GHI CHÚ CỦA TÁC GIẢ -

Bạn có kinh ngạc khi biết rằng các chủ đồn điền đã đưa người Trung Hoa tới miền Nam để thay thế thị trường nô lệ trong suốt thời kỳ Tái thiết không? Tôi thì có đấy. Các chủ đồn điền đã hình dung một hệ thống nhân công bị ép buộc tân tiến, nơi mà người Trung Quốc được tán dương là “giống nòi tinh tế, sáng suốt và thông minh” (New Orleans Times, 03/06/1870) Có điều, họ lại thất vọng khi người Trung Quốc hành xử không khác với những nô lệ da đen trước đó. Những nhân công mới này không sẵn sàng chịu đựng các điều kiện tệ hại và bỏ đi tới nhiều thành phố khác, đôi khi còn cùng nhau biến mất khỏi miền Nam.

Sau khi Đạo luật Xua đuổi người Trung Quốc được thông qua vào năm 1882 - một đạo luật liên bang cấm nhân công Trung Quốc nhập cư cho đến tận năm 1943 - những người Trung Quốc đã sống ở Hoa Kỳ không thể đưa gia đình từ cố hương đến nữa. Bị cô lập và sống bên lề một xã hội chỉ nhìn thấy trắng và đen, họ cuối cùng cũng tìm được kế sinh nhai ngoài những đồn điền.

Tôi hình dung “các chú các bác” trong cuốn sách này cũng đến theo cách ấy sau cuộc Nội chiến, để rồi lang bạt tạm trú qua nhiều thành phố lớn ở miền Nam tìm kiếm công việc. Nhiều người trong số họ đã hòa vào với cư dân địa phương, nhưng những tiểu sử phong phú này không được Cục Thống kê Dân số Hoa Kỳ ghi chép. Vì thế, không quá khó để tôi có thể tưởng tượng ra chuyện một người lao động Trung Quốc như Shang tìm được tình yêu trong vòng tay của một người thuộc tầng lớp cao hơn anh. Đôi khi, như Quý cô Ngọt ngào nói, tình yêu ập đến với bạn, hoàn toàn bất ngờ.

Một trong những điều tôi yêu thích khi viết cuốn tiểu thuyết có yếu tố lịch sử này là quá trình nghiên cứu ảnh hưởng tới quá trình sáng tác nhiều như thế nào. The Downstairs Girl diễn ra ở Mỹ trong thời kỳ được mệnh danh là “Kỷ nguyên Mạ vàng”, do Mark Twain đặt ra để miêu tả một kỷ nguyên của lợi nhuận cao và hội hè đình đám nhiều đến mức gây ấn tượng sai lầm về các vấn đề xã hội nghiêm trọng. Tôi càng khám phá những vấn đề xã hội này nhiều bao nhiêu, nhân vật Noemi hiện lên càng rõ ràng bấy nhiêu. Năm 1890 đánh dấu sự ra đời của luật Jim Crow, như luật lệ phân biệt đối xử trên xe điện. (Có điều, hãy lưu ý rằng luật phân biệt đối xử trên xe điện ở Atlanta thực ra được thông qua vào năm 1891, một năm sau các sự kiện trong truyện này.) Trước đó, nhờ quân đội liên bang bảo vệ các quyền tự do dân sự mới của họ, trong đó có cuộc giải phóng đàn ông da đen, người Mỹ gốc Phi đã trải qua phong trào đòi tự do tương xứng vào cuối những năm 1860 và đầu những năm 1870, với một số nam giới người Mỹ gốc Phi đã thắng cử vào chính quyền bang và Quốc hội. Nhưng đến cuối những năm 1870, khi người da trắng miền Nam chuyển sang bạo lực để phản đối nền dân chủ đa chủng tộc mới này, sự ủng hộ Tái thiết của công chúng bắt đầu tàn lụi. Những nhóm chủ trương ưu thế cho người da trắng, như Ku Klux Klan, bắt đầu giành được vị thế vững chắc. Trong động thái cuối cùng xua tan Tái thiết, ứng viên đảng Cộng hòa tranh cử Tổng thống, Rutherford B. Hayes, đã đồng ý đưa miền Nam trở lại “tự trị” để đổi lấy đảng Dân chủ thừa nhận cuộc bầu cử gây tranh cãi của ông bằng một thỏa thuận có tên Thỏa hiệp 1876. Sau đó, quyền công dân dành cho người Mỹ gốc Phi dần dần bị tước đoạt, mãi cho đến phong trào đòi quyền công dân những năm 1960.

Phụ nữ da đen đã phải chịu đau khổ vô cùng sau thất bại của Tái thiết, nạn nhân của cả nạn phân biệt chủng tộc và phân biệt giới tính. Các nhà lãnh đạo ủng hộ bầu cử, từng hướng tới ý tưởng bỏ phiếu phổ thông, nay quay lưng lại với những người chị em da đen để mưu cầu sự hỗ trợ từ những người da trắng tán thành mở rộng quyền bầu cử tại miền Nam - những kẻ với ham muốn khôi phục ưu thế tối cao của người da trắng đã che khuất chính mong muốn giải phóng phụ nữ của họ. Thái độ phân biệt chủng tộc công khai của phụ nữ da trắng miền Nam từng được dùng để biện hộ cho các chính sách phân biệt đối xử của nhiều tổ chức ủng hộ bầu cử quốc gia; và phụ nữ da đen được trông đợi phải thấu hiểu rằng tất cả là vì lợi ích vĩ đại hơn. Tuy nhiên, phụ nữ người Mỹ gốc Phi đã đóng một vai trò tích cực trong phong trào đòi quyền bầu cử, từ đó dẫn tới Sự ban hành Tu chính án thứ 19 vào năm 1920, dẫu rằng bản thân họ không được giải phóng hoàn toàn cho tới Đạo luật Quyền Công dân năm 1965 được thông qua.