Đứa con trai của luật sư
16-9-1985.
Điện thoại reo vang trong văn phòng sang trọng của Orlando, một trong những luật sư nổi tiếng nhất tại Turin, Ý. Luigi Orlando, 45 tuổi, nổi bật với dáng người cao, mảnh khảnh và mái tóc sớm ngả màu muối tiêu khiến ông càng thêm đường bệ. Luật sư cầm điện thoại do người thư ký trao lại, càu nhàu:
— Tôi đã nói lúc này tôi không muốn bị quấy rầy mà, Alba.
Giọng Alba như biết lỗi:
— Thưa tôi hiểu… nhưng đây là cha Leoni, hiệu trưởng trường Saint-Joseph. Ông ấy nói có việc rất gấp.
Vẻ miễn cưỡng, luật sư Orlando nhấn nút trên điện thoại và giọng nói trong máy vang lên:
— Rất tiếc đã làm phiền ông, nhưng ông phải đến trường ngay.
Luật sư nhăn mặt:
— Việc liên quan đến con trai tôi?
— Phải.
— Nó lại làm gì nữa vậy?
— Tôi sẽ trao đổi trực tiếp với ông.
— Có nghiêm trọng lắm không?
— Rất nghiêm trọng.
Phải, việc rất nghiêm trọng, hơn là chỉ nhìn bề ngoài.
Sau khi dặn dò viên thư ký thật cẩn thận, luật sư Orlando lên xe hơi. Fabio, con trai ông, luôn khiến ông tốn thời gian! Và hơn nữa, đúng lúc lẽ ra ông phải đến trại giam để lo một vụ án đặc biệt quan trọng và tế nhị.
Cha Leoni tiếp ông tại văn phòng hiệu trưởng, tỏ ra không giữ ý như mọi khi. Cha lạnh nhạt bắt tay luật sư, mời ông ngồi xuống ghế. Fabio Orlando ngồi cạnh ông, hai tay đặt trên đầu gối, cổ rụt vào hai vai. Đó là một chàng trai cao lớn mười chín tuổi, với khuôn mặt dửng dưng khó xác định. Luigi Orlando, sau khi liếc mắt nhìn con, nói với hiệu trưởng:
— Tôi nghe, thưa cha.
Cha Leoni lưỡng lự đôi chút trước sự việc tày trời mà ông buộc phải thốt thành lời:
— Vừa mới đây, sau thánh lễ, Fabio đã… xô ngã thánh giá trên bàn thờ.
Luật sư Orlando dường như không quá bối rối trước sự việc mà tôn giáo coi là tày đình này. Tuy vậy ông vẫn quay sang con với vẻ mặt nghiêm khắc:
— Tại sao con làm vậy, hả? Tại sao?
Fabio Orlando lắc đầu, không dám nhìn ngay mắt cha:
— Con không biết.
— Con vẫn luôn “không biết” như mọi khi! Con chẳng bao giờ biết gì và sẽ chẳng bao giờ biết gì! Ôi Fabio! – và ông quay sang cha hiệu trưởng – Thưa cha, nếu thánh giá bị hư hại, tôi sẽ bồi thường đầy đủ. Ngoài ra, tôi sẽ tặng quỹ trường một số tiền lớn.
Cha Leoni cười buồn:
— Cám ơn luật sư. Nhưng tôi rất tiếc, tất cả đều không thay đổi được quyết định đối với Fabio. Hành động của cậu ấy là không thể tha thứ. Tôi đuổi học cậu ngay lập tức.
Luigi Orlando đứng dậy:
— Vâng, dĩ nhiên. Tôi hiểu.
Ông lại nhìn cậu con, thái độ cậu vẫn luôn dửng dưng, bảo:
— Giờ ba lại phải tìm cho con một ngôi trường khác, làm như ba chỉ có mỗi một việc này để làm! Chuẩn bị hành lý đi, ba sẽ nói tài xế trở lại đón con sau.
Và, cố quên những gì vừa xảy ra, luật sư vội vã đến trại giam. Fabio khiến dòng tư tưởng của ông bị đứt quãng mất một lúc. Tuy nhiên ông đã chuẩn bị kỹ hồ sơ, và đây là lần đầu tiên ông gặp thân chủ trong vụ án này. Thân chủ của ông còn rất trẻ, nhưng can trọng tội giết người. Với những bị cáo trẻ người non dạ như Marcello Pannini, nếu ông không gặp sớm để hỏi han và bàn kỹ mọi chuyện, việc bào chữa coi như thất bại ngay từ khởi điểm.
Trong khi bước vào trại giam, Luigi Orlando đã lấy lại tự chủ. Vả ông là một luật sư danh tiếng.
Marcello Pannini, mười chín tuổi, là loại du đãng nhóc mà người ta có thể gặp nhan nhản trên các đường phố tại Turin cũng như tại nhiều thành phố lớn khác. Khi luật sư ngồi xuống cạnh Marcello, chàng thanh niên tỏ vẻ không ưa:
— Ông muốn gì nơi tôi?
— Tôi tới đây để giúp cậu, cậu bé ạ. Coi nào, cậu có muốn hút thuốc lá không?
Chàng thanh niên gật đầu và Orlando bắt chuyện:
— Bà già ấy, khi cậu bước vô nhà bà, cậu chỉ muốn lấy trộm đồ thôi, phải vậy không nào?
— Phải.
— Cậu không muốn giết bà, nhưng chỉ cầm dao nhằm doạ bà. Có điều bà ấy sợ quá, kêu ầm lên. Đúng không?
— Phải… đúng vậy… Tôi đâu muốn giết bả, tôi xin thề.
— Tôi tin cậu, Marcello. Bây giờ, hãy kể tôi nghe về cha mẹ cậu.
Chàng thanh niên ngước mắt ngạc nhiên:
— Cha mẹ tôi? Ông muốn tôi kể gì bây giờ? Cha tôi, chiều nào cũng say xỉn. Còn mẹ tôi… với hàng chục đứa nhóc…
Luis Orlando nhẹ nhàng:
— Hãy kể tôi nghe, tôi đã đọc trong hồ sơ, cách nay một năm cậu đã nổi lửa đốt nhà. Tại sao cậu lại làm vậy?
— Tôi không biết.
— Có đấy. Cậu có biết đấy. Cậu làm vậy bởi không ai tỏ ra chú ý chăm sóc cậu, bởi vì cậu cảm thấy mình bất hạnh và bởi cậu cần người giúp đỡ.
Marcello im lặng một lát rồi bỗng bật khóc nức nở:
— Phải, thưa ông. Ông nói đúng.
Luật sư đặt tay lên vai chàng thanh niên:
— Đừng lo, cậu bé. Tôi sẽ cố kéo cậu ra khỏi nơi đây.
Khi trở lại nhà, Luigi Orlando thấy trên bàn giấy lời nhắn của viên thư ký: “Xin hãy gọi cho vợ ngài.”
Luigi Orlando mơ hồ lo ngại. Lisa, vợ ông, sống theo kiểu thời thượng cạnh ông nhưng hoàn toàn tự do, chẳng khi nào điện thoại tới văn phòng cả. Quả vậy, ở đầu dây bên kia, giọng Lisa tỏ ra bất thường:
— Luigi, em rất lo. Thằng con mình đã bỏ trốn.
Luật sư hỏi:
— Em nói sao, bỏ trốn đi đâu?
— Em không rõ. Khi em trở lại trường cùng với tài xế, nó đã đi mất.
- Không sao đâu. Chắc nó đi quanh đâu đó một vòng. Đừng lo.
— Không đâu. Nó đã quơ hết tiền trong tủ, và luôn cả… khẩu súng ngắn trong ngăn kéo bàn ngủ của anh.
Luật sư Orlando thở ra:
— Rồi, rồi, anh sẽ đến gặp ông cò Colonna ngay. Thật hết biết.
Ông cò Colonna tiếp Luigi Orlando chỉ ít phút sau. Đã từ lâu, hai người đàn ông, do nghề nghiệp đã dẫn họ trở thành bạn của nhau. Thấy luật sư tới, Umberto Colonna nhoẻn miệng cười, nhưng ông lập tức nhận ra vẻ lo ngại của khách:
— Có chuyện gì vậy, Luigi?
— Phải. Thằng con trai Fabio của tôi thật quá quắt.
— Nghiêm trọng không?
— Không. Vẫn những trò vặt kiểu con nít. Nó đã bị đuổi học và bỏ trốn khỏi nhà.
Ông cò Colonna lắc đầu:
— Một kẻ đào tẩu… Ở lứa tuổi ấy…
— Phải. Có điều nó lấy theo ít tiền và cả khẩu súng ngắn của tôi.
Nghe nói đến “khẩu súng”, ông cò nhăn mặt:
— Chà, gay đấy… Tôi sẽ ra lệnh ngay.
Luigi Orlando đưa tay ra dấu:
— Xin ông bạn đừng làm lớn chuyện. Ở địa vị của tôi, cần tránh dư luận kiểu này… Tôi biết khối người muốn tôi dính vào một scandal.
- Nhưng ông không lo rằng… cậu con ông sẽ làm điều gì đó ngốc nghếch sao?
— Vầy nè, tôi biết rất rõ Fabio. Đó là một người thiếu quyết đoán, uỷ mị. Nó vốn đã như thế từ khi còn là một thằng nhóc. Rồi nó sẽ trở về nhà vào đêm nay hoặc ngày mai cho coi.
Tuy nhiên, không hôm nay, cũng chẳng ngày mai. Fabio không trở về nhà của cha mẹ. Mãi ba hôm sau luật sư mới nhận được tin về con trai mình. Dưới hình thức một cú điện thoại của ông cò Colonna. Giọng ông lạnh băng:
— Fabio vừa bị bắt.
Luật sư Orlando nhảy nhổm:
— Bị bắt? Ông điên rồi. Ông đã chẳng hứa với tôi sao?
— Cháu nó đã giết người, một nhân viên của chúng tôi, Luigi…
Yên lặng một lúc lâu trong văn phòng luật sư, rồi có tiếng lắp bắp:
— Thế nào?... Làm thế nào lại xảy ra việc ấy?
— Đội tuần tra phát hiện Fabio trên một đường phố ở Turin. Họ muốn giữ cháu, nhưng Fabio chống cự quyết liệt và bất ngờ rút súng bắn. Hiện cháu đang ở văn phòng của tôi.
Thêm một khoảng yên lặng nữa và luật sư Orlando đáp cùng với tiếng thở dài:
— Tôi sẽ tới ngay.
* * *
Fabio ngồi trên ghế. Cậu có nét mặt giống y như lúc ngồi trong văn phòng cha Leoni sau khi xô đổ thánh giá; khác biệt duy nhất là nay hai tay cậu bị còng. Luigi Orlando ngắm con mình với vẻ hốt hoảng. Lần đầu tiên trong đời ông tự thấy mình hoàn toàn thất bại.
Ông vẫn hỏi con như thường lệ:
— Tại sao con lại làm vậy?
Fabio nhún vai:
— Con không biết…
— Nhưng rốt cuộc, Fabio, không thể như thế được! Con hẳn phải trong trạng thái không bình thường. Lúc ấy tâm thần con có thể bị khủng hoảng, mất ý thức.
— Không, con trong trạng thái bình thường, vẫn như mọi khi, có nghĩa không có gì lớn, hoặc chẳng có gì là nghiêm trọng.
Luigi Orlando chẳng biết nói gì hơn. Cuối cùng ông hỏi:
— Con có muốn cha bào chữa cho con không?
Câu trả lời đến ngay lập tức. Lần đầu tiên, Fabio Orlando nói rõ quan điểm của cậu, với tất cả sức mạnh mà cậu có thể:
— Không! Cha hãy tiếp tục lo cho những người khác đi!
* * *
Vậy là một luật sư nghỉ việc, đồng thời cũng là một người cha lọng cọng, với tư cách nhân chứng duy nhất, ra trước toà trong vụ án Fabio Orlando vào ngày 25-2-1986. Cả thành phố Turin theo dõi giây phút cảm động này.
Luigi Orlando vừa xuất hiện, tiếng thì thầm lan toả khắp phòng xử. Orlando trông già hẳn: dáng người cao gầy của ông trở nên lọm khọm, mái tóc muối tiêu duyên dáng ngày nào nay bạc trắng, và giọng nói của ông, xưa âm vang nay rời rạc khó nhận biết khi ông lên tiếng: “Tha lỗi cho cha, Fabio…”
Bị cáo nhìn cha. Ai nấy chờ cậu nói câu gì đó, nhưng cậu im lặng. Luigi Orlando thở dài và quay lên phía toà:
— Tôi là bị cáo duy nhất, thưa chánh án… Tôi chưa từng bao giờ để ý đến Fabio, mặc dù đó là con trai tôi, hay đúng hơn, chính vì đó là con trai tôi. Tôi không hiểu con tôi muốn gì, và luôn coi nó vụng về, đáng thất vọng, không chịu giao tiếp với nó... – Trong không khí im lặng khắp phòng xử, ông tiếp – Tuy nhiên, đã có những dấu báo hiệu trước khi xảy ra tai hoạ. Tôi nhận biết và phát hiện ngay, nhưng chỉ nơi những kẻ khác, chỉ nơi những kẻ khác… Tôi từng bào chữa cho một bị cáo trẻ nổi lửa đốt nhà cha mẹ với mong muốn họ chú ý đến cậu: Tôi lập tức hiểu ngay vấn đề. Tuy nhiên, khi Fabio có hành động tương tự xô ngã cây thánh giá, tôi lại chẳng nhìn thấy gì.
Và trong xúc cảm tột cùng, Luigi Orlando kết luận:
— Tôi xin tuyên bố nghỉ làm luật sư. Tôi chưa bao giờ, trái ngược với điều mình nghĩ, là một luật sư giỏi. Tôi không thật sự quan tâm đến những con người, mà chỉ quan tâm đến những vụ việc, với nguyên nhân và hậu quả của nó, những gì giúp tôi nổi tiếng.
* * *
Toà đưa phán quyết vào ngày hôm sau. Mặc dù thừa nhận của Luigi Orlando, Fabio lãnh án tối đa: tù chung thân.
Luật sư Luigi Orlando đã thất bại trong vụ bào chữa cuối cùng. Mọi việc thật đáng tiếc đối với ông, vì khi nhận ra bổn phận của một người cha thì đã quá muộn.
Phóng tác từ một chuyện có thật