Chương 16 Đừng vừa đi ngoài đường vừa há hốc miệng ra

Bây giờ tôi xin trình bày theo lối ngẫu nhiên một số mẩu thú vị nhất những lời khuyên bảo, cảnh cáo, những viên ngọc của sự khôn ngoan, nhũng lời lăng mạ lấy ra từ di sản hàng trăm ngàn trang báo, được viết bởi những nhà bỉnh bút thuộc nhiều phe phái của Istanbul trong vòng 130 năm qua.

Những chiếc xe buýt được kéo bằng ngựa của chúng ta, có thể được gợi hứng từ những chiếc xe omnibus của Pháp, nhưng do đường phố của chúng ta quá tệ, cho nên chúng giống như những chú gà gô, nhảy từ viên đá này qua viên đá khác, suốt chặng đường từ Beyazit tới Edirnekapi [1894].

Chúng ta đã quá chán chuyện cứ mỗi lần mưa là quảng trường nào trong thành phố cũng ngập lụt. Người nào lo khắc phục chuyện này, nên khắc phục liền [1946].

Trước tiên, tiền thuê mướn, thuế má tăng, và rồi, nhờ các di dân, thành phố tràn ngập người bán hàng rong, với đủ thứ mặt hàng: dao cạo, simit, sò hến, vải vỏ, dép, dao nĩa, đồ tạp nhạp, đồ chơi con nít, nước, nước ngọt, và như thế vẫn còn chưa đủ, những người bán bánh kẹo, bán doner kebab bắt đầu xâm lược các chuyến phà của chúng ta [1949].

Như đã được đề xuất, vì vẻ đẹp của thành phố, mọi xà ích xe ngựa đều nên mặc giống nhau, và đều phải được trang bị như nhau; sẽ đẹp biết bao nếu đề án trên đây biến thành sự thực [1897].

Một trong những tiện lợi của luật nhà binh là đảm bảo được rằng những chiếc dolmus chỉ được phép dừng ở các địa điểm đã được quy định. Hãy nhớ lại tình trạng vô chính phủ trước đây [1971].

Đúng là một quyết định khôn ngoan, khi hội đông thành phố ra thông báo, những người bán nước giải khát xi rô không được sử dụng những màu và hoa quả mà thành phố chưa thông qua [1927].

Khi gặp một người đẹp ở trên đường phố, đừng nhìn nàng với cặp mắt hận thù như thế bạn sẽ giết nàng đến nơi, cũng đừng nhìn với cặp mắt say mê, đắm đuối; nếu gặp ánh mắt, nụ cười của nàng, hãy đáp lại bằng một nụ cười dịu dàng, rồi tiếp tục bước tới [1974].

Lấy cảm hứng sau khi đọc bài viết trên tờ tạp chí nổi tiếng của Paris, Le Matin, số gần đây, trong đó dạy bảo cách đi thật đúng đắn trên đường phố, chúng tôi cũng cảm thấy có trách nhiệm phải đưa ra đề nghị đối với những người chưa thật rành rọt cách cư xử khi đi trên đường phố Istanbul: "Đừng vừa đi ngoài đường vừa há hốc miệng ra" [1924].

Chúng tôi hy vọng cả tài xế taxi và khách hàng đều sử dụng đến nơi đến chốn lợi ích của chiếc đồng hồ đo cây số mới do nhà chức trách quân sự ra lệnh lắp đặt, và thành phố của chúng ta sẽ chẳng bao giờ phải chứng kiến những màn mặc cả, tranh luận, và cảnh cả hai bên tài xế và khách hàng đành phải kéo nhau tới đồn cảnh sát, những cảnh như thế đó đã từng xảy ra như cơm bữa trong thành phố của chúng ta cách đây hai chục năm, khi những chiếc đồng hồ cũ được lắp đặt, và những người tài xế đành phải nói: Bạn ơi, bạn đưa được bao nhiêu, tùy ý bạn" [1983].

Khi những người bán hạt đậu nướng và kẹo cao su đồng ý cho khách hàng trẻ con của họ được trả bằng những mẩu chì thay vì tiền, thì họ không chỉ khuyến khích chúng ăn cắp, mà còn xúi chúng nậy tất cả những viên đá ở các vòi nước trong thành phố để lấy mấy vòi nước bằng chì, và nậy lên tất cả những gì có chì ở những vòm cung ở những nơi mồ mả, hay thánh đường [1929].

Những chiếc loa bán hàng, trên những chiếc xe bán khoai tây, cà chua, bán khí đốt, và giọng nói xấu xa của chủ xe đã biến thành phố của chúng ta thành một địa ngục sống [1992].

Chúng ta phải kêu gọi một chiến dịch quét sạch lũ chó chạy rông trên đường phố. Nếu chiến dịch được thực hiện một cách tà tà – thay vì chỉ chớp nhoáng trong một hai ngày – nếu những chú cho được thu gom và đưa đi đày tại một hòn đảo khủng khiếp ở Hayirsizada, và mọi đám chó đều được giải tán, thành phố của chúng ta sẽ sạch bóng chó… Nhưng vào lúc này, không thế nào xuống phố mà không phải nghe những tiếng gầm gừ Grrrrì [1911].

Những chủ xe ngựa vẫn thử sức ngựa cua họ một cách vô lý, bất nhân, bằng cách bắt chúng tái thật nặng, và còn đánh đập đã man những con vật ngay giữa thành phố [1875].

Cái sự hăm hở là người đầu tiên nhảy từ phà lên bờ, hay nhảy ra khỏi bất cứ một phương tiện chuyên chở công cộng nào, thật là hết thuốc chữa, cho dù người ta la lớn "Ai nhảy khỏi phà đầu tiên là con lừa," khi phà ghé bến Haydarpasa [1910].

Nhắm mắt trước sự kiện những chiếc xe ngựa ngang nhiên đi vô các khu vực thanh lịch, đặc biệt nhất thành phố; với lý do nhờ vậy mà những người nghèo khổ kiếm được chút cháo, đồng nghĩa với kết án thành phố Istanbul là một trong những phong cảnh tuyệt đối không xứng đáng [1956].

Để tăng số báo bán ra, mấy ông bà chủ báo khuyến mãi bằng trò xổ số, và thế là tòa soạn xảy ra cái cảnh tượng khó coi, đám đông túm xụm, xô đẩy, tranh nhau xếp hàng, vào những ngày xổ [1928].

Mũi Vàng không còn là Mũi Vàng nữa; nó đã trở thành một bể tắm dơ dáy, bao quanh bởi những nhà máy, xưởng thợ, lò sát sinh; các hóa chất chảy ra từ những nhà máy, dầu nhớt từ xưởng thợ, xác tàu bè, và luôn cả những cống rãnh làm ô nhiễm vùng nước ở đây [1968].

Các phóng viên chuyên trách mảng đô thị nhận được rất nhiều lời than phiền về những người gác đêm của thành phố, những người, thay vì đi tuần tra chợ búa, khu phố, đã chọn cách tiêu xài cho hết ca gác ở trong những tiệm cà phê; trong rất nhiều khu xóm, chẳng còn được nghe tiếng gậy gõ cộp cộp trên đường phố của họ nữa [1879].

Nhà văn nổi tiếng người Pháp, Victor Hugo, có thói qnen nhảy lên một chiếc omnibus ngựa kéo dạo từ đầu tới cuối thành phố Paris, để coi dân tình sinh hoạt ra làm sao. Hôm qua, chúng tôi cũng làm một chuyến như vậy, và chúng tôi nhận ra là rất nhiều cư dân của thành phố chúng ta khi đi ra đường chẳng thèm để ý đến bất cứ chuyện gì xảy ra, họ đụng đầu nhau, họ ném đủ thứ vé, đủ thứ giấy vụn, bao bì, rác rưởi xuống mặt đường; nơi nào cũng có cảnh bộ hành khơi khơi đi giữa mặt phố, xe cộ thì leo lên vỉa hè, và – không phải do nghèo khổ mà là do lười biếng và dốt nát – mọi người đều ăn mặc một cách hết sức là tồi tệ [1952].

Chỉ có thế nhờ cách bỏ hẳn đi lối cư xử củ của chúng ta trên đường phố và các địa điểm công cộng của thành phố và chỉ có thể nhờ vào việc tuân thủ luật lệ đi đường như người ta đang làm bên phương Tây, chúng ta mới hòng hy vọng thoát được ra khỏi tình cảnh hỗn độn của chuyện đi lại. Nhưng có bao giờ chúng ta tự hỏi, có bao nhiêu người sống trong thành phố hiểu được thế nào là luật đi đường – chà đây lại là một vấn đề khác hẳn [1949].

Những chiếc đồng hồ lớn ở hai bên cây cầu Karakoy, cũng như tất cả những chiếc đổng hồ khác nữa ở các địa điểm công cộng trong thành phố, chúng tra tấn niềm hy vọng của cư dân trong thành phố, những người đi lại căn cứ vào sự bấp bênh trong cơ chế hoạt động của chúng: nhiều người phải vội vã trong khi con phà vẫn còn tại bến, lại có những người ung dung nghĩ phà vẫn đợi mình thì nó đã đi mất từ đời nào rồi [1929].

Mùa mưa đã tới, những cánh dù che mưa đều đã được mở ra, đều được giương lên, nhưng hãy coi chừng! Hãy nói cho tôi biết, bao nhiêu người trong số chúng ta có thể cầm một cây dù đã giương ra ở trên tay, mà không sợ đâm mù mắt một người bộ hành bất ngờ trờ tới, hay chọc thủng dù người khác, như trong trò chơi đâm xe xe ở công viên Lunapark, hay đi lang thang như những người mất hồn trên mọi vỉa hè, chỉ vì chiếc dù che chắn hết tầm nhìn [1953].

Thật là một nỗi tủi hổ khi những rạp xi nê chiếu phim sex, những đám đông, những chiếc xe buýt, và khói xe làm chúng ta không còn có thể đi Beyoglu được nữa [1981].

Một khi bệnh dịch phát ra tại một khu vực nào đó, thành phố cho rải vôi bột tại chỗ này, chỗ nọ, nhưng cả đống dơ bẩn thì thấy xuất hiện ở mọi nơi [1910].

Hội đồng thành phố thì tha hồ lặp đi lặp lại là sẽ xóa sổ lũ chó hoang, những con lừa, và luôn cả những người ăn xin, những kẻ lang thang ra khỏi đường phố. Không chỉ việc này mãi mà không được thực hiện, mà còn xuất hiện cả một lố những chứng nhân giả [1914].

Hôm qua, trời đổ tuyết, có ai nhìn thấy người hành khách nào lên cửa trước, hay có người nào tỏ một chút kính trọng người già cả? Thật buồn khi chúng ta nhận ra những cư xư văn minh, lịch sự đã biến mất từ đời nảo đời nào, và chẳng ai còn nhớ được những ngày đầu tiên, chúng xuất hiện [1927].

Sau khi tự mình kiểm tra để tìm hiểu coi cư dân thành phố đã tiêu xài bao nhiêu tiên cho cái việc đốt pháo bông mà chúng ta nhìn thấy tại bất cứ một ngã tư, ngã ba đường phố nào vào mùa hè, tôi đã tự hỏi chính mình – nên nhớ là thành phố bây giờ có mười triệu người sinh sống – những cặp tân hôn sẽ hạnh phúc hơn không, nếu họ bớt đốt tiền cho những trò phù du như vậy, và thay vì mua pháo bông, thì đem số tiền đó tiêu dùng vào việc học hành của trẻ con nghèo. Tôi đúng hay trật [1997]?

Đặc biệt là trong thời gian gần đây, những tòa nhà "hiện đại" theo kiểu Tây giả cầy, bị thậm tệ thù ghét bởi cả những nghệ sĩ ưa thích Pháp đầy sinh lực và cởi mở nhất, chúng đang từng chút từng chút gặm nhấm những khu vực đẹp đẽ nhất của thành phố Istanbul. Trước đây lâu rồi, các khu vực như Yuksekkaldirim và Beyoglu chẳng có gì để phô ra với thiên hạ, ngoài cả đống những tòa nhà xấu xa. Chúng ta không thể giải thích, ấy là do chúng ta nghèo, chúng ta yếu, và thường xuyên bị bà hỏa hành hạ, đe dọa. Đây cũng là nỗi ám ánh của chúng ta: làm mới thành phố [1922]