ΤΑΙ ΗỌΑ

Trước khi mặt trời lặn, Gôriunôp và Oocđin leo đến đỉnh gờ để nhìn xem có gì đang xảy ra ngoài thung lũng không. Suốt cả mùa hè, những bức tường đã ngăn cách không cho họ nhìn xa thấy rộng. Tuyết trắng xóa khắp nơi, dường như ở đây chưa bao giờ có mùa hè, sườn phía nam Vùng đất Xannhicôp thoai thoải đổ về phía biển vẫn còn bị đóng băng trên 5 ki-lô-mét từ chân núi, nhưng qua đó cho đến chân trời, người ta thấy biển cả không đóng băng, trên mặt nước có những tảng băng nổi hoặc cả những cánh đồng băng trôi lềnh bềnh. Dải nước quá rộng nên không vượt qua bằng xuồng được. Dù sao xuồng không thể chở toàn bộ đoàn người, thức ăn dự trữ, trang bị và chó. Đoàn thám hiểm hoặc phải chờ sương giá mùa thu làm cho biển đóng băng và làm cho khoảng nước không đóng băng hẹp dần lại hoặc họ phải đi về phía đông với hy vọng ở đây băng trải xa hơn về phương nam và gần đảo Côtennưi cũng có băng để có thể đoàn thám hiểm đi qua trong hai chuyến.

- Chúng ta như những người thủy thủ bị đắm thuyền trên một đảo vắng, - Oocđin nói. - Có nước đằng sau và đằng trước, còn ở giữa thì có lửa và sự hủy diệt, thật đúng như trong chuyện cổ tích,

- Chưa có lửa, nhưng đã có nước và sự hủy diệt, - Gôriunôp trả lời. - Nhìn đằng sau kìa!

Vùng đất Xannhicôp thật sự giống một cái hồ khổng lồ. Dùng ống nhòm có thể phân biệt được những suối nước nóng được phun ra từ một vài chỗ trong vùng trung tâm thung lũng. Mới hôm trước đây rừng và đồng cỏ còn khoác tấm áo mùa đông, nhưng bây giờ nước đã chiếm hết chỗ của tuyết trong khi hướng gió bắc ấm áp báo cho biết là cung cấp nhiệt của vùng đất đã hồi phục.

- Tuy nhiên, phần tươi tốt của thung lũng đã mất, - Oocđin nói, - và tất cả sinh vật hai chân lẫn sinh vật bốn chân đều đã tập trung lên phía bắc, một nửa vùng này thì hoang vu.

- Phải, ở đây chật chội hơn, đặc biệt đối với con người, - Gôriunôp nói thêm. - Người Ônkilôn chắc sẽ bắt đầu cuộc chiến đấu tiêu diệt người dã man, để có thể trừ khử được những người láng giềng nguy hiểm ấy. Sấm và chớp của chúng ta sẽ có ích cho họ. Họ sẽ lấy làm tiếc vì đã để chúng ta trốn thoát.

- Không đâu, Gôrôkhôp có một khẩu súng.

- Hóa ra là thế, anh biết rõ khẩu súng dư thừa mà chúng ta định biểu Amnunđac lúc chia tay chứ. Tôi nhớ là đã để quên nó trong ngôi nhà trát bùn, Gôrôkhôp có thể đưa nó làm món quà để lấy lòng người Ônkilôn.

Khi vầng mặt trời đang lặn, đỏ rực như máu khuất sau làn mây mù lơ lửng trên mặt biển thì các nhà du hành đi xuống chân gờ, ngồi xuống cạnh đống lửa nói chuyện mãi đến khuya. Họ buồn rầu, họ yêu quý Vùng đất Xannhicôp và đây là đêm cuối cùng của họ trên vùng đất này. Họ ôn lại cái buổi tối mà từ những ngọn núi chạy dọc theo bờ Vùng đất, họ nhìn thấy vùng đất bí mật này lần đầu tiên, nghe thấy những tiếng động vọng lên từ bên dưới và cố gắng đoán xem sẽ thấy được những gì. Họ thấy được nhiều hơn những điều họ mong đợi, khám phá được nhiều điều kỳ lạ và tìm thấy một thế giới duy nhất có những con vật bị diệt vong và những người nguyên thủy trong một ốc đảo ấm áp lạ thường nằm trên một sa mạc đầy băng. Đoàn thám hiểm đã thành công rực rỡ. Tất cả những nhân viên của đoàn đều được an toàn. Tuy nhiên, đáng lẽ vui mừng và mãn nguyện thì họ lại sợ hãi, bởi vì các sự kiện xảy ra trong những ngày qua có nguy cơ tiêu diệt thung lũng kỳ lạ cùng với cư dân của nó.

Đêm rất ấm. Để tiết kiệm chất đốt, các nhà du hành không cho lửa cháy suốt đêm. Họ cảm thấy an toàn trên cái gờ cao xung quanh mênh mông những nước, khiến thú dữ, bọn Vampu và người Ônkilôn không đến được đây. Một trong những cỗ xe trượt tuyết chất đầy hành lý được phủ bằng tấm da và buộc bằng dây. Nó chở những thứ sưu tầm được về nhân chủng học và về lịch sử tự nhiên, những bức ảnh và nhật ký. Tuy kềnh càng nhưng không nặng, cỗ xe trượt tuyết ấy đứng cách biệt hẳn với những cỗ xe khác gần chân gờ. Côxtiacôp nằm bên cạnh nó để bầy chó không dám lảng vảng đến chỗ thịt tươi được chất lên xe lúc ban đêm. Hai xe trượt tuyết kia chỉ chở một phần, đặt theo chiều dọc gần những con chó hơn, qua đường gờ. Những người còn lại trong đoàn nằm trong những bao ngủ gần những cỗ xe này.

Gôriunôp thức dậy lúc quá nửa đêm. Dường như có một khuỷu tay thúc nhẹ vào sườn anh ta. Anh ta nghĩ rằng có kẻ nào đánh thức anh ta dậy. Anh ta mở mắt và chẳng thấy ai bên cạnh. Anh ta sắp ngủ lại thì nghe có tiếng gì như tiếng sấm rền ở nơi xa.

- Bây giờ thì dứt khoát là ta không cần mưa rồi. Ta không thể dựng một cái lều trên tảng đá này, - anh ta tự nhủ, chống tay ngồi dậy và nhìn quanh. Trời vẫn quang mây và mặt trăng đang treo trên bầu trời soi sáng toàn bộ thung lũng. Anh ta áp tai xuống đất và nghe rõ tiếng “rầm rầm”.

- Lại một trận động đất nữa chăng? - anh ta nghĩ. - Suốt ngày yên tĩnh và hình như trận động đất đã kết thúc bằng sự sụt lở của thung lũng và nạn lụt. Hay đó chỉ là tiền đề?

Ý nghĩ của anh ta bị cắt đứt bởi một trận chấn động mạnh đến nỗi anh ta tung lên.

- Lại động đất nữa rồi! - Oocđin nói, giọng ngái ngủ.

Gôriunôp ngồi lên và nhìn xuống hồ bên dưới, quang cảnh của nó đã thay đổi hoàn toàn; do động đất nước đang dâng lên tạo thành sóng và sóng xô thành những vòng tròn sủi bọt rồi vỡ tan, dưới ánh trăng sáng lấp lánh chúng tạo thành những vòng cung dài trông như những dòng thủy ngân sáng loáng. Gôriunôp nghe thấy tiếng sóng vỗ ầm ầm dọc theo chân vách đá và tiếng nước bắn tung tóe khi bị những tảng đá rơi xuống.

Một vài chấn động dữ dội hơn, đợt nọ nối tiếp đợt kia rất nhanh và phút chốc Gôriunôp nghe thấy một tiếng rắc thật mạnh như tiếng súng nổ bên tai và hãi hùng. Anh ta thấy một cái khe đen ngòm được tạo thành cách chân anh ta một vài bước trong khi phần gờ mà Côxtiacôp đang nằm gần xe trượt tuyết, sụt lở, và rơi nhào xuống bên dưới. Một tiếng kêu tuyệt vọng hòa với tiếng nước bắn tung tóe, tiếng đá vỡ va vào nhau. Một đám bụi mù bốc thẳng lên trời, tất cả chỉ xảy ra trong vài giây. Tiếng sóng vỗ do một tảng đá khổng lồ rơi xuống, tắt dần.

Toàn thân run rẩy, Gôriunôp khó khăn lắm mới ra được khỏi chăn. Giọng anh ta lạc đi và anh ta chỉ ú ớ được một vài tiếng. Cách anh ta hai bước là một đường nứt đen ngòm, còn ở phần phía đông đống tuyết có một kẽ rộng hoác. Anh ta bò đến bờ vỉa và nhìn xuống, một đống đá lù lù nhô lên khỏi mặt nước vẫn còn sôi động, trên đống tuyết có những bậc lên xuống là một cái lỗ sâu hoắm, rõ ràng là do một tảng đá tạo ra.

- Cái gì thế nhỉ? Chuyện gì xảy ra thế? - tiếng Oocđin vọng đến, anh ta ngủ rất say. Tiếng rì rầm của đất lở làm cho anh ta bừng tỉnh.

- Đất...ất...ất lở...ở...ở. Côxtiacôp... cỗ xe... rơi mất rồi, - Gôriunôp cố hết sức mới nói được, mắt vẫn không rời dòng nước đen thẫm bên dưới.

Cái tin ghê gớm này làm cho Oocđin đứng phắt dậy.

- Vậy chúng ta phải cứu và lôi Côxtiacôp lên! Nhanh lên! - anh ta hét to và ra khỏi bao ngủ. - Này, Nhikiphôrôp dậy đi! Lại đây, xuồng đâu rồi?

- Không thể được! - Gôriunôp tuyệt vọng thốt lên, - Chúng ta không thể dong thuyền xuống, đống tuyết đã sụt và Côxtiacôp đã bị đè chết.

- Làm sao anh biết?

- Anh ta ở trong bao ngủ khi bờ bị đổ, anh ta trượt xuống dốc cùng với cỗ xe trước khi có khối đất đổ ụp lên đầu anh ta và cỗ xe bị đất lở vùi.

Oocđin bước đến bên rìa và nhìn xuống.

- Anh sẽ không nhìn thấy gì dưới đấy ngoài nước và những tảng đá, - Gôriunôp nói. - Chắc cái bao đã tung Côxtiacôp lên như một cái bong bóng nếu không có gì ghìm anh ta xuống.

- Một việc ghê rợn đã xảy ra, - Oocđin lẩm bẩm. - Anh ta chết ngay bên cạnh chúng ta mà chúng ta chẳng làm gì được.

Nhìn đống tuyết, anh ta thấy rằng phải chuẩn bị khá lâu mới xuống được, một cái khe rộng khoảng 15 mét và sâu 10 mét trải dài dọc theo đỉnh.

- Nhưng chúng ta có dùng thừng để xuống nước được không? - Anh ta hỏi.

- Thừng của chúng ta chỉ đưa chúng ta xuống được nửa chiều sâu thôi, đáy sâu những 80 mét, - Gôriunôp trả lời.

- Chỉ có hai người thì không cứu được người ở dưới, - Nhikiphôrôp nói thêm, anh ta đi theo họ đến sát mép hồ.

- Nhưng ngoài Côxtiacôp, tất cả những kết quả của đoàn thám hiểm của chúng ta đã bị mất! - Oocđin kêu lên.

- Phải, tất cả đã đi tong rồi! - Gôriunôp chán nản thốt lên. - Ít nhất là chúng ta phải cố gắng tìm cho ra chỗ đá lở, nó ở trong bóng tối và khó thấy. Có thể là Côxtiacôp đã bị tung ra khỏi chỗ đá lở và anh ta nằm bất tỉnh nhân sự ở đâu đấy.

Nhikiphôrôp mang ra một đống củi lớn trong số chất đốt dự trữ của họ, buộc dây xung quanh, đốt lên, buộc đầu dây kia vào neo xuồng và để nó đu đưa trên vực sầu. Oocđin và Gôriunôp nằm trên bờ để không bị chói mắt và nhìn xuống khe sâu hoắm. Củi cành cháy lem lém làm sáng lên chỗ đó. Họ chỉ thấy những mảng băng với những bậc thang, sâu hơn nữa là nước đục ngầu và vô số những hòn đá ba-dan, hòn nọ cạnh hòn kia nhô lên. Không có dấu hiệu gì về Côxtiacôp, về cỗ xe trượt tuyết hoặc những thứ chở trên xe. Đất lở đã kéo mọi thứ theo nó, đầu dây thừng buộc quanh neo cháy bùng lên và bó củi cháy rơi xuống một đống đá tảng. Lát sau nó cháy rực lên soi sáng cả vùng xảy ra tai nạn, nhưng cũng chả thấy gì cả.

Một trận chấn động khác ở dưới đất làm Oocđin và Gôriunôp nhảy lên, một vài hòn đá nứt ra khỏi bờ và rơi xuống nước.

- Đưa xe trượt tuyết ra xa bờ, - Gôriunôp nói. - Tai họa khác sẽ xảy ra nếu chúng ta không cảnh giác.

Ba người đàn ông có sự giúp đỡ của Annuia đang lặng lẽ đứng bên cạnh và nhìn họ, kéo những cỗ xe trượt tuyết ra xa chỗ nứt trên vách đá đến những bậc thang dẫn xuống những đống tuyết và chuyển những cái chăn của họ đi chỗ khác. Nhờ có nền băng vững chãi, đống tuyết chống đỡ bức tường đá ba-dan dốc, làm cho người ta nghĩ rằng ở đó ít nguy hiếm hơn. Sâu trong gờ vách đá cheo leo cũng không lấy gì làm an toàn lắm. Một vài hòn đá đã lao từ trên vách đá xuống.

Tiếng rầm rầm từ xa lại nổi lên làm các nhà du hành phải hướng mắt về phía bắc. Ở đây, trên phía bắc thung lũng có những cột khói hoặc những cột hơi nước cuồn cuộn kèm theo một thứ ánh sáng màu đỏ ảm đạm. Những tiếng nổ inh tai tiếp nối nhau và vang vọng giữa những vách đá ở rìa thung lũng. Bờ vực rung nhẹ mỗi khi có tiếng nổ.

- Núi lửa lại hoạt động, - Oocđin lẩm bẩm. - Và dân tộc không may mắn ấy đã nghĩ rằng họ an toàn sau khi qua khỏi nạn lụt ở đây.

- Cái gì sắp xảy ra với họ? - Gôriunôp kêu lên. - Ở đây, một người bạn của chúng ta đã chết trước đây một lúc. Và một người bạn khác cũng sẽ chết ở đây và chúng ta lại không làm gì để giúp anh ấy được.

Annuia ngồi xích lại gần Oocđin và nhìn về phía xa. Những giọt nước mắt đang lăn trên má cô và người cô rung lên mỗi khi cố nén những tiếng nức nở.

- Đây có phải là lúc tận số của Vùng đất Xannhicôp không? – Nhikiphôrôp hỏi một cách ngạc nhiên. - Hãy nhìn cái gì đang xảy ra kia khi cả khói và lửa được phun từ dưới đất lên.

Bây giờ không phải chỉ có một cột khói mà cả một dãy vừa cột khói đen vừa cột hơi nước trắng bốc cao hơn ba nghìn mét, cao hơn cả những ngọn núi quanh thung lũng. Từ những cột khói, những hòn đá trắng nóng rực vọt ra, giống những quả tên lửa bay thành hình cánh cung cháy đỏ. Thỉnh thoảng một đám hơi nước kèm theo một loạt tiếng nổ như của một dàn đại bác từ đất dội lên và chấp chới trên không, càng lên cao càng phình ra. Những đám mây bên trên mỗi lúc một sáng. Rõ ràng phún thạch đang chảy ra từ một nơi nào đó trong lòng đất. Một vừng trắng ảm đạm đang chìm dần xuống, chiếu xuống thung lũng và tỏa ánh sáng ma quái xuống mặt hồ đang sôi động.

- Hình như giờ tận số của Vùng đất Xannhicôp đã đến, - Oocđin nói. - Chúng ta đã khám phá ra nó và bây giờ chúng ta đang chứng kiến sự diệt vong của nó.

- Khi trời sáng, chúng ta sẽ xem thử có thể đưa xuồng xuống được không và sẽ cố gắng cứu những người còn sống sót, - Gôriunôp nói.

Gôriunôp, Oocđin và Annuia, cô ta lúc nào cũng đứng gần Oocđin, ngồi trên những bao ngủ cho đến sáng, để theo dõi quá trình của sự bốc hơi và trao đổi với nhau những nhận xét về hiện tượng này và về người bạn đã mất. Nhikiphôrôp ngồi một lúc rồi quay về ngủ,

Cuối cùng cái đêm hãi hùng ấy qua đi. Ở phía đông có một tia sáng hồng mỗi lúc một rực rỡ. Annuia đốt một ngọn lửa và bắc nồi nấu ăn. Bây giờ Oocđin và Gôriunôp xem xét sự thiệt hại đối với gờ vực trong đêm qua. Toàn bộ phần gờ phía đông đã biến mất và thay vào đó là một khe nứt giống như một cái nêm hình chữ V có đầu nhọn cắm xuống dưới. Rõ ràng nó đã bị vỡ dọc theo chỗ nứt đã có trước đây và trận động đất đã tạo ra một sức đẩy thắng được quán tính của khối đá, nó lở ra phần thì vào đống tuyết, phần thì rơi xuống nước, nó vỡ ra nhờ áp lực của cả khối. Ở chỗ đống tuyết bị lở, một mảng băng lớn bị phủ đầy bụi đen cùng đá viên và đả tảng. Phía bên dưới, đá tảng nằm ngổn ngang nhô lên trên mặt nước. Trong đêm, bùn đã lắng xuống làm người ta thấy được đáy. Qua ống nhòm, các nhà du hành cũng chẳng thấy gì ngoài những tảng đá đen lớn nhỏ. Hiển nhiên những tảng đá này đã chôn vùi Côxtiacôp và những thành tựu của đoàn thám hiểm.

Các nhà du hành xem xét vết lở trên đống tuyết và thấy rằng: trước khi có thể đi qua, họ cần phải tạo ra những bậc thang trên gò băng dốc đứng cả ở phía bên kia.

- Chúng ta cần làm xong công việc này vào lúc ăn trưa, - Gôriunôp nói. - Chúng ta sẽ dòng dần xuồng xuống bằng dây thừng rồi kéo nó lên phía bên kia. Thôi, chúng ta hãy chén cái đã rồi sẽ bắt đầu làm việc ngay!

Ở phía bắc thung lũng, sự phún thạch tiếp tục phát triển đằng sau một màn hơi nước và khói, nó tự gây thành tiếng nổ. Vì vậy mà bờ vực lay chuyển mỗi khi có tiếng nổ. Bức màn hơi nước và khói che khuất chỗ tai nạn xảy ra và tất cả những cái mà họ thấy được lúc ban ngày là một bức màn giăng qua thung lũng. Một ngọn lửa bỗng xuất hiện trước mắt và nhanh chóng trải rộng về cả hai phía. Một khoảng rừng đang cháy hiện lên qua ống nhòm của họ.

- Thôi, thế là những người Ônkilôn đi đời nhà ma rồi, - Oocdin nói. - Rõ ràng sự phún thạch đã bắt đầu không phải ở phía bắc mà lại giữa thung lũng gần chỗ chúng ta ở hôm qua. Người Ônkilôn tránh lụt ở đó, có thể là toàn bộ phần đất phía bắc cũng đã bị thiệt hại.

Hai người quay về chỗ để những cỗ xe trượt tuyết. Chè đã pha xong. Nhikiphôrôp lấy một vài miếng thịt khô đem ra cho chó. Chúng bị xích với nhau ở góc bờ phía bắc, nhưng anh ta phải đứng sững lại trước khi đến chỗ chúng.

- Lại đây! - Anh ta nói to, - Có điều gì không lành.

Gôriunôp, Oocđin và Annuia đang ngồi xổm cạnh ấm nước, bật dậy và vội chạy đến chỗ anh bạn Côdắc. Anh ta đang đứng cạnh chỗ nứt, rộng bằng lòng bàn tay, nó chạy chéo qua gờ từ bờ mới được tạo thành do đá lở đến đầu bên kia phía tây. Những cỗ xe và các nhà du hành đang ở giữa đường nứt và bờ phía ngoài, bầy chó ở phía bên kia.

- Hôm qua, kẽ nứt này không nằm ở đây, - Nhikiphôrôp nói.

- Việc này tệ hại lắm đây, - Gôriunôp phụ họa. - Nó lại làm lở đất nữa.

- Sẽ đến lúc đất bắt đầu rung chuyển mạnh để rồi nó đổ sập xuống, - Oocđin nói thêm. – Đống tuyết đã giữ nó lại, nếu không thì nó đã đổ sụp đêm qua và lôi chúng ta xuống rồi.

- Chúng ta phải chuồn càng sớm càng hay, - Gôriunôp càu nhàu.– Nếu không, chúng ta sẽ theo Côxtiacôp về chầu Diêm vương cả thôi.

- Trước hết, chúng ta hãy lấy tất cả đồ đạc đưa sang phía bên kia.

Khi mọi việc đã xong xuôi, họ ngồi xuống ăn sáng, nhưng mắt luôn luôn nhìn kẽ nứt - chỗ nứt cách họ độ ba bước - với vẻ chờ đợi; kia kìa nó bắt đầu nứt rộng ra và lại làm tảng đá đổ sập, lần này nó đổ đúng đống tuyết.

Sau khi ăn, họ bắt đầu làm việc, hai người lấy thừng leo lên bậc thang, còn hai người thì ở lại. Khi các cỗ xe trượt tuyết, cái xuồng và các thứ khác được kéo lên, bầy chó được cởi trói và được dẫn lên bậc thang trừ một con lúc ban đêm bị hòn đá rơi trúng.

Gôriunôp, người cuối cùng rời cái gờ xấu số ấy, bước đến cạnh bờ nhìn xuống và khẽ từ biệt người bạn đã hy sinh.