Chương 16 Xây dựng những cơ sở đầu tiên của chủ nghĩa xã hội và đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân mới Hoa Kỳ (1954 - 1973) - Sơ lược
Hiệp định Giơnevơ về Việt Nam đã thừa nhận những quyền dân tộc cơ bản của nhân dân Việt Nam: độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ. Thế nhưng, tương quan lực lượng giữa một bên là kháng chiến Việt Nam và bên kia là tập đoàn đế quốc, đặc biệt là liên minh Pháp - Mỹ, chỉ cho phép đi đến chỗ giải phóng hoàn toàn một nửa phía Bắc của Việt Nam mà thôi. Chính sách chưa rõ ràng của Bắc Kinh cũng đã làm yếu đi vị thế của Việt Nam.
Đành rằng Hiệp định đã quy định nửa nước phía Nam, trên danh nghĩa quá độ, chỉ được giao cho một chính quyền tạm thời trong một thời hạn tối đa là 2 năm và các cuộc tổng tuyển cử chậm nhất vào năm 1956, sẽ bầu ra một Chính phủ duy nhất cho nước Việt Nam thống nhất.
Nhưng thực tế là, ngay sau khi ký kết hiệp định, Washington đã vội vàng lập lên ở miền Nam Việt Nam, với sự đồng ý của Chính phủ Pháp, một chế độ thực dân mới với những mưu đồ phản cách mạng rõ ràng: triệt phá phong trào dân tộc và cách mạng ở miền Nam Việt Nam, biến miền này thành một căn cứ quân sự và một thuộc địa của Mỹ, dựng lên một bộ máy quân sự và cảnh sát có thể làm công cụ để nô dịch miền Nam và chinh phục lại miền Bắc.
Đối với nhân dân Việt Nam, việc giải phóng hoàn toàn nửa phía Bắc đất nước đã cho phép xây dựng một căn cứ cách mạng vững chắc cho phong trào dân tộc và cách mạng Việt Nam nói chung. Việc giải phóng một bộ phận của đất nước đã tạo ra một tình thế đặc biệt, để ra cho nhân dân Việt Nam những nhiệm vụ khác nhau đối với miền Bắc và miền Nam. Cuộc cách mạng Việt Nam là một tất yếu trong sự phát triển lịch sử của mình, năm 1954 lại đứng trước những nhiệm vụ phức tạp:
- Hoàn thành cuộc cách mạng dân tộc và dân chủ ở miền Nam.
- Bảo vệ miền Bắc chống lại mọi cuộc tấn công, mọi ý đồ phá hoại của bọn đế quốc.
- Xây dựng những tiền đề của chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, phải phát triển nhanh chóng nền kinh tế và văn hóa của mình, để trở thành hậu phương lớn của miền Nam đang chiến đấu ở tuyến đầu chống chủ nghĩa thực dân mới Hoa Kỳ.
Trong hơn hai mươi năm, từ năm 1945 đến năm 1975, nhân dân Việt Nam ở miền Bắc cũng như ở miền Nam, đã lao vào một cuộc chiến đấu ác liệt gay go, chống chủ nghĩa thực dân mới của Mỹ. Việc đổi mới triệt để các cấu trúc xã hội-kinh tế, việc xây dựng các cơ sở chính trị, xã hội, kinh tế đầu tiên của chủ nghĩa xã hội ở nửa nước phía Bắc đã được thực hiện thành công, bất chấp sự xâm lược của Mỹ. Dần dà cùng với sự tiến triển của tình hình, cuộc chiến đấu giữa nhân dân Việt Nam nói chung với đế quốc Mỹ mang tính chất một cuộc đụng đầu có ý nghĩa quyết định đối với thời đại chúng ta. Đế quốc Mỹ muốn biến Việt Nam thành một trường hợp nêu gương, một địa bàn thử nghiệm chiến lược toàn cầu của nó, vì thế mà nó ngoan cố theo đuổi cuộc chiến tranh bằng mọi phương tiện có thể được. Đối với nhân dân Việt Nam, đây thực sự là cuộc thử thách gay go vào bậc nhất nhưng họ có ý thức bảo vệ không những nền độc lập và tự do của mình, mà còn đấu tranh cho hòa bình thế giới, cho sự nghiệp giải phóng của các dân tộc khác, cho công cuộc bảo vệ phe xã hội chủ nghĩa.
Thời kỳ năm 1954 - 1975, chúng ta sẽ nghiên cứu theo 3 giai đoạn:
- 1945 - 1965: Giai đoạn thiết lập những cơ sở đầu tiên của chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và cuộc đấu tranh của nhân dân miền Nam Việt Nam chống đàn áp và chống chiến tranh thực dân mới.
- 1965 - 1973: Giai đoạn đấu tranh toàn diện của miền Bắc và miền Nam chống sự xâm lược trực tiếp của Mỹ, kết thúc bằng hiệp định Paris tháng 1 năm 1973.
- 1973 - 1975: Giai đoạn sụp đổ của chế độ thực dân mới được dựng lên ở miền Nam.
Chúng ta sẽ nghiên cứu sự phát triển văn hóa thời kỳ năm 1954 - 1975 trong một chương riêng.