiên khi thấy đôi tay mình khá vững vàng. Cậu cắt một ô cửa sổ vào thế giới của chính mình, và họ thấy mình đang nhìn vào một công xưởng hay một nhà máy hóa chất đồ sộ, nơi hệ thống ống dẫn phức tạp chạy giữa các tòa nhà và thùng chứa, nơi đèn chiếu sáng ở mọi ngóc ngách, nơi những làn hơi nước dâng lên trong không khí.

“Thật kì lạ khi nghĩ rằng các thiên thần lại không biết cách thực hiện việc này,” Will nói.

“Con dao là phát minh của loài người.”

“Bà sẽ đóng tất cả chúng lại trừ một cái,” Will nói. “Tất cả trừ ô cửa từ thế giới của người chết.”

“Được, đó là một lời hứa. Nhưng có một điều kiện, và cậu biết điều kiện đó là gì rồi đấy.”

“Vâng, chúng tôi biết. Có nhiều ô cửa sổ cần phải đóng lại không?”

“Hàng nghìn cái. Có một vực thẳm khủng khiếp tạo ra bởi quả bom, và còn lối thông khổng lồ mà Ngài Asriel đã tạo ra từ thế giới của chính mình nữa. Cả hai đều cần được đóng lại, và chúng sẽ được như vậy. Nhưng ngoài ra còn có rất nhiều lối thông nhỏ khác, có cái sâu dưới lòng đất, có cái lại cao tít trên không trung, chúng được hình thành theo những cách khác.”

“Baruch và Balthamos nói với tôi rằng họ dùng những lối thông như thể để đi lại giữa các thế giới. Thiên thần sẽ không còn có thể làm việc đó nữa sao? Các vị sẽ bị hạn chế trong một thế giới giống như chúng tôi sao?”

“Không; chúng ta có những phương thức khác để di chuyển.”

“Phương thức của các vị,” Lyra nói, “liệu chúng tôi có thể học được không?”

“Có. Cô có thể học nó, giống như bố của Will đã làm. Nó sử dụng một năng lực mà các vị gọi là trí tưởng tượng. Nhưng nó không có nghĩa là bịa ra các thứ. Đó là một dạng nhìn thấu.”

“Vậy thì đó không phải là di chuyển thật sự rồi,” Lyra nói. “Chỉ là giả bộ…”

“Không,” Xaphania đáp, “hoàn toàn không phải giả bộ. Giả bộ thì dễ lắm. Cách này có khó khăn, nhưng thật hơn nhiều.”

“Nó có giống với Chân Kế không?” Will hỏi. “Liệu có mất cả đời để học được nó không?”

“Nó yêu cầu một sự luyện tập lâu dài, phải. Cậu sẽ phải tốn công tốn sức. Chẳng lẽ cậu nghĩ mình có thể búng tay một cái là có được nó như một món quà sao? Một thứ đáng có thì cũng sẽ xứng đáng để bỏ sức ra. Nhưng cậu có một người bạn đã thực hiện những bước đầu tiên, một người có thể giúp cậu.”

Will chẳng đoán nổi người đó có thể là ai, mà trong lúc đó cậu cũng không có tâm trạng để hỏi.

“Tôi hiểu rồi,” cậu thở dài. “Vậy chúng tôi sẽ gặp lại bà chứ? Liệu chúng tôi có còn được nói chuyện với một thiên thần sau khi đã trở về thế giới của mình không?”

“Ta không biết,” Xaphania đáp. “Nhưng cậu không nên dành thời gian chờ đợi làm gì.”

“Và tôi nên bẻ gãy con dao,” Will nói.

“Đúng.”

Trong lúc họ nói chuyện, ô cửa sổ vẫn được mở ra bên cạnh họ. Đèn đang thắp sáng rực rỡ trong công xưởng, công việc đang được tiến hành; máy móc đang chạy, hóa chất đang hòa trộn, người người đang sản xuất ra hàng hóa và kiếm sống. Đó là thế giới nơi Will thuộc về.

“Được rồi, tôi sẽ cho bà thấy phải làm gì,” cậu nói.

Vậy là cậu dạy cho thiên thần cách lần tìm các gờ của ô cửa sổ, giống như Giacomo Paradisi từng chỉ cho cậu, cảm nhận chúng nơi đầu ngón tay rồi kẹp chúng lại với nhau. Từng chút một, ô cửa khép lại, và công xưởng biến mất.

“Những lối thông không được tạo ra bởi con dao kì ảo,” Will nói. “Có thật sự cần thiết phải đóng tất cả lại không? Bởi vì chắc chắn là Bụi chỉ thoát ra qua những lối thông mà con dao tạo nên. Những lối khác hẳn phải ở đó hàng nghìn năm rồi, mà Bụi vẫn tồn tại.”

Thiên thần nói: “Chúng ta sẽ đóng tất cả lại, bởi vì nếu cậu nghĩ rằng vẫn còn một lối nào đó sót lại, cậu sẽ dành cả đời tìm kiếm nó, và đó sẽ là một sự lãng phí thời gian. Cậu có việc khác cần phải làm, quan trọng và có giá trị hơn nhiều, ở thế giới của mình. Sẽ không còn việc du hành bên ngoài nó nữa.”

“Vậy việc tôi cần phải làm là gì thế?” Will hỏi, nhưng lại lập tức nói tiếp, “không, tôi nghĩ lại rồi, đừng nói. Tôi sẽ quyết định việc mình làm. Nếu bà nói rằng công việc của tôi là chiến đấu, chữa lành, hay thám hiểm, hoặc bất cứ điều gì, tôi sẽ luôn nghĩ tới nó, và nếu tôi thật sự làm điều đó, tôi sẽ rất bực bội vì sẽ có cảm giác như tôi không có lựa chọn nào cả, còn nếu không làm điều đó, tôi sẽ thấy tội lỗi vì đáng ra tôi nên làm. Dù cho có làm gì thì tôi cũng sẽ là người lựa chọn nó chứ không phải bất cứ ai khác.”

“Vậy thì cậu đã bước những bước đầu tiên về phía tri thức rồi đấy,” Xaphania nói.

“Ngoài biển có ánh sáng kìa,” Lyra kêu lên.

“Đó là con tàu chở các bạn của cô để đưa cô về nhà. Ngày mai họ sẽ tới được đây.”

Từ ngày mai có cảm giác như một cú thụi nặng nề. Lyra chưa bao giờ nghĩ mình sẽ thấy miễn cưỡng phải gặp Farder Coram, John Faa và Serafina Pekkala.

“Ta phải đi đây,” thiên thần nói. “Ta đã học được điều mình cần biết rồi.”

Bà ôm lấy từng đứa trong vòng tay nhẹ bẫng và mát lạnh của mình, rồi hôn lên trán chúng. Sau đó bà cúi xuống hôn hai con linh thú, chúng hóa thành chim và bay lên cùng với bà trong lúc bà giang cánh và vụt bay lên không trung. Chỉ vài giây sau, bà đã biến mất.

Một lúc sau khi bà đi, Lyra khẽ thở hắt ra.

“Sao thế?” Will hỏi.

“Tớ không hề hỏi về cha mẹ mình - mà giờ thì tớ không thể hỏi Chân Kế nữa rồi… Liệu tớ có bao giờ được biết không nhỉ?”

Cô từ từ ngồi xuống, rồi cậu ngồi xuống bên cạnh

“Ôi, Will,” cô nói, “chúng ta có thể làm gì? Chúng ta có thể làm được gì đây? Tớ muốn sống với cậu mãi mãi. Tớ muốn hôn cậu, nằm xuống cạnh cậu, thức dậy cùng cậu mỗi ngày trong cuộc đời cho tới khi tớ chết, sau đây nhiều, nhiều, nhiều năm nữa. Tớ không muốn một kí ức, chỉ một kí ức thôi…”

“Không,” cậu nói, “kí ức là một thứ đáng tội nghiệp. Thứ tớ muốn là mái tóc, miệng, cánh tay, mắt, bàn tay thật sự của cậu. Tớ không hề biết rằng mình lại có thể yêu một thứ gì đó đến mức đó. Ôi, Lyra, giá mà đêm nay không bao giờ tàn! Giá mà chúng ta có thể ở lại đây như thế này, thế giới có thể ngừng quay, và tất cả những người khác có thể chìm vào giấc ngủ…”

“Tất cả mọi người trừ chúng ta! Rồi tớ và cậu có thể sống ở đây mãi mãi và chỉ cần yêu thương nhau.”

“Tớ sẽ yêu cậu mãi mãi, dù cho chuyện gì xảy ra đi nữa. Cho tới khi tớ chết và sau khi chết đi, rồi khi tìm được đường ra khỏi vùng đất của người chết, tớ sẽ mãi mãi trôi đi khắp nơi, tất cả những nguyên tử của tớ, cho tới khi tìm lại được cậu…”

“Tớ sẽ đi tìm cậu, Will ạ, mọi lúc, không bao giờ ngừng. Rồi khi thật sự tìm lại được nhau, chúng ta sẽ ôm lấy nhau chặt đến mức không gì, không ai có thể chia lìa hai ta được nữa. Mọi nguyên tử trong cậu và mọi nguyên tử trong tớ… Chúng ta sẽ sống trong chim muông, trong hoa cỏ, trong chuồn chuồn, những cây thông, mây trời và những hạt sáng nhỏ mà ta thấy lơ lửng trong tia nắng… Rồi khi chúng dùng các nguyên tử của chúng ta để tạo ra những sinh linh mới, chúng sẽ không thể chỉ lấy một, chúng sẽ phải lấy cả hai, một của cậu và một của tớ, chúng ta sẽ gắn kết chặt chẽ tới mức…”

Chúng nằm bên nhau, tay trong tay, ngắm nhìn bầu trời.

“Cậu có nhớ,” cô bé thì thầm, “khi cậu lần đầu bước vào quán cà phê ở Ci’gazze, và cậu chưa từng thấy linh thú bao giờ không?”

“Tớ không thể hiểu được cậu ấy là thứ gì. Nhưng khi nhìn thấy cậu, tớ đã thích cậu ngay tức khắc bởi vì cậu rất gan dạ.”

“Không, tớ thích cậu trước mà.”

“Đâu có! Cậu đã đánh nhau với tớ mà!”

“À,” cô nói, “ừ. Nhưng cậu tấn công tớ trước.”

“Đâu phải! Cậu lao ra rồi tấn công tớ mà.”

“Ừ, nhưng tớ đã dừng lại ngay.”

“Ừ, nhưng,” cậu khẽ nhại lại.

Cậu cảm thấy cô run rẩy, và rồi dưới hai bàn tay cậu, những khấc xương mảnh mai trên lưng cô bắt đầu nâng lên, hạ xuống, và cậu nghe thấy tiếng cô khẽ nức nở. Cậu vuốt ve mái tóc ấm áp, đôi vai mảnh dẻ của cô, cậu hôn lên mặt cô, rồi lại hôn. Lập tức cô bé thở dài một tiếng khiến cả người rung lên rồi nằm im.

Lúc này hai con linh thú đã bay xuống, chúng lại biến hình rồi bước về phía hai đứa trên nền cát mềm. Lyra ngồi dậy để đón chúng, còn Will thì kinh ngạc trước cái cách mà cậu có thể lập tức đoán được con linh thú nào là của ai, dù cho chúng có hình dạng nào đi nữa. Pantalaimon hiện giờ đang là một con thú mà cậu không thể tìm nổi tên: giống như một con chồn sương cỡ lớn và khỏe khoắn, có màu vàng đỏ, uyển chuyển, uốn lượn và đầy duyên dáng. Kirjava đã trở lại làm một con mèo. Nhưng nó là một con mèo có kích cỡ không hề tầm thường, bộ lông nó bóng láng và dày dặn, với cả ngàn tia phản chiếu và sắc độ của đen như mực, xám thẫm, màu xanh của một cái hồ sâu dưới bầu trời buổi trưa, sương mỏng - oải hương - ánh trăng - sương dày… Để hiểu được ý nghĩa của từ huyền ảo, ta chỉ cần phải nhìn vào bộ lông của nó.

“Chồn marten,” cậu nói, tìm kiếm tên cho Pantalaimon, “chồn thông.”

“Pan,” Lyra nói khi nó nhảy lên lòng cô, “cậu sẽ không còn biến đổi nhiều nữa đúng không?”

“Không,” nó đáp.

“Buồn cười thật,” cô nói, “cậu có nhớ khi chúng ta còn nhỏ, tớ đã không muốn cậu ngừng biến hình chút nào… Giờ thì tớ chẳng thấy phiền lắm. Nếu cậu cứ như thế này mãi.”

Will đặt tay lên tay cô. Một tâm trạng mới chiếm lĩnh lấy cậu, khiến cậu cảm thấy cương quyết cùng lúc với thanh bình. Biết được chính xác điều mình đang làm và chính xác ý nghĩa của việc đó, cậu chuyển bàn tay từ cổ tay của Lyra tới vuốt bộ lông vàng đỏ trên con linh thú của cô.

Lyra thở mạnh. Nhưng sự bất ngờ của cô xen lẫn với nỗi khoan khoái rất giống với niềm vui sướng tuôn tràn qua người khi cô không thể cưỡng lại được và đã đặt thứ quả lên môi cậu, bởi mọi hơi thở dường như đã rời khỏi cơ thể cô. Với trái tim loạn nhịp, cô đáp lại tương tự: Cô đặt tay mình lên hơi ấm mượt mà như lụa từ con linh thú của Will, khi những ngón tay cô siết lại trên lớp lông, cô biết rằng Will cũng đang cảm nhận y hệt như mình.

Và cô cũng biết rằng từ giờ sẽ không có con linh thú nào biến hình nữa, khi đã cảm thấy đôi tay của người thương yêu đặt lên mình. Đây là hình dạng của chúng cho đến cuối đời: Chúng sẽ không muốn một dạng nào khác.

Cứ như vậy, vừa tự hỏi không biết có cặp tình nhân nào trước chúng khám phá ra được niềm sung sướng này hay chưa, chúng vừa nằm xuống bên nhau trong lúc trái đất chầm chậm quay, còn mặt trăng và những ngôi sao tỏa sáng rực rỡ trên bầu trời.