Chương XXIX ❖ 1 ❖

Vào mùa gặt hái của đoàn cán bộ ngành thủy sản làm công tác điều tra thì chiến tranh phá hoại ở vùng này trở nên gay gắt. Thị xã Quảng Yên, cái thị xã xinh xẻo và êm ả như một nơi để điều dưỡng những người mắc bệnh phổi, có ngày báo động đến mười lần.

Mỹ đã điều chiếc tàu chở máy bay thứ ba vào Vịnh Bắc Bộ.

Johnson ra lệnh cho tàu chiến Mỹ đi tuần suốt dọc bờ biển của ta.

Cái lý do đánh trả đũa đã không thể biện bạch được cho việc Mỹ mang máy bay ném bom miền Bắc hàng ngày. Nhà Trắng tuyên bố tiến hành "chiến dịch gây sức ép" để đưa đối phương đến bàn thương lượng. Lầu Năm Góc cũng đổi tên gọi cho các trận đánh phá. Cái tên Mũi lao lửa (Flaming Dart) kèm theo số thứ tự 1, 2 để gọi các trận đánh lẻ tẻ đã trở nên không thích hợp. Những trận đánh mới ồ ạt mang tên: Sấm rền (Rolling Thunder). Máy bay đi đổ bom đạn đã vượt qua vĩ tuyến 20, lên đến cả vĩ tuyến 22. Những mục tiêu đánh phá cũng được mở rộng. Tỉnh Quảng Ninh ở miền ven biển này với một vài cơ sở công nghiệp than và điện, đã trở thành một mục tiêu trong những chiến dịch đánh phá gây sức ép.

Trận địa pháo cao xạ ở ngay gần cơ quan đã làm cho số lần báo động máy bay hàng ngày dường như tăng gấp đôi hoặc hơn thế.

Những chiến sĩ cao xạ với loại pháo bắn bằng khí tài này, phải có phương tiện để phóng cái nhìn của mình ra nhiều lần xa hơn tầm mắt.

Khi bầu trời màu xám của mùa đông tỏ ra rất dịu dàng, không gian yên tĩnh, có thể nghe rõ tiếng thở của một làn gió nhẹ hoặc tiếng ríu rít của mấy con chim chìa vôi ngoài bãi bồi ở ven sông, thì họ đã nhìn thấy bóng dáng dữ dội của kẻ thù xuất hiện. Những tiếng kẻng khua gấp. Trong nháy mắt, các chiến sĩ pháo thủ đã nhảy vào đúng vị trí của mình. Chúng từ phía Đà Nẵng ra, Thái Lan sang hay Biển Đông vào? Bất kỳ chúng từ đâu đến, bất kỳ chúng bay ngoắt ngoéo thế nào, củng không thể để chúng thoát khỏi màng lưới của ta. Không được để một thằng nào lọt lưới. Cuộc chiến đấu của họ bắt đầu từ khá lâu trước khi viên đạn ra nòng.

Trong lúc đó, trên sông Bạch Đằng, những con thuyền vẫn lững lờ. Chiếc xe ca chở khách từ Hà Nội xuống, vẫn bon bon trên con đường chạy quanh co giữa những rừng thông.

Những người ngồi trong thuyền, trên xe đang nghĩ tới một mẻ cá, một câu chuyện riêng, hoặc không nghĩ ngợi gì. Họ chưa hề biết là kẻ thù đang mỗi lúc một tới gần họ.

Cuộc sống của Hảo những ngày gân đây đã gắn liền với cái trận địa pháo cao xạ không phải chỉ về mặt tình cảm. Cô cũng theo dõi hoạt động của máy bay địch với các chiến sĩ theo vòng quay của chiếc ra-đa. Cô cùng với họ chuẩn bị đón máy bay địch. Cô lao ra cái hầm ở bụi tre khi nghe tiếng thét của đồng chí chỉ huy từ trận địa vọng lại. Cô rất yên tâm. Mình sẽ không bao giờ bị bất ngờ. Cơ quan mình về đây vừa không phải cử người canh máy bay lại có người bảo vệ. Nhưng đôi lúc Hảo nghĩ giá cứ không biết gì như những người đi trên thuyền, trên xe kia lại hơn. Những cuộc báo động ngoài trận địa đã làm phân tán sự suy nghĩ của cô. Và thực ra, nhiều lần cũng không có chuyện gì.

Những chiến sĩ cao xạ này quá nhanh nhạy. Họ có phản ứng ngay khi kẻ địch xuất hiện. Nhưng không phải lần nào máy bay địch cũng bay về phía họ.

Hai hôm nay, ngoài những hồi kẻng báo động trên trận địa, thỉnh thoảng lại bất thần nổi lên một tiếng rít ngay trên đầu. Hảo đã nhiều lấn nhìn thấy máy bay địch và nghe tiếng động cơ của nó gầm. Khi ở trên tầng cao, máy bay địch chỉ là một vật bằng kim khí sắc trắng, di động. Người ta không thấy nó nhanh và kỳ quái lắm. Nhưng chiếc máy bay địch trở nên rất khác khi nó bay sát mặt đất. Cái vật bằng kim khí đó tuy không bắn phá gì, nhưng vẫn như muốn nạt nộ mọi người bằng sức mạnh, sức nhanh và hình thù kỳ dị của nó. Bầu không khí bình yên bỗng chốc như có một mũi khoan khổng lồ xoáy tít. Cả không gian sôi réo lên, tưởng như có vô vàn chiếc bong bóng vỡ tung, bốc khói trên đường chiếc máy bay địch bay qua.

Hảo phải cố quên tất cả những thứ đó để tập trung vào công việc.

Công việc thật là nhiều. Khi bắt tay vào chuẩn bị bản báo cáo, cô mới nhận thấy còn bao nhiêu chỗ trống trong vốn liếng của mình. Có nhiều điều phải hỏi các bộ phận khác, phải tiếp tục thu thập ở cơ sở, phải tìm hiểu ở phòng phân tích, phải tra cứu ở các sách vở.

Nhưng những bận rộn, vất vả này là bận rộn, vất vả của ngày mùa. Cô gái rất phấn chấn, về mặt đời sống tình cảm riêng tư, khoảng thời gian từ khi cô rời nhà trường đến nay thật là dài. Nhưng đối với công tác chuyên môn, bao giờ cô cũng có cảm giác mình chỉ mới rời nhà trường ngày hôm qua. Cô vẫn thấy mình đúng là một sinh viên đang ở thời kỳ tập sự... Không ngờ chuyện đó đã đến với mình nhanh như thế? Bộ máy xã hội to lớn đã cần đến những đóng góp của mình. Cô phấp phỏng nửa tin, nửa ngờ công việc mình đang làm. Có đúng là trạm mà hình như đó chính là Tổng cục, đã phần công cho mình làm báo cáo không? Báo cáo của mình liệu có giúp ích được gì cho cuộc hội nghị lớn ấy không? Thật khó tin nó lại có nhiều giá trị khoa học. Nếu mà nó sẽ được đánh giá là tốt thì điều đó càng đáng buồn hơn. Vì đó là cái buồn chung cho ngành khoa học này của nước nhà... Nhưng cô thấy dù sao vẫn phải mang hết sức mình để chuẩn bị bản báo cáo. Và không phải cô không hề nuôi một chút hy vọng nó sẽ được hoan nghênh. Hoàn toàn không phải như vậy. Cái hy vọng ấy còn đôi lúc làm nảy trong đầu cô ý nghĩ: cô sẽ nổi bật lên giữa hội nghị, nhiều người sẽ phải trầm trồ: "Một sinh viên mới ra trường! Lớp trẻ đấy!". Có nhiều lúc cô thấy bằng lòng mình, rất yêu mình. Nhưng cũng chính là trong những lúc đó, cô tự bảo: "Mày đang bốc lên đó! Đúng mày là một con bé chẳng hay hớm gì?".

Trong lúc say sưa lao vào công việc, bất chấp những hiểm họa của một cuộc chiến tranh đã gầm thét ngay trên đầu mình, cô vẫn cảm thấy một nỗi buồn vì trong công việc của mình, còn len lỏi vào những ý nghĩ không lấy gì làm trong sáng lắm.

- Báo cáo đồng chí tiểu đội trưởng tự vệ!

Tiếng choang choang của cậu Lý từ ngoài sân vọng vào. Lý đã nổi danh người thì bé tiếng thì to. Cậu ấy lại đến quấy rầy gì mình.

Hảo ngoảnh ra thấy Lý đi vào cùng một anh bộ đội cao lớn, mặc bộ quân phục mùa đông cũ đỏ quạch.

Lý nói:

- Đồng chí tham mưu trưởng tiểu đoàn cao xạ đến gặp đồng chí để thảo luận công tác.

- Sao lại gặp tôi nhỉ? - Hảo nói nho nhỏ với Lý. Nhưng Lý vẫn choang choang:

- Tất cả ban chỉ huy trung đội đều đi vắng. Cấp bộ cao nhất ở nhà bây giờ là đồng chí. Mời đồng chí tiếp khách. Báo cáo hết.

Lý quay mặt vội để giấu một nụ cười, rồi ra về.

Hảo mời anh bộ đội ngồi và đi lấy nước.

Anh bộ đội nhìn những cuốn sách bằng tiếng Nga, tiếng Hoa, tiếng Pháp xếp thành chồng và tập giấy nháp dày đặc chữ, nhiều chỗ dập xóa trên mặt bàn. Rồi anh lại nhìn cô gái mặc chiếc áo bông xanh, đi đôi dép cao su đen cái quần cộc ngông. Anh nghĩ mình đang tiếp xúc với giới trí thức. Anh xốc lại cái quai xà-cột và nắn chiếc cổ áo.

Hảo rót nước mời anh, nói:

- Các đồng chí phụ trách trung đội đi vắng cả. Có điều gì anh cứ nói, tôi sẽ báo cáo lại.

Trái ngược với thân hình to lớn của anh, giọng nói của đồng chí thượng úy nhẹ nhàng:

- Chúng tôi được thị đội cho biết cơ quan ta vừa sơ tán vào đây là một lực lượng tự vệ mạnh của thị xã. Chúng tôi đến để bàn với các đồng chí việc phối hợp chiến đấu ở khu vực.

Hảo nhận thấy vấn đề quan trọng quá. Cô toan nói mình không biết gì về chuyện này, nhưng tự ái vì vừa được giới thiệu là người thay mặt cho trung đội, nên lại thôi. Cô nói một câu cho vui để che đậy sự lúng túng của mình:

- Chúng tôi tưởng về đây có bộ đội rồi thì không phải chiến đấu nữa.

- Hoàn toàn không phải như vậy. Lưới lửa tầm thấp hiện nay và sau này, bao giờ cũng giữ một vị trí đặc biệt quan trọng. Không phải đã có súng lớn rồi thì thôi không cần đến súng nhỏ nữa mà ngược hẳn lại, đồng chí ạ. Khi ta đã có nhiều súng lớn thì súng nhỏ lại càng cần.

Thấy cô gái chăm chú nghe, đồng chí thượng úy như được khuyến khích, tháo chiếc xà-cột đang làm vướng vai mình, đặt lên bàn, rồi nói tiếp:

- Máy bay Mỹ thay đổi thủ đoạn đánh phá rất nhanh. Hồi đầu, mới đánh miền Bắc, thấy ta dùng nhiều 37 ly, nó nâng độ cao lên một chút, vừa bỏ bom, vừa bắn phá. Đã có một thời chúng nó làm xiếc trên tầm súng của ta. Gần đây, chúng ta có những phương tiện khống chế được chúng ở độ cao rồi, thì chúng lại sà xuống thấp. Đấy, các đồng chí xem, nó cứ bay sát mặt biển mà vào chúng tôi nhiều lần không kịp báo động...

- Pháo của các đồng chí chắc là để đánh máy bay ở tẩm cao? - Cô gái hỏi.

- Không đâu. Tầm trung bình thôi.

- Thế còn tầm cao? - Hảo vẫn tò mò hỏi.

- Tẩm cao là nhiệm vụ của đại cao, của pháo không nòng.

- Pháo không nòng? - Hảo nhắc lại, tỏ vẻ không hiểu.

- Vâng... đối với các đồng chí thì không cần giữ bí mật, đó là tên lửa. Gần đây, nó kêu trời về tên lửa của ta. Vì vậy, bọn chỉ huy đã ra lệnh cho những tên giặc lái phải hạ độ cao, bay càng thấp bao nhiêu càng hay. Nó bay thấp thế này, thì ra-đa của chúng ta khó nhận ra.

Nhìn thấy nó, chưa kịp điều chỉnh các phần tử bắn, nó đã biến mất rồi.

Giải quyết máy bay địch bay thấp là nhiệm vụ của lưới lửa tầm thấp...

Anh cán bộ im lặng rồi mỉm cười nói tiếp:

- Chúng tôi đến đây hôm nay không phải chỉ để mách nước các đồng chí đang có thời cơ lập công mà còn muốn nhờ vả các đồng chí...

Các đồng chí hãy đẩy cao chúng nó lên một chút cho anh em cao xạ chúng tôi làm ăn. Chắc đồng chí rõ rồi... Tôi đề nghị trao đổi với đồng chí về kế hoạch chiến đấu.

Yêu cầu của tiểu đoàn pháo cao xạ là: cùng với trận địa trung liên của dân quân xã bố trí ở vùng đồi bên trong, trung đội tự vệ của trạm hải sản sẽ lập một trận địa ở bờ sông, đón lõng máy bay địch bay thấp.

Hảo nhận sẽ báo cáo lại ban chỉ huy trung đội tất cả những điều cô vừa được nghe. Cô biết rằng với số người ít ỏi của trạm, anh chị em đi công tác luôn, nhiệm vụ này sẽ choán thêm của cô và của các bạn khá nhiều thời giờ làm chuyên môn.

Tối hôm đó, trung đội tự vệ của trạm họp. Một cuộc tranh luận rất hăng đã nổ ra giữa Hảo và Tuyến quanh vấn đề có nên trực chiến cùng với bộ đội không. Từ ngày về trạm đến giờ, lần đầu cô gái mới dùng đến lối lập luận sắc bén của mình. Không riêng Tuyến mà cả mấy người đồng tình với Tuyến đều bị ngẩn ra trước những lý lẽ của Hảo...

Trong công tác hiện nay của trạm, Hảo là người được trao đề tài nặng nhất, nếu Hảo có thể trực chiến được thì mọi người đều có thể trực.

Cuối cùng, cả trung đội đồng ý sẽ nhận với bộ đội, trực một khẩu súng máy bắn máy bay bay thấp ở bờ sông.

❖ 2 ❖

Hảo và Loan ở cuộc họp về thì cả gia đình nhà chủ đã mắc màn đi ngủ.

Thấy Hảo ngồi vào bàn và lắp cái chao bằng giấy thiếc lên chiếc đèn dầu, Loan hỏi:

- Cậu vẫn làm việc kia à?

- Mình ghi chép một chút thôi.

Hảo rút từ đáy ngăn kéo ra một cuốn sổ nhỏ có ghi bên ngoài hai chữ rất đậm: Sổ từ. Hai chữ này chỉ là một thứ ngụy trang. Đây chính là cuốn nhật ký mới của Hảo.

Hảo đã ghi nhật ký từ ngày còn học ở phổ thông. Hồi đó Hảo giấu nó rất kỹ vì trong đó cô thường ghi những chuyện xích mích với bạn bè, và nhất là một vài điều suy nghĩ về dượng. Nhưng đến khi cô vào đại học, thì cuốn nhật ký thường bị vứt lăn lóc lúc ở đầu giường, lúc ngay trên bàn làm việc. Chả có người bạn tò mò nào buồn xem trộm nó.

Trong đó toàn là những kế hoạch ôn động vật, thực vật, những lời căn dặn của thầy hoặc một vài câu hay hay Hảo đã đọc được trong sách.

Bây giờ, Hảo lại chăm sóc cuốn nhật ký một cách cẩn thận vì nó bắt đầu chứa đựng toàn những chuyện riêng tư. Trong số những bạn trai hay đến nhà, có mấy cậu quá quẩn. Một lần cuốn nhật ký của Hảo biến đâu mất. Hảo tìm khắp nơi không thấy. Nhưng mấy hôm sau, Hảo lại thấy nó nằm ở khe giường. Kẻ xem trộm láu cá định đánh lừa Hảo, làm cho Hảo tưởng lầm mình đã đánh rớt vào đó. Hắn không biết suốt mấy hôm, để tìm cuốn sổ nhỏ, Hảo đã lục lộn cả va-li, đảo hết sách vở trên bàn, nhấc cả giường chiếu lên, soi kỹ từng ngách trong nhà. Chắc hắn còn muốn có dịp xem tiếp. Qua cách nói xa xôi của cánh con trai, Hảo biết họ đã nắm được một vài điếu tâm sự của mình. Từ đó, Hảo phải nghĩ cách đối phó. Cô mua cuốn sổ này và ngụy trang thành một cuốn sổ học ngoại ngữ. Ngay cả lúc ghi nhật ký, Hảo cũng không để cho ai biết. Cô mở một cuốn sách tiếng Anh đặt trước mặt, làm như mình đang ghi chép những gì học được trong đó. Như vậy, cũng mất thoải mái. Nhưng biết làm thế nào? Chuyện xem trộm nhật ký này có thể đưa ra chi đoàn được. Pháp luật đã đề ra điều khoản bảo vệ bí mật về thư tín cơ mà! Nhưng làm căng như vậy để làm gì? Họ đều là anh, chị em và không phải họ có ý xấu đối với mình. Họ chỉ là những kẻ có tính tò mò. Cái tính tò mò đáng ghét đã gây khó chịu cho mình. Nhưng ngay khi ở gia đình, mình cũng phải giấu kín cuốn nhật ký đi.

Ngày nay, cuốn nhật ký không còn là dành riêng cho mình. Anh ấy có thể biết hết cả những gì là bí ẩn trong cõi lòng của mình. Mình cần để cho anh biết. Có một việc làm của Quỳnh mà Hảo không bằng lòng lắm: anh đã đưa một số bạn bè xem những lá thư của cô. Mình cũng đưa thư của anh ấy cho Thùy, cho Loan xem. Nhưng cũng có những lá thư mình sẽ không bao giờ cho ai xem. Nhưng anh ấy thì có thể đưa bất cứ lá thư nào của mình cho bạn bè, không phải chỉ là anh Đông, anh Tú... mà cả anh Trọng nữa. Hảo đã không đả động đến chuyện ấy với Quỳnh. Cô tự bảo chớ nên viết ra trong thư gửi cho Quỳnh những chuyện mình không muốn cho một người thứ ba biết...

Anh ấy có biết là có những chuyện người ta không nên nói với nhau, mà chỉ nên viết ra cho nhau xem thôi? Cũng như có những chuyện nếu nói quanh thì hay, chứ nói trắng ngay ra thì chẳng còn gì là hay nữa...

Và Hảo đã tìm được cách giải quyết những điều cô không thể viết cho Quỳnh trong những lá thư bằng việc biến cuốn nhật ký của cô thành một lá thư dài.

Ngày nào gặp nhau, mình sẽ đưa lá thư này cho anh ấy. Nó sẽ thay lời mình mà thủ thỉ với anh. Nó sẽ nói được những điều sâu sắc, vì đó là những gì mình đã chắt ra từng ngày trong cuộc sống. Anh đọc xong, mình lại cầm lấy cuốn sổ bỏ vào trong cái túi xách của mình.

Anh ấy sẽ đòi mình để cho anh giữ nó ít lâu. Khi đó, mình sẽ nói:

"Không được đầu anh. Cái này chỉ để dành cho anh và em. Em đã có lần nói với anh là riêng với tình yêu, em rất ích kỷ".

Tối nay, mình lại viết tiếp lá thư dài đó. Nếu anh ngủ rồi thì hãy thức giấc đi, em đang nói với anh đây...

"Tối nay lạnh. Cửa sổ đã đóng chặt rồi mà gió vẫn lùa qua khe như những lưỡi dao. Tiếng gió rất trầm như thanh âm phát ra từ một cây contrehasse, phải là khổng lồ. Có phải vì tiếng gió biển như đêm nay mà con người đã làm ra loại đàn cực trầm này không?

Loan đã mắc màn đi ngủ rồi. Con bé ngoan quá, nó đã im lặng mắc hộ màn cho mình. Mọi người và cả cảnh vật chung quanh đều đi ngủ. Chỉ còn mình thức với gió thôi. Mỗi đêm đi ngủ người ta có thấy sợ là giấc ngủ này sẽ chiếm đi một phần ba đời sống của con người?

Mình muốn nhìn lại công việc trong một ngày qua, nhưng đã thành lệ, hễ mở cuốn sổ này là lại nghĩ đến anh. Anh đã theo đuổi em bất cứ em đi đâu, bất cứ em làm việc gì. Nhưng anh ạ, nếu cẩn trách anh, thì phải trách anh quấy em nhiều những lúc mọi người chung quanh em đã được yên tĩnh, nghỉ ngơi.

Ngày hôm nay, em có những giờ phút xao lãng đối với anh. Em đã có những lúc bực bội. Tối nay trong cuộc họp tự vệ, em không tự

chủ được và em đã dùng những lời lẽ gay gắt. Kết quả cuối cùng là tốt.

Nhưng giá em giữ được bình tĩnh thì kết quả cũng vẫn như thế, mà mọi người đều vui vẻ. Lâu lâu, em mới gặp một dịp "nóng đầu ".

Những lúc dó, em hoàn toàn không nghĩ đến anh. Giá mà nghĩ tới anh em sẽ dịu dàng hơn. Chắc anh không bao giờ có những lúc nóng nảy như vậy? Nhưng anh ạ, lúc nóng nảy là lúc người ta thành thật nhất.

Đó là biểu hiện của tỉnh cảm khi chưa có sự can thiệp của lý trí. Em đã lộ nguyên hình trước mọi người ở đây. Rồi đây, sẽ có những người quý em hơn, nhưng cũng có những người sẽ kiềng em hoặc ghét em. Chán quá, anh nhỉ! Lúc đó, em cũng có vẻ đáng ghét thật. Nhưng đây chỉ là em tự nhận xét về mình, chứ anh thì không khi nào được có ý nghĩ

như thế... Không khi nào, anh nhớ nhé!

Điệu nhạc trầm của gió vừa hùng tráng lại vừa buồn buồn. Cuộc chiến đấu còn lâu dài và ngày càng ác liệt. Mình không sợ nó khi mình đã thấy rõ hình thù của nó hàng ngày. Giờ này cha đang yên nghỉ với các bạn đồng đội ở chân đồi Độc Lập giữa núi rừng miền Tây, cha có biết rằng đứa con gái của cha nay mai sẽ có dịp trả thù cho cha? Nếu con có hy sinh ở đây thì lại thêm một giọt máu của cha tưới cho vùng biển xinh đẹp này, đêm đêm, trong tiếng gió trầm, sẽ có thêm những âm thanh cao vút như tiếng chim sơn ca của con. Đối với mình, chuyện ấy sẽ nhẹ nhàng. Cuộc sống tinh thần của mình còn được định đoạt ở

cái vùng đồi núi trung du kia với bao nỗi phấp phỏng. Anh ấy sẽ không hiểu mình được bao nhiêu, nếu anh ấy không biết đến nỗi lo lắng dai dẳng hằng ngày của mình...

Bao giờ em có thể nói để anh biết thế nào là cái nhớ. Bài thơ em đã chép cho anh trong lá thư hồi nào vẫn chưa nói hết được cái nhớ đó đâu. Cái nhớ của em không còn là cái nhớ của nỗi nhớ thương chung.

Em nhớ cả cái nhìn, cả hơi thở của anh. Em nhớ anh không chỉ bằng óc, bằng tim...

Gió mùa đông, hãy thổi nỗi nhớ thương của ta về cái sân bay khô hanh ấy. Có lẽ đêm nay anh đang trực. Hãy ấm lên, khi về đến đó, gió ơi!".