Chương 5

Sau buổi cúng cầu an, bệnh bà Nội không những không thuyên giảm mà càng ngày càng nặng. Chỉ một tuần sau, thì bà Nội đã như ngọn đèn lụi hết bấc, chỉ còn hờ hững dính tia lửa xanh lè, mỏng manh.

Ông Nội không còn hy vọng gì nữa và đã bắt đầu quay quắt, nóng nảy vô cớ. Như buổi trưa, ông đang nghe ra-dô loan tin về hội đàm Ba Lê, bỗng ông đá cái ra-dô rơi xuống đất. May mắn thay, nó chỉ nứt cái vỏ ngoài thôi, và vẫn còn kêu tiếp tục. Mai phải nhanh tay tắt máy và nhặt cất đi một nơi khác. Đến chiều, ông Nội dịu lại, đi tìm, Mai mới dám đưa ra.

Ông Nội mời một ông bạn thuốc Bắc nổi tiếng về bắt mạch cho bà. Khi bắt mạch xong, ông thầy nói nhỏ gì đó mà ông Nội đưa tay lên quệt nước mắt. Mai nghe tiếng được tiếng không. Hình như ông Nội than thở là bà vẫn còn oán ông bỏ nhà bỏ cửa mà đi…

Cô Thoa đã bắt đầu khóc, mắt cô đỏ hoe và bạ đâu cô gây gổ đó. Mai cũng không dằn lại được. Khi một mình trên gác hay ở dưới bếp với cô, Mai cãi lại kịch liệt, và nhiều lần cô Thoa như muốn xô lại Mai mà đánh, nhưng chắc thấy dáng điệu hùng hổ của Mai cô cũng đâm ngán, chỉ hầm hè mà không dám động thủ trước. Mỗi lần chị Phấn bắt gặp lại kêu trời và khóc. Mai hối hận, định bụng từ nay nhịn cô Thoa cho nó yên nhưng cứ thấy cô nổi sùng là Mai lại nổi sùng theo liền. Chị Phấn sang ở luôn nên tụi nhỏ sang theo, nhà cửa suốt ngày đầy tiếng con nít khóc, lè nhè. Ông Nội không còn sức để chơi với thằng Cu Tý nữa, mà hắn cứ đi theo ông, cầm vạt áo mà khóc, mà làm nũng. Đôi khi cô Thoa cáu tiết giựt áo ra, dúi nó vào một góc và hét:

– Mấy cái con ranh con lộn, ở đâu mà làm quỷ làm ma trong nhà này.

Mai xót cháu, muốn cãi lại, nhưng nó cũng là cháu cô Thoa nữa. Chị Phấn cay đắng nhưng cũng chỉ biết làm thinh. Cô Thoa suốt ngày ngồi bên cạnh bà. Đôi khi Mai nhìn thấy cô mân mê cơi trầu, đôi mắt vụt đăm chiêu rồi vụt hằn học, Mai càng điên tiết, bộ không có chồng rồi làm bà cô án ngữ mãi sao.

Bà Nội đã bắt đầu khi mê khi tỉnh. Ông Nội nhờ Phước xin cho anh Đoàn về vài hôm để còn kịp gặp mặt bà Nội. Phước hứa lo giúp. Nhưng đến ba ngày sau vẫn chưa thấy gì. Buổi trưa, khi tỉnh cơn mê, bà Nội khóc và ngỏ ý muốn cả nhà ngồi lại quanh bà. Bà ngước đôi mắt lờ đờ nhìn từng người, khi gặp khuôn mặt ông Nội, bà khóc, nói:

– Ông ơi, chắc tôi không cùng về Bắc được với ông rồi.

Ông Nội cũng không cầm được nước mắt. Bàn tay xương xẩu của ông đặt nhẹ lên trán bà:

– Không, bà phải sống để ra Bắc cùng tôi. Bà sắp khoẻ lại rồi đấy mà.

Bà Nội thở mệt nhọc, cố cầm tay ông Nội đặt lên ngực:

– Tôi biết tôi sắp chết mà. Hôm qua tôi nằm mơ thấy bà hiện về nói tôi đã tới tuổi về chầu bà rồi. Tôi ít khi mê đồng bóng, không tin nữa, nhưng tôi nghe lời bác Nghị gái thờ bà, bổn mạng đàn bà, mà không ngờ bà về bà báo cho biết thật.

Bà Nội nói một hơi rồi mệt lả, nằm thở dốc. Cô Thoa khóc nấc lên, cúi xuống mặt bà Nội và nước mắt rơi lã chã:

– Mẹ ơi, mẹ đừng chết, mẹ bỏ con, con sống với ai.

Đang thù ghét cô Thoa, Mai bỗng rung động cả người vì lời nói đó. Phải, đâu chỉ có một mình cô mất mẹ. Mai mất bà, ông Nội mất bà, anh Đoàn, anh Lý… Chị Phấn thì ngồi dưới chân bà Nội mà sụt sùi. Bà nhìn chị Phấn:

– Cháu đừng lo cho bà, bà già rồi, bà không gượng được nữa đâu. Nên về bên chồng mà lo cho gia đình chồng. Thờ phụng cha mẹ bên chồng cũng như bên mình nghe cháu.

Chị Phấn vừa dạ vừa khóc. Bà Nội tỏ ý bảo Mai đứng gần bà. Bà đưa tay vuốt mặt, vuốt tóc Mai, rồi ôm ghì đầu Mai vào ngực bà:

– Tội nghiệp cho cháu. Đám cưới cháu bà không ăn trầu được rồi. Thằng Hồ có về thì nói bà nhớ nó lắm. Bà thương nó như thằng Đoàn.

Và bà nói với ông Nội:

– Tôi có chết thì khi nào yên cứ cho nó làm đám cưới, đừng để mãn tang tội nghiệp cháu nghe ông.

Cô Thoa không biết nghĩ sao, chạy lại kéo Mai ra rồi gục mặt lên ngực bà. Cô khóc: Mẹ ơi, mẹ đừng chết, bỏ con côi cút, chỉ mình con côi cút. Con khổ lắm mẹ ơi.

Bà Nội không nói gì, chỉ đưa tay vuốt tóc cô Thoa và mắt bà ứa lệ. Ông Nội kéo cô Thoa và bảo để yên cho mẹ mày nằm, làm gì mà ồn ào thế. Cô Thoa đứng lên thút thít rồi lầm bầm than thở.

Cả ngày hôm đó, bà Nội có vẻ tỉnh táo hơn. Bà bảo gọi tất cả các cháu rồi họp cả nhà lại cho bà thăm. Khi chú Vạn ghé qua, biếu bà một cân nho, bà bảo chia cho mấy đứa nhỏ ăn hết. Tụi nhỏ được ăn, dành phần nhau ồn ào. Bà Nội nhìn theo chúng, khuôn mặt gầy gò của bà đột nhiên như phất lên một làn sáng hồng hào, rồi bà cười. Nụ cười có vẻ rạng rỡ làm Mai bồi hồi. Bà Nội có vẻ tỉnh táo thật. Nhưng Mai chưa kịp mừng thì người bỗng nhói lên, chú Vạn đột ngột siết mạnh bàn tay Mai, nhìn bà Nội, rồi nhìn Mai. Con mắt chú Vạn không hiểu có một tín hiệu gì, nhưng Mai bỗng thấy một nỗi sợ hãi tràn ngập.

Đúng rồi. Làn sáng hồng hào trên khuôn mặt đã thóp lại của bà Nội chỉ là một làn hồi quang khác thường, và nụ cười của bà đúng là có vẻ gì sượng cứng. Mai nhìn sang ông Nội, bắt gặp ông khẽ lắc đầu. Cái lắc đầu của ông Nội không dấu được bà. Bà kêu tên anh Đoàn, rồi bắt Mai phải vào Trung Tâm Chiêu Hồi gọi anh Lý ra kể chuyện cho bà nghe. Bà bảo ông Nội:

– Tôi biết tôi mà ông. Tôi sắp được về hầu ông bà rồi. Tôi về trước, ông đừng có buồn.

Giữa buổi chiều, Mai phải vội vàng vào Trung Tâm Chiêu Hồi đón anh Lý. Mai đến nơi đúng giờ cơm, phải năn nỉ mãi mời nhờ được nhân viên trực đi tìm anh Lý.

Trong khi chờ ông Giám Thị cho giấy phép xuất trại, anh Lý dẫn Mai vào câu lạc bộ trong Trung Tâm uống nước. Ngồi nơi chiếc bàn nhỏ nơi cửa sổ câu lạc bộ, có thể nhìn thấy giòng sông nước đang lên đầy và Sở Thú xanh ngắt bên kia bờ. Buổi chiều xuống thật êm đềm. Các hồi chánh viên từ khu nhà ăn ra, khăn mặt vắt vai, tha thẩn tụm năm tạm ba trên bờ sông hóng gió.

Thấy Mai đăm chiêu nhìn ra, anh Lý hỏi:

– Chắc cô ngạc nhiên thấy cảnh sống ở đây lắm nhỉ. Coi nhàn nhã vậy nhưng bận bịu lắm đấy. Tối nào cũng phải sinh hoạt, học tập, kiểm thảo..

Mai nói với anh Lý là Mai đã vào đây một lần, đã trông thấy cái câu lạc bộ của Trung Tâm, rồi chợt nhớ ra, Mai hỏi anh:

– Bữa trước em với ông Nội cũng đã gặp ông giáo sư Tài ở đây, sao nãy giờ không thấy.

– Ông Tài lại mới phải đi Huế hôm kia. Ông đưa mấy cậu Bùi Thiện, Đoàn Chính ra trình diễn và nói chuyện ở Huế.

Có mấy hồi chánh viên tạt vào câu lạc bộ, anh Lý chào hỏi và giới thiệu với Mai. Một vài anh thật trẻ, lễ phép gọi Mai là chị, khiến Mai không khỏi nghĩ tới em Hải, và Mai bỗng thấy mình như lớn hẳn lên, già hẳn đi. Mai nói với họ: tôi cũng còn một đứa em bằng tuổi mấy anh, còn ở «bên kia».

Anh Lý nói:

– Anh hỏi cùng khắp ở đây, cả những người mới nhất, không ai biết em Hải.

– Nhưng anh có chắc là Hải vào rồi không?

– Vào hay không thì anh có nhìn thấy đâu mà biết, nhưng khi anh đi thì Hải đã có lịnh gọi bổ sung công trường vô Nam.

Một người bạn anh Lý nói:

– Vào nhiều lắm, vào hết rồi. Nhiều khi chưa về tới. Hoặc chết rồi cũng nên. B.52 nó dội như mưa. Đừng nói gì bom, cực quá cũng đủ chết.

Một người trẻ tuổi khác đi đến, anh ta mặc một bộ py-da-ma xanh cũ kỹ, thấy anh Lý thì vừa vẫy vừa kêu:

– Ê, có phải cậu tìm một người tên Hải không?

Anh Lý vội vã:

– Có, có. Đâu, đâu?

– Nghe nói khi sáng có một người mới đưa về, còn bị bịnh sốt rét, cũng tên Hải. Nằm nơi căn nhà sau trạm y tế. Hỏi ông bác sĩ.

– Người như thế nào?

– Nhỏ nhỏ, gầy gầy. Nghe nói ở ngoài đó thành phần sinh viên học sinh chi đó.

Tay chân Mai run lên. Mai nghĩ tới bà Nội đang nằm thoi thóp ở nhà. Bà sẽ sống lại. Nhất định bà sẽ khỏe lại ngay, nếu em Hải trở về thật. Mai kéo tay anh Lý:

– Đi anh, đi anh.

Mấy người bạn của anh Lý vừa nói vừa đi trước:

– Đi, đi tới xem thử sao.

Mai như bị lôi theo tay anh Lý. Mấy người chạy lui phía sau một dãy nhà. Một người đứng trước cửa một căn nhà nhỏ thấy mọi người đi hấp tấp, chận lại hỏi:

– Cái gì vậy? Đây là phòng bịnh mà.

Anh Lý đi tới trước:

– Thưa bác sĩ, cho tôi tìm một người tên Hải.

Anh chỉ Mai:

– Cô này là thân nhân.

Người đàn ông đứng tuổi có nước da vàng bệch nhìn Mai. Trước đó Mai được nghe một người nói nhỏ đó là bác sĩ, ông ta cũng hồi chánh. Mai nghẹn ngào, nói không ra tiếng:

– Cho tôi gặp em Hải tôi.

Viên Bác sĩ nói chỉ vào ít thôi. Mai với anh Lý đi vào. Mấy cái giường sắt nằm sát tường. Viên Bác sĩ chỉ cho Mai một người nằm đắp chăn kín và bảo người này tên Hải. Anh Lý đi đến, Mai theo sau. Viên Bác sĩ lay vai người bệnh:

– Này, có người thăm.

Tấm chăn được kéo ra Một khuôn mặt còn trẻ, vàng vọt, mở lớn mắt ngơ ngác. Thôi, đúng em Hải rồi. Mai tiến lên một bước. Nhưng anh Lý nhìn chăm chăm vào mặt người thanh niên, đôi mắt anh tắt mất tia sáng mừng rỡ:

– Anh tên Hải.

– Vâng, tôi là Bạch văn Hải.

Anh Lý thả hai tay thõng xuống, rồi buồn rầu xin lỗi người bịnh bỏ đi ra. Nước mắt Mai đã chảy quanh riềm mi, sự thất vọng làm Mai cứng người lại. Khi ra tới sân, mấy người xúm lại hỏi có đúng không, anh Lý lắc đầu. Mai như người mất hồn, theo anh đi bộ ra tới chợ Thị Nghè mới tìm được một chiếc tắc xi đi về nhà.

Lòng Mai thất vọng tràn trề. Tại sao người con trai đó không là Hải được. Tôi sẽ vác em chạy ra xe, đem em về nhà và đưa tới trước mặt bà Nội: Em Hải đã về rồi đây bà ơi. Bà mở lớn mắt, mở lớn hơn chút nữa, mới nhìn ra em Hải. Rồi nhiều chuyện sẽ xẩy ra, bà Nội như có một chiếc đũa tiên gõ lên đầu, vùng ngồi dậy. Chúng tôi ôm lấy nhau cuống quít, trộn lẫn vào nhau: anh em, ông bà… và nghe chuyện thầy mẹ, quê hương hết đêm này đến đêm khác, hết ngày này đến tháng khác.

– Lau nước mắt đi rồi vào nhà em Mai.

Xe đã đỗ trước cửa nhà bao giờ, Mai không hay nữa. Mai trả tiền xe và lau sạch nước mắt. Cả nhà vẫn đang xúm quanh bà Nội. Mai đẩy anh Lý tới trước. Chú Vạn cũng đã tới từ hồi nào. Có cả Phước nữa. Mai hỏi Phước:

– Anh Đoàn chưa về à?

– Chưa chị. Cấm trại mà.

– Sao Phước đi được?

– À, phi công lúc nào cũng bay bướm.

Mai gượng cười. Đến phút này mà Phước còn đùa được. Nhưng không, có lẽ không phải Phước nói đùa, mà hình như đó chỉ là một câu đã được ghi âm sẵn trong đầu, chạm tới thì nó bật. Mai ngồi xuống phía chân bà Nội, anh Lý đã bắc cái ghế ngồi trước mặt bà. Bà Nội đang lần tay tìm tay anh Lý:

– Thằng Lý đó hở?

– Dạ, cháu là Lý đây.

– Cháu ơi!

– Da.

– Con đường đi về Bắc có xa không? Sao mày vào đây được?

– Dạ đi đêm đi ngày, cháu không nhớ hết nhưng cực lắm.

Mắt bà Nội hơi nhướng lên, một tia sáng vụt long lanh và cũng biến mất rất nhanh. Anh Lý đưa tay còn lại sờ lên trán bà. Cô Thoa cũng lấy khăn lau những giọt mồ hôi lạnh ngắt đang rịn trên vầng trán nhăn nheo của bà. Khuôn mặt bà Nội, qua mấy tuần Mai không đủ thời giờ, đủ sức để quan sát, nay bỗng như rút hết thịt, nhăn nhúm những đường da xếp. Cô Thoa lau trán bà xong, đưa chén nước sâm đến, nhưng bà Nội xua tay:

– Thôi, dừng đổ nữa, để mẹ nghe chuyện, để mẹ nghe chuyện.

Giọng bà Nội bỗng khác lạ hẳn, giọng nói thật nhẹ như tự động phát ra, không cần được trợ lực bởi một sức gượng gạo nào. Bà hỏi thăm anh Lý đủ mọi chuyện, từ căn nhà ngoài làng, từ mấy gốc cây cũ, đến họ hàng, bà con cô bác. Đủ chuyện.

– Cháu có đi chùa Hương lần nào không?

– Dạ cháu đi hồi nhỏ lớn lên chưa tới đó lần nào.

– Sau vườn bà có mấy cây cau, có mấy giây giầu không leo, có còn không?

Anh Lý nói không suy nghĩ:

– Dạ còn chứ.

– Cái ao sau có cây sung nhớn lắm, có còn không?

– Dạ còn chứ,

– A, ông cụ Lập, có cô cháu dâu làm cốm dẹp chắc đã qui tiên rồi nhỉ.

– Dạ.

– Cháu xích lại gần nói lớn cho bà nghe. Này cháu, ba con Mai có gầy ốm lắm không?

Anh Lý cúi mặt tới trước, nói gần sát tai bà:

– Dạ cũng thường. Không béo không gầy.

– Còn con gì… gì… đó… Con nhỏ sau cùng, nó kháu không?

– Dạ con Mai. Nó tên Thương Mai.

– Ờ, ờ…

– Dạ đi học được rồi, nó giống em Mai đây như tạc

– Ờ… ờ.. Mẹ mày, mày về được mà thằng Hải không về được.

– Thôi bà nằm nghỉ cho khoẻ.

– Không, tao có mệt chi đâu. Tao khỏe lắm rồi. Kể chuyện cho bà nghe nữa đi cháu. Cháu… cháu…

Giọng bà Nội đang nhẹ nhàng bỗng dưng khản đặc lại và nhỏ dần. Anh Lý phải cúi xuống sát mặt bà mời nghe rõ. Anh trả lời:

– Dạ có, thỉnh thoảng bọn cháu cũng lén đi thắp hương…

– Rồi có sửa sang nhổ cỏ làm sạch sẽ… không… hở?

– Dạ có.

Cô Thoa gắt:

– Thôi Lý. Để cụ nằm. Đừng nói nữa.

Nhưng anh Lý vẫn ghé sát vào mặt bà Nội. Bà vẫn thều thào hay nói gì đó, anh Lý khi dạ dạ, khi lắc đầu. Không biết anh Lý nghe thêm gì mà anh cũng trả lời bằng giọng khản đặc.

– Tầu hỏa. Tầu hỏa.

– Dạ, vâng. Cháu đi bằng tàu hỏa.

Bà Nội thả bàn tay đang cầm chặt tay anh Lý ra, rồi nhắm nghiền mắt lại. Khuôn mặt anh Lý cũng đầm đìa nước mắt. Chú Vạn đứng ngó mông lung ra đường. Ông Nội quay mặt đi như dấu tiếng nấc nghẹn. Và cô Thoa lại tiếp tục khóc lóc.

Bà Nội như lịm đi và cứ thế, bà mê dần. Ông Nội đẩy Mai đứng dậy và ngồi xuống phía chân bà, tay ông không rời khỏi hai bàn chân bà lòi ra khỏi tấm chăn dày. Chị Phấn vừa khóc vừa cầm ly nước sâm, thỉnh thoảng nhỏ vài giọt vào miệng bà Nội. Bà vẫn còn nuốt được. Nhưng trên khuôn mặt mọi người, sự thất vọng đã đè nặng

Hình như chiều lắm rồi. Không còn chút hy vọng nào nữa. Bóng chiều đã hút dần và chỉ còn bám víu trên mái tôn những vết sáng mỏng manh. Hai con đường sắt vẫn song song chạy mãi tới phương trời nào, qua những chiếc ga bỏ không, những rừng núi, những đồng bằng hoang vắng. Một cơn gió nhẹ lay lắt trên những ngọn lá cây trứng cá và khua cả khoảng tối mờ nhạt dưới bóng lá ùa vào nhà. Bà Nội vẫn nằm im, mắt nhắm nghiền, miệng mở, tay chân như hết vướng víu. Ông Nội nhìn Mai, nhìn chị Phấn, cô Thoa. Rồi cả nhà lại cùng nhìn nhau. Phúc chốc, sự câm nín từ người này đụng vỡ vào sự câm nín của người khác, cùng òa ra một lượt. Cô Thoa, chị Phấn là người khóc trước tiên, rồi Mai, rồi ông Nội, mặt mày nhoè nhoẹt lệ.

Chú Vạn và Phước đưa nhau ra hiên đứng. Không khí như phảng phất mùi trầm hương còn ươm lại từ buổi cúng giỗ hôm trước. Anh Lý vẫn ngồi yên ở chiếc ghế anh đã ngồi từ đầu, mắt anh không ngừng nhìn bà Nội. Trên khuôn mặt anh, chút ánh sáng của buổi chiều còn sót soi rõ một nửa, và một nửa như mờ đi trong bóng đen mờ nhạt. Nước mắt còn đọng trên sống mũi anh long lanh sáng ngời.

Cô Thoa càng lúc càng khóc lóc dữ dội hơn. Cô băt đầu kể lể, cô moi móc những điều mà cô nghĩ là đã liên lụy đến cơn bệnh và cái chết của bà. Cô gọi tên anh Đoàn: Thằng Đoàn đâu không về, chưa chịu về. Rồi cô cầm chặt tay bà Nội mà gào, mà gọi: Mẹ ơi, mẹ đừng bỏ con, bỏ con con sống với ai trong nhà này. Chị Phấn thì cứ gục mặt vào tường, hoặc vào mấy cái bao cát.

Có nhẽ từ trưa tới giờ cả nhà chưa ai ăn một hột cơm. Mấy đứa nhỏ được chị Phấn xới cho mỗi đứa một bát cơm ăn từ chiều, giờ đã kêu đói. Chị Phấn điên tiết tát đứa nhớn một cái bốp. Thằng nhỏ sợ hãi đưa mấy đứa em lên trên gác. Thằng Cu Tý hình như đã ngủ, không nghe tiếng nó kêu khóc chi nữa.

Bà Nội cứ lịm đi như thế cho tới 8 giờ tối thì tỉnh lại. Bà từ chối không nuốt nuớc sâm nữa, và bà lắc lắc được cái đầu, tỏ vẻ đã tuyệt vọng lắm rồi. Ông Nội nhấc tay bà lên, nhưng tay bà đã cứng đơ. Bà nằm ngửa, mặt thẳng, nhưng con mắt còn liếc ngang dọc và còn sáng lắm. Mai cầm tay bà, tay chân bà vẫn còn chút hơi ấm. Bà ra dấu cho ông Nội lại gần. Ông Nội cúi sát xuống mặt bà, bà thều thào nói gì đó, có lẽ ông Nội cũng nghe không rõ đâu, nhưng ông vẫn gật gật đầu.

Một lát, giọng bà Nội như gắng hết tàn lực, và mọi người cùng xúm quanh, cúi sát tai nghe ngóng:

– Tôi… tôi không nhớ đường về… nhớ khi nào về Bắc… Ông cúng cho tôi biết tôi đi theo… với… nghe ông… Đừng… bỏ tôi ở lại… Ông cười đi… cười… hứa… đi…

Tất cả sự cố gắng chỉ có được chừng ấy, môi bà Nội đã cứng lại. Nhưng mắt bà vẫn nhìn ông trừng trừng. Ông Nội cố gắng cười mà miệng méo xẹo và nước mắt rơi lã chã. Tiếng khóc vùng bật lên lớn hơn. Cô Thoa lại gào lên: Mẹ không nói gì với con hết sao, mẹ mẹ ơi, con đây này, con là Thoa, ngày nào bé bỏng xinh đẹp của mẹ đây này.

Giá như bình thường nghe cô Thoa nói như thế thì thật buồn cười đến vỡ bụng. Nhưng lúc này, nghe cô Thoa nói thế, lòng Mai chưa kịp gợn lên một thoáng khó chịu thì nước mắt Mai đã xóa hết những phiền phức từ lâu đã tích trữ, bất cứ về ai.

Nhắm đi một lúc, bà Nội lại mở mắt. Sự chống chỏi của bà thật quyết liệt, đầy cố gắng. Môi bà lại hơi động đậy, khi Mai cúi sát miệng bà, Mai nghe hơi thở phà ra như gọi một tiếng “Đoàn” trong đó. Chắc bà Nội muốn hỏi về anh Đoàn. Ông Nội phải thay Mai nói bên tai bà là Đoàn sẽ về. Chú Vạn nói với Phước:

– Bà cụ còn nuối thằng Đoàn.

Phước lặng thinh rút một điếu thuốc châm lửa hút, và lặng lẽ nhìn theo làn khói mỏng dần, tan tới gần những góc tối nhất.

Lần này thì bà Nội không mở mắt ra nữa. Bà nằm như ngủ nhưng hơi thở bà đã gấp rút hơn trước. Tay chân bà bỗng khô lại và lạnh dần.

Ông Nội đang cầm chân bà bỗng rụt tay lại:

– Thôi rồi.

Tiếng thôi rồi của ông Nội làm mấy cô cháu Mai nín khóc, sửng sốt nhìn vào mắt ông Nội. Không nói thêm một lời nào nữa, ông ngồi phệt xuống, ngay dưới chân bà, và đưa tay sờ mũi, sờ ngực bà Nội. Chú Vạn, anh Lý cũng bước đến, Phước cũng bước đến. Nơi cổ bà Nội đã có những tiếng nấc đặc nghẹn. Rồi hai tay bà dơ lên, cong lại như những sợi gân đã rút ngắn. Chú Vạn nhanh tay giằng tay bà, kéo thẳng và đặt xuống chiếu. Ông Nội bỗng nức lên:

– Trời ơi, bà ơi, bà bỏ tôi sao bà ơi.

Tiếng khóc lại nổi lên khắp nhà, và đầu óc Mai chợt mù mịt đi trong một giây. Mai nghe cả tiếng khóc của nàng mà như một người nào đó đang khóc. Thôi rồi, phút cuối của đời bà đã tới. Bà Nội bỗng mở mắt, đôi mắt sáng một cách kỳ lạ. Cái mặt vẫn bất động nhưng đôi mắt liếc từ mặt người này sang mặt người khác, từ Phước, anh Lý, chú Vạn, ông Nội, cô Thoa, Mai, chị Phấn, rồi đôi mắt bà đưa vào khoảng không và nhìn sững. Khoảng sáng tinh anh trong mắt bà Nội như hòa tan vào khoảng không. Cái gì đã bật lên ở đó. Thầy, mẹ, anh Đoàn, em Hải, em Mai, bà con, họ hàng, cái cầu, cái chợ, cái chổi, con mèo, cái cây. Ánh sáng cuối cùng trong mắt bà Nội như đã tan vào khoảng không đó, và giữa tiếng khóc than lùng bùng trong đầu, bỗng nhiên Mai tưởng như đang có một cuộc diễn binh, có kèn có trống, có cả khung cảnh phụ diễn quen thuộc cũng như xa lạ. Mai gục xuống: Bà ơi, bà có dịp liếc mắt lại nhìn cháu, bà còn có đủ sức đưa tay vuốt tóc cháu không. Bà ơi, cho cháu hôn bà, cho cháu ôm bà lần cuối cùng khi bà còn nóng. Mai nhào lại, chị Phấn nhào lại, cô Thoa, ông Nội cũng nhào lại. Nhưng ánh mắt bà Nội không rời khoảng không nữa, tất cả những tinh anh trong mắt bà cũng nhòa hết vào đó rồi, và những giọt mồ hôi trên trán bà cũng đã hết rịn. Bà tôi. Bà ơi, bà ơi. Vậy là hết, là thôi rồi. Sao không khóc đi. Sao im lặng thế. Khóc ra chứ, bật ra chứ. Nút bấm ở đâu, nơi sự thổn thức đang đặc trong cổ đó. Bấm vào, bật ra. Đó, những tiếng khóc.

Ông Nội bật người ra, muốn dụi xuống, rồi gượng ngồi lại. Chú Vạn đã đỡ sau lưng ông Nội, còn Phước thì giữ riệt lấy cô Thoa đang nhào lăn trên xác bà Nội. Như mọi người, Mai khóc lâu lắm, cũng gào la khản cả cổ. Mai được chú Vạn kéo ra nơi cửa sổ và Mai bám lấy mấy song cửa sắt mà khóc. Mai không muốn nhìn lại, không muốn tin bà Nội mà chết được. Chỉ một cái nhấp nhánh thế rồi chết. Và chết là hết rồi, không biết gì nữa, không nhúc nhích, không nói, không nhìn, không gì hết. Không. Bà Nội vừa nói đó mà. Bà Nội vừa nhìn đó mà. Vậy mà chỉ chớp mắt rồi thôi sao. Chết đâu có dễ đến như vậy? Cái chết nào cũng dễ dàng đến thế kia ư? Mai hoảng hốt vô biên. Mai đau đớn cũng vô biên nữa. Bà ơi, sao bà chết. Sao bà không đi tàu hỏa với ông ra Bắc? Chết rồi bà có đi được không? Ông Nội cũng đang khóc, cô Thoa cũng đang khóc, chị Phấn ngồi bệt dưới đất, cứ úp mặt vào một bàn tay của bà mà khóc vùi, khóc khóc tan nát.

Chú Vạn và Phước đang lo lăng xăng gì đó. Chú hết kéo tay người này, xô người kia không để ai gần bà, đụng mạnh đến người bà. Ông Nội bây giờ thì ngồi lặng lẽ nơi cái ghế, tay ông cầm bàn tay lạnh ngắt của bà. Mắt bà Nội đã được vuốt nhắm lại, xương xẩu ở mặt, ở khuỷu tay, khuỷu chân nhô lên hết sức thiểu não. Ông Nội cứ ngồi lặng lẽ như thế, nhìn sững vào khuôn mặt bà, thỉnh thoảng ông nuốt ừng ực như có thứ gì nhất định trào lên cổ. Và trên khuôn mặt trắng bệt, bất động, những sợi râu cũng cứng nhắc, hai giòng lệ cứ thi nhau chảy. Tình nghĩa mấy mươi năm, bây giờ…

– Bác ơi, làm sao nhắn bà con giờ này. Đến giờ giới nghiêm rồi.

Ông Nội vẫn yên lặng. Chú Vạn quay lại nói với Phước:

– Mày nhà binh, mày lái xe Jeep đi báo tin đi, sáng cho họ hàng đến sớm là vừa. Làm cách nào thì làm cho thằng Đoàn nó về.

Phước đi tới trước bà Nội, nhìn một lần nữa rồi buồn bã đi ra.

Mai nghe tiếng xe rồ máy. Anh Lý nãy giờ như đứng ở một góc trong bóng tối nào, đi ra. Anh cầm bàn tay Mai vỗ về:

– Thôi nín đi, đừng khóc nữa, động đến bà, bà không dứt được xác tội nghiệp

Người Mai muốn rũ xuống, phải dựa vào anh Lý, nhưng nàng vẫn tiếp tục khóc. Cô Thoa cũng chạy lại ôm chầm lấy Mai: Mai ơi, thôi hết rồi. Mất rồi. Mai ơi. Mai ơi. Mai bỗng cầm chặt lấy tay cô Thoa và Mai khóc cùng với cô. Bây giờ cô Thoa chỉ khóc mà không còn kể lể nữa.

Anh Lý phụ với chú Vạn sửa lại chỗ nằm của bà. Một bát nhang, một quả trứng, một chén cơm đã được bày trên đầu bà. Khi chú Vạn cầm vuông giấy đỏ đắp vào mặt bà Nội, ông Nội đưa tay cản và dở ra. Rồi cứ thế, ông ngồi sửng sốt nhìn bà. Tia mắt ông lúc đau đớn cùng cực, lúc êm đềm trìu mến, có lúc tình tự thắm thiết nữa.

Ông ơi, ông đang nghĩ gì đó. Ngày nào bà Nội xinh đẹp, ngày nào bà làm vợ một ông xếp ga, quanh năm suốt tháng sống bên những chiếc ga tạm, những con tàu nối liền Nam Bắc, những con tàu từ tỉnh này sang tỉnh khác. Những con đường sắt vẫn còn mà những chuyến tàu đã bị cắt đứt rồi phải không ông. Cắt đứt như cuộc đời bà Nội đã bị cắt đứt. Cắt đứt như sự tuyệt vọng ông vừa nuốt xuống phải không ông. Ngày nào ông cầm cái cờ đỏ phất phất, ngày nào bà bắc ghế ngồi cùng ông trong một buổi tối nhàn hạ ngắm sao trên trời, nhìn chiếc đèn bão đặt giữa hai khoảng đường rầy và chờ tiếng còi của con tàu trườn tới. Bây giờ mắt bà đã khép, tai bà đã ù, âm thanh đã mất như những tiếng còi tàu dĩ vãng không bao giờ vang lên nổi nữa, phải không ông? Ông ơi, ông đừng ngồi sửng sốt như thế, ông lau nước mắt đi ông, hay ông khóc đi ông. Chúng cháu chỉ còn có ông thôi. Một người đã bỏ đi rồi, một người đã đùm bọc bọn cháu từ ngày còn bé dại, đưa từ chuyến tàu di cư vào Nam, đã mất. Ông ơi. Khóc với cháu, khóc với cháu ông ơi. Mai gục đầu vào hai chiếc đùi gầy tọp của ông Nội, nức nở:

– Ông ơi, bà đâu còn nữa ông ơi.

Ông Nội cũng không nhấc Mai lên nữa, giọng ông như hỏi một người nào đó nơi khoảng không mà bà Nội vừa nhìn:

– Bà… bà… đi thật rồi…

Mai nghe từng tiếng thì thầm thoát ra chiếc miệng há hốc của ông Nội:

– Bà đi rồi mà, đi rồi mà.

Đi bằng tàu hỏa ông nhé. Mắt ông Nội vẫn dán vào khoảng không. Tiếng kêu ngày nào đã nồng nàn trở lại. Tiếng kêu của tình vợ chồng thời son sẻ thắm thiết. Ông Nội khóc rồi. Khóc được là đã vỡ ra. Khóc đi ông. Cho cháu khóc với. Ông Nội nhấc Mai dậy, ôm choàng lấy Mai, khóc nức:

– Thôi cháu. Bà Nội đâu còn nữa mà khóc. Cháu ơi.

Bà Nội đâu còn nữa cháu ơi. Cả cha mẹ Mai còn sống cũng không còn ở đây. Mai níu chặt lấy ông. Chị Phấn đã vừa khóc vừa lên gác thức thằng Cu Tý dậy. Mấy đứa nhớn nghe tiếng khóc đã chạy xuống từ lúc bà Nội chưa đi, và chắc bà cũng đã nhìn thấy chúng. Chị Phấn bồng thằng Cu tới trước xác bà, vừa khóc vừa nói:

– Chắt của bà đây bà ơi, sao bà bỏ đi cho đành.

Thằng Cu thấy mẹ khóc cũng khóc. Mấy đứa nhỏ cũng oà khóc theo. Chú Vạn đuổi chúng vào một góc nhà.

Bên ngoài bóng đêm yên tỉnh đã vọng đến những tiếng ình ình của súng lớn. Chú Vạn nhìn ra bóng đêm, nói một mình.

– Cái điệu này đêm nay dám pháo kích lắm.

Nhưng rồi chú tự trả lời:

– Không, có nhẽ súng bên mình bắn đi…

Không ai trả lời chú. Cũng không ai quan tâm tới tiếng súng to nhỏ bên ngoài nữa. Khóc lóc mãi tới gần mười một giờ, chú Vạn họp cô cháu Mai lại, bảo đi nghỉ đi và cắt phiên thay nhau canh xác bà Nội. Ông Nội vẫn không rời chiếc ghế và, cả nhà cũng chả ai ngủ được. Đến nửa đêm thấy ông Nội mệt quá, Mai với anh Lý nói ông nên đi nằm ngủ đi. Ông Nội đứng dậy. Nhưng không phải đi ngủ mà lủi thủi đi ra hiên. Anh Lý bảo Mai ra xem ông Nội đi đâu, làm gì. Mai đứng nơi cửa nhìn ra. Ông Nội không làm gì hết. Ông đứng nhìn ra khoảng sân, nhìn ra hai con đường sắt băng qua nhà, nằm quạnh quẽ dưới bóng điện

đường chiếu sáng. Rồi ông lại trở vào, ngồi xuống ghế. Ông nói:

– Thôi các cháu đi nghỉ đi.

Mai không thấy buồn ngủ, dù hết sức mệt nhọc. Anh Lý cùng đứng với Mai lúc đó. Ông Nội đưa tay sờ ngực bà:

– Bà ơi, bà còn nuối ai nữa, thằng Đoàn phải không? Thôi bà ơi, bà yên lòng đi rồi phù hộ cho cháu.

Giọng ông Nội đã tỉnh. Ông không khóc nữa. Ông quay sang Mai:

– Cháu vào rương của bà lục cái áo gấm hồi về hưu ông may cho bà đem treo lên cho bay mùi mốc cũ, mai mặc cho bà bây.

Anh Lý đưa Mai lên gác. Anh hỏi có cần đánh điện tín cho Hồ không, Mai lắc đầu. Trước đây Mai đã nhận thư Hồ báo tin là phải đi hành quân. Có đánh điện cũng không kịp nữa. Anh Lý đi xuống nhà dưới rồi anh đem lên một cái va-ly cũ. Mai lục ra tìm chiếc áo gấm cho bà Nội. Mấy cái áo dài còn mới nguyên, ướp mùi nha phiến thơm nức. Mấy cái xoáy trầu cũ. Tấm ảnh của bà Nội chụp ở Hà Nội cách chừng hơn mười năm. Dưới đáy va-ly, Mai còn tìm thấy một cái bọc vải cũ. Mở ra, bên trong đựng một cái gương con và một cái lược, cùng một thỏi son cũ đã sạch nhẵn, một ít chỉ màu, mấy cái tích-kê vé tàu lửa đã cũ mèm, chắc những cái vé mà ông Nội đã đưa bà đi trong những ngày vợ chồng mới mẻ. Đó là tất cả kỷ vật thời còn trẻ của bà. Mai bỏ tất cả vào cái túi vải, thắt lại. Anh Lý quay mặt nhìn đi chỗ khác. Còn Mai, Mai ôm chặt cái túi vải, kỷ vật thân yêu của bà Nội đã nằm kín trong đáy va-ly, bây giờ là kỷ vật của Mai, còn giữ lại của bà.

Ngày mai, nếu đêm nay không có pháo kích, và nếu có pháo kích mà chưa trúng ngôi nhà bé bỏng này, một chiếc hòm sơn đỏ sẽ được chở tới. Rồi bà Nội sẽ xa rời vĩnh viễn chiếc đi-văng nằm gần bên cái hầm cát. Bà sẽ nằm trong đó. Rồi bà sẽ đi vào nghĩa trang. Mai nhớ những nghĩa trang nằm xa thành phố mà mới hôm nào, khi đi thăm anh Đoàn, đã đi qua, đã nhìn thấy. Mai nghĩ tới những nắm đất mà Mai sẽ cầm, sẽ ném xuống, và Mai hỏi anh Lý:

– Anh đã đi đưa đám ma bao giờ chưa, anh Lý?

– Thuở nhỏ không nhớ. Khi vào Nam thấy nhiều người chết lắm, thấy như cơm bữa, nhưng không đưa đám ma bao giờ. Bao nhiêu người chết không được chôn cất…

Mai nói như khóc:

– Anh Lý!

– Đoàn liệu có về đưa đám kịp không?

– Phước đi kêu rồi. Em chắc thế nào Phưóc nó cũng lo được.

Mai nhớ tới ngày nào đó, trong cuộc phỏng vấn vui nhộn của chú Vạn, Phước đã nói: Khi hòa bình cháu sẽ đưa cả nhà ra Bắc bằng máy bay. Không, tao đi tàu hỏa với ông bây cơ. Mai lặng người: Chuyến tàu đó liệu có được không? Và, liệu chúng tôi có còn sống để cùng đi trên chuyến tàu đó không? Bà Nội đã bỏ cuộc, mai mốt đây, ai bỏ cuộc nữa? Mai nhìn ra ngoài, đêm tối dầy đặc.

– Anh Lý.

Mai lại khóc. Anh Lý nhìn Mai, âm thầm. Mai không biết anh đang nghĩ gì. Nhưng trong đầu Mai, lúc này, bỗng trống rỗng một cách ghê gớm. Tiếng ình ình của súng bắn đi hay pháo kích lâu lâu lại dội lên, rung chuyển cả căn nhà mỏng manh nhỏ bé. Đêm nay, bà ơi. Bà đã đi trước.

Thấy Mai khóc, anh Lý lại dắt Mai xuống nhà. Ông Nội vẫn ngồi đó, và vẫn còn cầm tay bà Nội lặng lẽ, bất động.