7 ĐẶT NHỮNG CÂU HỎI NÀO CÁCH ĐẶT RA SAO-

CÔNG việc nghiên cứu khoa học là nghệ thuật đặt những câu hỏi thích hợp và đúng cách. Muốn tìm hiểu bản thể của ta thì cũng vậy. Có người bảo rằng một câu hỏi thích hợp, khéo đặt, tự nó chứa sẵn lời giải đáp đúng rồi; lời giải đáp này ẩn náu ở trong vấn đề và sẽ chỉ cho ta cách giải quyết vấn đề. Mỗi người trong chúng ta phải tự tìm lấy xem lời nói đó có đúng không.

Trong khi đọc cuốn này, bạn có thể nẩy ra một câu hỏi. Bạn có thể tự hỏi: "Ta phải bắt đầu tư đâu? Thuật nào là thuật thứ nhất của ta? Nhu cầu quan trọng nhất, cấp bách nhất của ta là gì?"

Cũng có thể rằng trong khi hoặc sau khi thực hành một thuật, bạn bỗng nẩy ra một câu hỏi không biết từ đâu tới, chẳng liên lạc gì với thuật đó cả.

Tự vấn tâm mình như vậy là bước đầu để tự nhận thức được mình, để tự giác. Và sự nhận thức được mình đó là điều kiện tiên quyết để dùng đời của mình một cách có lợi nhất. Nó sẽ giúp ta tránh được nhiều đau khổ tinh thần, nhiều bệnh tật thể chất, và đương đầu với những đau khổ không thể tránh được. Nhờ tự nhận thức được mình mà mới cải thiện được cách giao thiệp với người khác, đem hết khả năng, cả cái sinh lực lành mạnh ra để sống và làm việc.

Một câu hỏi có thể mênh mông, bao trùm được tất cả tức như câu hỏi này:

Ta đòi hỏi ở đời cái gì đây?

Nó cũng có thể nhỏ nhặt, tầm thường, chẳng hạn:

Hôm nay ta sẽ ăn bận ra sao đây?

Nhưng không có câu hỏi nào là phù phiếm, vì câu hỏi nào cũng đưa tới những câu hỏi khác và cứ do từng bước từng bước mà ta tiến lần tới những câu đáp. Ngay như câu hỏi: "Ta nên bận chiếc áo xanh hay chiếc áo vàng?" cũng có thể đưa tới một sự phát kiến. Có thể rằng ta sẽ tìm được ra điều này là: hễ phải lựa chọn thì luôn luôn phải lo nghĩ, dù sự lựa chọn chẳng quan trọng gì mấy.

Do đó ta lại tìm ra được một câu hỏi nữa sâu sắc hơn: Ta lo nghĩ về cái gì mà đến nỗi do dự không biết lựa màu áo nữa? Ta sợ ai hay sợ cái gì? Và tại sao ta lại nhờ tới một cái áo để làm tôn cái nước da của ta lên hoặc để giấu một vài nét nào đó? Thí dụ nhỏ nhặt đó đủ cho bạn thấy rằng tự vấn tâm không phải là một việc giản dị, nếu ta muốn kiếm được một lời đáp thực thà, đúng, một lời đáp nó phát từ toàn thể con người ta.

Lời đáp như vậy, tôi gọi là lời đáp của cơ thể.

Trong chương này, chúng ta sẽ cùng xét xem:

Nên đặt những câu hỏi nào?

Đặt khi nào và cách nào?

Những câu đáp sẽ tả cách nào?

Làm sao biết được một câu đáp nào đó phát xuất từ toàn thể con người ta?

Cuối chương của tôi sẽ ghi một câu hỏi làm thí dụ. Mỗi câu hỏi đó vừa có tính cách cá nhân vừa có tính cách phi cá nhân: nó cá nhân vì liên quan tới đời sống của mỗi người; nó phi cá nhân vì dẫn trong một cuốn sách thì nó không có thể áp dụng vào hoàn cảnh riêng biệt của một người nào cả. Nó sẽ giúp bạn tự tìm lấy câu hỏi của chính bạn. Nếu câu hỏi hiện trong óc bạn có vẻ nông cạn hoặc chưa đầy đủ, thì bạn theo cách tôi chỉ trong chương này rồi sẽ thấy rằng cách đó sẽ đưa bạn tới câu hỏi căn bản mà bạn đương tìm.

Thường thì câu hỏi thứ nhất không phải là câu hỏi thích hợp mà chỉ là một lời trì hoãn do tiềm thức đưa ra để bảo vệ sự an toàn của ta, cho ta được vừa lòng, khỏi nghi ngờ thêm nữa, khỏi bứt rứt.

Tại sao nhà tôi cứ nhất định đòi đóng cửa sổ mặc dầu biết rằng hễ đóng cửa sổ thì tôi ngủ không được? Đóng cửa sổ thì tôi có cảm tưởng là nghẹt hơi. Mà tôi biết rằng trong phòng không thiếu không khí. Có phải là vì thiếu không khí mà tôi trằn trọc? Hay là tại cái cửa sổ? Hay tại thái độ của tôi đối với nhà tôi? Cửa sổ đóng hay mở, đó là vấn đề phụ. Vấn đề chính có lẽ là tại vợ chồng tôi không hợp tính nhau. Thành thử câu hỏi chính xác phải như vậy: Có một sự bất mãn trong gia đình tôi, làm hại cho hạnh phúc, sức khỏe của tôi, tôi phải giải quyết bằng cách nào bây giờ?

Một câu hỏi có thể gợi một vấn đề tưởng tượng. Tại sao tối chủ nhật tôi không ngủ được, cứ trằn trọc lo sáng thứ hai ngủ quên, tới sở trễ? mà từ trước có bao giờ tới sở trễ đâu? Thế thì sao cứ tới chủ nhật là tôi lo lắng như vậy, thực sự lo, tuần nào cũng lo, từ hồi nào tới nay? A! Tại trường học! Tại hồi nhỏ đi học, tối chủ nhật nào cũng lo hôm sau tới trường trễ. Bây giờ tôi không còn là một học sinh nữa. Tôi đã là một người lớn, làm việc giỏi, mà giả sử tôi có tới sở trễ thì cũng chẳng sao. Thế thì làm sao trị được cái thói lo lắng từ hồi đi học đó?

Cứ tự hỏi hết câu này tới câu khác, như vậy lần lần sẽ tới câu gốc của vấn đề, và rốt cuộc sẽ tìm ra được câu hỏi chính xác, sâu kín, nó sẽ dẫn ta đến một phương pháp để giải quyết.

Ai cũng có thể tự đặt câu hỏi cho mình. Không một câu hỏi nào hoặc một loạt câu hỏi nào có thể thích hợp cho mọi người. Bạn đừng quên rằng một câu hỏi bắt đầu bằng "Tại sao?" có thể gợi một câu đáp nông nổi. Phải kiếm một câu đáp khác sâu sắc hơn, hợp với hoàn cảnh hơn, có thể áp đúng ngay lúc này được. Vậy phải đặt câu hỏi một cách minh bạch và tránh dùng tiếng: "Tại sao?".

Bạn lựa mỗi lần một câu hỏi một thôi (coi bảng ở cuối chương). Tôi bỏ trắng dưới mỗi câu hỏi để phòng khi bạn muốn chép câu đáp của bạn vô. Ghi câu đáp rồi thì ghi luôn cả ngày tháng nữa.

Tìm được câu hỏi rồi lại phải biết cách hỏi mới được.

Đừng hỏi cái "ngã" ý thức của bạn. Cái "ngã" đó là cái óc hợp lý, nó hay lý luận lắm. Nó giúp ta đương đầu với người chung quanh, nó giúp ta học hành kiếm ăn, nó che chở ta và nhờ nó ta tiến trên đường đời được. Nhưng nó có điều ngược đời là một mặt nó giúp ta suy luận, diễn dịch, tìm hiểu người và vật ở chung quanh; mặt khác nó lại thường ngăn cản ta, không cho ta tìm hiểu chính cái con người của ta. Nó là cái mặt nạ, cái bề ngoài chiếc áo giáp của ta.

Đừng quên rằng chiếc áo giáp có lợi mà cũng có hại. Một kỵ sĩ thời Trung cổ đeo áo giáp mà té ngựa thì không thể nào đứng dậy một mình được, phải có người đỡ vì tay chân mình mẩy cứng đơ. Chiếc áo giáp của ta cũng làm cho ta cứng đơ về phương diện cảm xúc. Các câu hỏi và các thuật trong cuốn này giúp bạn khoác hay cởi áo giáp ra lúc nào tuỳ ý - giúp bạn chỉ dùng áo giáp khi nào cần thiết, khỏi bị tê liệt vì sức nặng và sự cứng đơ của nó. Bạn thử tưởng tượng lúc nào cũng phải khoác nó, kéo nó theo, tốn biết bao sức lực? Vậy thì ta có thường thấy mệt mỏi, kiệt sức một cách vô cớ cũng là dễ hiểu!

Thường khi, để bảo vệ ta, chiếc áo giáp đó làm cho ta khó tiếp xúc với ngoại giới và cả với nội tâm của ta nữa. Nó che chở ta, mà ta khỏi bị đau đớn vì sự tàn nhẫn của kẻ khác nhưng nó cũng làm cho ta hóa trơ trơ ra, không nhận được tình thương của nhiều người. Thấy ta khoác áo giáp đó, chẳng những kẻ thù mà ngay các bạn thân của ta, những người thực yêu ta cũng không muốn lại gần ta. Tệ hơn nữa, cũng vì nó mà cái "ngã" chân thiệt của ta cũng muốn xa ta ra.

Karen Horney bảo rằng "cái ngã chân thiệt đó là cái sức ở nội tâm ai cũng có, nhưng mỗi người một khác: sức đó là nguồn gốc sâu xa của sự phát triển". Sức nội tâm đó không nhiễm tính kiêu căng, không bị thành kiến chi phối, không bị đau khổ làm thương tổn: nó gây cảm hứng cho ta, hướng dẫn ta. Từ nó mà phát ra những câu đáp mà ở trên tôi gọi là câu đáp của cơ thể.

Khi ta đã có thể hỏi cái ngã chân thiệt đó và khi nó đã đáp ta rồi thì ta không cần tới kỹ thuật nào khác nữa. Nhưng khi chưa đạt được trình độ đó thì ta vẫn phải dùng kỹ thuật. Và mục đích của các thuật, các câu hỏi trong cuốn này là giúp bạn một ít kỹ thuật. Dưới đây là kỹ thuật đặt câu hỏi:

Bạn tưởng tượng rằng ngồi một mình trong một miền núi. Bạn tung câu hỏi lên trên trời rồi lắng nghe tiếng vang của vách đá, sườn núi dội lại.

Bạn tưởng tượng mình là một cái vòng tròn mênh mông. Câu hỏi phát ra từ trung tâm vòng tròn đó, rồi có một sức li tâm nào đó phóng xa câu hỏi đó tới mọi phía, từ trung tâm tới vòng tròn, nghĩa là tới bạn.

Bạn chép câu hỏi lên nhiều mảnh giấy, rải rác mỗi chỗ một mảnh để lúc nào, ở đâu cũng thấy nó, cả những lúc không chủ ý kiếm nó mà cũng gặp nó.

Bạn nhắm mắt lại, tưởng tượng một bức tường trắng toát. Bạn viết câu hỏi của bạn lên bức tường đó. Nhìn kỹ nó. Rồi bôi nó đi. Làm như vậy năm lần trong khi bạn nằm nghỉ trưa hoặc sửa soạn ngủ. Nhìn kỹ câu hỏi rồi bôi nó đi. Cuối cùng nhìn kỹ nó một lần nữa.

Sáng, mới thức dậy, tự hỏi câu đó liền, trước khi làm mọi việc khác.

Khi làm một vận động nào, chẳng hạn khi đi, khi tập thể dục, khi đánh trứng, quét nhà, giặt giũ... nhưng trong khi lái xe thì chớ đấy - bạn cũng tự hỏi câu đó nữa, theo một điệu nhạc nào đó, như là một điệp khúc.

"Nhảy múa" câu hỏi của bạn theo cách tôi đã chỉ trong thuật: "Nhảy múa theo tiếng nhạc".

Trong ngày lễ Quốc khánh, chắc bạn đã coi đốt pháo bông: pháo nổ, tỏa ra tứ phía, rực rỡ đủ màu, trên một nền trời đen như mực. Bản thể của ta cũng tựa nền trời đen đó, bí mật, mập mờ. Ta tung câu hỏi ra, cho nó nổ, tỏa ra tứ phía, chiếu rực rỡ vào cõi bí mật trong vũ trụ nội tâm của ta.

Ban ngày, khi bạn nghỉ ngơi hay mơ mộng, bạn tự hỏi câu đó.

Trong khi soi gương, cạo râu (hoặc đánh phấn), bạn cũng tự hỏi câu đó.

Đặt câu hỏi cho mỗi bộ phận trong cơ thể: hỏi ngón chân, xương sống, cần cổ của bạn. Hỏi mắt, hỏi bắp chân, hỏi bụng của bạn... Mỗi ý tưởng, mỗi cảm giác liên quan tới bộ phận nào trong cơ thể. Tôi nhớ một ông mục sự mộ đạo, liêm khiết nọ lặp đi lặp lại hoài rằng thân phụ ông đã xử tệ với ông nhưng ông đã bỏ qua chuyện đó rồi - tôi không hiểu xử tệ cách nào. Rồi một hôm tôi hỏi ông ta: "Thế con ruột của ông ta bỏ qua chuyện đó chưa?". Thinh lình ông ôm bụng, gặp đôi người lại la lên: CHƯA!"1

1 Những nỗi ưu tư, uất hận có thể gây đủ các chứng bệnh đau tim, đau bao tử, đau ruột, đau gan...; ông mục sư đó tuy nói rằng đã bỏ qua chuyện cũ rồi, nhưng thực ra ông vẫn còn uất ức, vẫn nhớ tới, mà khi nhớ tới thì bụng ông lại quặn đau lên.

Trong bấy nhiêu cách, bạn lựa lấy một vài cách thích hợp với bạn nhất; bạn lại có thể tự tìm ra những cách khác.

Bạn tự hỏi bạn liên tiếp năm sáu ngày đi. Trong thời gian đó, bạn có thể nhận được nhiều câu đáp; nếu có một câu "đáp của cơ thể", một câu đáp đích xác, tối hậu, có thể giúp bạn hành động thì là tốt nhất. Nếu không, tạm quên câu hỏi đi, bỏ rơi nó đi, cho nó chìm vào tiềm thức của bạn. Khi đã đặt một câu hỏi nhiều cách khác nhau rồi thì tức như bạn đã cắm chặt nó vào các "bản ngã" khác nhau của bạn.

Cắm chặt vào cái "ngã" tinh thần.

Cắm chặt vào cái "ngã" cân nhục trong khi bạn vận động, nhảy múa.

Cắm chặt vào cái "ngã" sinh lý trong khi bạn đặt câu hỏi cho mỗi bộ phận của cơ thể.

Cắm chặt vào cái "ngã" tưởng tượng bằng cách hướng câu hỏi vào phần tưởng tượng của bạn.

Cắm chặt vào cái phần tranh tối tranh sáng giữa tri giác và tiềm thức, vì bạn đã đặt câu hỏi khi bạn thiu thiu ngủ.

Và có thể còn cắm chặt nó vào cả những nơi thâm ảo nhất của tiềm thức nữa.

Bạn chăm chỉ đặt câu hỏi luôn mấy ngày liền. Rồi ngưng lại. Để cho câu hỏi tự nó dội vào khắp bản thể bạn cho tới khi nào nó gợi được câu đáp của cái "chân ngã" của bạn.

Khi bạn trả lời một câu hỏi thì đừng tìm cách chứng thực một cái gì hết, đừng chứng thực với mình mà cũng đừng chứng thực với người khác. Không thể nào đáp một cách "tự do" được nếu còn có ý chứng thực một cái gì. Nếu một câu hỏi làm cho bạn thấy chướng, chưng hửng, ngạc nhiên hoặc gợi cho bạn một cảm xúc gì thì căn cứ theo dõi cảm xúc đó. Theo sát nó, lăn lên trên nó như chiếc xe lửa lăn trên đường sắt, vì cảm xúc đó là một phần của câu đáp đấy, nó là ngọn hải đăng dẫn đường cho bạn đấy.

Đừng mong rằng câu đáp được gói ghém kỹ lưỡng rồi tới bạn như một gói hàng đâu. Có thể rằng nó sẽ tới theo cách đó. Nhưng thường khi nó tới một cách bất ngờ. Thình lình bạn có thể thốt ra một lời làm cho bạn ngạc nhiên. Một buổi sáng nào đó bạn có thể bừng tỉnh với một cảm giác mới mẻ, như đã có gì xảy ra trong giấc ngủ. Hoặc bạn có thể có một phản ứng nó rọi sáng vào tâm trạng của bạn. Thí dụ:

Một người khoảng ba chục tuổi, làm một nghề tự do, gặp nhiều nỗi khó khăn trong sự cư xử với vợ con. Gia đình lủng củng: vợ và con miễn cưỡng vâng lời ông ta hoặc tỏ ra vẻ lãnh đạm, thiếu hẳn tình thương. Mà ông ta lại thương vợ và con: tận lực làm việc cho vợ con, và nhờ tài giỏi, ông ta thành công. Thành thử ông ta thấy có một vực thẳm: ông ta thương vợ con như vậy, mà vợ con đối xử lại với ông như vậy. Ông ta thẳng thắn kể tâm sự với tôi để nhờ tôi cải thiện tình trạng cho. Tôi nhận thấy rằng ông ta độc đoán, áp chế không gì lay chuyển được; ông ta nghĩ rằng vợ con phải nghe ông, phải nhận rằng ông có lý, như vậy là chính đáng.

Tôi đột nhiên hỏi ông ta:

- Thế cụ thân sinh ra ông có luôn luôn có lý không?

Ông ta nói lãng qua chuyện khác; ông ta lại thăm tôi không phải để phê bình song thân ông mà song thân ông là những người rất đàng hoàng; ông ta lại là để nói chuyện về vợ con: bà vợ lúc nào cũng kêu mệt; còn con cái thì to xác cả rồi mà chẳng thích học hành, làm lụng gì cả, chẳng hăng hái gì cả.

Tôi lại đột ngột hỏi ông ta:

- Ông sống đời sống của ai đấy?

Ông ta ngạc nhiên. Thì sống đời sống của chính ông chứ còn của ai nữa! Hỏi gì kỳ vậy? Ông ta có một địa vị khả quan này, có nhà cửa đàng hoàng này, có vợ, có con...

Tôi bèn khuyên ông ta tự đặt câu hỏi, chỉ cho ông ta nhiều cách thú vị để tự hỏi mình, và ông ta bằng lòng làm thử xem sao.

Mấy ngày đầu chẳng có gì cả. Rồi một buổi sáng nọ, ông ta cạo râu. Cả một sự rắc rối: ông ta lúc này mà còn dùng chiếc dao có lỗ, thứ dao "hình lưỡi gươm" mà thân phụ ông đã cho ông, và chỉ cho ông cách dùng từ khi ông ta mới có lún phún mấy sợi, khoảng mười lăm mười sáu năm trước. Thành thử ông cạo râu lâu gấp hai người khác mà lại thường đứt mặt vì lỡ tay. Sáng hôm đó, ông ta không bị một vết thương nào cả, nhưng có điều này khác thường là ông ta tự hỏi lại câu tôi đã hỏi ông ta: "Mình đương sống đời của ai đây?" Trong khi ông chú hết ý vào việc cạo râu, soi trong gương, mặt lem luốc xà bông, tay đưa lưỡi dao lên xuống thì bỗng một tia sáng hiện trong óc ông: Đời sống của Ba mình! Đúng rồi, tôi sống đời sống của Ba tôi! Vậy mà từ trước tôi không ngờ chứ!

Ông ta sống đời của Ba ông ta, mà suốt tuổi thơ ông luôn luôn sợ sệt, không lúc nào cha con vui vẻ với nhau; Ba ông ta nghiêm khắc, hay trừng phạt, đã ra lệnh thì "luôn luôn là có lý", không thể nào cãi được. Khi cụ ông đã quyết định rồi mà ai dám nghi ngờ là không đúng thì cụ nổi cơn lôi đình lên hoặc vô phòng giấy của cụ khóa trái cửa lại. Mà cụ luôn luôn phàn nàn rằng làm việc như trâu để nuôi một gia đình vô nhân bạc nghĩa.

Thanh niên đó vốn đa cảm lại sinh trưởng trong một không khí như vậy, lần lần coi người cha nghiêm khắc mình là tượng trưng, là hiện thân của sức mạnh, của quyền lực, của nam nhi, có biết đâu rằng bực trượng phu không nhất định phải như vậy. Rồi lớn lên, không tin ở sức mạnh của mình, ở sự phán đoán của mình, ông ta núp sau hình ảnh của người cha và do hình ảnh đó mà làm tiêu tan hạnh phúc của mình và của gia đình.

Đối với con người ấy, chỉ một câu hỏi của tôi: "Ông sống đời sống của ai đấy?" và câu đáp tự cơ thể, tự thâm tâm, tự tiềm thức của ông ta là đủ để phá cái đập nó ngăn luồng tương tri, tương thần giữa ông ta và vợ con.

Câu đáp đã hiện ra trong óc ông ta một cách bất ngờ như vậy. Còn bạn, câu đáp của bạn hiện ra cách nào đấy?

Làm sao biết được rằng câu đáp tự cơ thể ta phát ra, chứ không phải tự óc suy nghĩ, phán đoán, lý luận của ta.

Tôi không thể trả lời câu đó được. Chỉ có bạn là tự trả lời được thôi: phải đích thân từng trải rồi mới thấy được. Chúng ta, ai cũng đã một lần hay nhiều lần trong đời, biết rằng một điều nào đó là phải, là thiện, là công bằng, không cần hỏi ý kiến người khác.

Có thể rằng câu đáp của cơ thể ta hiện ngay ra trước tiên, cũng có thể rằng có hiện ra sau nhiều câu đáp khác mà ta đã gạt bỏ đi. Đôi khi câu đáp đầu tiên có tính cách phá hoại hoặc làm thương tổn lòng tự ái của ta và của người khác nhưng không sao. Ai cũng có lúc giận dữ, oán hận. Cái bản ngã trong thâm tâm có khi sùng sục lên vì đầy những năng lực bị dồn ép, đầy những dục vọng không được thỏa mãn, đầy những nhu cầu, những tài năng mà không được người khác nhìn nhận. Bạn lựa trong cuốn này lấy một thuật để lợi dụng năng lực căn bản đó, chứ đừng để cho nó làm hại bạn và người khác.

Không có một phương pháp khoa học nào giúp bạn nhận được chân diện mục của một câu đáp tự cơ thể phát ra. Có khi bạn cho một câu đáp có vẻ đúng và hợp với sự kiện là một câu tự cơ thể phát ra cũng có khi một câu đáp có vẻ như sai mà lại là tự cơ thể phát ra. Có lúc nó có thể hợp với những thị dục hiện tại của bạn; cũng có lúc nó khuyên bạn những điều mà bạn cho là kỳ dị hoặc khó chịu. Nhưng luôn luôn nó có hai đặc tính dưới đây:

Nó báo cho ta biết: những điều mà ta - chính ta chứ không phải người khác - phải làm.

Nó có một sức dai dẳng, hoặc âm thầm hoặc ồn ào, bắt ta phải làm theo nó, không chịu buông tha ta ra.

Khi một lời đáp bảo ta rằng rồi đây do hoàn cảnh hay do tình cờ, sẽ có một sự thay đổi, ta chẳng cần thắc mắc quan tâm tới làm chi; hoặc khi nó khuyên ta rằng chỉ cần thay đổi tính tình người ta, chứ không cần thay đổi tính tình của chúng ta, thì ta có thể biết chắc rằng lời đáp đó không phải là một lời tự cơ thể của ta phát ra.

Chỉ có ta là có thể thay đổi được thôi, mà ta cũng chỉ có thể thay đổi được chính ta thôi, chứ không thay đổi được người khác, được hoàn cảnh; và khi ta đã thay đổi rồi thì thấy hoàn cảnh và người khác cũng thay đổi, mà quả thực những cái đó có thay đổi.

Nếu một vài câu hỏi của tôi hoặc của bạn làm cho bạn băn khoăn hoặc ngạc nhiên thì là triệu chứng rất tốt đấy, triệu chứng rằng bạn sẵn sàng hành động đấy. Bạn sẽ khỏi phải nghi ngờ, khỏi phải do dự nữa.

Bạn nên nóng lòng hành động đi.

Nào bạn tự hỏi bạn ngay đi nào.

Nếu bạn chịu gắng sức thì thuật này tất hiệu nghiệm.

Khi nào thì tôi làm được cái gì có lợi cho tôi nhất?

Khi nào thì tôi làm được cái gì có lợi cho người khác nhất?

Khi nào thì tôi làm được cả hai cái đó, đồng thời vừa giúp đỡ người, vừa nhận được của người?

Người nào, có thực hay tưởng tượng, đã gây cho tôi những cảm giác mạnh nhất trong những tuổi dưới đây:

từ năm tới mười tuổi?

từ mười tới hai mươi tuổi?

từ hai mươi tới ba mươi tuổi?

Và hôm nay, tôi có thể làm người đó không?

Khi nào thì tôi có cảm giác rằng việc tôi làm chẳng phải gắng sức chút nào cả?

Khi nào thì tôi có cảm giác rằng phải gắng sức rất nhiều?

Khi nào thì kết quả bõ công tôi gắng sức như vậy?

Khi nào thì cái việc làm tròn bổn phận cho tôi một cảm giác thích chí, bình tĩnh, dễ chịu?

Sự giáo dục của tôi và nền văn hóa của xứ tôi đương ở có gì câu thúc tôi không? và câu thúc tôi cách nào?

Những cái đó có làm cho tâm hồn tôi phong phú lên không? và tới mức nào?

Khi nào thì tôi làm một việc gì hoặc thốt một lời gì không giống với tôi một chút nào cả?

Lúc đó tôi đã không phải là tôi thì tôi là ai vậy?

Tại sao tôi lại rán làm con người đó như vậy?

Tôi tự cho rằng tôi tin cái gì đấy? Mà sự thực là tôi tin cái gì đấy?

Lúc nào thì các phần thể chất, tinh thần và cảm xúc của tôi hoạt động điều hòa với nhau như một?

Khi nào thì chính tôi và những người khác làm cho tôi thích nhất?

Tôi có thể thừa nhận và nhận định đúng giá trị của một người hoàn toàn khác với tôi - mà vẫn giữ được hoàn toàn cá tính của tôi không?

Lúc nào thì tôi ngang nhiên hành động theo những tín niệm hoặc những tình cảm chân thật của tôi?

Lúc nào thì tôi phát biểu được cái chân ngã của tôi một cách hoàn toàn nhất?

một cách không hoàn toàn?

chẳng phát biểu được chút nào cả?

Lúc nào thì tôi có cảm tưởng rằng mình đóng một vài trò do người khác chỉ bảo?

Cách tôi nhìn đời có phải là cách duy nhất không?

Có thể có những cách nhìn đời khác không?

Cách phản ứng của tôi trước tình trạng hiện tại phải là cách duy nhất không? Trong những hoàn cảnh như vậy tôi có thể có những cách phản ứng nào khác nữa không?

Khi nào thì phản ứng của tôi đối với một người nào, một hoàn cảnh nào đó mới thực là tự nhiên, hoàn toàn, tự cơ thể phát ra.

Khi nào thì tôi vừa ích kỷ nhất lại vừa nhân từ nhất?

Tôi đương sống đời sống của ai đây?

Mục đích tối hậu của đời tôi là gì?

Điều mà tôi đương ước ao hoặc đương làm lúc này đây có thích hợp với mục đích đó không?

Đời tôi đương sống đây có ý nghĩa gì không?

Sở dĩ thần kinh ta bị căng thẳng phần lớn là do chúng ta không biết phải hướng dẫn, biến đổi năng lực cách nào. Thần kinh bị căng thẳng thì sinh ra đau ốm, khổ não. Những thuật trong cuốn này chỉ cho bạn nhiều cách áp dụng quy tắc biến đổi năng lực.

Thực hành các thuật một cách đầy đủ thì chỉ sau một thời gian nó sẽ hoàn toàn là của bạn?