Chương 10

Nhân chứng phát hiện thi thể à…” Horinouchi lộ vẻ trầm ngâm. “Nếu là kẻ giết người hàng loạt, có khả năng hắn sẽ quay trở lại hiện trường một tiếng đồng hồ sau khi gây án… nhỉ? Ra thế, cậu quả là nhạy bén.”

Sau hôm lễ tang, Chủ nhật ngày 16 tháng Mười một, Isobe đến văn phòng tạm thời của Horinouchi để báo cáo về những quan sát của mình.

Trong cuộc điều tra các vụ trọng án thế này, cảnh sát không được nghỉ ngày nào. Thậm chí, chính những ngày người dân nghỉ ở nhà lại là cơ hội tốt để đến hỏi chuyện và thu thập manh mối. Horinouchi cũng không phải ngoại lệ. Bất chấp việc hôm nay là Chủ nhật, anh vẫn phải rời nhà căn nhà ngoại ô Tokyo của mình để đến làm việc ở Phòng Cảnh sát Tây Meguro.

“Chuyện như thế quả thật từng xảy ra,” Horinouchi tiếp tục. “Đã có trường hợp hung thủ nấn ná ở lại bên xác nạn nhân trong một thời gian dài. Thế nhưng là để hủy xác hoặc để thực hiện một nghi lễ tín ngưỡng nào đấy. Chứ nán lại gần thi thể không vì mục đích gì cả thì hiếm thấy lắm.”

Horinouchi đưa tay lên chống một bên thái dương, trông rất ra dáng cấp trên.

“Hơn nữa, xét theo hành tung của Người kéo từ trước đến giờ, không lý nào hắn lại mạo hiểm để người khác trông thấy mình cả. Bản tính hắn vốn chu đáo và cẩn thận. Ý kiến của cậu cũng hay đấy, nhưng theo quan điểm cá nhân tôi thì nhân chứng kia chẳng liên quan gì đến vụ án đâu.”

“Vậy ạ?” Isobe hơi thất vọng.

“Ngoài chuyện đó ra, cậu còn để ý thấy chi tiết nào khác không?”

Isobe kể về sự khác biệt trong thái độ giữa ông Kazuhiro và bà Toshie.

Horinouchi im lặng lắng nghe, nhưng Isobe càng kể lại càng tự cảm thấy lo lắng. Mình đã bỏ sót điểm mấu chốt nào sao? Hơn nữa, bố mẹ nạn nhân thì liên quan gì đến Người kéo chứ?

Isobe kết thúc báo cáo mà Horinouchi vẫn lặng thinh. Sau khi hạ quyết tâm, Isobe đánh bạo hỏi.

“Chuyện này có giúp ích gì không ạ?”

“Hừm?” Horinouchi ngẩng đầu lên, khoe một nụ cười. “Tất nhiên là có rồi.”

Giúp ích thế nào? Isobe thắc mắc.

“Bất kì chi tiết nào cũng hữu ích. Thậm chí cả những chi tiết nhìn thoáng qua chẳng thấy liên quan gì. Lắp ghép từng manh mối lại với nhau là công việc của tôi mà.”

“Như vậy anh sẽ tiếp cận nội hàm của Người kéo nhỉ?”

Horinouchi bật cười khi nghe Isobe hồn nhiên nói ra câu ấy.

Mình đã nói gì không phải sao?

“Cậu hơi ngộ nhận về ngành phân tích tâm lý tội phạm rồi.” Horinouchi nhìn Isobe với vẻ mặt thích thú, “Thôi, âu cũng dễ hiểu, hơn nửa số người trên thế giới hiểu nhầm môn khoa học này mà.”

“Ý anh là sao?”

“Tôi không hứng thú gì với nội hàm của Người kéo cả,” Horinouchi chống tay lên bàn, giọng điệu trở nên giáo huấn. “Những thứ như thế nên giao cho các giáo sư tâm lý học tội phạm hay xuất hiện trên truyền hình thì hơn. Thứ mà tôi muốn biết tường tận là đặc điểm ngoại hình của hắn kia.”

“Thế còn việc phân tích tâm lý thì sao ạ?”

“Cậu có biết nghĩa gốc của từ profiling không?” Horinouchi phát âm rất chuẩn xác. “Từ đó có nghĩa là xây dựng nhân dạng. Nói cách khác thì nó cũng giống với việc phác họa chân dung của cảnh sát ấy.”

Phác thảo chân dung là quá trình tái dựng ngoại hình ai đấy qua lời kể của nhân chứng. Khi hung thủ cuối cùng cũng lộ diện, khuôn mặt của hắn nhất định sẽ có vài điểm tương đồng với bản phác.

Isobe đã từng nhiều lần luyện phác họa chân dung, nhưng không đủ kiên nhẫn do vẽ dở tệ từ xưa. Hồi học tiểu học, cậu chỉ được 2 điểm môn thủ công.

“Khi hỏi về tướng mạo của hung thủ, hẳn là sẽ không nhân chứng nào tả lại rằng, ‘Mắt hắn cách đỉnh đầu 7 centimet, khoảng cách giữa hai mắt là 1,5 centimet, đuôi mắt lệch chừng 20 độ so với đường chân trời’ cả, đúng không?” Horinouchi giơ ngón trỏ chỉ vào mắt mình. “Người ta sẽ không nói thế, thay vào đó, họ nói rằng, ‘Cặp mắt hắn xếch lên, trông gian manh lắm.’ Khi nghe miêu tả, cậu phải vẽ sao cho ra một bức chân dung, nhưng làm sao phác họa được từ những lời miêu tả mơ hồ như thế? Cậu có thể cho tôi biết cách thức không?”

“Tôi không làm được ạ,” Isobe đáp sau một hồi suy nghĩ.

“Profiling cũng thế đấy. Hung thủ sẽ để lại dấu chân ở hiện trường hoặc nơi nào đó xung quanh. Nó hơi khác với dạng tang vật mà điều tra viên các cậu hay xem trọng. Đó là những vết tích vô cùng mơ hồ, không ai biết rõ chúng có nghĩa gì hay đang ám chỉ điều gì. Mục đích của profiling chính là chắp ghép những vết tích như thế lại với nhau, từ đó phác nên đặc điểm ngoại hình của hung thủ. Vậy nên suy cho cùng, tâm lý hung thủ có thế nào đi nữa thì đối với tôi cũng chẳng quan trọng gì.”

“Tâm lý hung thủ có thế nào đi nữa cũng không sao ạ?”

“Bởi vì tâm lý và nội hàm của chúng là những thứ ta không thể nhìn thấy qua bề ngoài được,” Horinouchi thản nhiên đáp. “Có tìm hiểu về chúng thì ta cũng không bắt được thủ phạm. Dù biết hung thủ là kẻ có tâm lý bất thường đi chăng nữa, ta cũng đâu thể xác định cách thức tìm ra một kẻ như thế. Tiến hành kiểm tra tâm lý cho toàn bộ khu dân cư ư? Không thể được. Điểm mấu chốt giúp ta tóm gọn thủ phạm chính là đặc điểm ngoại hình của hắn kia.”

“Ngoại hình ư?”

Isobe gần như lẩm bẩm với chính mình. Trước giờ, thông qua những thông tin trên truyền hình và tạp chí, cậu cứ nghĩ chuyên gia phân tích tâm lý tội phạm là những thám tử có thể nhìn thấu cơn cuồng loạn bên trong lũ giết người hàng loạt, khác xa những lời giải thích của Horinouchi.

“Có lẽ tôi nên giải thích rõ hơn cho cậu hiểu nhỉ.”

Horinouchi trông như đang nghiên cứu vẻ mặt thất vọng của Isobe.

“Phương pháp điều tra tội phạm mang tên profiling có nguồn gốc từ Hoa Kỳ. Trong trường hợp thủ phạm là kẻ giết người hàng loạt hoặc kẻ giết người vì khoái cảm, cảnh sát sẽ không thể tóm bọn chúng nếu chỉ điều tra dựa trên quan hệ giữa nạn nhân và hung thủ. Thêm nữa, Mỹ là một đất nước vô cùng rộng lớn, nếu tên sát nhân thực hiện hành vi giết chóc kéo dài từ bang này sang bang khác thì công tác thu thập manh mối xung quanh hiện trường cũng chẳng giúp ích gì. Thế nên profiling mới ra đời, với phương pháp luận căn bản dựa trên môn khoa học thống kê.”

“Khoa học thống kê ạ?”

“Đúng rồi. Người ta phỏng vấn các sát nhân hàng loạt đã kết tội hoặc đang tạm giam trong tù. Khi phỏng vấn, họ không tập trung hỏi về sự khát máu bên trong bọn chúng, mà sẽ tập trung giải đáp câu hỏi, rằng, hành vi gây án và đặc điểm ngoại hình của bọn chúng có điểm gì tương quan không. Cuối cùng, họ đúc kết ra rằng đa số tội phạm là nam giới, da trắng, trong độ tuổi từ 25 đến 35. Và tiến hành điều tra dựa trên kết quả ấy.”

Horinouchi lấy ngón trỏ gãi gãi thái dương.

“Song, kết quả ấy dù gì cũng chỉ dựa trên con số thống kê của cuộc điều tra nên người ta không giải thích từ đâu lại xuất hiện mối tương quan ấy. Ngược lại, việc đặt câu hỏi ‘từ đâu’ lại trở thành hiểm họa. Nếu người ta tự hỏi tại sao lại có nhiều người Mỹ gốc Phi là sát nhân hàng loạt đến thế, về sau sẽ không tránh khỏi nạn phân biệt chủng tộc. Thế nên phương pháp profiling không bao giờ đặt ra câu hỏi ‘Tại sao’ cả. Thuận theo lẽ đó, nội hàm của hung thủ cũng thành ra không đáng để tâm. Điều chúng tôi quan tâm chỉ là tương quan giữa hành vi phạm tội và đặc điểm ngoại hình của chúng thôi.”

“Thế nên anh mới bảo nó giống với phác thảo chân dung hả?” Isobe ngẫm nghĩ về những điều Horinouchi vừa giải thích. “Nhưng nếu chúng ta có thể biết mối tương quan ấy thông qua việc thu thập manh mối thì cảnh sát đâu cần cài cắm các chuyên gia profiling vào cuộc điều tra? Chỉ cần nắm dữ liệu trong tay thì một cảnh sát viên bình thường cũng có thể lần ra manh mối mà?”

Horinouchi mỉm cười, “Đúng như tôi đã nghĩ, cậu tinh ý lắm. Những điều cậu nói đều đúng cả. Đáng lẽ về sau mọi việc nên như thế. Chỉ cần nắm dữ liệu trong tay, bất kì ai cũng có thể profiling. Thực tế thì rất có khả năng trong tương lai chuyện đó sẽ xảy ra. Song, ở thời điểm hiện tại, chỉ những chuyên gia có kinh nghiệm đặc thù mới làm được. Đặc biệt là ở đây, tại Nhật Bản nữa.”

“Tại sao ạ?”

“Vì có quá ít tiền lệ. Mỹ là một quốc gia khét tiếng với tỉ lệ tội phạm, nhưng số sát nhân hàng loạt đang bị giam giữ ở đó cũng chưa bao giờ lên đến con số hàng chục nghìn chứ đừng nói đến hàng trăm nghìn. Lượng dữ liệu đã qua xử lý thống kê rất hạn chế. Nếu có quá ít mẫu vật nghiên cứu, người ta sẽ nghi ngờ mức độ chính xác của những con số. Đây là điều căn bản nhất trong những điều căn bản của bộ môn nghiên cứu thống kê. Thế nên chúng ta mới cần nhờ đến trực giác và kinh nghiệm để hỗ trợ khi có sai lầm trong tính toán.”

Horinouchi nhìn lên trần nhà.

“May mắn thay, số lượng sát nhân hàng loạt cho đến bây giờ vẫn chỉ là một con số nhỏ nhoi. Nhưng cũng vì thế nên chúng tôi buộc phải dựa vào kinh nghiệm và trực giác của bản thân là chính. Vả lại, bối cảnh văn hóa và xã hội của Mỹ khác xa Nhật Bản, tôi cũng không thể áp dụng dữ liệu profiling của FBI sang Nhật để đối chiếu được.” Nói đến đây, Horinouchi thở hắt ra một hơi rồi nhoẻn miệng cười. “Đấy, còn có nhà tâm lý học tội phạm nổi tiếng xuất thân từ FBI kia mà. Sách của ông ta cũng dịch ra tiếng Nhật, hình như còn có lần xuất hiện trên truyền hình nữa. Nghe bảo ông ta cũng đưa ra bình luận về vụ án lần này nhỉ. “

“A, tôi biết.”

Isobe nhớ ra khuôn mặt một người đàn ông có mái đầu bạc trắng, trông hao hao một diễn viên hài người Mỹ. Trong đầu cậu hiện lên một cảnh phim. Là Frank Drebin* của Sở Cảnh sát Los Angeles. Người đàn ông kia là cộng sự Nordberg.

“Ông ta tài thật. Được mời đến để đưa ra bình luận về tên sát nhân tâm thần ở Nhật, thế mà chẳng nói được điều gì ý nghĩa. Từ đầu đến cuối chỉ toàn đưa ra những luận điểm hết sức tầm thường và hiển nhiên, không hề mang tính khẳng định. Nhiệm vụ của ông ta tất nhiên cũng không phải là khám phá nội hàm của hung thủ. Bản thân ông ta biết rõ điều đó. Ông ta cũng không thể áp dụng kinh nghiệm làm một profiler lâu năm vào vụ án ở Nhật có bối cảnh lạ lùng này được. Song, nếu ông ta trả lời rằng mình không biết gì cả, sự nghiệp ông ta nhất định sẽ gặp khó khăn. Vậy nên ông ta mới phát biểu bằng những lời lẽ lẩn tránh. Đúng là một người khôn ngoan.”

Hình như Horinouchi đang thật lòng khen ngợi nhà tâm lý học tội phạm xuất thân từ FBI kia chứ cũng không có ý mỉa mai gì.

“Thêm nữa, Nhật Bản còn gặp một vấn đề tất yếu khác, đó là việc đất nước của chúng ta chỉ có duy nhất một sắc tộc.”

“Sắc tộc thì liên quan gì đến profiling?”

“Liên quan nhiều nữa là đằng khác. Có người từng cho rằng sở dĩ phương pháp profiling cho ra kết quả khả quan như thế ở Mỹ là vì quốc gia ấy vốn đa sắc tộc. Bất chấp việc có biết lý do hay không, một khi người ta đã biết có một sắc tộc sở hữu số lượng sát nhân hàng loạt đông đảo nhất thì lượng người bị tình nghi sẽ tự động thu hẹp lại. Điều này cũng tương tự việc phác thảo chân dung, cậu hiểu không? Nếu có người làm chứng rằng ‘Hung thủ là người Mỹ gốc Phi’ hay “Hung thủ là người gốc Á’, số lượng nghi phạm sẽ thu hẹp lại chỉ còn một nhóm người. Đây cũng thế. Nhưng Nhật Bản lại không phải một quốc gia đa sắc tộc.”

“Vậy chúng ta phải làm sao?”

“Dùng kinh nghiệm và trực giác,” Horinouchi thản nhiên đáp. “Cũng giống như trực giác của điều tra viên các cậu vậy. Hiềm một nỗi, bên FBI hay trêu rằng ở Nhật Bản chỉ có thể làm profiling khi đang thiền thôi.”

“Trực giác… ấy ạ?” Isobe nhớ lại lời Muraki.

“Trực giác dựa trên khoa học, hay là khoa học trực giác nhỉ?” Horinouchi lẩm bẩm như đang tự nhủ. “Thực tế thì nó vẫn cần nghiên cứu kĩ lưỡng hơn để trở thành một phương pháp điều tra mà ai cũng sử dụng được. Ở FBI, người ta hay gọi công đoạn ấy là ‘chuyển đổi từ astrology sang astronomy.”

“Astrolo… là gì vậy ạ?”

“Nghĩa là ‘chuyển đổi từ chiêm tinh học sang thiên văn học’. Ngày nay, các chuyên gia profiling không khác gì các nhà chiêm tinh. Được coi là những nhân vật mang trong mình sức mạnh huyền bí, luôn ngồi yên một chỗ để đưa ra tiên đoán, họ hoạt động chủ yếu dựa vào kinh nghiệm và trực giác bản thân. Thế nhưng trong thực tế, chỉ cần phát hiện ra vân tay hay dấu máu và sở hữu những kĩ năng nhất định, bất kì ai cũng có thể thực hiện phương pháp profiling. Như thế mới là ý nghĩa thực sự của bộ môn khoa học điều tra.”

Nhắc mới nhớ, bộ phận công tác của Horinouchi là Viện Nghiên cứu Khoa học Điều tra nhỉ.

“Song, để làm điều đó, lượng tội phạm tâm thần của Nhật phải tăng lên gấp hàng chục hàng trăm lần bây giờ. Kể cũng thật là tiến thoái lưỡng nan.” Horinouchi nhìn thẳng vào mặt Isobe. “Chính vì thế, việc tôi có thể làm bây giờ chỉ là ngồi hướng dẫn mọi người. Profiling không phải là môn khoa học điều tra toàn diện nên không thể dựa vào nó để truy tố hung thủ. Tôi sẽ chỉ đạo mọi người đi thu thập tang vật, nhưng nếu mọi người thu thập không đủ, chúng ta sẽ không bao giờ tóm được Người kéo. Profiling và truy tìm manh mối là hai mặt của một đồng tiền. Thiếu bên nào thì cũng không thể bắt được thủ phạm.”

“Cũng có nghĩa nắm được sự thật là vô cùng quan trọng?”

Đúng như Muraki từng nói, Isobe thầm nghĩ.

“Chính thế.” Horinouchi ngả người ra lưng tựa ghế rồi nhắm nghiền mắt lại, ngụ ý buổi báo cáo đến đây là hết.

Isobe đứng dậy, rời khỏi văn phòng tạm thời của anh.

“Chánh thanh tra nói sao?” Muraki hỏi ngay khi Isobe vừa thò mặt vào Tổ Hình sự.

“Anh ấy nói y như anh vậy.” Isobe vừa đáp vừa đi về chỗ. Mặt Muraki ngây ra.

Văn phòng Tổ Hình sự chỉ còn ba người: thanh tra Ueda, Muraki và Shimokawa.

Shimokawa để hộp cơm lên bàn rồi ngốn ngấu bữa trưa muộn của mình. Chắc lát nữa anh phải ra ngoài để thu thập manh mối.

“Phía anh Muraki thì sao? Đã có tiến triển gì chưa?” Isobe hỏi.

“Chả có tiến triển gì cả,” Muraki vươn vai, “Bên xưởng sản xuất cây kéo đấy tỏ vẻ khinh khỉnh, bảo là phạm vi phân phối của loại kéo ấy rộng lắm nên chẳng biết gì cả.”

“Chắc do doanh thu giảm sút nên họ bực chứ gì.” Shimokawa ngẩng mặt khỏi suất ăn. Trên má anh còn dính vài hột cơm. “Chán nhỉ. Mỗi một lần thì không sao, rồi sẽ đến ngày chẳng ai còn nhớ nữa, thế mà bị đem đi gây án mấy lần liền.”

“Trên ti vi người ta cũng chiếu suốt thôi,” Muraki chêm vào, “Tên nhà sản xuất dĩ nhiên là che lại, nhưng nhìn sơ là biết ngay.”

“Ngành sản xuất văn phòng phẩm chắc phải lãnh nhận toàn bộ thiệt hại nhỉ?” Shimokawa tỏ vẻ trầm ngâm, “Chỉ vì một tên sát nhân mà thị trường văn phòng phẩm rơi vào cảnh thất bát. Đây đúng là vấn đề xã hội.”

“Mà theo như tôi biết, loại kéo này chỉ lưu hành ở Nhật Bản thôi, là loại kéo thông dụng đi đâu cũng thấy.” Muraki cầm cây kéo trên bàn giơ lên cho Isobe xem. Chắc là kéo mua về để đem đi hỏi người dân. “Có lui tới các chỗ văn phòng phẩm đến mười nghìn lần thì cũng không tìm ra nơi bắt nguồn của hung khí đâu.”

“Lại chẳng, đến lần thứ mười nghìn thì nơi xuất xưởng của cây kéo đó có khi đã phá sản rồi,” Shimokawa lẩm bẩm, “Vậy nên ngày nào chúng ta cũng phải đi hỏi đấy. Không phải sao?”

“Tuân lệnh anh Trưởng,” Muraki dang hai tay ra.

“Hai anh cứ theo thế mà làm,” Isobe lên giọng đồng tình. “Ra ngoài điều tra là con đường ngắn nhất dẫn đến hung thủ mà.”

Cả Muraki lẫn Shimokawa đều kinh ngạc nhìn mặt Isobe. Thậm chí một người luôn điềm đạm như thanh tra Ueda cũng phải tròn xoe mắt.