TÌNH LỤY

Hồi gia đình Nhân mới vào Sài- gòn, Nhân tìm thuê được một căn nhà ở vùng Hòa Hưng, gần Khám Chí Hòa, Nhà ở vào trong một ngõ hẻm. Suốt ngõ phần đông là nhà lá. Chỉ có nhà thầy Sáu lính kín mới làm lại được căn nhà gỗ hồi năm trước, và tuốt tận gần cuối ngõ có căn nhà lợp tôn của cô Hai vợ tây. Còn nhà Nhàn thuê ở căn đầu nên được ngăn cách với một bên hàng xóm bằng một đường cống lộ thiên khá lớn. Tính Nhân ít giao du nên ở được gần một tháng mà vẫn chỉ biết có nhà anh Hai thợ giày ở trước cửa. Mới đầu Nhân cứ tưởng anh Hai là người Nam, nhưng sau mới được anh cho biết anh là người Bắc vào đây từ hồi còn nhỏ. Chị vợ là người Nam. Hai vợ chồng anh còn trẻ, mới độ ngoài hai mươi, mà đã có bốn đứa con. Anh thường đi vắng suốt ngày; chị vợ ở nhà trông coi con nhỏ. Tình cảnh gia dinh anh rất nheo nhóc, không mấy tối mà hai vợ chồng anh không cãi nhau vì truyện tiền nong, con cái.

Còn khít bên vách nhà Nhân là nhà vợ chồng bà Tư Trọc. Hai vợ chồng đã già mà không có con cái chi cả. Bà Tư cả ngày cắm cúi ngồi xâu mướn hạt cườm để kết thành những vòng hoa đám ma. Ông chồng chỉ ngủ li bì suốt ngày. Chiều tối, sau khi đã nhậu nhẹt say sưa, bao giờ ông cũng chửi đời, chửi vợ om sòm; hoặc ông ra sản trêu chọc con khỉ của ông rất tàn nhẫn,

Hai vợ chồng ông đã nuôi con khỉ ấy từ hồi nào, Nhân không rõ. Tính nó rất hung dữ. Trẻ con lối xóm thích xem nó, nhưng ít đứa dám lại gần. Mỗi khi có người cho ăn, bao giờ nó cũng nhìn miếng ăn một cách dữ tợn, rồi đột nhiên nó nhảy ra giằng lấy chứ không chịu đón nhận tử tế như những con khác. Nếu có người lại gần xem thì nó nhe răng ra gầm ghè và sẵn sàng giữ thế thủ. Luôn luôn nhảy phá lung tung ở trong chiếc lồng đan bằng dây kẽm rất kiên cố, do chính tay ông Tư làm lấy để nhốt nó. Đôi khi nó cũng nằm im, mắt nhìn lên vòm lá cây và nền trời rộng ; những lúc ấy trông nó có vẻ tự lự lắm.

Nhưng nếu chỉ có thế thì Nhân cũng không nhớ đến ông Tư Trọc hay con khỉ của ông làm gì,

Một hôm Nhân đương ngồi đọc báo, bỗng thấy ngoài ngõ có tiếng ồn ào, ràm. rập. Có tiếng người kêu:

– Bắt lấy nó! Bắt lấy nó! Kia nó chạy ra kia rồi!

Nhân hoảng người lên, tưởng là có cướp ban ngày, vội vàng chạy ra thấy trước cửa nhà Nhân lố nhố đầy cả người lớn lẫn trẻ con, người nào cũng đương ngước nhìn lên mái nhà thầy Hai lính kín. Giữa đám đông ấy có ông Tư Trọc, mình trần trùng trục, mặc độc có mỗi một chiếc quần đùi den, tay cầm một gây lớn. Mặt đỏ tía, nước da sần sùi vừa bóng nhẫy như bôi mỡ, mắt phát ra những tia giận dữ, ông la hét om sòm:

– Xuống đây! Mầy không xuống thì mày chết với tao!

Nhân vừa đưa mắt nhìn theo mọi người vừa hỏi đứa nhỏ đứng cạnh:

– Gì thế em?

– Con khỉ nhà ông Tư xổng lồng.

Nhân « à! » một tiếng, cảm thấy nhẹ cả người, đồng thời trông thấy con khỉ đang ung dung ngồi trên mái cắn rận, làm lơ không thèm để ý tới tiếng người hò hét kêu gọi ở dưới.

Giọng của ông Tư lúc đó đã tức giận đến cực độ. Thằng bé đứng cạnh Nhân nhật một hòn gạch ném lên nhưng không trúng ; và con khỉ vẫn ngồi yên bình tĩnh như thường. Những đứa trẻ khác cũng bắt chước thi nhau ném gạch lên. Một vài viên trúng vào con khỉ. Nhanh như cắt, con khỉ nhảy tuốt lên cây gòn gần đấy ; và cứ như thế nó luôn luôn nhầy chuyền từ cành thấp lên cành cao và nấp trong các đám lá dậm, để tránh những viên gạch của bọn người ở dưới ném lên,

Có người đề nghị lấy chuối để vào trong lồng của nó, và bỏ ngỏ cửa lồng có buộc sẵn một sợi dây dài, rồi bảo nhau nấp đi, chờ nó xuống ăn sẽ cầm dây kéo sập cửa lại.

Kế đó được mọi người tán thành và chỉ trong chốc lát đám đông ở sân đã biến hết. Thế trận đã dàn, Nhân cũng như mọi người đều vào trong nhà, chỉ ghé mắt ra, hồi hộp rình con khỉ nếu tham ăn trở về lồng sẽ mắc bẫy.

Con khỉ ngồi trên ngọn cây, nhe răng trắng nhờn, lăm le nhìn xuống quả chuối ngon lành đã bóc sẵn vỏ, đặt trong chiếc lồng đóng sát vào thân một cây gòn bé ở cạnh đấy, chiếc lồng kiên cố đã bao lâu giam giữ nó.

Nhân hỏi thằng bé đứng cạnh:

– Này làm thế nào mà nó ra được khỏi lồng thế?

Thằng bé đáp:

– Nó tự rút then cài ra đấy ông ạ. Nó khôn lắm kia!

– Thế sao từ bao lâu nó không rút mà bây giờ mới rút?

– Cháu cũng không biết ; chắc bây giờ nó mới biết và bắt chước người ta rút ra được...

Thằng bé bỗng ngừng nói và thích vào người Nhân, Nhân nhìn ra thấy con khỉ đã từ trên cành cao nhảy xuống cảnh thấp gần nơi chuồng có quả chuối. Nhân hồi hộp thầm nói: « Đừng! Đừng có tham ăn vào mà chết! »

Nhưng con khỉ lại đã từ cây gòn lớn nhảy sang cây gòn nhỏ, gần cái chuồng của nó hơn. Trông dáng nó nhìn hau báu vào quả chuối, Nhân biết là nó đang đói lắm và Nhân lo sợ cho nó quá. Nhìn kỹ thấy cái cửa lồng hơi động, Nhân biết người ta đang nấp ở một chỗ nào đó và đang sửa soạn chờ con khỉ chui vào lồng thì giật bẫy.

Con khỉ thèm thuồng nhìn quả chuối một hồi, bỗng kêu lên choe chóe và nhảy vọt lên cành cao, nhanh như cắt, nó chuyền từ cành nọ sang cành kia, miệng không ngớt tiếng kêu ; rồi thoắt một cái nó nhảy lên nóc nhà Nhân, chuyền qua nóc nhà ông Tư Trọc sang nóc nhà khác, cứ thế chỉ một loáng đã mất tăm mất dạng.

Tình thế thay đổi quá nhanh, Nhân không ngờ con khỉ khôn ngoan quá sức. Nó đã tự tay tháo cũi sổ lồng để được tự do và không vì một miếng ăn mà chui đầu vào lồng để người ta lại giam cầm như bấy lâu nay.

Đám người vẫn nấp kín từ nãy bây giờ lại ồn ào kéo cả ra sân. Ông Tư Trọc lại vừa hét vừa chửi như điên như cuồng vì tức giận.

Thầy Hai lính kín đứng giữa sân nói lớn:

– Làm gì mà ồn lên thế! Nó chỉ quanh quẩn đâu đây chứ chưa đi xa đâu, Giống nó khôn lắm. Muốn bẫy nó bây giờ chỉ có mỗi cách kiếm được một con khỉ cái nhốt vào lồng mà bẫy nó thì chắc phải được. Không biết gần đây có ai nuôi khỉ cái không nhỉ?

Nhiều người đáp:

– Có. Cô Bẩy xóm trong.

– Vậy ai đi mượn đi

– Thằng Kiêm đi đi!

Thằng Kiêm đứng gần đấy, không đợi bảo đến hai lần, đã quay cổ chạy biến đi ngay. Một lát sau, nó đã dắt con khỉ cái về. Đó là một con khỉ nhỏ hơn con khỉ của ông Tư, lông nó xơ xác, dáng điệu của nó mềm yếu, ủ rũ, nhẫn nại, chứ không hung hăng như con kia,

Người ta bỏ nó vào lồng của con khỉ đực và buộc nó lại, rồi mở tung cửa lồng ra để nhử con khỉ đực. Con khỉ cái bé nhỏ cứ nép sát vào góc lồng, dương cặp mắt nhớn nhác nhìn mọi người và miệng thì kêu rít lên những tiếng nho nhỏ một cách sợ hãi và tuyệt vọng. Nhân trông nó mà thương hại.

Bọn người đứng rình khá lâu mà chưa thấy bóng con khỉ đực trở lại, đã bắt đầu nản và lẻ tẻ kéo nhau ra về. Ông Tư Trọc thì đem một chai rượu và một đĩa cá nướng ra ngồi ngay ở sân gần cái lồng, vừa ăn uống, vừa chửi rủa.

Thầy Hai lính kín vào trong nhà được một lúc, có lẽ để ăn cơm, vì miệng hãy còn ngậm tăm, bày giờ đã trở ra để mách nước ông Tư.

Thầy Hai nói:

– Cứ kệ nó ông ạ, ông cứ yên trí vào trong nhà mà uống rượu đi. Thế nào nό cũng về mà.

– Nhưng phải ngồi đây đợi nó về còn giật dây đóng cửa lồng lại chứ.

– Nhưng có ông ngồi đây, nó không dám xuống đâu.

Ông Tư Trọc đành phải đứng dậy, loạng choạng đi vào, vừa đi vừa chửi đổng, và hét vợ ra đem đồ nhậu vào cho ông

Nhân cũng trở vào nhà, lòng bình tĩnh, anh nghĩ: « Chả nhẽ đến giống vật mà cũng bị mắc lụy vì tinh hay sao? Và con khỉ đực này khôn lắm kia. Nó đói thế mà miếng ăn để trước mắt nó còn chả thèm nữa là. »

Nhưng chỉ một lát sau, khi trời vừa chạng vạng tối, Nhân lại thấy tiếng la hét của ông Tư Trọc ; và tiếng chân người chạy thình thịch trước cửa nhà ; Nhân vội vàng đứng dậy chạy ra.

Thật là một điều Nhân không ngờ.

Con khỉ đực của ông Tư Trọc đã vào lồng từ lúc nào và ông Tư đã giật bẫy được nó. Ông đã bỏ con khỉ cái ra ngoài lồng trao cho thằng Kiêm đem trả cho chủ nó. Thằng Kiêm hãy còn đang dắt con khỉ cái đứng chờ xem ông Tư sửa soạn hành hạ con khỉ đực.

Nhân đưa mắt có vẻ oán ghét nhìn thầy Hai lính kín đang đứng gần đấy, dáng vênh vang tự đắc. Thầy vừa cười ha hả, vừa nói:

– Đấy, tôi nói có sai đâu. Giống này gớm lắm ; nếu không có con cái để bẫy thì đừng có hòng mà bắt lại nó.

Ông Tư đứng trước chiếc lồng khỉ, tay cầm một chiếc xiên nhọn, vẻ mặt hung ác vô cùng. Ông vừa chửi vừa đâm chiếc xiên vào con khỉ.

Con vật đáng thương luôn luôn phải nhảy tránh mũi xiên trong chiếc lồng bé nhỏ chật hẹp. Nó hung hăng, nó lồng lộn, nó rít lên từng hồi. Tiếng rít lên đầy vẻ căm tức, công phẫn hơn là sợ hãi,

Ông Tư mới đầu còn nhắm con khỉ cẩn thận rồi mới dâm. Nhưng con khỉ nhanh nhẹn nhảy được. Ông Tư đâm hụt luôn. mấy cái, tức mình hét lên và luôn tay đâm bừa vào lồng. Con khỉ bị trúng mấy xiên, kêu lớn lên thảm thiết.

Vẫn chưa hả cơn giận, lão Tư Trọc lại còn nghĩ ra một cách mới hơn, độc ác hơn. Lão ngậm một ngụm rượu lớn ở trong miệng, quấn một miếng giẻ có tẩm dầu vào đầu chiếc xiên, châm lửa đốt cháy lên, rồi vừa đâm chiếc xiên lửa vào con khỉ, lão vừa phun rượu vào nó, Đến lúc này con khỉ không kêu và cũng không nhảy nữa. Nhân thấy nó co mình, bíu chặt lấy góc lồng phía trên, mắt nhìn theo ngọn lửa sợ rủn người lại.

Bọn người đứng xem, lúc đầu thấy ông Tư đâm hụt và con khỉ nhảy tránh hay hay còn reo cười, nhưng sau dần chỉ thấy ngẩn mặt ra nhìn, không ai cười nói nữa, rồi không biết vì trời đã tối hay vì ghẻ rợn, đã bỏ ra về, chỉ còn lại có vài ba người trong số vẫn còn thầy Hai lính kín với nét mặt vênh vang tự đắc.

Nhân mấy lần định chạy ra ngăn cản hành động vô nhân đạo của lão Tư Trọc, nhưng em gái anh vội níu lại can:

– Thôi, đừng anh! Ông ấy dữ tính lắm, anh đừng dây vào.

Và rồi như sợ Nhân không nén được tức bực, người nhà Nhân vội đẩy Nhân vào nhà trong và đóng cửa lại.

Nhân ngồi phịch xuống ghế, hai tay ôm chặt lấy đầu, miệng lẩm bẩm: “Đồ khốn nạn! Đồ vô nhân đạo!”

Sáng hôm sau, Nhân nghe nói con khỉ đã chết ; lão Tư Trọc vẫn còn ngủ say lăn lóc ; và vợ lão đã đem xác con khỉ đi vứt ở đống rác đầu ngõ.

Riêng Nhân vẫn không hết băn khoăn, anh vừa thương tiếc con khỉ, vừa giận sao nó đã thoát rồi mà chỉ vì một con khỉ cái, lại lao đầu vào bẫy. Không lẽ con vật ấy cũng chết vì tình sao? Nhưng anh chợt nhớ tới dáng điệu thiểu não và sợ hãi của con khỉ cái cứ nép mình sát vào lồng, kêu lên những tiếng đau thương và tuyệt vọng. Chính lúc ấy, anh cũng còn phải thương nó, mong nó được thả ra kia mà! Vậy thì sao không nghĩ rằng con khỉ đực, tuy đã được tự do, nhưng vì tiếng kêu đau thương của đồng loại, nên không nỡ thoát thân một mình và đã trở lại cứu.

Nhưng mọi người đều bác ý nghĩ đó của anh và nhất định cho rằng con khỉ đực trở về chỉ vì con khỉ cái là con khỉ cái.

Nhưng dù con khỉ đực có thật trở về vì con khỉ cái là con khỉ cái đi nữa. Nhân cũng vẫn cứ cho là nó về vì muốn cứu đồng loại của nó đang bị đau thương.