5 LÀM CÁCH NÀO ĐỂ CÓ THỂ DÙNG CÁI NÀY ĐƯỢC -

ĐỐI với những người có phước nhất thì đời sống cũng không luôn luôn đầy hạnh phúc. Ai cũng gặp một lúc phải chịu nỗi bất công hay thiệt thòi, phải đau ốm, chán nản, buồn rầu.

Chúng ta không thể tránh hết các vận rủi, các hoạn nạn, nhưng chúng ta có thể làm một cái gì để biến đổi những tai nạn làm cho ta đau khổ để thành ra một sự thực đỡ đau lòng mà lại có tính cách xây dựng nữa. Muốn vậy, ta phải tự hỏi câu hỏi này:

LÀM CÁCH NÀO ĐỂ CÓ THỂ DÙNG CÁI NÀY ĐƯỢC?

Hai chữ "CÁI NÀY" đó trỏ tất cả những việc xảy ra có thể làm hại ta. Có thể là một cơn giận dữ hoặc một tai nạn, một nỗi chán chường hay một niềm thất vọng. Những lúc đó ta là nạn nhân của "cái này". Làm cách nào để lật ngược vai trò lại được? Đáng lẽ để cho "cái này" hành hạ ta thì ta làm cách nào lợi dụng nó bây giờ?

Khi nào thân thể ta khỏe mạnh, tinh thần ta minh mẫn, ta phải nghĩ kỹ về câu hỏi đó, để nó thâm nhập vào đáy lòng ta. Mỗi người có thể đặt câu hỏi một cách riêng nhưng ý nghĩa thì như sau: "Cơn đau khổ nguy nan về tinh thần và thể chất này, làm cách nào để lợi dụng nó được?".

Khi mới bắt đầu bị "cái này" xâm phạm, ta cần phải đề phòng tức thì, dù "cái này" đó xảy ra thình lình, ồ ạt hay lén lút, âm thầm.

Khi ta bị thương về thể chất hay tinh thần thì ý thức của ta về mọi vật giảm xuống ngay. Nỗi đau khổ thể chất hay tinh thần thu hút ý thức của ta cũng như cục bông gòn thu hút nước. Từ trạng thái ý thức minh mẫn tới trạng thái vô ý thức hoàn toàn, có vô số trình độ. Chỉ trong một ngày khả năng nhận thức sự vật của ta lên lên xuống xuống, từ một mối lo ngại mơ hồ về việc xảy ra chung quanh tới một tri giác rõ rệt về các biến cố và về những tình cảm sâu kín nhất của ta.

Nếu ta tự hỏi câu "Làm cách nào để có thể dùng cái này được" vào những lúc mà ý của ta mẫn nhuệ, thì tới khi xảy ra một biến cố (nghĩa là tới khi "cái này" đã bắt đầu xâm phạm ta, làm cho ý thức của ta nhụt đi), ta tự nhiên nhớ ngay ra mà tự hỏi câu hỏi đó được.

Những bực siêu nhân sở dĩ hơn người là vì, ngoài nhiều đức tính khác ra, họ còn biết lợi dụng những hoàn cảnh xấu một cách xây dựng, biết chuyển họa thành phúc, chuyển bại thành thắng. Nehru đã lợi dụng hồi bị giam ở khám để viết cuốn sách hay nhất của ông. Cô Helen Keller (câm, điếc và đui đã lợi dụng những bất lợi ghê gớm trời bắt cô chịu để chứng thực cho chúng ta thấy cái sức mạnh thực là vô biên của ý chí, để tiêm lòng can đảm cho những kẻ bề ngoài có vẻ sung sướng hơn cô nhiều1. Những nhà văn có tài biết lợi dụng tất cả những chuyện xảy ra trong đời họ, tốt hoặc xấu, để viết sách.

1 Tức những người lành mạnh, không tàn tật như cô. Coi tiểu sử kỳ dị của cô trong cuốn Gương kiên nhẫn (Nguyễn Hiến Lê).

Bác sĩ Arnold A. Hutschnecker trong cuốn Ý chí muốn sống bảo rằng bệnh tật có những công dụng hữu ích, tích cực. Nhờ kinh nghiệm lâu năm, ông thấy rằng nhiều bệnh nhân khi khỏi bệnh, hóa ra già giặn hơn, khôn khéo hơn trong nghệ thuật sống.

Mới đây tôi đã thấy một bà khéo lợi dụng vết thương ở đầu gối đứa con trai của bà. Khi bị thương, nó la hét kinh khủng, vì đau thì ít mà vì thấy máu chảy ra thì nhiều. Nó la hoài la hủy: "Máu! Máu! Máu!". Bà mẹ một tay đặt lên vai nó, một tay đặt nhẹ vào ống chân nó, ở dưới vết thương, rồi bình tĩnh để máu chảy trên những ngón tay của mình. Bà im lặng một lát rồi mới nói, giọng ngọt ngào nhưng rất cương quyết: "Máu, máu" - bà như lập lại tiếng kêu của con, nhưng dùng một âm giai, một giọng thấp hơn, trầm hơn. - "Con nhìn này, nó đỏ, và tươi. Đẹp thật - chưa bao giờ má thấy một thứ máu đẹp như vậy - mà là máu của con, của con đấy!" Bà nói rất nhỏ, đến nổi đứa bé phải ngừng la, để lắng tai nghe - và nó muốn bà giảng thêm cho nó hiểu về dòng máu đẹp đẻ đó, dòng máu của nó đó! Bà nói tiếp: "Máu đỏ làm cho con khỏe mạnh. Này, con nhìn nó chảy ra để làm lành vết thương của con; chỉ một lát thôi là nó rửa sạch đầu gối của con. Cám ơn nó đã làm giúp con việc đó đi". Bà ngừng một chút rồi nói thêm: "Bây giờ con bảo máu con rằng con sẽ cho nó những thức ăn lành mạnh, những tư tưởng đẹp đẽ...".

Bà mẹ thông minh, âu yếm và còn trẻ đó đã hiểu rằng, chỉ lau chùi, băng bó vết thương cho con thì chưa đủ. Bà đã lợi dụng tai nạn đó, một tai nạn đau đớn và ghê rợn có thể gây chứng ngoại-thương-chấn-động cho đứa con, để giảng cho nó một bài học quan trọng rằng cơ thể con người có khả năng tự chữa lấy bệnh.

Một hôm một bà lại thăm tôi, phàn nàn về sức khỏe và vóc dáng của bà. Bà ta làm nghề kiếm mối hàng bằng điện thoại: mở một cuốn điện thoại niên giám, lựa ít địa chị rồi kêu điện thoại. Làm cái nghề đó, dễ bực mình lắm: kêu điện thoại được một người chưa quen biết đã là khó khăn, lại phải thuyết phục làm sao cho họ mua giúp mình. Còn nỗi này nữa: ngồi ôm hoài máy điện thoại, không đi đâu, không vận động, thành thử từ cơ thể đến tinh thần bà ta đều suy nhược ghê gớm. Hơi thở ngắn, hổn hển, máu không lưu thông điều hòa.

Bà ta bảo tôi:

- Nếu tôi có thì giờ vận động thì tôi sẽ mạnh hơn.

Tôi hỏi lại:

- Thế mỗi ngày bà phải ngồi bên máy điện thoại mấy giờ?

- Sáu giờ.

- Tuyệt rồi! Vậy là bà có sáu giờ để vận động.

Rồi tôi chỉ cho bà ta thấy rằng trong khi kêu điện thoại có thể làm được nhiều vận động: co những bắp thịt ở chân, ở đít, cử động vai, cánh tay, vận động các bắp thịt ở mặt, thay đổi cách ngồi để kích thích sự lưu thông của máu.

Tôi chỉ cho bà ta thuật: "Bạn đâu phải là cái đích mà người ta nhắm" để đỡ bực mình mỗi khi nói chuyện với những người quạu quọ, thô lỗ.

Trong hai tuần đầu, bà ta thực hành lời khuyên của tôi một cách khó khăn, nhưng rồi bà ta thấy bớt mỏi mệt và khi tan giờ làm việc, về nhà lại còn thấy tươi tỉnh, vui vẻ, sẵn sàng hưởng những tiêu khiển buổi tối được nữa. Tất nhiên những vận động đó là thuật "Bạn đâu phải là cái đích..." đã thay đổi cơ thể và tinh thần bà ta trong khi làm việc. Nhưng quan trọng nhất là sự tin tưởng rằng phòng điện thoại của bà không còn là một cảnh địa ngục nữa, rằng bà có thể cải thiện được hoàn cảnh, cải thiện được những điều kiện bực bội, chán ngán của cái nghề kiếm ăn của bà: nói tóm lại là bà có thể lợi dụng "cái này".

Chính cái quyết định làm một cái gì để giảm những nỗi đau khổ của ta, chính cái câu ta tự hỏi: "Làm cách nào để có thể dùng cái này được?", chính hai hành động đó đã chuyển họa thành phúc cho ta đấy.

Trong năm cuối cùng thế chiến vừa rồi, tôi ở Hollywood và hợp tác với ban nhạc trong Nhạc hội Los Angeles. Tôi không có xe và phải đi đi về về bằng xe điện, mỗi ngày mất hai giờ. Chưa bao giờ cực khổ như vậy, nên tôi thất vọng. Thời giờ quí báu biết bao, mà phải ngồi hai giờ trong xe điện! Vậy mà những lúc ngồi xe điện đó lại hóa ra rất có lợi cho tôi vì tôi đã quyết định dùng những lúc đó để học Yoga - nghĩa là để đọc sách, tìm hiểu môn Yoga.

Ai cũng có thể đạt - mặc dầu là khó đấy - cái tâm trạng này được: tìm một ý nghĩa cho một bi kịch - ngay cả cho cái bi kịch của chúng mình. Nhưng nếu chịu luyện sự chú ý thì chúng ta có thể lợi dụng những lúc buồn bã, thất vọng, những hoàn cảnh đau đớn để xây dựng cho ta. Khi chúng ta dùng cái ý thức sáng tạo của ta trong đời sống hàng ngày thì chúng ta được những cái lợi dưới đây:

Tinh thần và thể chất sẽ minh mẫn, nhanh nhẹn thêm lên và khả năng của ta tăng lên.

Đáng lẽ là nạn nhân thụ động hoàn cảnh thì ta sẽ điều khiển, lợi dụng được hoàn cảnh.

Ta làm cho hiện tại hóa dễ chịu hơn.

Ta tăng cường năng lực của ta đề phòng những lúc phải đương đầu với vận bi.

Vậy bạn nên làm theo cách giản dị dưới đây:

Luôn luôn nhớ câu này:

LÀM CÁCH NÀO ĐỂ CÓ THỂ DÙNG CÁI NÀY ĐƯỢC?

Nhồi sâu câu đó vào trong tiềm thức của bạn.

Viết nó lên nhiều mảnh giấy, bỏ vào trong túi, trong xắc: cho nó rải rác khắp nơi trong nhà, cả trong xe nữa, bất kỳ chỗ nào mà bạn có cơ hội nhìn thấy nó.

Đặt câu hỏi đó trong đời sống hằng ngày. Làm sao cho thành một thói quen tinh thần, để có thể mỗi khi cần tới thì tự nhiên tự hỏi mình câu đó, như một cái máy.

Thực hành lâu rồi thì thói quen đó thành một phần tiềm thức của bạn, nhưng khi gặp cái gì kích thích thì câu hỏi đó tự xuất hiện ra.

Không có trả lời nào có thể dùng trong mọi trường hợp để đáp câu đó đâu. Tùy hoàn cảnh và tùy tính tình mỗi người. Nhiều khi những thuật chỉ trong cuốn này có thể dùng làm câu đáp được; nhưng cũng có nhiều khi câu đáp do bạn tìm thấy hoặc do một kinh nghiệm, một cuốn sách, một lời khuyên nào đó gợi ý cho bạn.

Nhưng luôn luôn bạn phải nhớ điều này: Chỉ có cách là đặt câu hỏi rồi mới nhận được câu đáp.

Nếu bạn chịu gắng sức thì thuật này tất hiệu nghiệm.

Đừng đặt tinh thần và vật chất trên hai bực khác nhau - đừng tách biệt chúng ra mà phải hợp nhất chúng lại, dùng chúng cùng một lúc, và nhất là phải mang ơn chúng. Vì không có cái "ta vật chất" thì chúng ta không thể hưởng hương thơm một bông hoa được - và nếu không có cái "ta tinh thần" thì không thể cảm thấy cái vui khi hưởng hương thơm của bông hoa đó, và không thấy mang ơn từ người trồng bông, tặng bông cho tôi cả cái bông đó.