CHƯƠNG III - (6) Di tán thái giám-

Bề ngoài, Tử Cấm Thành là một nơi yên tĩnh, trái lại trật tự bên trong rất hỗn loạn. Từ khi tôi hiểu biết, thường nghe nói trong cung đã xảy ra trộm cắp, hoả hoạn cho đến các vụ hành hung, còn như cờ bạc, hút sách thì khỏi phải nói. Cho đến khi tôi kết hôn, trộm cắp đã phát triển đến mức: vừa cử hành hôn lễ xong toàn bộ trân châu bảo ngọc trang sức trên mũ phượng quan của hoàng hậu đã bị đánh tráo bằng đồ giả.

Qua các thầy học tôi biết, từ lâu các loại tài sản quí báu trong cung nhà Thanh đã nổi tiếng thế giới, chỉ nói về tranh cổ, đồ cổ thì về số lượng và giá trị cũng đã cực kỳ đáng giá. Những vật báu mà hai triều Minh-Thanh thu về trừ hai lần bị quân đội nước ngoài lấy đi, phần lớn vẫn để trong cung. Những đồ vật này, phần lớn không có số mục, dù có số mục cũng không có ai kiểm tra cho nên mất, còn, mất bao nhiêu đều không có ai biết, điều đó tạo thuận lợi lớn cho bọn trộm cắp.

Ngày nay nhớ lại, thật đáng sợ. Tham gia trộm cắp, có thể nói từ trên xuống dưới, gồm mọi loại người. Nói cách khác, phàm những người có cơ hội lấy cắp thì không từ một thứ gì. Cách lấy cắp cũng đủ kiểu. Có người nậy cửa mở khoá bí mật lấy cắp, có người bằng các thủ tục hợp pháp ngang nhiên lấy cắp. Phần lớn thái giám dùng cách thứ nhất. Các đại thần và quan chức thì dùng biện pháp cầm cố, rao bán hoặc mượn cớ ban thưởng cũng như cầu xin ban thưởng v.v... Còn như tôi và Phổ Kiệt áp dụng cách người thưởng, người nhận là phương thức cao nhất. Đương nhiên khi đó tôi không thể có cách suy nghĩ như vậy; tôi chỉ nghĩ là người khác đang đánh cắp tài vật của mình.

Năm mười sáu tuổi, một hôm do tính hiếu kỳ thôi thúc, tôi gọi thái giám mở gian phòng cạnh cung Kiến Phúc, cửa kho niêm phong rất dày, ít nhất cũng đã mấy chục năm không mở ra. Tôi thấy đầy phòng là những hòm lớn nhất cao đến trần nhà. Tôi bảo thái giám mở một hòm. Hoá ra đều là tranh vẽ và các đồ cổ, ngọc khí rất tinh xảo. Sau đó mới biết đó là những của báu mà lúc đương thời Càn Long rất thích. Sau khi Càn Long chết, Gia Khánh hạ lệnh niêm phong toàn bộ những báu vật đó, chất dầy nhiều kho suốt cạnh cung Kiến Phúc, nơi tôi phát hiện chỉ là một kho. Có kho hoàn toàn là đồ tế lễ, có kho hoàn toàn là đồ sứ, có kho hoàn toàn là danh hoạ. Tại kho sau diện Dưỡng Tâm, tôi phát hiện rất nhiều “Hòm bách bảo” rất thú vị, nghe nói cũng là những đồ chơi của Càn Long. Những hòm gỗ này làm bằng gỗ tử đàn, nhìn hình dáng bên ngoài như những hòm sách, mở ra giống như những bậc thang gác, mỗi bậc chia thành những ô nhỏ, mỗi ô là một thứ đồ chơi, ví dụ: lọ sứ nhỏ đời Tống, một bộ tứ thư bề rộng nửa thốn (khoảng 15 cm) do một danh nhân chép tay, một quả cầu bằng ngà điêu khắc tinh xảo, một hạt đào khác truyện cổ dại, quả bầu có khắc tranh đề thơ, cho đến một đồng tiền cổ Ai-cập.. Trong một hòm bách bảo có đủ: tranh vẽ, vàng bạc, ngọc khí, đồ đồng, đồ sứ... thứ gì cũng có nên gọi bách bảo (trăm thứ quý). Một hòm loại nhỏ cũng có mấy trăm thứ, hòm lớn hàng mấy nghìn.

Tôi cho chuyển 40, 50 hòm do tôi phát hiện đến điện Dưỡng Tâm. Khi đó tôi nghĩ: rốt cục tôi có bao nhiêu tài sản quý báu, những thứ tôi đã nhìn thấy, lấy được, còn bao nhiêu thứ chưa thấy. Làm gì đối với những của báu cả kho, cả viện này? Bị người ta lấy cắp đi bao nhiêu? Làm thế nào để ngăn chặn trộm cắp?

Thầy Johnstnn đã từng nói với tôi: đường Địa An môn mà ông đang ở mới mở nhiều quán bán đồ cổ, nghe nói có quán do thái giám mở, có quán do quan chức Phủ nội vụ hoặc gia đình quan chức mở. Sau đó, một thầy khác cũng cảm thấy phải quét sạch trộm cắp. Cuối cùng tôi tiếp thu kiến nghị của các thầy học quyết định kiểm tra. Từ đó phiền toái lại càng lớn.

Trước hết là các vụ trộm cắp ngày càng nhiều. Cửa khoá phòng kho Diên Khánh bị phá tung. Cửa sổ sau cung Càn Thanh bị người ta mở ra. Tình hình ngày càng lộn xộn. Viên kim cương lớn tôi vừa mua đã không thấy nữa. Để truy tìm các vụ mất trộm, thái phi đã gọi Phòng bẩm việc cùng 9 tổng quản xét hỏi các thái giám, thậm chí dùng cả tra tấn nhưng dù là tra hỏi hay hứa khen thưởng đều không đạt chút kết quả nào. Không những thế, vừa bắt đầu kiểm tra cung Kiến Phúc, đêm 17 tháng sáu liền xẩy ra nạn cháy, nơi kiểm tra và nơi chưa kiểm tra đều cháy sạch.

Nghe nói, vụ cháy do đội bảo vệ sứ quán Italia ở Đông Giao Dân cảng phát hiện trước, khi xe cứu hoả đến gọi cửa Tử Cấm Thành, người coi cửa vẫn chưa biết có việc gì. Vụ cháy lớn này được các đội cứu hoả các nơi tới cứu trong một đêm kết quả vẫn làm biến cả một vùng rộng lớn gần cung Kiến Phúc bao gồm: Tĩnh Di Hiên, Tuệ Dực Lâu, Cát Vân Lâu, Tích Lâm Quán, Diệu Liên hoa thất, Đinh Xuân Các, Tích Thuý đình, Quảng Sinh Lâu, Ngưng Huy Lâu, Hương Vân đình cháy thành tro bụi. Đây là khu vực cất giữ nhiều bảo vật nhất của cung nhà Thanh. Rút cục vụ cháy này đã đốt đi bao nhiêu đến nay vẫn chưa thể biết được. Sau đó Phủ nội vụ công bố một bản thống kê nói: số đồ vật bị cháy gồm 2.665 tượng phật vàng, 1.157 bức tranh, 435 đồ cổ, mấy vạn bộ sách cổ. Căn cứ vào đâu để ghi những thống kê này, chỉ có trời mới biết. Sau khi dập tắt đám cháy, ngoài việc mở tiệc trà chiêu đãi những người đến chữa cháy, Phủ Nội vụ còn tặng cảnh sát và đội chữa cháy 6 vạn đồng tiền thù lao.

Muốn đánh giá sự tổn thất lần này, hãy nói một chút về việc xử lý những thứ còn lại và bới được trong đống tro tàn. Khi đó tôi đang muốn tìm một khoảng đất trống để xây một sân quần vợt để Johnston dạy tôi đánh quần. Theo ông nói, giới quý tộc nước Anh đều biết đánh quần. Tôi bảo Phủ nội vụ nhanh chóng thu dọn để xây sân quần vợt trên khu vực bị cháy này. Tất nhiên trong đống tro tàn đó không thể tìm thấy tranh vẽ, đồ cổ song còn nhiều vàng, bạc, đồng, thiếc bị nung chảy. Phủ nội vụ gọi các hiệu vàng ở Bắc Kinh tới đấu giá. Một cửa hàng vàng đã mua được đống tro tàn này với giá 50 vạn đồng để có quyền xử lý, luyện những kim loại bị nung chảy được hơn 17.000 lạng vàng. Sau khi hiệu vàng chuyển những thứ đó đi, Phủ nội vụ đã chất những đám tro còn lại chia cho những người trong phủ. Sau đó một quan chức trong Phủ nội vụ cho tôi biết; chú ông ta đã từ những đống tro trong bao tải được chia luyện được hai thỏi vàng, mỗi thỏi bề rộng và bề cao đến hơn một thước (33 xăng ti mét).

Không thể tra xét được nguyên nhân xảy ra vụ cháy cũng như sự tổn thất. Tôi ngờ rằng đó là do bọn trộm cắp cố ý phóng hoả để thủ tiêu tang tích. Sau đó không lâu, trên cửa sổ viện Vô Dật Trai phía đông điện Dưỡng Tâm cũng bốc lửa, may mà phát hiện sớm. Một búi bông tẩm dầu vừa bốc cháy đã bị phát hiện và dập tắt. Mối hoài nghi của tôi càng phát triển. Tôi cho rằng không những có người muốn phóng hoả thủ tiêu tang tích mà còn muốn mưu sát tôi.

Theo quy định của cung nhà Thanh, dù bận rộn đến thế nào, mỗi ngày hoàng đế cũng phải đọc mục “Thanh huấn”. Khi đó tôi rất khâm phục “Chu phê dụ chỉ” (dùng bút son phê các đạo dụ - ND) của vua Ung Chính. Ung Chính đã từng nói: “có thể tin người mà không thể tin cũng là người, hoàn toàn không tin người ắt không hại cho mình...”. Tôi cũng nhớ câu nói của Khang Hy: “Làm người trên dùng người tuy nên tin nhưng cũng không nên quá tin”. Đặc biệt Khang Hy đã nói: “Không thể tin thái giám... Trẫm xem xưa nay, ít thái giám lương thiện”.

Tôi quyết định làm theo huấn thị của Ung Chính. Tôi nghĩ ra hai cách: một cách là hỏi han các thái giám nhỏ hầu cận, cách khác là tự mình đi nghe trộm các thái giám nói chuyện với nhau. Sau đó, tôi dùng cách thứ hai, đứng ở quãng hẹp giữa đông và tây ngoài cửa phòng thái giám ở, phát hiện họ bàn luận sau lưng tôi, nói tính nết tôi ngày càng xấu. Khiến tôi càng nghi ngờ. Tới hôm xảy ra lửa cháy ở Vô Dật Trai, tôi lại đến của sổ nhà thái giám nghe trộm, không ngờ nghe lời lẽ của họ càng phát triển hơn, nói rằng ngọn lửa đó là do tôi đốt. Nếu tôi không ra tay trước tai hại sau này vô cùng.

Khi đó vừa xảy ra một vụ hành hung. Một thái giám bị tố cáo tội gì đó bị tổng quản đánh. Mang hận trong lòng, một buổi sáng sớm, khi người tố cáo còn nghỉ, viên thái giám tay cầm dao, tay cầm hòn đá tiến vào phòng, lúc đập hòn đá vào mặt người đó làm mờ mắt anh ta sau đó dùng dao rạch mặt anh ta. Kẻ hành hung sau đó bị bắt, người bị thương được đưa vào bệnh viện. Khi đó tôi nghĩ: rất nhiều thái giám đã bị tôi đánh đập, liệu họ có hành hung tôi không? Ngoài phòng ngủ của tôi đều có thái giám trực canh, nếu có kẻ nào đó hận tôi, muốn tôi chết chẳng phải là rất dễ hành động sao? Tôi muốn chọn một người canh đêm cho tôi, chọn lại chọn đi chỉ chọn được hoàng hậu. Từ đó tôi để Uyển Dung canh tôi suốt đêm, nếu có động tĩnh gì hãy gọi tôi tỉnh dậy. Đồng thời tôi chuẩn bị một chiếc gậy để cạnh giường để đối phó. Liền trong mấy này, Uyển Dung suốt đêm không ngủ. Tôi thấy biện pháp này không xong. Để “nhất đao vĩnh dật (một lần ra tay mãi mãi yên ổn - ND), cuối cùng tôi quyết định đuổi sạch thái giám.

Tôi biết việc này nhất định sẽ gây sóng gió, không làm cho cha tôi ưng thuận là không xong. Tôi nghĩ ra một cách: tự tìm đến cha mình, ông không có cách nào bàn bạc với đại thần Phủ nội vụ cũng như các thầy dạy tôi; bỗng nhiên gặp vấn đề này, tài nói của ông càng bế tắc. Ông rất tốn sức mới đưa ra được mấy lý do vụn vặt để khuyên tôi nào là tổ tiên định ra như thế, đã nhiều năm những người đó chưa có mưu toan gì.

Dù ông nói thế nào, tôi chỉ trả lời một câu:

- Lão vương không đáp ứng, từ hôm nay trẫm không về cung!

Thấy tôi đối phó như thế, ông ngồi không yên đứng không yên, hết vò đầu lại xoa trán, đi lại quanh phòng, ống tay áo gạt phải bình nước ga rơi xuống đất nổ một tiếng. Trước bộ điệu của ông, tôi ung dung mở một cuốn sách trên bàn, làm ra vẻ quyết không rời di.

Cuối cùng cha tôi khuất phục, quyết định: ngoài một số không thể rời canh các thái phi, các thái giám khác đều phải di tán.

Hành động của tôi di tán thái giám được dư luận xã hội rất tán thưởng và khuyến khích.