Cô Gái Dưới Tầng Hầm

Luôn tử tế chẳng khác nào cứ để cửa nhà mở toang hoác. Vì suy cho cùng, ai đó sẽ lẻn vào rồi chôm ngay chiếc mũ tốt nhất của bạn. Mà tôi ấy à, tôi có mỗi một chiếc, nhưng lại trông xấu hơn cả con quạ đen dị dạng, nên thực tình thì, người nào cuỗm lấy nó cũng chỉ tự biến mình thành trò hề thôi. Có điều, vẫn phải đặt ra giới hạn. Đặc biệt là giới hạn về giá trị con người.

Hôm nay, tôi yêu cầu tăng lương.

“Em khiến cả vỉa hè cũng phải run rẩy vì cứ nhìn nó chằm chằm như thế đấy.” Robby Withers cười toe với tôi. Kể từ khi một nha sĩ tự do nhổ cho Robby cái răng hàm sâu ruỗng và cảnh báo rằng nếu không chịu đánh răng thường xuyên, anh sẽ còn thiệt hại nhiều hơn, anh chàng bắt đầu chải răng hai lần một ngày và khuyến khích tôi làm theo.

“Vỉa hè bị coi thường, bất chấp mọi đóng góp nó làm để con đường trơn tru hơn,” tôi đáp lại đôi mắt cười của anh, cặp mắt ánh sắc nâu tựa màu lông đại bàng, hệt như nước da của anh. “Chúng ta nên biết ơn hơn.”

Robby trang trọng ra hiệu với mặt đất. “Vỉa hè ơi, chúng ta biết ơn nhiều lắm, bất kể bao nhiêu bước chân chúng ta đã giẫm đạp lên thân mi.” Anh kéo tôi tránh khỏi bãi phân. Mẹ Robby là người nuôi nấng tôi hồi bé, cầu Chúa ban phước cho linh hồn bà. Và cũng chính bà đã tiết lộ với Già Gin về tầng hầm bí mật ở xưởng in.

Phố Whitehall, “xương sống” của Atlanta, dâng cao quá ngọn cây với những tòa nhà bằng đá đường bệ và bằng gạch trang nghiêm - thỉnh thoảng điểm vài ngôi nhà mang phong cách Victoria từ chối rời bỏ chỗ đứng của mình. Hoạt động thương mại ở đây rất sầm uất, và tựa như bao cánh rừng thông lá dài, từng bị quân của Sherman đốt rụi một phần tư thế kỷ trước chỉ khiến thành phố hồi sinh mạnh mẽ hơn.

“Hôm nay trông anh khang khác.” Tôi ra vẻ đánh giá anh từ chỏm mũ xuống chiếc quần dài màu nâu nhạt. “Anh quên gì không đấy?” Thật hiếm khi thấy anh không xỏ đôi dép đế mỏng và đem theo xe đẩy hàng anh thường dùng khi làm nhân viên giao nhận cho bách hóa Buxbaum.

“Họ mới sa thải một nhân viên bán hàng. Ông Buxbaum tạm để anh thế chỗ cho đến khi họ tìm được người mới.” Anh vuốt thẳng vạt áo vest kẻ sọc nhỏ, mặc dù nó đã phẳng phiu lắm rồi.

“Thật vậy sao!” Ông Buxbaum rất nổi tiếng trong đám dân da trắng và da màu, nhưng tuyển một người bán hàng da đen thì chưa từng có.

“Nếu anh làm tốt, biết đâu ông ta sẽ để anh làm chính thức.” Anh cười mỉm.

“Nếu không cố gắng đến cùng, anh sẽ chẳng bao giờ khá hơn được. Anh rất thích hợp với vị trí ấy. Em còn đang định yêu cầu quý bà Anh Quốc tăng lương đây.”

Anh khẽ huýt sáo. “Nếu quý bà Anh Quốc còn chút lương tri, bà ta sẽ tăng lương cho em. Nhưng dĩ nhiên, lẽ thường lại không thường xảy ra trong vấn đề này.”

Tôi gật đầu, dòng máu chính nghĩa sục sôi trong huyết quản. Đã hai năm nay, tôi làm phụ tá cho một thợ làm mũ với mức lương 50 xu một ngày. Thật bèo bọt. Giờ là năm 1890 rồi đấy. Già Gin sụt cân nhiều quá, nên tôi cần mua thuốc cho ông, không phải loại vê viên hay bột cầy dẻ ngựa, mà là thứ thuốc chính thống. Mà chính thống thì tốn kém.

Một chiếc xe điện mới coóng trờ tới, mang theo cả rừng khán giả người miền Nam với vô vàn bối rối trước sự xuất hiện của tôi. Một khuôn mặt phương Đông trong bộ trang phục phương Tây luôn khiến bánh xe trò chơi xoay vòng giữa nỗi hiếu kỳ và chê bai. Thường thì, kim chỉ dấu luôn dừng ở chê bai. Tôi nên tính phí họ vì phúc phận được chằm chằm nhìn tôi. Dĩ nhiên, tôi phải chia phần phí với Robby nữa, chiều cao sáu foot của anh cũng gây chú ý lắm, ngay cả khi anh chỉ dán mắt vào lề đường.

“Anh đến nơi rồi.” Anh vuốt mũ phẳng đến mức có thể chơi cờ trên đó. “Chúc may mắn, Jo.”

“Cảm ơn, nhưng giữ lấy chút ít cho anh đi.”

Anh nháy mắt, rồi lẻn vào hẻm nhỏ để vào hiệu Buxbaum qua cửa sau. Già Gin kể rằng, tình hình đã thay đổi theo chiều hướng xấu hơn kể từ khi tôi chào đời. Sau khi Tổng thống Hayes đáng kính trở về miền Nam để “tự trị”, Dems đã ra lệnh cho người da màu phải đi lối hẻm sau tòa nhà, hành động này gần như đã quyết định tất cả.

Làm phồng tay chiếc váy màu nâu đỏ đã mất hết độ bồng và trông như đôi lá phổi xẹp lép, tôi lê bước thêm một phố nữa để tới tiệm Mũ Nón Anh Quốc. Tiệm nằm giữa hiệu sản xuất nến và cửa hàng hạt giống; cho nên, tùy vào hướng gió thổi, tiệm sẽ có hương thơm như nhà thờ Công giáo hay mùi cỏ linh lăng. Nhưng mà, sáng nay, không khí quá khô và lạnh đến mức chẳng giữ nổi mùi hương. Kính cửa sổ trong veo như đôi mắt của Chúa - tối qua, tôi đã bày biện rất nhiều mũ màu hoa cà lên đó. Màu hoa cà đang là mốt.

Thay vì đi qua cửa trước, tôi cũng phải vòng vào từ cửa sau. So với hồi người lao động được đưa tới để thay thế vai trò của nô lệ trong các đồn điền sau chiến tranh, bây giờ, xã hội ít quan tâm tới chuyện người Trung Quốc thường dùng cửa nào hơn. Có lẽ, cảm nhận của dân da trắng về chúng tôi cũng như về loài bọ rùa may mắn của họ: Một ít thì tốt, nhưng nhiều thì phát ốm.

Tôi ôm ba chiếc hộp bị bỏ lại ở cửa sau rồi bước vào. Cảnh tượng Lizzie đang thử chiếc mũ “thiết thực” gần hoàn thiện mà tôi dày công thiết kế khiến tôi phải dừng bước. Cô ấy làm gì ở đây sớm thế này? Cô ấy hầu như chỉ tới vào lúc chín giờ, khi tiệm mở cửa, thậm chí tám rưỡi cũng không.

“Chào buổi sáng.” Tôi đặt hộp giấy lên bàn làm việc đang trĩu nặng vì hàng chồng nỉ. Những biểu ngữ cho cuộc đua ngựa từ thiện gần như không còn chỗ trống vì đơn đặt hàng đã đầy. Ngành thời trang vốn được nghỉ ngơi trong Mùa Chay*, nhưng Chúa chắc chắn sẽ tạo ra ngoại lệ cho dịp này. Bà chủ tiệm có thể sẽ bảo tôi ở lại muộn hơn hoặc làm việc xuyên trưa, để bà ta lánh đi nhấp chút rượu mùi cô ca. Chà, nếu không tăng lương, tôi sẽ không đồng ý.

Mùa Chay là một dịp lễ tôn giáo trang trọng của nhiều hệ phái Kitô giáo. Trong thời gian này, các tín hữu cầu nguyện, thực hành bác ái từ thiện, chuộc tội và từ bỏ chính mình.

“Quý bà Anh Quốc muốn nói chuyện với cô,” Lizzie nói, nghe rõ cả tiếng thở. Cô vuốt xuống cái đuôi gà trống mà tôi thắt nút rất chặt vào chiếc mũ thiết thực kia. Những lọn tóc xoăn hung đỏ thấp thoáng dưới vành mũ tròn.

Tôi cởi áo khoác dài chấm gót và bỏ chiếc mũ đen, một món đồ lạc quẻ mà quý bà Anh Quốc để tôi mua với giá hời, cơ may có được nhờ bàn tay vụng về của Lizzie. Sau đó, tôi đeo vào chiếc tạp dề viền đăng ten.

Tấm màn nhung ngăn cách cửa hàng với buồng làm việc bị kéo mạnh sang bên, và quý bà Anh Quốc hối hả bước vào. “Cô đây rồi,” bà ta nói bằng giọng kiểu cách, ngạo mạn.

Tôi phủi phủi chiếc mũ vải nhân công màu xám xịt. “Chào buổi sáng, thưa bà. Tôi nảy ra ý này. Thay vì đội mũ nấm độc thế này, chúng ta đội các mẫu mới nhất thì sao? Thử nhìn chiếc mũ thiết thực tôi làm trông vui mắt thế nào trên đầu Lizzie…”

Quý bà Anh Quốc cau mày. “Đội mũ nấm vào, cả hai cô.”

“Vâng, thưa bà,” Lizzie và tôi đồng thanh. Tôi đội vội mũ nấm lên đầu. Tôi nên đề đạt ngay trước khi bà ta yêu cầu tôi về trễ, như thế thỉnh cầu của tôi có vẻ sẽ không giống phản ứng kích động. Tôi xoa lòng bàn tay vào váy. “Thưa quý bà Anh Quốc…”

“Jo, tôi không cần cô làm việc ở đây nữa.”

“Tôi…” Tôi ngậm chặt miệng khi từng lời của bà ta giáng xuống. Không cần nữa… tôi… bị đuổi?

“Tôi chỉ cần một nhân viên nữ, nên Lizzie là đủ.”

Lizzie hít vào một hơi khô khốc. Cặp mắt vốn đờ đẫn của cô trợn to đến mức chộp được cả côn trùng.

“Lizzie, mở mấy cái hộp đó ra. Tôi hy vọng trong ấy có khuôn mũ mới.” Quý bà Anh Quốc phe phẩy ngón tay.

“Vâng, thưa bà.” Ngăn kéo kêu lạch cạch khi Lizzie lục tìm con dao.

“N… nhưng…” Tôi xoay lưng về phía Lizzie và hạ giọng thì thầm. “Thưa bà, tôi đã hướng dẫn cô ấy. Tôi có thể bọc nỉ khuôn mũ nhanh gấp đôi cô ấy, tôi không bao giờ đi muộn, bà còn khen tôi có mắt phối màu.” Tôi không thể mất công việc này. Phải mất gần hai năm tôi mới kiếm được công việc ổn định kể từ lần bị đuổi việc gần nhất; vả lại, đồng lương giữ ngựa còm cõi của Già Gin không đủ nuôi sống hai chúng tôi. Chúng tôi sẽ trở lại cảnh ăn bữa nay lo bữa mai, lúc nào cũng ngấp nghé bên bờ vực thẳm. Bong bóng kích động trồi lên trong ngực tôi, nhưng tôi chậm chạp thở nó ra.

Chí ít chúng tôi còn có nhà. Căn nhà khô ráo, ấm áp và không mất tiền thuê, một trong những đặc ân khi sống chui lủi trong hầm nhà người khác. Chỉ cần có nhà, bạn vẫn còn chỗ để trù tính và mơ ước.

Bà ta thở dài, một việc bà làm rất thường xuyên. Bộ ngực vĩ đại của bà ta cũng có cá tính riêng, lúc thì ưỡn ra, lúc lại giậm giật bồn chồn, như khi vợ của ngài thị trưởng ghé qua. Cơn giận phập phồng hôm nay đang thử thách khung sắt áo nịt ngực của bà ta. Đôi mắt ướt của bà nheo lại nhìn tôi đang đứng cao hơn hẳn. “Cô làm cho một số quý bà khó chịu.”

Từng âm tiết vả thẳng vào mặt tôi, khó-chịu, và nỗi nhục nhã như sắt nung dội từ đầu xuống chân tôi. Nhưng tôi làm tốt nhiệm vụ của mình. Vợ viên luật sư còn khen nơ lụa tôi thắt trên mũ trùm đầu của bà ấy là “tuyệt đẹp”. Vậy thì, tôi có gì gây khó chịu chứ? Tôi thường xuyên tắm rửa bằng xà phòng, ngay cả những phần cơ thể không lộ ra ngoài. Tôi luôn bện chặt mớ tóc đen và đều đặn đánh răng bằng rễ cam thảo, nhờ công Robby. Tôi không lề mề như Lizzie hay hống hách như quý bà Anh Quốc. Nói trắng ra, tôi là thành viên ít gây khó chịu nhất trong cả đội.

“Bởi vì tôi là…” Tay tôi lướt tới gò má sẫm màu và mượt mà như thảo nguyên châu Á.

“Tôi biết cô vô phương tránh thoát. Đó là số phận cô chuốc lấy rồi.” Bà hướng cặp mắt tròn thẳng vào mắt tôi, một đôi mắt cũng tròn như vậy, nhưng phần đuôi lại thuôn thuôn. “Mà đâu chỉ có thế. Cô còn… xấc láo.” Bà ta liếc nhìn mũ nhân công tôi đội, và tôi hối hận vì đã gọi nó là nấm độc. “Cô không biết lúc nào nên giữ ý kiến cho riêng mình.”

Bà ta ngửa đầu ra sau, khiến phần cổ căng ra. “Phụ nữ muốn được khen ngợi. Họ không thích nghe bảo họ trông phờ phạc, hàm vuông hay mặt tròn ủng.”

Tôi chắc chắn sẽ muốn biết một chiếc mũ khiến mặt mình tròn ủng không trước khi mua nó. Lizzie cũng thường cho ý kiến. Mới tuần trước, cô ấy còn bảo một phụ nữ đầu có bướu rằng bà này nên bỏ đội mũ luôn đi. Quý bà Anh Quốc chỉ cười nhẹ. Tôi định phản bác lại ý kiến của bà ta, nhưng như thế chỉ càng chứng tỏ bà ta nói đúng. “Tôi chỉ mong giúp họ tìm được thứ thích hợp nhất.” Tôi cố kìm nén cơn phẫn nộ, nhưng giọng tôi vẫn lẩy bẩy run.

“Chà, sự thực là, ở đây, cô không thích hợp nhất. Hôm nay là ngày cuối cùng cho cô. Đừng khiến tình hình căng thẳng hơn mức cần thiết nữa. Tôi đảm bảo cô sẽ không khó khăn gì khi xin làm hầu gái cho các quý bà, hoặc mấy việc tương tự.”

Hầu gái cho các quý bà? Tôi thở nặng nhọc. Đó sẽ là một bước thụt lùi, không phải thứ mà một người như tôi có thể chấp nhận.

“Không phải nhân viên học nghề cho thợ làm mũ, dĩ nhiên rồi,” bà ta đâm cây kim vào sâu hơn. “Tôi đã nói chuyện với bên nhà Sixteen rồi, họ sẽ không thuê cô đâu.”

Không chỉ là đối thủ cạnh tranh, các thợ mũ ở Sixteen, những người chăm chút mái đầu cho dân chúng Atlanta, còn rất khắt khe. Thứ gì đó nện xuống sàn nhà, tiếng xin lỗi của Lizzie vì làm rơi khuôn mũ nghe thật xa xôi. Tôi đã bị liệt vào danh sách đen. Người hầu thường bị tống vào danh sách đen khi đời phục vụ của họ chấm dứt, ngay cả khi họ chẳng làm gì nên tội, ngoài việc lao động cật lực hằng ngày, đi sớm, về khuya, dọn sạch mớ hổ lốn của người khác, cần cù đơm lại từng mũi khâu. Tôi không thở nổi. “N… nhưng tôi…”

“Tôi không thể mạo hiểm để cô tiết lộ bí quyết của tôi.”

Chuông cửa lanh lảnh kêu, quý bà Anh Quốc hối hả bước ra trước tiệm.

Lệ dâng đầy trong mắt, tôi liền đưa tay áo lau đi trước khi chúng chảy ra. Tôi đã từng nghĩ, quý bà Anh Quốc có lòng cho tôi cơ hội.

Bà chủ thò đầu vào phòng làm việc. “Jo, quý bà đây cho gọi cô.”

Tôi nuốt xuống cơn nghẹn trong cổ họng. “Tôi ư?” Chưa từng có ai gọi tôi cả. Và giờ còn khá sớm để có khách hàng.

“Từ chính xác là ‘cô gái Trung Quốc’, nên tôi mới phải tốn công thế này đây. Đừng có lề mề.”

Tôi lau khô mặt rồi theo bà ta ra ngoài. Một phụ nữ mặc trang phục màu xám với bộ khung váy vừa phải và áo cánh cao cổ màu trắng đang đứng bên kia quầy hàng bằng gỗ sồi. Bờ vai hẹp và thuôn với cần cổ cũng hẹp, cằm nhọn và xương gò má cao. Mái tóc bạc sớm của bà được búi chỉn chu.

Tôi há hốc miệng. Đó là bà Bell, hàng xóm tầng trên của tôi. Mặc dù chúng tôi giữ bí mật sự tồn tại của mình với chủ xưởng in và gia đình ông, nhưng tôi từng liếc trộm họ qua cửa sổ trong xưởng. Đôi mắt màu xám dạ của bà quét tới, tôi tưởng như nghe thấy tiếng bức tường ngầm trong nhà chúng tôi đổ sập. Bên ngoài, tiếng roi da quất vun vút. Tiếng con la kêu ầm ĩ, và những hy vọng cuối cùng của tôi ngỡ như tan sạch.