Điếu xì-gà
Tôi bước vào đồn lúc cảnh sát trưởng Jo Domingo đang ngồi sau bàn hút ống píp. Tôi lên tiếng:
— Tôi tên Edward Eldridge, khai báo về việc bị mất cắp bóp.
Domingo mời tôi ngồi, yêu cầu tôi kể chi tiết vụ việc. Tôi giải thích: Cách nay nửa tiếng, tôi dừng chân trước một quầy bán xì-gà trên đường Frederic. Lúc ấy quầy khá đông khách, bỗng nhiên có ai đó xô vào lưng tôi, rồi chiếc ví của tôi bị móc mất, và tôi thoáng thấy một người giống như người Bồ Đào Nha chạy vọt mất. Trong ví có vài thứ giấy tờ lặt vặt và vài trăm đô-la.
— Đô-la Mỹ hay đô-la bản xứ?
— Đô-la bản xứ. Tôi cư ngụ tại đây đã khá lâu. Có lẽ ông Harlan Rhodes đã kể với ông về tôi.
Domingo lắc đầu, lấy cuốn sổ, ghi chép gì đó và hỏi tôi một số câu như nhân dạng tên móc túi, hình dáng chiếc ví…
Bỗng điện thoại trên bàn ông ta reo vang. Ông nhấc máy, nghe rồi cau mày, cuối cùng đáp:
— Được lắm, tôi sẽ xuống hiện trường ngay.
Bỏ điện thoại xuống, ông quay qua tôi:
— Ông Eldridge, ông vừa nhắc tới ông Harlan Rhodes, chủ nhà máy đường, thì đây, có tin về ông ấy. Ông gặp ổng lần cuối hồi nào?
— Xế bữa qua… Không có gì nghiêm trọng chớ, tôi mong vậy?
— Tôi e rằng có đấy. Nếu ông muốn đi cùng tôi, ông sẽ thấy nghiêm trọng cỡ nào.
* * *
Harlan Rhodes, chủ nhà máy đường kiêm chủ tịch Hiệp hội Xuất khẩu đường của Trinidad, cư ngụ tại một ngôi biệt thự xinh xắn ngay trong khu Sainte Claire. Không đầy 15 phút sau chúng tôi đã có mặt tại đây. Ra đón chúng tôi tận cổng là Mark Rhodes, trạc ngoài 50 tuổi, anh của chủ nhà. Mark dẫn chúng tôi vào ngay thư viện.
Tại góc thư viện, trên tấm thảm nâu, có một bàn giấy. Nằm gục trên bàn là một người đàn ông vai rộng, tóc hoe, vết máu loang thấy rõ từ vết thương ở thái dương bên trái. Tôi kêu lên:
— Chúa ơi, không thể được! Rhodes đây mà! Sao kỳ vậy?
Một người đàn ông nãy giờ tôi không để ý, lên tiếng:
— Tôi là Henry Leclerc, thư ký của ông Rhodes. Chính tôi đã gọi điện thoại báo cảnh sát. Chưa ai đụng tới thứ gì tại đây cả.
Domingo gật gù, tiến lại gần bàn giấy, cẩn thận xem xét tử thi. Ông nhìn rất lâu mọi thứ trên bàn, rồi kéo ghế, ngồi xuống, quay sang Henry:
— Hãy kể tôi nghe mọi chuyện.
Henry chẳng nắm được mấy. Harlan Rhodes từ câu lạc bộ trở về nhà trước 2 giờ, nói ông ta muốn làm xong việc trước khi tới nhà máy đường. Henry giải thích:
— Ổng thường làm việc ở nhà. Ổng nói tôi viết hai lá thơ và lui ra ngoài vì ổng mắc hẹn vài người khách tới bàn công chuyện. Và khi tôi trở lại phòng cách nay nửa tiếng thì thấy ổng đã chết.
— Ông có biết gì về vụ hẹn khách ấy không?
— Tôi chỉ biết một người là cô Lilian Atlee, tới đây vào quãng bốn giờ.
Domingo quay sang Mark:
— Em ông có kẻ thù nào không?
— Tôi nghĩ có nhiều đấy, nhưng tôi không biết một kẻ thù đặc biệt nào. Anh em tôi không hợp nhau mấy nên ít tâm tình riêng tư, gần như chỉ gặp nhau trong bữa ăn tối.
Cuối phòng còn có chiếc két sắt. Domingo nhìn chiếc két một lát, lại gần tử thi, tìm trong túi nạn nhân, lấy ra chùm chìa khoá. Ông lựa chìa, tra vào ổ khoá két sắt, mở cửa. Duy nhất một xấp hồ sơ xếp đặt gọn gàng trong két.
Henry kêu lên:
— Ông Rhodes luôn có tiền mặt trong két, khoảng 5.000 đô.
Domingo cau mày:
— Đó có thể là một động cơ gây án.
* * *
Domingo mất đúng 20 phút để khám xét căn phòng từ đầu này qua đầu kia. Ông coi kỹ chiếc quạt máy vẫn tiếp tục quay trên bàn làm việc. Ông đưa mắt nhìn những kệ chất đầy sách, rút ra vài quyển xem thử, rồi đặt lại đúng chỗ cũ. Ông cầm chiếc gậy dựa ở góc phòng, chiếc gậy làm bằng gốc tre già một đầu phình ra trông giống như một thứ vũ khí của dân địa phương. Ông cẩn thận dùng khăn tay cầm gậy, và ngắm nghía rất lâu… Bỗng ông cúi xuống sàn, lượm lên một điếu xì-gà cháy gần hết, hỏi tôi:
— Ông có hút xì-gà không, ông Eldridge?
Tôi trả lời đôi khi. Ông tiếp:
— Có phải điếu đang hút dở cũng là loại xì-gà này không?
Đó là một điếu xì-gà Havane hình tam giác, màu rất sậm. Domingo cầm trên bàn giấy nguyên hộp xì-gà, nhưng thiếu mất một điếu, đưa tôi coi. Tôi đưa tay trái đón lấy hộp thuốc, đáp:
— Phải, xì-gà “Royal Legation”, rất mắc.
* * *
Trong 10 ngày tiếp theo, tôi không nghe nói gì đến Domingo nữa. Nhưng qua ngày thứ 11, tôi nhận được tin nhắn qua điện thoại tới gặp ông gấp tại văn phòng cảnh sát.
Tại đây, ông cho tôi nhận diện một tên chuyên móc túi gốc người Bồ Đào Nha mới bắt được, xem thử có phải tên đã lấy cắp chiếc ví của tôi hay không. Khi tôi lắc đầu, ông thong thả:
— Tôi cũng không tin, nhưng tôi chỉ muốn kiểm tra lại thôi. Nhân đây, tôi muốn trở lại vụ ám sát Rhodes. Chúng tôi đã giảm từ sáu nghi can xuống còn bốn: viên thơ ký Henry Leclerc, anh trai nạn nhân là Mark, cô Lilian Atlee và một người nữa. Nhưng qua nghiên cứu kỹ điếu xì-gà, tôi lần lượt loại trừ thêm ba người nữa.
Tôi không nén khỏi hồi hộp:
— Điếu xì-gà “Royal Legation”?
— Phải. Bởi vì chính kẻ hút điếu thuốc này là thủ phạm gây án. Người ta đã xác định dấu vết trên điếu thuốc và trên cây gậy là của cùng một người.
— Vậy chỉ việc phân tích dấu vân tay trên đó.
— Không có vân tay. Thủ phạm mang găng tay. Y rất thông minh.
Domingo dừng lại một lát trước khi nói tiếp một hơi:
— Vào lúc sáu giờ, khi ông Harlan Rhodes sắp rời thư viện để đi ăn tối, tên sát nhân bước vào theo ngả cổng vườn. Rhodes tiếp y thân mật, mời y ngồi xuống ghế cạnh bàn giấy, và mời y hút xì-gà – điếu thuốc hiệu “Royal Legation”. Cuộc nói chuyện liên quan đến những hoạt động của Nhà máy đường. Đề nghị do khách đưa ra bị từ chối. Vậy là khách đứng dậy, vớ chiếc gậy trong phòng, đập một cú thật mạnh vào thái dương Rhodes. Xong, y lấy tiền trong két, nhưng chỉ nhằm xua tan mọi nghi ngờ.
Vậy mà Mark Rhodes, anh trai nạn nhân, lại không biết hút xìgà. Henry Leclerc nghiện xì-gà nhưng ông ta hút loại thuốc khác và Rhodes khó trân trọng tay thơ ký của mình đến nỗi khui hộp thuốc mới chỉ để mời một điếu, lại là loại thuốc quí. Cô Lilian Atlee lại càng không biết hút bất cứ thứ thuốc nào. Nhưng kẻ ngồi trong thư viện của Rhodes trong buổi xế hôm ấy đã hút điếu “Royal Legation” lại là tay nghiện thuốc lá và chỉ hút xì-gà kiểu tài tử.
— Sao ông biết?
— Người chuyên hút xì-gà cắt đầu điếu thuốc bằng răng hoặc bằng con dao nhỏ, xong mới cắn chặt điếu thuốc. Răng ông ta sẽ ngập sâu vào điếu thuốc khiến ông dễ dàng giữ điếu thuốc nơi miệng, và để mặc tàn tích tụ nơi đầu điếu thuốc. Ngược lại, người hút thuốc lá giữ điếu xì-gà bằng môi thay vì bằng răng. Ông ta lắc cho tàn thuốc rớt xuống. Và do đó tôi biết chắc người hút điếu “Royal Legation” buổi xế hôm ấy trong thư viện chỉ là tay hút xì-gà tài tử. Thêm nữa, theo dấu vết trên mẩu xì-gà còn sót lại, có thể suy ra…
— Tôi không hiểu…
Domingo rút một điếu xì-gà trong túi đưa cho tôi coi trong khi ông ta tiếp:
— Ông quên điếu xì-gà Havane hình tam giác. Chiều hôm xảy ra án mạng, chắc ông còn nhớ, có chiếc quạt máy trên bàn giấy. Leclerc đã xác nhận quạt quay suốt buổi, hướng vào giữa căn phòng. Điếu xì-gà nằm dưới sàn, gần ghế và kế bên bàn giấy. Điếu thuốc sẽ cháy không đều do gió quạt thổi mãi từ một phía. Ông hãy nhớ không ai ngậm điếu thuốc mãi trong miệng và hít vào liên tục, nhất là với kẻ hút tài tử. Thỉnh thoảng người ta lại rút thuốc ra cầm tay, khi ấy chiều gió do quạt thổi sẽ khiến điếu thuốc cháy lẹm và căn cứ vào phía bị cháy lẹm, tôi kết luận thủ phạm thuận tay trái!
— Leclerc có thuận tay trái không?
— Không – Domingo gõ gõ những ngón tay lên mặt bàn, nhìn tôi mỉm cười, nét mặt bỗng trở nên nghiêm nghị – Nhưng ông, ông thuận tay trái.
Tôi giật nẩy người:
— Ông kết tội tôi? Tôi sẽ…
— Vô ích, Eldridge. Điếu xì-gà đã nói lên nhiều điều. Tôi tìm được cả động cơ gây án của ông: Ông có 43% cổ phần trong nhà máy đường của Rhodes. Từ lâu ông đã muốn mua thêm 8% cổ phần nữa để chiếm đa số, nhưng Rhodes từ chối. Nếu Rhodes chết, tài sản của ông ta chuyển sang Mark, mà Mark chẳng rành gì chuyện mua bán. Ông rất thông minh, nên ngay sau khi gây án, làm bộ bị mất ví và tới gặp tôi để tạo lý do ngoại phạm.
Phóng tác từ “Un cigare qui en dit long…” của Carl Jacobi