Hồ sơ Fanshawe
Từ sau khi Herbert qua đời, cách nay đã 12 năm, tôi trở thành người lớn tuổi nhất và lâu năm nhất lo về bảo quản các hồ sơ thừa kế của công ty luật . Nếu không bảo quản cẩn thận, chúng tôi có thể mất hết khách hàng.
Sáng hôm ấy, Bob, một luật sư trẻ rất năng nổ mới vô làm việc trong công ty, bước vào phòng tôi, tay cầm xấp hồ sơ, lên tiếng:
— Tôi vừa coi lại toàn bộ hồ sơ của goá phụ Oliphant.
Tôi hơi giật mình:
— Bà ấy qua đời đã 13 năm rồi kia mà!
— Thưa ông, thật ra tôi không mấy chú ý đến bà ấy – Bob đặt xấp hồ sơ đã sờn cả bốn góc, bìa bạc màu vì để quá lâu trong tủ ở tầng hầm lên bàn – Tôi… tôi muốn nói đến tài sản của ông Charlie Fanshawe… Chắc ông còn nhớ, ông ta bị tai nạn tại Bắc Phi, nhưng một phần tài sản của ông ấy chỉ mới được giải quyết hồi năm ngoái, và tôi muốn coi qua xem ông ấy được thừa kế những gì từ người bác.
Tôi nhắc:
— Từ ông chú.
— Vâng, từ ông chú già Robert Fanshawe. Chiều qua, tôi đã mang về nhà tôi một bản sao di chúc của ông ta. Và tôi nhận thấy bản di chúc này rõ ràng là một lá thư mời người ta đến giết ông!
Tôi mời Bob ngồi xuống, kêu nước uống, từ tốn:
— Tôi biết Robert Fanshawe là một con người hết sức kỳ dị. Vợ ông ta cũng vậy. Họ là những người vận động ăn chay trường một cách cuồng tín, chỉ sống nhờ cà-rốt và nước lạnh.
— Vâng. Nhưng tôi tin rằng ông chồng có ý kiến khác hẳn.
— Và ông ta đã chơi khăm bà vợ với bản di chúc ấy, phải không nào?
— Phải, đó là tập hồ sơ này, thưa ông. Tôi tin chắc chính ông ấy đã soạn thảo. Coi nè, tôi đã sao chụp lại đoạn quan trọng nhất: Những người muốn hưởng thừa kế phải tích tụ cả vốn lẫn lãi trong 21 năm. Hết thời hạn này, toàn bộ tài sản và tiền bạc sẽ được cấp cho Hội ăn chay (mà vợ ông ta là một thành viên) – với điều kiện khi ấy vợ ông còn sống và vẫn chịu khó ăn cà-rốt, uống nước lạnh. Trong trường hợp, hoặc bà vợ, hoặc Hội ăn chay không còn tồn tại sau 21 năm, tất cả của cải sẽ thuộc về cháu của ông ta, Charlie Fanshawe.
— Tôi nhớ ông ta đã giải thích cho tôi nghe khoản này. Anh không thể nhận xét đúng nếu không hiểu con người của Robert Fanshawe. Ông ta là mẫu người cổ lỗ sĩ từ thời Nữ hoàng Victoria. Ông ta bảo tôi: “Cứ để bà ấy kiếm tiền nuôi cái hội quỉ quái của bả! Nhưng nếu sau 21 năm mà cả bả lẫn hội còn sống sót thì họ có lý và đáng hưởng đồng tiền bát gạo. Bằng không, tài sản sẽ là của Charlie. Cháu nó tuy mới hai tuổi, nhưng tôi đã thấy trước nó sẽ xơi thịt bò bít-tết và nốc bia như điên!”
Bob có vẻ hơi bất ngờ trước lời giải thích của tôi:
— Thưa ông, có điều dường như người làm di chúc đã đặt giả thiết bà Fanshawe qua đời trước thời hạn 21 năm. Lúc chồng chết bà đã 65 tuổi. Bởi vậy người ta coi cậu bé Charlie là người thừa kế đương nhiên, và đã chi phần lớn tiền bạc để nuôi cậu bé ăn học; thậm chí thỉnh thoảng còn ứng trước nhiều khoản tiền lớn cho nhu cầu cá nhân của cậu.
— Charlie là một thanh niên hết sức quyến rũ. Ông chú của cậu đã đánh giá đúng về cháu mình. Nếu tôi nhớ không lầm thì Herbert – đồng sự của tôi – và mẹ Charlie là những người được giao trách nhiệm thực hiện di chúc.
— Đúng vậy. Mẹ Charlie chết sau đó 5 năm, và chỉ còn một mình ông Herbert. Mười bốn năm nữa trôi qua, hẳn ông Herbert nắm rõ tình hình: Chỉ cần bà già Fanshawe sống thêm hai năm nữa thôi, là Hội ăn chay hoặc luật sư của Hội sẽ đòi tiền. Không những chỉ tiền vốn – đã ứng trước cho Charlie – mà còn cộng thêm tiền lời. Tôi đã thử tính sơ bộ: con số lên tới ước chừng 500.000 bảng Anh, tức gần một triệu đô-la Mỹ.
— Nhiều vậy sao? Thực ra, có lẽ Herbert hẳn đã nhận ra tình thế khó xử này, vì vậy hình như ông đã chỉ định thêm một người thực hiện di chúc nữa, để giúp đỡ ổng.
— Đúng vậy, thưa ông. Một người tên A. Smith, và theo tôi, đây là một gã chẳng ra trò trống gì.
— Một gã không ra gì sao?
— Có thể từ đó hơi nặng, nhưng tôi thấy ông ta rất có ảnh hưởng đối với Herbert. Ông Smith là một nhân vật bí mật, hồ sơ không thể hiện rõ ràng có người nào đã hân hạnh được gặp mặt ông ta. Tài liệu đến tay Smith phải qua thùng thư chờ ở bưu điện, và sau khi Smith ký tên, trả lại cũng theo con đường ấy.
— Hầu hết chúc thư của cư dân vùng quê đều trả lời rất chậm.
— Vâng. Và theo tôi, ông Smith là một tay cáo già, hiểu rất rõ sự việc. Hồi ấy, cứ ba tháng một lần, đều có báo cáo về tình hình sức khoẻ của bà Fanshawe. Những báo cáo này hoàn toàn không có lợi cho kẻ thực hiện di chúc: Ngoài bệnh hen suyễn nhẹ, bà già luôn khoẻ như vâm!
Tôi kêu lên:
— Chỉ uống nước lạnh và ăn cà-rốt! Rốt cuộc thực đơn này phát huy tác dụng tốt! Tuy nhiên, tôi nhớ ra rằng bà già chết đúng 15 ngày trước khi hết thời hạn 21 năm mà. Vì vậy tiền mới chuyển sang Charlie.
— Vâng, thưa ông.
— Nếu tôi không lầm, tiếp đó Charlie cũng qua đời, trong một tai nạn xe cộ. Vậy thì chuyển trước cho anh ta một phần tài sản thừa kế cũng xứng đáng thôi.
Bob tỏ ra lúng túng:
— Thưa ông, ý tôi không nói Charlie… Không, tôi muốn nói đến những người thực hiện di chúc kìa.
— Herbert đã chết rồi.
— Ông A. Smith mới là kẻ đáng chú ý. Ông có biết họ đến thăm bà Fanshawe vào buổi xế, ở lại khoảng nửa giờ, và chiều hôm ấy, người giúp việc phát hiện bà ấy chết hay không?
— Truỵ tim mạch.
— Phải… Tuy nhiên ở tuổi 86 thật khó phân biệt giữa cái chết do truỵ tim mạch với chẹn một cái gối vào mặt chẳng hạn.
— Anh bạn trẻ hãy giữ mồm giữ miệng. Sao anh biết họ đến thăm bà Fanshawe vào buổi xế? Tôi chưa hề đọc tài liệu nào viết về vụ này.
- Tôi tìm thấy câu này trong sổ chi tiêu của ông Herbert. Vào đúng ngày hôm ấy, ông ta ghi: “Cước phí di chuyển đến Dorking và trở về – tôi và đồng sự.”
— Vậy sao? Nhưng đó đâu phải chứng cứ cụ thể đủ để kết luận?
— Ngoài ra, khi tìm trong số giấy tờ cá nhân của ông Herbert, tôi còn tìm thấy vật này – Bob đưa cho tôi một phong bì dán kín, trên có hàng chữ đánh máy: “Chỉ được mở ra sau khi tôi và ông A. Smith đều đã chết”, nói tiếp – Thưa ông, tôi nghĩ rất có thể đây là lời thú tội của ông Herbert…
— Xin lỗi. Tôi thấy anh bạn trẻ đi hơi quá xa, có lẽ do đọc nhiều chuyện vụ án. Chúng ta không được quyền mở bì thư này trước khi có chứng cứ xác thực về việc ông Smith đã qua đời – con người bí mật theo cách anh nói. Từ khi tôi về làm việc ở đây, đúng là tôi chưa bao giờ gặp ông ta, dù đôi khi có nghe nhắc đến ông Smith.
— Thưa ông, như vậy…
Trước vẻ mặt lúng túng của Bob, tôi đưa lại bì thư cho anh ta:
— Đừng nên tốn nhiều thời gian với tập hồ sơ Fanshawe một cách vô ích. Hãy để lại bì thư này vào lại đúng chỗ của nó trước kia, trong số giấy tờ cá nhân của ông Herbert.
Bob cầm bì thư, cúi chào tôi, bước ra khỏi phòng, cẩn thận khép cánh cửa. Tôi thở phào nhẹ nhõm. Dĩ nhiên, tôi không tiết lộ cho anh ta biết rằng trong bì thư chỉ là một tờ giấy trắng, vì đã từ lâu, ngay sau khi Herbert chết, tôi lập tức đánh tráo tờ giấy trắng thay cho lời thú tội của Herbert.
Lý do rất đơn giản: Con người bí mật, ông A. Smith chính là tôi!
Phóng tác từ “Le Dossier Fanshawe” của Michael Gilbert