- 4 -

CON BIẾT ĐÓ, CHÚNG TA HỌ VŨ. MẸ CÁC CON HỌ NGUYỄN. HỌ VŨ chúng ta lập nghiệp tại làng Thắng Động, Phủ Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình, Bắc Phần. Cụ Tổ chúng ta tên là Thức. Đến đời con là cháu sáu đời. Ba là đời thứ năm.

Tuổi nhỏ có rất nhiều kỷ niệm, không thể nào kể hết được. Ba chỉ kể những nét chính, hay nét đặc biệt đời niên thiếu của ba cho con nghe. Câu chuyện có thể kể bắt đầu vào năm Ba mười ba tuổi.

Vậy thì, năm đó cậu bé Minh mười ba tuổi. Mỗi năm vào dịp Tết Trung Thu, Minh đều được chứng kiến những nghi lễ cổ truyền rất trang trọng. Từ hôm trước ngày rằm, tất cả những đồ dùng về thờ cúng như lư đồng, chân nến… đều được đem ra đánh bằng lá chuối và tro, bóng lộn. Một năm chỉ có mấy lần như thế : Tết Nguyên Đán, Tết Trung Thu và những ngày giỗ kỵ.

Tất cả những người quá cố trong họ đều được thờ phụng tại Nhà Thờ toàn Họ, do người Trưởng Họ đảm nhiệm. Ngoài ra mỗi gia đình đều thờ cúng riêng tại nhà, những người quá cố sau này như ông bà, cha mẹ, anh em.

Mỗi Trung Thu, đối với Minh đều có nhiều hình ảnh đáng nhớ. Cứ một năm qua, Minh lại hồi hộp đón chờ ngày Tết Tròn Trăng đến để được tham dự vào những cuộc vui dành riêng cho thiếu niên trong làng. Bơi lội, leo cột, ca hát… Những thú vui ấy rất hiếm, một năm chỉ có đôi lần.

Nhưng hình ảnh lôi cuốn Minh hơn cả vẫn là sự nhộn nhịp long trọng của ngày Tết Trung Thu tại Nhà Thờ họ Vũ. Buổi sáng ngày rằm, cửa Nhà Thờ mở rộng, con cháu trong họ lăng xăng lau chùi và quét dọn lần cuối những đồ thờ cúng. Không còn đến hạt bụi trên mặt các bệ thờ. Những bài vị được xếp thật ngay ngắn theo thứ tự và vai vế. Các bát hương được gạt tàn cho gọn gàng hơn. Rồi họ hàng các chi trong họ lũ lượt kéo tới Nhà Thờ.

Minh xúng xính trong chiếc áo dài may bằng the đen, đầu đội khăn vành, chân đi dép kiểu xưa, theo Thầy Mợ bước qua ngưỡng cửa. Khói hương bắt đầu nghi ngút, những ngọn nến lung linh.

Buổi lễ bắt đầu.

Đến bây giờ Ba không thể nào nhớ hết những nghi lễ đó, nhưng vẫn còn nhớ mọi người theo vai vế trên dưới mà bước vào trong chiếu lễ, quỳ lạy nhịp nhàng, khấn vái rì rầm vui tai. Trên bàn thờ, các vị tiền nhân hẳn cũng hài lòng vì con cháu hiếu thảo đã không lãng quên nguồn gốc.

Lễ xong, vị cao niên và vai vế cao nhất đem quà bánh ra phát cho con cháu. Đứa nào cũng hả hê với món quà được phát. Giờ phút sung sướng nhất là bọn con trai được lệnh đứng xếp hàng để Cụ Trưởng chọn mặt cho leo lên ba cây đào để trẩy. Mùa này đào đã chín. Minh luôn luôn được chọn, phần vì khỏe mạnh, phần vì cháu cưng của Cụ.

Những trái đào hồng tím như má con gái nhỏ, phơn phớt lông tơ được ngắt bỏ vào túi vải đeo trước ngực. Đứa nào cũng trổ tài hái nhanh và hái được trái ngon. Công việc xong, mỗi đứa được thưởng một trái. Mọi người ồn ào cười nói, tình gia tộc thắm thiết như những miếng bánh, miếng trái quả được chuyền tay lúc ấy. Người lớn, trẻ con, đàn ông đàn bà đều mặc áo dài, đội khăn trông thật đẹp. Ngày đó, tình gia tộc họ hàng được phát lộ mạnh mẽ hơn ngày nay rất nhiều. Ba nhận rõ điều đó. Ở nhà quê người ta năng đi lại thăm nom nhau, hỏi han giúp đỡ nhau. Bây giờ đời sống vật chất làm người ta vất vả cách xa nhau dần.

Buổi lễ chấm dứt, ai về nhà nấy. Mọi người nghỉ ngơi chờ tối đến. Ở nhà quê không có điện. Nhưng cũng nhờ vậy người ta mới nhận thấy được tất cả sự đẹp đẽ của một đêm trăng thôn dã.

Buổi tối trăng… Ánh trăng chan hòa trên đầu cây ngọn cỏ. Sáng vằng vặc. Vầng trăng tròn vành vạnh, lơ lửng giữa bầu trời xanh ngắt. Những chiếc đèn giấy, đèn nhiều cạnh được thắp nến treo lên, hay trẻ con rước đi nhộn nhịp trên sân.

Và cuộc vui tuổi nhỏ không cần nhiều tiết mục. Chỉ cần một đám tụ họp với nhau, tiếng cười thật ròn, tiếng reo thật vui là cuộc vui Tết năm ấy cũng đủ khó quên rồi.