Chương 12 .

CHOÀNG TỈNH vì một tia nắng đầu mùa xuyên qua mái gianh rọi vào căn buồng hẹp, thầy Quang Tình tung chăn ngồi dậy và nhận ra nhà cửa đã vắng tanh. Hai đứa con đã đi học. Không hiểu đi đâu, hay là vẫn đi bán thuốc lá rong mà Thắm cũng không có nhà? Trên bàn, một bát cơm rang với dưa và tóp mỡ đã nguội ngắt. Nhìn đồng hồ thấy đã hơn chín giờ, thầy liền tặc lưỡi: thì hôm nay nghỉ một buổi làm cũng được chứ sao. Chẳng lẽ mình không đáng khen thưởng à. Rồi ngẩn mặt: sao đêm qua mình lại hăng hái thế nhỉ! Mà không hiểu như thế Thắm có thích thật không?

Đã lâu rồi, quá ham việc, kể cả chủ nhật cũng có mấy khi nghỉ ở nhà một buổi, nên ăn sáng xong là thầy bắt tay vào thu dọn xếp sắp lại nhà cửa, trước hết là ba cái kệ sách và đám sổ ghi chép. Việc đầu tiên sực nhớ là thầy mở sổ tay ghi lại ngay cái câu thành ngữ của người Anh As dead as a dodo mà ông Tom Hayder nói trưa qua để sau này tiếp tục tra cứu. Sau nữa là sờ đến tập vở ghi mấy bài thơ. Mấy bài thơ thầy làm hồi mới yêu Thắm nay đọc lại vẫn thấy xúc động thì tức là thơ đích thực chứ còn gì nhỉ!

Đang vừa bồi hồi trôi theo dòng hồi ức vừa soạn lại số sách vở ghi chép thì thầy Quang Tình nghe thấy tiếng gõ cửa. Tưởng ai. Hóa ra là ông phó mộc Văn Chỉ đang khom lưng chui qua cái cửa đi vào.

- Thầy đang làm gì đấy?

- Kìa, sư phụ của tôi. Sáng nay dậy muộn. Tính xin nghỉ một buổi.

- Không sao! Không sao! - Đưa cái nhìn từ trong nhà ra ngoài sân, hai con mắt ông Văn Chỉ hấp háy - Chậc chậc. Tôi không thể ngờ nơi ở của thầy lại khốn khổ thế này.

- Đây vốn là làng quê của tôi mà. Từ Lao Cai chuyển về đây, đất cũ của gia đình tôi họ chiếm mất rồi. Đành ra chỗ đất hoang này dựng túp lều ở vậy.

- Đằng kia nó là cái nghĩa địa đấy, thầy à.

- Vâng, tôi thi thoảng có đi qua, thấy huyệt mộ gò

đống ngổn ngang, ván thiên lổng chổng đó đây. Mời sư phụ ngồi đây. Đang soạn lại ít sách vở ghi chép cũ. Thì ra ngày xưa cũng có lúc tập tọng mấy câu văn vần.

- Thế thì hay rồi. Vậy, hãy cho thưởng thức chút tài nhả ngọc phun châu nào.

Giọng ông phó mộc vui vẻ khác thường. Mặt ông vẫn là đôi mắt kẻ chỉ, với cái chóp mũi nhọn và quặp, nhưng hôm nay sáng sủa, tươi tắn, trẻ trung hơn nhiều. Hiển nhiên là cuộc bàn thảo hôm qua về công việc với ông Tom người Anh đã mở ra một vận hội mới cho ông.

- Không dám đâu ạ. Vì cái gì cũng chỉ là nhất thời thôi mà, sư phụ.

Thầy Quang Tình mở cuốn vở chép thơ, cố tình hạ mình. Ông Văn Chỉ lắc đầu nhè nhẹ:

- Ồi, sao hôm nay thầy khách khí thế.

- Dạ. Nếu thế thì...

Lật trang vở sau, thầy Quang Tình ngó xuống, hắng giọng:

- Đây là mấy câu văn vần làm đã lâu nay mới tìm thấy. Đọc để sư phụ nghe chơi nhé.

Thế chấp cả tuổi xanh

Ta mua về ảo tưởng

Bán rẻ cả cuộc đời

Ta thu về số không

Sai lầm thành nợ đọng

Suốt đời ta trả góp Tóc xanh ta ngủ suốt

Tỉnh giấc đầu trắng bong.[3]

Thật không ngờ, mới chỉ là một bài có tính chất khai đề và vừa đọc dứt, thầy Quang Tình đã thấy ông Văn Chỉ vỗ tay đứng dậy:

- Được lắm! Được lắm! Cây gỗ hạ xuống, lăn lóc trong rừng hoang, vỏ rác bên ngoài bong ra, còn lại là cái cốt lõi bên trong đậm đã hương sắc là thế đấy. La douleur fait les grands poètes! Đau khổ làm nên các nhà thơ lớn đó, thầy Quang Tình à.

Cái chóp mũi tròn như giọt mật ưng ửng, thầy Quang Tình tươi tỉnh:

- Kìa sư phụ ngồi đi. Cám ơn sư phụ. Nước không được nóng. Xin phép sư phụ tôi vào bếp một lát.

- Không! Đừng lãng phí thời gian, thầy Quang Tình. Ông Văn Chỉ xua xua tay, chèm chẹp đôi môi ướt:

- Thầy Quang Tình à. Chỉ một bài thơ của thầy cũng có thể nhận ra: con người ta chỉ nhận ra tự do khi nó bị mất đi. Tự do, nó không phải là cảm giác nhưng nếu không có cảm giác thì không hiểu được tự do là gì. Phát triển là tự do. Không có sự phát triển nào đi trước tự do cả. Đó là ý kiến của ngài Amartya Sen, nhà kinh tế học vừa ẵm giải Nobel năm rồi. Như vậy có nghĩa là: Độc quyền là chiếm đoạt vốn liếng tự nhiên, tức tự do của người khác, thầy ạ.

Đưa tay ôm má, thầy Quang Tình xuýt xoa:

- Sao hôm nay từ miệng sư phụ lại có những câu triết lý hay đến thế!

- Hề hề hề... Thú thật với thầy, tôi không là con nhà nòi như thầy. Nhưng thời ấu niên cũng có được đôi ba chữ ông cụ dạy cho. Có điều tôi như ông thầy tu phá giới. Nó là cái nết từ ông cụ mấy đời truyền lại.

Trong cảm hứng thi ca, thầy Quang Tình đăm đăm nhìn ông Văn Chỉ, cảm mến và sẻ chia. Một bất ngờ vừa xuất hiện. Không! Phải là hai bất ngờ. Thế đấy, vì ông Văn Chỉ cũng như thầy Quang Tình, mỗi con người là một bí ẩn. Và sau rốt, y như trong tiểu thuyết, đến một lúc nào đó, thì các nhân vật cũng sẽ phải lộ diện và xưng danh. Con người không ở ẩn mãi được đâu!

Xoa xoa hai bàn tay trắng trẻo xốp xoáp, thầy Quang Tình nhăn nhíu hai đầu cặp lông mày:

- Sư phụ à. Vừa rồi sư phụ có dẫn một câu tiếng Pháp... Ông Văn Chỉ gài gại cái chóp mũi:

- À, cái câu đó ở trong cuốn tự vị Larousse. Cả câu này nữa. La poésie est caractère de ce qui touche, élevé, charme. Thơ là tinh chất của cái gì rung động, nâng cao, mê hoặc.

- Nếu thế thì để tôi tra cứu nguyên bản.

- Thầy tìm mục thi sỹ Alfred de Musset.

Hào hứng, thầy Quang Tình kéo cái màn vải hoa sau lưng mình. Phía sau thầy, nửa căn buồng là ba cái kệ bảy tầng bằng gỗ lim, đầy ăm ắp sách đủ các loại. Chà chà! Sách! Sách! Tầng tầng lớp lớp. San sát bên nhau. Ngay ngắn, trật tự, nghiêm trang. Sau lớp giấy bóng kính sáng trưng là những hàng chữ mạ kim nhũ óng ánh. Như những đứa trẻ nhỏ được nâng niu chiều chuộng hết mực. Một kho báu ẩn mình trong căn nhà gianh tồi tàn. Sách! Cơ man là sách cùng rất nhiều những chiếc túi ni lông, túi vải căng phồng treo bung bênh bên rìa. Không thể kìm được nữa, ông Văn Chỉ bật tiếng reo to đầy vẻ thán phục.

Thầy Quang Tình kéo chiếc ghế đẩu, đứng lên. Chẳng khó khăn gì thầy đã lôi xuống từ tầng thứ năm kệ sách xuống cuốn tự vị to như chiếc gối.

- Nó đây rồi!

- Nhân tiện nhờ thầy tra hộ xem, xuất xứ nguyên lai cái đất Vũng Tầu xưa có phải còn có tên Tây là Cap Saint Jacque không?

Nở tròn hai con mắt như mắt cá, thầy Quang Tình nhìn ông Văn Chỉ. Ông Văn Chỉ hiểu cái nhìn ấy, liền gãi gãi gáy:

- Là vì ông bạn tôi hôm rồi đến chơi cứ một hai rằng Cap Saint Jacque là Mũi Thánh Jacque. Không chỉ có thế mà thôi đâu. Tôi xin nói thêm là tôi nhớ có lần văn sĩ

Nguyễn Tuân nói rằng: Saint Jacque là tên một loài ốc biển. Và báo Tuổi Trẻ số ra ngày 18 tháng 8 năm nào đó cũng đã viết ốc Saint Jacque là một loài ốc có khả năng thấu thị trong đêm.

- Đây rồi! Tất cả ở trong cái túi khôn này đây!

Thầy Quang Tình cắm cúi, tay lật giở cuốn tự vị khổng lồ trong cái nhìn đầy vẻ khó hiểu và khâm phục của ông thợ mộc Văn Chỉ. Chà chà... Thế nào mà một anh giáo trung học từ một tỉnh lẻ miền núi thất thế trở về cái làng ngoại vi thành phố này lại có được một kho sách khổng lồ như thế? Mà lại còn gì nữa kia, những túi bọc bằng vải và bằng ni lông treo bung bênh bên rìa cái kệ sách. Hẳn đó là những túi khôn đựng những tư liệu tự thầy tìm tòi nghiên cứu sưu tầm như hôm rồi thầy khoe với ông Tom người Anh ở cửa hàng.