Chương 18 .

ONG VĂN CHỈ ĐANG VUI. Đoàn thanh tra thi đua huyện đã kết thúc công việc với những nhận xét rất tốt về mọi mặt của đơn vị. Sáng nay, chợ có người bán thịt nai, người xúm đông xúm đỏ đến mua quá mua thịt trâu toi, chị Hiên vợ ông Văn Chỉ tay đao giáo ngựa xông vào giành giật mua được một cân đưa cô Mận làm cơm đãi các bác thợ nhân dịp cửa hàng được nhận cờ thi đua đơn vị khá nhất ngành thủ công nghiệp toàn huyện. Cơm rượu xong, các bác thợ trải chiếu lăn ra ngủ ngay trong xưởng, trong lòng phơi phới niềm vui, ông Văn Chỉ mời thầy Quang Tình lên nhà uống nước.

Trời đã chuyển sang cuối đông. Nắng đã nhạt lại bạt trong gió. Gió lồng lộng, luồn vào cửa xưởng, bay tung tả phoi bào. Cô Mận phải tìm mấy tấm ván che gió cho cái bếp lò đang đun siêu nước gội đầu. Trưa nay, đầu mới gội còn ướt, mặt tươi hơn hớn, cô xách cái làn nhựa, trước khi ra bến xe về quê với anh chồng hai ngày, đến cạnh thầy Quang Tình, nhìn trước nhìn sau không thấy ai, cô mới nhú nhí: “Em cám ơn thầy nhé!” Rồi ngoắt đi, ngoay ngoảy cặp mông đặc như hai quả bí, cùn cụt đi ra ngõ cho kịp chuyến xe buýt, thèn lẹn tí chút có chăng là thoáng qua trong ánh mắt cố giấu niềm khấp khởi. Ngường ngượng hiện lên gương mặt trái xoan là thầy Quang Tình.

Ngường ngượng lại là thầy Quang Tình. Thế đấy, thì vẫn là cái chuyện kẻ cởi chuồng mà xấu hổ lại là người khác trước nay vẫn xảy ra trong dân gian. Lúc này đối diện với ông Văn Chỉ trong ngôi đại khoa của ông, lại cũng là vậy. Chắc chắn là ông Văn Chỉ không hề biết rằng thầy đã mắt thấy tai nghe chuyện ông làm tình với cô Mận. Nhưng giả sử là ông biết, thì theo thầy nghĩ, tình thế có lẽ cũng vậy thôi. Nghĩa là ông cũng chẳng thấy có gì mà phải lăn tăn nghĩ ngợi, ông vẫn cứ điềm nhiên thủng thẳng như giọng nói của ông lúc này. Trong khi tội nghiệp cho thầy, thầy có dám nhìn thẳng vào mặt ông đâu.

- Thầy Quang Tình này! Từ hôm thầy đến tôi hỏi về

công việc làm ăn, để ý thấy thầy có vẻ quan tâm đến tòa nhà này, nay tôi mới có dịp ề a vài câu để thầy rõ. Mà cũng là để thầy tăng cường thêm trình độ kiến văn, thầy có đồng ý không?

Thật là bất ngờ. Bất ngờ quá! Vì không thể nghĩ, ông Văn Chỉ có trí nhớ dai bền đến thế. Bất ngờ quá! Vì nhả miếng trầu từ miệng ra, lật đi lật lại hai mặt, nhìn nó, rồi lại đút trở lại và phồng mồm nhai nhọp nhép, ông Văn Chỉ vào câu chuyện một cách thật tự nhiên thoải mái và không hiểu rồi sẽ dẫn đến đâu:

- Trước hết trình bầy để thầy rõ. Ngôi đại khoa này nó được nằm theo hướng Đông-Nam, tức hướng phong thủy đắc địa nhất. Thứ hai, giới thiệu để thầy biết, nó được thiết kế theo kiểu nhà dân chuyên môn bọn tôi gọi là nhà lộn thể. Nói cụ thể thì nó là một tập hợp gồm những chồng rường kẻ bẩy kết hợp với các họa tiết long ly quy phượng, tùng trúc cúc mai cùng với các bức hoành phi câu đối. Thầy thử đoán xem nó có bao nhiêu cái cột? Hai mươi chín cây cột cái và ba chuồng cửa với mười hai cánh, mỗi cánh cao tới hai mét rưỡi. Thầy có nghe người ta nói: Gạo da ngà, làm nhà gỗ lim? Vâng! Tất cả đều là loại gỗ chịu lực như táu, sến, lát. Trong khi đó, khung nhà, chèo cửa đều làm bằng gỗ xoan, loại gỗ có đặc tính là nhẹ và không mối mọt.

Trong giây lát thầy Quang Tình có cảm tưởng mình đã hoàn toàn bị cuốn vào câu chuyện của ông phó mộc. Vì rõ ràng đó là một câu chuyện thực sự hấp dẫn, và với thầy, một kẻ ham hiểu biết, thì càng lúc càng trở nên hấp dẫn. Vì ông Văn Chỉ còn cho thầy biết: Tòa nhà được các kíp thợ Thanh Hóa và Hà Nam khởi công từ năm 1910, nhưng mãi đến chín năm sau nó mới được hoàn thành. Mái ngói của nó được lợp bằng 1.200 viên ngói vảy cá chế tạo từ thứ đất nung hảo hạng. Trong khi khu tường hậu xây gạch dày năm chục phân thì các tường vi được trát trên giấy nện. Và đó là lý do khiến ngôi nhà mát như đàn về mùa hè và như có lò sưởi trong mùa đông. Còn bây giờ thì nó là một ngôi nhà cổ đẹp nhất vùng đất này và giá trị của nó có thể lên tới cả triệu Mỹ kim!

Tuy nhiên, điều làm thầy Quang Tình ngạc nhiên hơn cả lại là chi tiết sau đây cũng lại là từ miệng ông phó mộc nói ra: Nguyên lai tòa dương cơ này là sở hữu của một viên quan hàng Bát phẩm triều đình nhà Nguyễn. Chứ không phải là do ông cụ đẻ ra bố ông xây dựng nên. Chi tiết này khiến thầy phải chú mục vào gian trung tâm của ngôi nhà. Ở đó, chính giữa là cái sập gụ chân quỳ cỡ đại nặng nề như đúc từ đá ra, đỏ bóng như bôi dầu. Sau nó là cái bàn thờ ngần ngật các đồ thờ sơn son thếp vàng. Và chính tâm, trên chiếc ngai thờ gỗ trắc đen bóng là tấm chân dung truyền thần một ông cụ đội mũ cánh chuồn, mặc áo rồng, đi hia, ngồi trên chiếc ghế bành theo kiểu chụp ảnh chân dung, mười ngón tay xòe đủ trên hai đầu gối. Đẫy đà, oai vệ như một viên quan võ, người trong bức truyền thần có gương mặt dài hao hao ông Văn Chỉ, với cặp mày con tằm đen rậm và hai con mắt ti hí có đuôi dài hoắt.

Nhận ra ngay vẻ chăm chú của thầy Quang Tình, ông Văn Chỉ thu hai tay vào lòng, hơi nhô nửa người về phía trước, đột nhiên chuyển làn câu chuyện:

- Thầy Quang Tình này, thầy dạy văn thì hẳn đã thuộc lòng sách của văn hào Vũ Trọng Phụng. Vậy, thầy có nhớ cuốn nào ông vua phóng sự đất Bắc Kỳ này viết về nghề cờ bạc?

- Cạm bẫy người!

- Đó! Cái tổ con chuồn chuồn là đấy. Chẳng giấu gì thầy, trùm cờ bạc bịp trong phóng sự đó là ông Ấm B, người trong dòng họ tôi. Còn ông cụ đẻ ra bố tôi chính là người phò tá của ông ấy đấy ạ.

- Ông Ấm B và người phò tá?

- Vâng!

Khẽ rên lên một tiếng nho nhỏ kín đáo, thầy Quang Tình lặng đi trong mấy phút liền. Vũ Trọng Phụng - người thư ký của thời đại. Tiểu thuyết - nơi lưu giữ bóng hình của cuộc sống. Bóng hình của cuộc sống đã qua. Vậy mà bây giờ thì cái đã qua chính là cái đương thời đang hiện diện trước mặt thầy. Nghĩa là cả cái thế giới cờ bạc bịp bợm đầy những chuyện ly kỳ được ghi chép lại trong cuốn sách đã ố vàng vẫn còn để lại một mảnh vỡ, một phân số ở trước mắt mình. Thế đấy, ông Ấm B, chủ soái của ba lối cờ bạc bịp khi chơi trò đỏ đen tài bàn. Thứ nhất tức lối đánh kiệu, tức là các con bạc thông lưng nhau, thứ nhì là lối hụt nọc, tức là tráo nọc trong khi chang bài, và chước thứ ba là lấy trộm bài của con bạc ngồi bên cạnh mình. Cũng chính Ấm B là kẻ đã phát minh ta trò đánh giác, nghĩa là cỗ bài mua về, dùng bút chì xanh tô cho những đường hoa văn đậm nét hoặc dùng lòng trắng trứng gà pha với phèn chua tô vào từng quân bài để đánh dấu, tài tình đến mức dù chơi dưới ánh sáng đèn 100 nến mà khi rút bài, chỉ riêng có trùm bạc bịp mới có thể nhận ra, chứ xoay cái đĩa đi thì cấm có kẻ nào biết được.

Loe loe cái miệng có làn môi dưới đỏ choét ỏe ngửa, ông Văn Chỉ hênh hếch cái mũi diều hâu, ra chiều vô cùng tự đắc:

- Đó, ông cụ nhà tôi biết hết các trò bịp bợm của ông Ấm B. Kể cả cái trò bịp cao thủ nhất gọi là đòn Vân Nam, tức đã có một cỗ bài xếp sẵn thành nước ăn, nước ù giấu sẵn ở đâu đó, xuất kỳ bất ý, lừa lúc mọi người lơ đãng hắn mới tòi ra, thay cỗ bài đang chơi. Nhưng tôi đố thầy, ông cụ nhà tôi giữ vai gì nào trong sới bạc nào?

-...

- Ông cụ đóng vai anh gá bạc! Hế!

- Gá bạc?

Nhìn gương mặt lồ lộ vẻ ngây ngô của thầy Quang Tình, nghên nghển cái cổ lộ hầu, nhe hàm răng cặn xỉ, ông phó mộc phát ra một tiếng cười cụt lủn:

- Gá bạc! Phải! Gá bạc, chứ không phải con bạc, cũng không phải chủ sới như Ấm B. Gá bạc là anh đứng giữa. Anh ta mách nước cho cả hai phe, cả bên này lẫn bên kia. Anh ta ăn hai mang. Và cái tòa dương cơ này là kết quả công cuộc làm ăn của ông cụ nhà tôi đó, thầy.

Thầy Quang Tình có cảm giác mất thăng bằng. Ngất ngư càng lúc càng tăng cùng với cảm tưởng vừa có một bức màn che chắn trước mắt mình được gỡ đi, thầy đang tiếp giáp với một cái gì đó ở ngoài tầm hiểu biết và cảm xúc.

- Thầy Quang Tình ơi. Thì cuộc đời nó là cái gì nào? - Ông Văn Chỉ rung rung đùi - Về một khía cạnh nào đó, có thể gọi nó là một cuộc chơi trong đó người nọ rắp tâm lừa miếng người kia không? Hôm xưa tôi nói với thầy rồi đó. Căn nhà này, tòa dương cơ này là Tổ tôm bát sách chi chi - Ba gian nhà ngói bay đi đằng nào. Ông cụ nhà tôi, anh chàng gá bạc, người hiện diện trong bức truyền thần kia lập nghiệp là nhờ thế mà. Tòa nhà này nguyên là ở tỉnh lỵ Bắc Giang. Tôi đã phải dùng đủ mưu mẹo để giữ nó trong vòng bí mật, để nó không bị người ta nhòm ngó rồi thì là tịch biên với sung công. Khó khăn lắm những năm gần đây tôi mới chuyển được nó về đây đấy, thầy ạ. Và bây giờ sở dĩ tôi có thể nói thẳng với thầy như thế là do gì thầy biết không? Nó là từ cuộc đời thầy đấy. Nó là từ cuộc đời thầy đấy. Tôi xin nhấn mạnh! Tất nhiên nó cũng là điều tôi rút ra từ cuộc đời của tôi, một cuộc đời có nhiều uẩn khúc mà thầy chưa biết hết được đâu.

Thầy Quang Tình có cảm giác mình đã vụt đứng dậy trong một tâm trạng có phần thảng thốt. Thảng thốt vì câu chuyện đang rất xa lạ bỗng dưng lại lái ngoặt sang mình. Thảng thốt vì lần này ông Văn Chỉ, với thầy là cái hiện tượng tù mù khó hiểu nhất trong nhân thế lại tự dưng dốc bầu tâm sự với thầy, cũng có nghĩa là tự họa thêm vào bức chân dung còn dang dở của mình. Có phải vậy chăng, con người là một sinh vật luôn có nhu cầu bộc lộ mình, thậm chí phô lộ khoe khoang mình? Nên mới có chuyện ông đã cho cô Mận biết là ông đã từng bị tù. Và tới đây thì thầy Quang Tình hiểu, sự ưu ái của ông với thầy phản ánh một nhu cầu nội tại của ông, ông cần được kết thân, được giao lưu, ông tìm thấy ở thầy một đồng cảnh. Trong khi đó, với thầy, ông là một bí số còn đang trong quá trình giải mã.

Không để ý xem thầy Quang Tình phản ứng thế nào, cầm chiếc xe điếu gõ đánh cạch vào cạnh cái điếu bát, ông Văn Chỉ chuyển giọng nghề ngà như kiểu tự luận:

- Con người ta nghĩ cũng hay. Nhưng nói cho cùng thì sự sinh tồn là cái quyết định tất, thầy ạ. Nên con người ta phải lừa miếng nhau để ăn thịt nhau, để đè đầu cưỡi cổ nhau thôi. Cái tay hiệu trưởng của thầy, nói rộng ra thì nó là đại diện cho tư tưởng thống trị một thời, nó không cho phép ai được khác với nó. Còn nói hẹp lại thì nó cũng vì quyền lợi của nó. Nó để thầy phát triển thì nó ra rìa, nó còn đâu uy tín, còn đâu địa vị ăn trên ngồi chốc nữa. Có phải không thầy? Nhìn ra ngoài đời xung

quanh ta, giờ cũng thế thôi. Hoặc ta là con bạc bị mất nhà mất cửa, hoặc ta là kẻ phát minh ra lối đánh kiệu, lối hụt nọc, hay trò đánh giác, đòn Vân Nam! Không thế nọ thì là thế kia thôi.

Dừng lại, hút xong điếu thuốc, ngửa mặt, để cái cổ lộ hầu chĩa lên trời, thổ khói xong, ông phó mộc đánh thia lia hai con mắt sang gương mặt thầy Quang Tình, tiếp:

- Thầy có thấy không? Chẳng anh nào trên đời này không dựa vào lợi thế của mình để bắt nạt người khác cả. To như anh nắm quyền lực có con dấu đỏ in hình quốc huy trong tay. Nhỏ như anh cảnh sát phường đứng đường chuyên rình mò bắt các ổ mãi dâm, phục kích bắt người bán hàng rong có chiếc còi thòng lõng đeo ở cổ. Nó là quyền lực đấy. Mà tôi cũng xin thú thực với thầy, tôi cũng vậy. Tôi cũng là kẻ có quyền chứ!

Thầy Quang Tình nghĩ: Ông Văn Chỉ đang say sưa trong cái lý lẽ của mình. Cứ cái đà này thì chỉ lát nữa thôi ông sẽ coi như một thành tích, một chiến công cả cái việc ông đã gạ gẫm, rồi vừa mồi chài hứa hẹn vừa ép buộc cưỡng bức cô Mận thế nào, thậm chí còn có thể miêu tả lại cuộc làm tình sáng nay với cô Mận khoái thú như thế nào nữa cơ. Trên đời này, trước sau rồi ai cũng phơi mình ra ngoài ánh sáng thôi! Đắc nhất tri kỉ, khả dĩ bất hận. Lý do ông Văn Chỉ thân mật với thầy như cô Mận nhận xét, bắt nguồn từ cả cái lý do này chăng? Có được một người tri kỷ để giãi bày tâm sự là nhu cầu lớn của con người! Sống xem ra cũng cần phải được khoe khoang dù là chút đỉnh chứ!

- Thầy Quang Tình! - Đột nhiên, ông Văn Chỉ xoay người lại, nhìn thẳng vào mặt thầy, giật cục và nghiêm trang hẳn đi - Thầy hẳn là còn nhớ vừa rồi. Giữa thanh thiên bạch nhật ở chốn đông người, thằng Dậu nó nói gì chứ?

Tất nhiên là thầy Quang Tình còn nhớ. Nhưng ông phó mộc đâu có cần thầy trả lời. Quay mặt đi, lắc nhẹ nhẹ đôi vai, ông hạ giọng:

- Cậu này bố là thợ mộc đi rong, không may mắc bệnh bụi phổi, mất sớm. Mẹ bỏ đi lấy chồng. Ở với bà ngoại. Nhà có mấy sào đất trồng quất giống gần đây nhà nước lại lấy mất làm đường nên hàng tháng cậu ấy vẫn phải gửi tiền về nuôi bà. Cụ chín mươi lăm rồi. Xem ra nói năng lô loa thế nhưng cậu chàng cũng là đứa biết suy nghĩ đấy. Vừa rồi tưởng như là thuận mồm hỏi hơi tôi mà thực ra là cậu chàng hạch tôi. Hạch tôi. Bóc mẽ tôi đấy, thầy ạ! Hừ, tôi có bao giờ nói dối không?

Lại như lần trước, câu hỏi đặt ra để cho chính mình. Ông Văn Chỉ cười khề khề:

- Ông Nietzsche, thánh sư triết lý, quả là thiên tài! Không nói dối thì lấy cái gì mà ăn. Sự thật chua chát đấy thầy ạ. Nó cũng giống như chuyện các vị chức sắc của huyện ta, tỉnh ta, nước ta, nói rộng ra, cả thế giới này, kể từ nước Thụy Sỹ, nổi tiếng trong sạch đến các nước Mỹ Nga Pháp Anh Trung Quốc Tây Ban Nha Bồ Đào Nha Italia... tôi đố anh nào không dối lòng mà dám tuyên bố là hai bàn tay mình không dính dấp đồng tiền bát gạo của dân đấy. Nhúng chàm tham nhũng tuốt. Kể cả lobby, vận động hành lang! Biết ma ăn cỗ ở đâu mà lần. Chẳng qua là đã bị lộ và chưa bị lộ thôi. Ăn ít hay nhiều thôi. Hề! Kinh doanh mà không gian lận thì lãi ở đâu. Không tìm cách trốn thuế thì lãi lờ được bao nhiêu. Nói thật với thầy, ăn cắp đồ thập vật nữa, có không? Có!