- 3 -

Bằng cả trái tim

Tôi đã làm việc không lương một năm để trả một khoản nợ mà tôi không hề gây nên để được đổi lấy tự do. Sau nghiệm trải này và cũng do nỗi sợ hãi rằng một ngày nào đó bà cô của tôi sẽ xuất hiện trở lại, tôi quyết định chỉ sống tiếp nửa năm ở nhà ông Hương để kiếm thêm ít tiền và sau đó đi tiếp mà không bị hoàn toàn trắng tay. Ông tôn trọng quyết định của tôi.

Đến tháng tư 1944, tôi lên đường. Tôi mang theo hai chiếc áo bông, một chiếc áo dài thêu bằng lụa tím, một đôi dép mà tôi không muốn xỏ vì đi chân trần thoải mái hơn, số tiền mà tôi kiếm được và một chiếc lược có cán làm bằng mai rùa bóng loáng, tất cả được để trong một chiếc áo thụng cuộn tròn, buộc vào đầu một chiếc gậy gỗ. Mái tóc đen dài từ mấy lâu nay được tôi búi cao, để tôn thêm vẻ người lớn trước mặt ông Hương.

Vào buổi sáng chia tay, lúc tôi đã dọn nhà và chuẩn bị xong bữa trưa, chúng tôi ngồi im lặng bên nhau và cùng uống trà. Ông Hương bỗng nhiên đứng dậy, rời khỏi phòng rồi quay trở lại với một chiếc hộp bé trên tay, ông mỉm cười trao nó cho tôi.

"Ông cũng muốn cám ơn con và chúc con vạn sự may mắn. Còn đây là quà cho con", ông nói nhỏ.

Tôi tháo lớp vỏ bọc, mở chiếc hộp và phát hiện thấy một đôi khuyên tai vàng tuyệt đẹp, mỗi chiếc dính một hạt ngọc trắng lấp lánh. Không nói nên lời vì cảm động, tôi lấy món đồ trang sức giá trị ra, món quà tặng đầu tiên trong đời của tôi. Lúc này tôi mới chợt nhớ ra là mình chưa xâu lỗ tai.

"Ông có thể xâu tai cho con, nếu như con muốn. Ông có sẵn đồ ở đây", ông nói như có thể đọc được ý nghĩ của tôi, và trên nét mặt của ông tôi nhận ra là ông vui mừng vì đã dành được cho tôi một sự bất ngờ.

Tôi gật đầu và để ông dùng một chiếc đinh bằng gỗ xỏ hai dái tai của tôi. Niềm vui vì món quà tặng khiến tôi quên hết cả cơn đau.

Trong gương tôi nhìn thấy một thiếu nữ mười bốn tuổi tươi cười hạnh phúc đang dần trở thành một người phụ nữ trẻ mà nét mặt thanh tú càng tươi sáng hơn nhờ đồ trang sức quý báu.

Ông khẽ đóng cánh cửa sau lưng tôi, và mặc dù trong một khoảnh khắc trái tim tôi như bị thắt lại và biết rằng mình sẽ nhớ ông, tôi cảm thấy vui mừng vì sẽ được nhìn thấy và nghiệm trải những điều mới mẻ.

Lạc lối

vào một chốn hoang tưởng

Tôi rời Hà Nội theo hướng Đông Bắc và dừng chân ở chặng đầu tiên là Từ Sơn. Ở đó tôi thuê một căn phòng bé tí ở nhà của một bà góa và suy nghĩ mình sẽ kiếm tiền bằng cách nào. Đơn giản là tôi sẽ làm thứ mà tôi vẫn làm và làm tốt nhất từ trước đến nay: bán hàng, với một nụ cười trên môi, nhưng lần này là cho riêng mình! Chẳng mấy chốc những đồng tiền đầu tiên đã rơi rủng rẻng vào túi của tôi. Ngày ngày, có lúc cũng là vào buổi tối, tôi đứng cạnh một nhà hát và bán thuốc lá và đồ uống cho người qua lại. Quyền tự do không phải báo cáo với bất cứ một ai, được tự quyết về việc mình làm, làm bao giờ và làm ra sao là một kinh nghiệm hoàn toàn mới đối với tôi. Và tôi tận hưởng cảm giác hạnh phúc này, cho dù có lúc phải chứng kiến bầu không khí đe dọa. Ngày qua ngày, tiếng súng từ xa vọng về, nhưng tôi cố không nghe nó, như chính ông Hương chắc cũng sẽ làm như vậy ở một hoàn cảnh tương tự.

Một người phụ nữ hầu như ngày nào cũng mua nước xô đa ở chỗ tôi có lần bắt chuyện với tôi: "Này, em là một cô bé thật xinh xắn. Liệu em có muốn làm việc cùng với các chị ở nhà hát hay không, liệu em có thể hát ở đó? Làm việc này chắc chắn được trả tiền nhiều hơn so với việc em bán nước ở đây".

"Em chỉ biết làm công việc nội trợ và bán hàng thôi ạ. Em chưa bao giờ hát cả", tôi ngạc nhiên trả lời.

"Em có thể học được mà. Lúc nào xong việc thì em cứ đến nhà hát và hỏi chị. Tên của chị là Hoa." Chị mỉm cười với tôi, trả tiền nước xô đa và đi tiếp.

Vào buổi tối tôi đến chỗ chị. Hoa là người trưởng gánh hát. Chị dạy cho tôi nghệ thuật hát ca trù. Công việc của tôi là hát những ca khúc buồn bã dựa trên các bài thơ và các bài hát nói. Nhạc cụ đệm cho tôi chỉ có một bộ phách bằng tre do chính tôi gõ, một chiếc đàn đáy ba dây do một nam nhạc công ngồi cạnh tôi chơi. Các bài hát hầu như chỉ nói đến tình yêu bất hạnh, về chia ly và niềm hy vọng mới.

Những gì mà Hoa đòi hỏi ở tôi có vẻ dễ dàng. Chị cho tôi hai tuần để học ca từ và các động tác biểu diễn. Những giai điệu đầu tiên mà chị hát thầm trước cho tôi nghe từ âm thanh đầu tiên đã có sức thuyết phục đến mức tôi có cảm giác như có thể chạm được vào nỗi khát vọng trong không gian căn phòng. Chị hát trước, tôi cứ thế hát theo. Đồng thời chị cũng dạy cho tôi cả những động tác đệm biểu cảm trên bộ phách. Chị ấn vào tay tôi mấy tờ giấy mỏng, đó là số bài hát của tôi, và giao hẹn với tôi đến tập hàng ngày. Tôi ngạc nhiên khi phát hiện ra mình có khả năng hát, tuy nhiên cũng cố gắng hết sức mình để hát thật hay và không phụ lòng chị Hoa. Hai tuần lễ liền, từ sáng sớm đến tối, tôi tới chỗ tập và khi ở một mình thì lại luyện phần ca từ. Ơn trời là tôi biết đọc!

Sau đó là tối biểu diễn đầu tiên của tôi: trên một sân khấu nhỏ, với một bộ trang phục đẹp được mượn riêng cho tôi, trước một khán phòng không kín hết chỗ ngồi. Vào ngày này, như các bạn diễn khác đã dặn tôi nhiều lần, tôi tránh uống nước hoa quả chua để giữ gìn các thanh đới.

Trước đó Hoa trang điểm cho tôi và giúp tôi mặc trang phục. Tôi tưởng mình có thể chết đi được vì hồi hộp, tuy nhiên khi những tiếng nhạc đệm đầu tiên vừa vang lên thì ngay lập tức tôi đã trấn tĩnh trở lại. Thậm chí tôi còn có cảm giác khoan khoái và càng hát càng trở nên vững tâm hơn. Sâu thẳm trong lòng mình tôi tưởng tượng tình yêu có thể đẹp như thế nào và tôi sẽ buồn bã ra sao nếu như số phận nghiệt ngã với tôi như với cô gái ở trong bài hát. Không chủ định mà khi hát niềm khao khát dẫn dắt tôi đến một người thân yêu, trong giây lát này tôi có thể hy sinh mọi thứ để có thể gặp lại, hít hà và ôm chầm lấy người đó. Như bị lên đồng, tôi không thể không nghĩ đến mẹ tôi, vì tình cảm với mẹ là thứ tình yêu duy nhất mà tôi biết được từ trước đến nay.

Khán giả của tôi xúc động. Tôi nhận được tiếng vỗ tay hoan hô. Hoa hài lòng, tôi còn hài lòng hơn nữa khi nhận được tiền công. Lần đầu tiên trong đời, ít nhất là trong mắt mình, tôi đã kiếm được bộn tiền.

Các nghệ nhân khác, phần lớn là người nghiệp dư như tôi, tới đây từ mọi miền của đất nước trên đường đi tìm việc làm. Chẳng mấy chốc thì tôi nhận ra có một số người trong họ, kể cả Hoa, có những buổi tối đã dốc nhẵn số tiền kiếm được để cùng hút thuốc phiện. Tất cả họ đều niềm nở đối với tôi và nhiều lần mời tôi đi cùng với họ. Rốt cuộc vào một buổi tối tôi đã nhận lời.

Trong một quán ăn có kèm dịch vụ đặc biệt, người ta có thể tùy thích đi vào những căn phòng mở, được dọn dẹp sạch sẽ ở phía trong, để thả sức hút thuốc phiện và quên đi thời gian. Nằm trên những tấm đệm thoải mái và mềm mại là những thân hình không còn biết rõ họ có thuộc về thế giới này nữa hay không, mọi sự đối với họ chẳng còn một ý nghĩa nào, bởi các giác quan của họ đều đã bị lu mờ. Những người này khiến tôi nhớ đến cô tôi, và một cảm giác ghê tởm dâng lên trong tôi.

Với tôi tất cả đây chỉ là một trò dối lừa mà tôi không muốn can dự. Tôi có cảm giác những cảm nhận và xúc động sâu xa mà họ hát và thể hiện trên sân khấu bỗng nhiên biến thành một giấc mơ rất xa xôi, dường như chúng không tồn tại nữa. Trong lúc tôi lại muốn tin đó là sự thật! Họ sống trong một thực tại khác. Dường như họ đã đánh mất hy vọng đối với cuộc sống, niềm hy vọng mà tôi vẫn còn cảm nhận đâu đó trong tim mình và khiến cho tôi, từ một thời gian ngắn trở lại đây, mở to mắt để nhìn đời và sống một cách hoàn toàn có ý thức. Sâu thẳm trong lòng mình, tôi cảm nhận rằng cuộc sống vẫn chứa đựng những khả năng khác, chẳng hạn như tình yêu. Tôi muốn đối mặt với cuộc sống, thay vào việc chạy trốn trước nó. Ngay từ lúc này, mặc dù tôi mới cảm nhận được nó từ một thời gian cách đây, khát vọng sống của tôi đã quá lớn để có thể buông mình chìm đắm trong màn khói thuốc phiện.

Rõ ràng là tôi đã lạc lối đến chốn này.

Chưa đầy ba tháng sau buổi diễn đầu tiên tôi quyết định rời khỏi thành phố, lúc ra đi cũng đơn giản như lúc mình đến đây. Sau một cuộc chia tay ngắn ngủi, tôi tiếp tục lên đường, tâm hồn giàu có thêm bởi một nghiệm trải và đầy háo hức, vâng, đầy cảm giác đói khát đối với cuộc sống đang chờ tôi ở phía trước.

Một cuộc gặp khó chịu

Mùa mưa lại đến, và tôi có ý định đi tiếp về hướng Bắc mà không biết chính xác sẽ đến nơi nào. Tôi vẫn giữ cho mình mục tiêu tìm một cuộc sống bình an trong tương lai, cách biệt với người anh trai mà tôi căm thù, cách biệt với cả những luật lệ cứng nhắc của làng xã. Ở đó, ở phía Bắc, hẳn phải có một chốn như vậy cho tôi, nơi ước mơ giản đơn này sẽ trở thành hiện thực.

Trước sau tôi vẫn kể với mọi người rằng mình là một đứa trẻ mồ côi mà chẳng còn cảm thấy áy náy gì do nói dối. Cảm giác được ai đó chờ đợi hay chào đón ở nơi nào đó đã trở nên hoàn toàn xa lạ đối với tôi. Những người nông dân chất phác từ những thôn xóm nhỏ mà tôi đi qua thường cho tôi đồ ăn thức uống mỗi khi tôi xin họ, mặc dù chính họ cũng có nhiều nhặn gì cho cam, thêm vào đó họ lại còn cho tôi ngủ nhờ. Nếu ít gặp may mắn hơn thì tôi ngủ qua đêm ở ngoài trời, trên một cánh đồng, bất kể ở đó ẩm ướt ra sao. Tôi chấp nhận mọi việc như vốn có. Và như vậy cuộc sống cũng trở nên dễ chịu hơn một chút đối với tôi.

Vào một ngày tôi lại kết bạn đường với một đôi vợ chồng già cũng cuốc bộ như tôi. Chúng tôi đã đi đến gần thị xã Bắc Giang. Đó là một ngày nóng và oi ả. Trước mặt chúng tôi đột nhiên xuất hiện một nhóm thanh niên nam nữ có trang bị vũ khí. Tuy không chĩa súng vào chúng tôi, họ ngang nhiên chặn đường và yêu cầu chúng tôi phải ủng hộ cuộc kháng chiến.

"Mất mỗi một hạt gạo vào tay kẻ xâm lược là đánh rơi một giọt máu đào của nhân dân", một trong những người đàn ông nói.

"Hãy góp của cho chúng tôi để cứu nước!", một người phụ nữ yêu cầu. Hai người già sợ hãi và ngoan ngoãn móc tiền từ túi ra. Họ cũng nộp cả những nắm xôi là thức ăn dự trữ đi đường. Những ánh mắt soi mói giờ đây nhắm thẳng vào tôi, tôi trở nên hoảng hốt. Thật bất ngờ là ông già đã lên tiếng bênh vực cho tôi, ông nói với một giọng van lơn và hơi run rẩy: "Con gái chúng tôi chẳng có gì cả. Xin các ông bà để cho cháu đi. Chúng tôi đã già cả, xin các ông bà rủ lòng thương!". Tôi thầm cầu khẩn rằng họ sẽ không mở túi quần áo mà tôi đã giấu toàn bộ số tiền mặt của mình vào trong đó. Tuy nhiên sự việc diễn ra không như dự đoán.

Một người trong số họ, có lẽ là người đội trưởng, đưa tay về phía đầu tôi, và trước khi kịp hiểu anh ta muốn gì tôi đã thấy đau nhói ở tai phải.

"Chúng tôi cũng cần cả những thứ như thế này!", giọng nói đanh thép của anh ta vang lên. Anh ta liếc qua chiếc khuyên tai của tôi, sau đó nhét vật trang sức đẫm máu vào túi. Tôi không chờ đến lúc anh ta giật tiếp chiếc khuyên thứ hai từ vành tai và cố gắng tháo nó ra và trao cho anh ta thật nhanh.

Họ tỏ ra thỏa mãn, để cho chúng tôi đi tiếp và lại biến mất sau các lùm cây.

"Cám ơn ông", tôi nói với người đàn ông già đang lẩm bẩm chửi. Vợ của ông đưa cho tôi một chiếc khăn để tôi ép chặt lên vết thương đang chảy máu, cho đến lúc chúng tôi chia tay ở thị xã Bắc Ninh gần đấy.

"Đời là cho và lấy..." Những lời nói này vang lên trong tâm trí của tôi. Một món quà mà tôi nhận được vừa bị lấy đi. Lạ lùng thay những lời an ủi này của ông Hương đã khiến tôi vượt qua cơn buồn bã.

Bí mật được hé mở

Ở Bắc Ninh tôi mau chóng tìm được việc làm tại một gia đình có năm đứa con để đổi lấy đồng lương ít ỏi và một bữa ăn trong ngày. Tôi làm hết mọi công việc trong nhà. Gia đình họ sống trong một căn nhà dưới một ngọn đồi nhỏ, bên cạnh một bốt gác của quân đội Pháp.

Căn nhà nền đất đơn giản được xây bằng đá, lợp mái tôn phồng độp đã hỏng cho thấy nó hẳn sẽ không còn chống chọi được lâu nữa trước các cơn bão không hiếm khi xảy ra ở đây.

Tôi ngủ ở một trong hai căn phòng phụ trên một chiếc giường gỗ lớn cùng với tất cả lũ trẻ dưới một tấm màn chống muỗi. Chỉ có những bức vách mỏng ngăn giữa chúng tôi, phòng khách đồng thời là phòng ăn và phòng ngủ của bố mẹ.

Một buổi tối, mấy tuần sau khi đến ở cùng gia đình nhà chủ và đang ngủ say sau một ngày làm việc vất vả, tôi bị tiếng cười rúc rích của hai đứa con gái lớn làm thức giấc. Chúng đứng sát mặt vào tấm vách, mũi gần như dí vào lớp giấy báo dán trên tường thay cho giấy bồi và tỏ vẻ vô cùng khoái chí. Tôi đứng dậy khẽ khàng để không gây tiếng động và tiến lại gần bức vách. Có ai đó đã dùng một chiếc đinh to chọc một cái lỗ ở đó. Lũ trẻ để ngón tay lên miệng ra hiệu cho tôi phải thận trọng và để cho tôi nhìn qua chiếc lỗ. Tôi há hốc miệng và mở mắt tròn xoe khi phát hiện thấy trên giường một cặp đôi nam nữ trần như nhộng đang im lặng quấn vào nhau đê mê dưới ánh sáng êm dịu và ấm áp của một ngọn đèn cacbit!

Đó là lần đầu tiên tôi chứng kiến đàn ông đàn bà làm tình với nhau. Tôi cảm thấy má của mình trở nên nóng bừng, phần vì xấu hổ, phần vì tò mò, tim đập thình thịch dội đến tận cổ và một nỗi thèm khát mới mẻ dâng lên trong người. Tôi mừng là căn phòng đang tối. Tôi tìm cách giấu kín mọi biểu lộ cảm xúc của mình, bởi vì tôi cảm thấy thật xấu hổ khi phải thừa nhận sự thiếu hiểu biết và ngây thơ của mình trên lãnh vực này. Tôi chỉ nhún vai, mỉm cười và nằm xuống giường trở lại. Mấy phút sau hai đứa trẻ cũng quay lại giường và ngủ thiếp trước tôi. Ý nghĩ của tôi còn quanh quẩn khá lâu với những hình ảnh của cuộc làm tình vừa mới nhìn thấy. Tôi vẫn còn nguyên cảm giác rạo rực trong cơ thể và thử hình dung sẽ ra sao nếu chính mình được nghiệm trải điều vừa chứng kiến.

Bất khả chiến bại

Vào tháng Ba 1945 nền độc lập của Việt Nam được tuyên cáo và người Nhật đã sắp xếp Hoàng đế Bảo Đại của chúng tôi vào vị trí Quốc trưởng. Những người đàn bà gầy guộc cùng với bầy đứa con đã nhiều ngày trời không miếng ăn bỏ vào miệng của họ trên đường đi qua kể về các cuộc thảm sát và về việc nhiều người bị giam giữ. Càng ngày người ta càng cảm nhận rõ rệt hơn bầu không khí đe dọa giờ đây đã bao trùm khắp nơi.

Tôi vui mừng rằng vào lúc này mình đang có một nơi ăn chốn ở, nhưng rất khó để có thể làm quen nổi với tiếng súng đại bác và tiếng bom nổ vọng về. Bên cạnh công việc nấu nướng, giặt giũ và trông nom lũ trẻ tôi cũng còn có nhiệm vụ mỗi ngày một lần, có khi hai lần, đi gánh nước sạch về nhà từ một nơi cách đây khoảng một cây số.

Vào một buổi sáng tôi đã có mặt trên đường từ rất sớm. Tôi vừa đi, vừa thì thầm ngâm một bài thơ của Nguyễn Công Trứ đã học từ dạo ở nhà hát lúc này hiện về trong tâm trí:

"Chữ tình là chữ chi chi,

Dẫu chi chi cũng chi chi với tình.

Sầu ai lấp cả vòm trời,

Biết chăng chăng biết hỡi người tình chung? Nói:

Đa tình là dở,

Đã mắc vào đố gỡ cho ra!

Khéo quấy người một cái tinh ma,

Trói buộc kẻ hào hoa biết mấy!

Đã gọi người nằm thiên cổ dậy,

Lại đưa hồn lúc ngủ canh đi.

Nực cười thay lúc phân kỳ,

Trông chẳng nói, xiết bao nhiêu biệt lệ.

Tình huống ấy dẫu bút thần khôn vẽ,

Càng tài tình càng ngốc, càng si.

Cái tình là cái chi chi?"

Trên đường đi tôi cũng tự hỏi tại sao chiến tranh lại khiến cho con người muốn rời bỏ quê hương của mình. Vào thời điểm đó tôi chưa hình dung rằng mình có thể làm một điều như vậy. Với tình cảm gắn bó với đất nước của mình, tôi nghĩ rằng dù thế nào thì nó vẫn đủ rộng lớn để dành cho mỗi một người con dân một chốn yên lành, cách xa hẳn các xung đột.

Tôi bắt đầu thấy giếng nước ở phía trước thì có một tiếng nổ dữ dội ở phía sau lưng, khiến tôi suýt ngã chúi xuống và bừng tỉnh giấc mơ ngày. Khi quay đầu lại thì tôi nhìn thấy, lần đầu tiên, giữa đám quần áo rách nát, một cơ thể người bị cắt đứt đôi từ trên xuống dưới.

Một người đàn ông trẻ, chỉ cách phía sau tôi mấy mét, vừa dẫm lên mìn. Xác chết của anh ta trông thật khủng khiếp.

Vào khoảnh khắc này những lời nói của ông thầy bói hiện về trong đầu tôi. Vâng, cái chết vừa gõ cửa cho tôi, nhưng lần này nó đã chọn một nạn nhân khác. Ý nghĩ này trong giây lát cho tôi có được một cảm giác bất khả chiến bại. Tôi nhặt chiếc đòn gánh vừa bị rơi xuống trong vụ nổ và đặt nó lại lên vai, đi tiếp đến giếng nước, trong lúc hai đầu gối vẫn còn chưa hết run. Tôi nhanh chóng lấy đầy hai thùng nước. Trên đường trở về nhà chỉ khi đã đi vượt qua xác chết của người đàn ông một quãng tôi mới có thể thở phào. Vừa bước đi tôi vừa tự nhủ, vụ việc diễn ra vừa rồi đâu phải là dành cho mình.

Những chiếc nồi biết bay

Ở ngoại ô thành phố ngày càng có nhiều xe kéo giờ đây chủ yếu được dùng vào việc chở xác các nạn nhân từ các vùng lân cận đến. Người chết được nhanh chóng trút xuống những hố lớn và được vùi kín ngay khi hố đã đầy. Có nhiều người bị chết đói, đa số họ là những người thuộc tầng lớp bần cùng nhất, trong đó có nhiều trẻ em bị bỏ rơi. Những cơ thể gầy đét của họ làm người ta liên tưởng đến những thân cây đã bị khô héo.

Vào một ngày có mấy người đi đến chỗ tôi với dáng điệu hồ hởi, mỗi bên tay xách một chiếc xô chứa đầy những con lươn béo ú đang nhung nhúc cuộn mình. Họ cười sung sướng, tôi rất ngạc nhiên không hiểu họ kiếm được từ đâu ra thứ của hiếm đó vào thời buổi này. Đã từ bao lâu rồi chúng tôi chẳng hề có những món đặc sản như vậy trong bữa cơm hàng ngày.

Khi tôi hỏi, họ chỉ cho tôi chỗ đang lúc nhúc đầy những con vật như vậy. Tôi biết chỗ này quá rõ: đây là một trong những hố lớn dùng để chôn xác người. Với một cảm giác nôn nao trong dạ, tôi cầu xin tổ tiên đừng bao giờ để mình lâm vào cảnh đói khát.

Những tình huống nguy hiểm mà tôi rơi vào ngày càng xảy ra nhiều hơn. Chỉ mấy tuần sau vụ nổ mìn có một việc khá kỳ quặc, gần như lố bịch, đã xảy ra đối với tôi.

Lúc đó tôi đang có mặt trước nhà để rửa mấy chiếc xoong nhỏ trong một chiếc nồi lớn. Khi sắp xong việc thì từ phía trên đồi có một tiếng rít vang lên, tiếp theo đó là những tiếng gõ cồng cộc khiến tôi phải ngẩng đầu lên.

Một vật lạ từ trên cao xuống nhảy chồm chồm trên đường, sau mấy lần bị va chạm thì chuyển hướng và dừng hẳn một đoạn ngắn phía sau lưng tôi. Bởi vì nó bằng kim loại nên sau khi trấn tĩnh lại tôi đoán là có ai đó đã vứt đi các thứ xoong nồi cũ của mình. Thật là vô liêm sĩ và táo tợn, tôi rủa thầm và rất tức giận vì đây là một việc làm quá nguy hiểm.

Tuy nhiên tôi cảm thấy vật lạ này có gì đó không bình thường, vì vậy tôi đi tiếp mấy bước sang bốt gác quân sự ở bên cạnh và gọi người ở đó ra.

Tôi vung tây vung chân ra hiệu, tìm cách giải thích cho người lính da trắng xa lạ hiểu là mình vừa tìm thấy một chiếc nồi biết bay. Ông ta dường như không hiểu tôi, nhưng sau một lát thì gọi người chỉ huy ra, người này biết nói một ít tiếng Việt và tôi có thể trình bày ngắn gọn cho ông ta điều mình muốn nói.

Chúng tôi cùng nhau đi đến chiếc nồi bây giờ đang nằm im lìm và vô tội, lấm đầy bụi đường. Hai người lính đảo mắt nhìn nó và tôi thấy vẻ mặt vốn đã tái của họ bây giờ càng trở nên nhợt nhạt hơn. Cả hai hốt hoảng cùng nhìn tôi, tóm chặt lấy cánh tay phải tôi, kéo tôi chạy thật nhanh khỏi thứ đồ vật này. Đó là một quả lựu đạn điếc.

Giàu mà vẫn nghèo

Bởi tình hình đối với dân thường ngày càng trở nên căng thẳng hơn, gia chủ của tôi quyết định rời khỏi thành phố đi về hướng Nam với tất cả các đồ đạc mà họ có thể mang theo. Bản thân tôi thì đằng nào cũng không muốn đi về hướng Nam nên đã chia tay họ và tìm một chỗ làm mới.

Chủ mới của tôi là một người đàn ông người Hoa già và giàu có, vợ của ông trẻ hơn ông rất nhiều, bà này có gốc gác nửa là Bồ Đào Nha, nửa là người Hoa. Ở mặt tiền của ngôi nhà bà ta có một cửa hiệu nhỏ. Ba người con trai gần như đã trưởng thành, tuy nhiên đều chưa lập gia đình và sống ở nhà. Gia đình họ chẳng thiếu thốn thứ gì, tôi có cảm giác dường như cuộc sống ở đây cứ tiếp tục diễn ra một cách bình thường.

Trong ngôi nhà bày biện khang trang chủ nhà cho đào hai hầm nhỏ làm kho dự trữ, trong đó chứa đầy các loại các thực phẩm có thể bảo quản được lâu dài.

Ở sân sau còn có một giếng nước riêng để có thể lấy nước sạch từ đó, đây quả là một xa xỉ phẩm.

Trong đội ngũ gia nhân có một người đàn ông duy nhất là một ông già lưng còng với một bộ mặt không bao giờ biểu lộ cảm xúc, bao quát toàn bộ công việc quản gia. Ông tên là Sơn. Ông là một người đầy tớ trung thành của gia đình, phục vụ ở đây từ thuở còn tấm bé, tôi cảm thấy sự tự hào của ông khi ông kể về điều này. Dưới sự giám sát nghiêm ngặt của ông, tôi đã học được rất nhiều điều. Nếu trong lúc làm bếp tôi mắc phải một lỗi nào đó (may mắn là điều này hiếm khi xảy ra), chẳng hạn như rau thái không chuẩn hay món thịt nấu chưa chín, ông trừng phạt bằng cách bắt tôi xòe các ngón tay và dùng đũa quất vào đó. Tôi chấp nhận những đòn hạ nhục nho nhỏ này, bởi vì ông cũng tỏ lời khen ngợi mỗi khi tôi làm được việc. Từng bước, từng bước tôi học thêm nhiều điều mới mẻ.

Ông chủ của chúng tôi thỉnh thoảng có những hành vi khá kỳ quặc. Một khi nổi hứng, ông ta ra lệnh nấu những món thật ngon, nhưng chẳng bao giờ ăn, mà chỉ để ngắm. Có một ngày theo nguyện vọng của ông chúng tôi chế biến một món cá cực ngon. Ba ngày liền ông yêu cầu tôi bày món cá này lên mâm và tỏ ra rất ưng ý, nhưng mỗi lần sau đó ông lại bảo mang nó xuống bếp trở lại để chúng tôi bảo quản giữa các thanh nước đá. Trong thời gian đó chúng tôi chỉ ăn các cục cơm nếp vắt chấm với nước tương. Chỉ trước khi con cá bắt đầu thiu, ông ta mới cho phép cả nhà ăn nó, nhưng riêng ông lại không hề đụng đũa.

Lúc tôi hỏi ông Sơn tại sao ông chủ lại ứng xử kỳ quặc như vậy, ông chỉ lắc đầu và nói: "Ông chủ nhà ta bị trời hành. Ông ấy có tất cả những gì người đời thèm muốn, nhưng lại không thể thưởng thức chúng".

Hành vi ứng xử của ông chủ là trải nghiệm kỳ lạ nhất mà tôi có được trong thời gian sống ở gia đình này. Nhiều năm sau tôi vẫn còn phải tự hỏi tại sao một người chẳng thiếu thứ gì để hưởng thụ, vậy mà chẳng bao giờ được toại nguyện.