Chương III
Bà Phao đương lui húi đong cơm, thoáng thấy bóng Trung bơ phờ bước lên hè, liền ngẩng lên:
- Cậu không đi làm hôm nay à?
Trung chưa kịp đáp, bà chủ hàng hỏi dồn:
- Đêm qua cậu đi đâu mà lại đi cả đêm thế?
- À, chiều qua, cháu đương làm thì bị cảm, tiện nhà người anh em gần sở thì nghỉ...
Cười gượng và nói vội, Trung đi thẳng vào nhà. Bà Phao giơ cánh tay áo gạt những giọt mồ hôi toát ra vì hơi nóng của nồi cơm vừa bắc tỏa xộc lên. Bà nói như phân bua với tất cả những người khách ăn uống ồn ào của mình:
- Sao gió giời năm nay lại độc thế? Tôi luôn mấy hôm nay cũng hắt hơi và nhức cả đầu.
Vừa dứt lời, bà Phao đã nhăn mặt, chun mũi, giật bắn người lên vì một cái hắt hơi kêu vang nhà. Cả cái ghế gỗ to và chắc như thế cũng rung lên. Không thấy bà Phao đả động gì đến mình, Trung cho rằng bà chưa biết Trung mất việc. Trung nhủ thầm:
- Chắc chưa ai nói?
Trung vội có ý định nói ngay cho bà biết, nhưng lướt nhìn những đám đông nghịt cả ngoài chái và trong nhà, và bà Phao luôn tay xới, gắp để hai đứa đầy tớ và cô con gái phục dịch, Trung chẹp miệng một cái:
- Trưa sẽ hay! Mình có chịu đựng lần chần bà đâu mà sợ?
Như phần nhiều bà hàng cơm to béo khác, bà Phao cũng thuộc về cái hạng đanh đá và khắt khe. Đã một lần, một người cu li bị đuổi, trốn nợ bà ta, bà bỏ cả hàng cho con gái, cứ đến tầm về là ra giữa cổng rao tên tuổi người kia mà chửi đến mấy ngày vẫn chưa thỏa. Mặc ai động lòng thì động lòng vì chính bà biết người cu li trốn nợ bà trùng tên với vài người có địa vị trong sở và ở gần đấy.
Trong bọn anh em Trung, chỉ có Trung với một ông già là ăn cơm tháng hàng bà Phao. Ông già chỉ ăn buổi trưa, còn chiều thì lại về trong làng. Trung đã ngạc nhiên và suy nghĩ nhiều vì những thái độ của bà Phao đối với anh. Từ ngày Trung đến, bà tử tế với Trung lắm. Không thức gì ngon lành bà không để dành dọn cho Trung. Thường cô Khoai con bà bị chửi mắng một phần do sự cẩu thả, lơ đãng trong sự trông nom ăn nằm cho Trung. Cái bát mẻ, đĩa rau có sâu, cái chiếu ẩm nhớp, đôi guốc thất lạc, sự chờ đợi... Trung thấy không bao giờ bà làm phật ý Trung, nhất là bề tiền, dù quá kỳ trả mấy hôm, bà cũng không hề nhắc nhở.
Như thế là thế nào? Trung đã tự hỏi và băn khoăn tìm câu trả lời. Nhưng khi gần ra cái câu có thể làm anh bớt ngạc nhiên thì Trung vội lảng ngay sang ý nghĩ khác. Trung sợ sự nhận thấy như thế lắm, sự nhận thấy đầy vẻ khôi hài và chua chát cho anh nếu phỏng tưởng kia thành sự thực. Trung sẽ làm rể bà và ở gửi rể!
Bỗng bà Phao cất tiếng oang oang:
- Khoai ơi!
Trung đưa mắt nhìn xuống bếp thấy cô Khoai đương rửa bát. Thằng bé ở liền quát vào bên tai nghễnh ngãng từ thuở nhỏ của cô:
- Kìa, cô Khoai, lên bà gọi.
Bên ngoài, bà Phao lào nhào:
- Trời ơi! Con chết trôi sông đắm đò đâu rồi? Nó không lên đem mấy cái nồi kia xuống rửa để chốc nữa vơi thức ăn ra rồi pha cho cậu Trung gói chè cảm để cậu ấy xông?!
Trung nhăn mặt, thấy khó chịu hơn. Anh khổ sở vì luôn luôn hai mẹ con nhà này có thể mà không nói với nhau những câu nhẹ nhàng. Họ cau có, dằn vặt nhau như quân thù, quân hằn. Một nỗi buồn mênh mông thấm thía lan ra xoắn chặt cả tim gan Trung. Trung nghĩ:
- Mà bao nhiêu người mẹ sống không có con, và con không thể tìm thay một người mẹ!
Ngay lúc đó cô Khoai lạch đạch như con vịt bầu ở dưới bếp lên. Trung gọi giật lại và khẽ dặn:
- Đừng nước nôi vẽ vời gì hết! Tôi có sốt đâu mà xông?
Ngay thực, Khoai đi ra lấy nồi và càu nhàu với mẹ:
- Cậu ấy không cảm đâu bu ạ. Cậu ấy bảo không phải...
Khoai chưa nói dứt câu, bà Phao trừng mắt rít tiếng:
- Con voi giày! Mày đừng dúng mồm vào! Bà ném cái bát này thì vỡ tan mặt ra bây giờ.
Khi Khoai đun xong ấm nước, vội lên đánh thức Trung. Gọi ba bốn lần, Trung vẫn không đáp. Anh ngáy khò khò, bọt mép sùi ra. Mãi sau anh chỉ ứ ự vài tiếng nhưng trở mình đoạn lại lịm đi. Thuốc phiện hút đêm qua giờ mới hoàn toàn và tận cùng ngấm ngứa các mạch máu. Người Trung cồn cào một vị nồng lợ nhưng tê mê khiến đầu óc chập chờn và da thịt miên man buồn mỏi.
Tiếng ngáy của Trung mỗi phút một vang. Anh nằm thẳng cẳng, hai tay vắt lên bông, chiếc chăn dạ cũ tụt xuống thành đống trên đùi. Nắng tràn vào nhà nhiều hơn. Màu vàng rực lấp lánh ở mấy mạng nhện phấp phới trên khung cửa mà bóng mờ và khói lôi dồn ra lởn vởn.
Nhà bà Phao trông thẳng ra sông Lấp lúc bấy giờ nước triều đã dâng chỉ còn hơn thước là tới bờ. Những gợn vàng chạy loang loáng trên mặt sông, đêm qua đen kịt nay đã lẫn phù sa trông như nước cua giã nấu canh. Người và vật hoạt động làm thành những dòng ngược, xuôi, ngang, chéo và đủ mọi chiều tấp nập, huyên náo.
Các lán củi cao ngất chan chát những tiếng chẻ, phá. Bao nhiêu xe bò xông xáo tải những gạch đỏ vôi chất đống ở bờ sông ra các ngả đường... bánh xe chuyển ầm ầm, phu kéo hò reo inh ỏi, bụi lầm lên từng làn rộng dưới nắng chói lòa. Hai chiếc đò đương rời bến. Tuy cất hết hàng hóa rồi mà nó vẫn chỉ có thể đi từ từ vì nặng quá và đẩy bằng sào do những thân thể gân cốt nổi cuồn cuộn trong sự nỗ lực làm việc.
Bốn cần trục của hai xưởng máy chuyên đóng và chữa tàu bè, góp thêm những tiếng vang vào cái không khí tưng bừng. Bánh xe quay không ngừng, lưới sắt và dây thép cứ phải lướt vèo vèo đưa những vật liệu lên bờ và xuống các sà lan. Gỗ, sắt, xếp trên mặt đất va chạm ình ình, át cả những tiếng đục chạm của những thợ làm bên ngoài.
Mặt trời lên cao bao nhiêu, khói bụi càng tỏa nhiều hơn. Đường đi không một phút ngớt lầm lên những lớp bụi trắng xóa hung hãn nổi cuồn cuộn khiến người ta phải bàng hoàng trước sự tràn lấn. Trong kia, sự sống cũng trào một cách quyết liệt. Dưới những mái kẽm rộng thênh thang, đèn điện vẫn còn bật và vẫn còn vương vấn những làn hơi xanh nhạt và đục.
Các động cơ chuyển với tiếng reo của hàng trăm thác lớn dồn nước vào cùng một dòng sông chảy xiết. Trong tất cả những vẻ mặt, những ánh mắt của người bắt tay vào các bộ máy, sự thức tỉnh và cố gắng toát ra thành màu sắc và thanh âm. Sắc vàng diệp rực rỡ của nắng đông sưởi ấm và truyền sinh khí cho cảnh vật. Tiếng reo hỗn loạn nhưng vẫn có trật tự, như nhạc điệu một bản đàn tấu lên bởi muôn vàn nhạc khí khổng lồ, mà các tâm hồn đều hòa chung các nhịp vô tận của sự ham và vui sống.
Những vẻ co ro, ủ rũ vì lạnh lẽo biến đâu hết.
⚝ ♪ ⚝
... Trời đã tối hẳn, màn đen nhờ bủa vây cảnh vật. Trung chợt thấy lạnh rợi, anh mở choàng mắt và bàng hoàng ngạc nhiên vì thấy nhà vắng lặng hẳn đi. Cửa hàng đóng lúc nào không rõ. Bà Phao và cô Khoai có lẽ lên điện Tam Bạc hầu bóng nên không thấy tiếng. Giường ngoài cùng, dưới một đèn treo hạ thấp xuống, chao bằng sắt tây quét vôi làm ánh sáng vàng bệch, hai thằng bé ở và mấy bác phu xe không việc, đương châu đầu lại xì xào chung quanh cái bàn cờ, tướng sĩ cắt với giấy bìa.
Trung vẫn nằm duỗi dài, không muốn dậy. Anh đưa mắt nhìn lên trần nhà in rõ vòng lửa của chiếc thông phong ám khói. Những bóng đầu người to như những cái bồ, nhấp nhô, chập chờn trên tường vôi trắng đục. Có tiếng guốc động dưới gầm giường rồi một hình thù lập cập xuống bến. Lúc lên, cánh cửa rít ầm lùa theo gió lạnh vang vang. Hắn xuýt xoa:
- Gớm!... Rét quá!... Đêm nay vừa đói vừa rét thì ngủ sao được?!
Thêm một giọng rền rĩ khác:
- Đến tám giờ rồi? Không biết tối nay có xi nê ma chiếu không để mình ra gõ gẫm mua lại chúng nó tầm xe?
Trung mím môi, thở dài:
- Tám giờ rồi!
Dứt lời, Trung rợn cả trong người vì một hơi chua, gay và lợ đưa thốc từ dạ dày lên miệng. Liền đó những tiếng sủi ùng ục rộ lên, và, chỉ thiếu chút nữa Trung nôn ộc ra. Trung phải duỗi thẳng chân để một bên hông đỡ tê lại. Nhưng, dù nằm ngay như thế, người anh vẫn mỏi nhừ, nhức nhối. Các bắp thịt mới ngừng chuyển động một ngày, rời rạc và đau bại hẳn đi.
Một sự chán nản tối thẳm trĩu xuống tâm trí Trung. Trong cái yên lặng nhớp nhúa của gian nhà Trung nằm, nổi lên rõ rệt tiếng mọt cọt kẹt và tiếng muỗi vo vo. Trung gai cả da thịt một lần nữa. Những hình ảnh quái gở ở cái tiệm hút lụp xụp, hôi hám đêm qua xuất hiện, dồn dập qua mắt Trung với cái thứ tiếng lào xào nghe như của hầm ngục.
Hơi cá mắm và thịt mỡ dày đặc, bám kín tất cả những tường, ùa vào cảm giác Trung. Không thể nén được, Trung vùng dậy, ợ một cái tưởng như rút hết cả ruột gan, nhổ phả ra sân. Dạ dày Trung lại kêu rột, Trung thấy bỗng đau gò và mặt mũi tối sầm. Trung rít tiếng:
- Sao ghê sợ thế này? Thế này thì chịu sao được?! Chết mất!...
Trung chợt có cảm tưởng mình sẽ không còn thể làm được việc gì và cũng chẳng còn việc gì để mình làm, bắt đầu từ đây sẽ quằn quại, bơ phờ vì buồn nản, tuyệt vọng. Những lần trước phải nghỉ việc và cũng lâm vào sự túng thiếu, nhưng không hiểu tại sao lần này Trung lại có cái tâm trạng khác hẳn thế. Ngay từ hôm thoạt tiên nghe nói lão cai Túc rục rịch dãn mình ra, Trung không những sôi nổi vì lo nghĩ, mà chỉ cười lờ đờ, để mặc cái gì muốn đến thì đến.
Độc một thân một mình, làm được tiền thì ăn không thì nhịn, Trung thấy rằng dù có khổ sở cũng không đáng sợ vì không dính líu với ai là kẻ ruột thịt thân mến với mình khiến sự đau đớn thêm phần sâu sắc. Cả một sự sống trông vào mười hai đồng hàng tháng ấy có nghĩa gì? Và cả đời Trung nữa, không tài năng khéo léo và gặp những cơ hội tốt thì dù Trung xông xáo trầy vẩy và lo tính đến thế cũng chỉ là cái đời vơ vất, tạm bợ thôi! Trong khi ấy, những bước chân Trung gắng gượng vẫn đều bước.
Đầu óc Trung đã nóng rực và rối loạn. Chợt thằng bé ở lên tiếng ngoài cửa:
- Cậu Trung dậy mà ăn cơm. Cơm vẫn còn để phần kia kìa. Nhưng mà nguội ngắt cả thì ăn uống gì. Giá mỡ bà Phao để bên ngoài thì rang cơm mà ăn!
- Thôi! Mày có ăn thì bảo cả thằng Tít với! Tao không đói.
Nói đoạn, Trung ra sân, súc kỹ miệng và rửa qua mặt rồi thay quần áo và xỏ giày. Chụp mũ lên đầu, Trung lẳng lặng ra đường, như điếc trước những câu hỏi dồn của hai thằng nhỏ. Trung ngược lên đường Bonnal vắng và tối. Anh qua chợ Vườn Hoa lù mù thấp thoáng vài ngọn đèn của vài chừng hàng nước nhấp nhô những hình thù. Khoảng ngã tư phố Đầu Cầu sáng rực và tấp nập đã xuất hiện với bao nhiêu tiếng mời chào.
Bất giác Trung quay gót. Anh sang đường Chavassieux bên kia và tạt ra lối bờ sông. Trung vừa thoáng nghĩ tới chợ Sắt với cái phiên họp tối gọi là áp phiên ở đằng sau chợ, trên bến đò xi măng, cạnh sông Tam Bạc.
Khỏi dãy nhà trước bến tàu Quảng Đông, Trung đã thấy vẳng lại rào rào sự huyên náo. Anh bước gấp, mắt hút lấy những ánh đèn vàng đục lung lay dưới một dãy phên nứa dưới mấy gốc cây. Tới rồi!... Trung ngồi sà xuống cái ghế gỗ trước một chừng thưa người ăn mà cái sào treo lơ lửng trên đầu vẫn lủng lẳng những vòng dồi, những tấm bánh đa, những đùi thịt nhờn mỡ.
- Cậu xơi rượu?
- Vâng! Cho tôi một cút và...
Trung ngừng lại, nghển cổ nhìn vào một nồi bốc khói trên chiếc hỏa lò hồng than.
- Năm xu rựa mận.
- Cậu không xơi chả?
- Có, nhưng rồi hẳn hay.
Mùi thịt chó bóp riềng mẻ quạt trên than tàu thơm lừng lên. Ở hàng bên kia, mấy ông khách đương lố nhố, mắt gằm gừ, tay chới với, khăn quấn tụt xuống cổ, và gió thổi tóc xõa cả vào thức ăn uống đưa chập chờn lên miệng. Cuối dãy là một hàng phở cũng đông người ăn. Rồi đến những thùng mẹt của bánh trái bày sát cánh nhau, bán nhờ dưới ánh sáng cây đèn thành phố với những khách đàn bà, con gái xô bồ và so kè từng xu, từng trinh.
Gạo, củi, thịt, cá, dưa, hành, mắm, muối, gà, vịt, chó, lợn... không phải toàn là những thức đã bán ế ban ngày mà cũng là những thức tươi, mới ở những vùng gần đấy đem ra. Hầu hết kẻ mua bán là người nhà quê và những gia đình nghèo túng sống lần hồi bên khu Xi măng, Bến Nứa và ở các đò, các thuyền, các xiểng.
Trong phiên chợ tối này, sự hỗn độn, sự mè nheo, sự tranh giành xâu xé giữa những đám người quần nâu áo vải thêm một phần nữa rõ rệt, một phần nữa thấm thía. Người ta cười ngay đấy rồi rủa xả ngay đấy. Người ta dịu dàng để rồi điên cuồng. Người ta nhăn nhó xuýt xoa nhưng vẫn nở cả ruột gan vì hơn thua, vì được lợi. Người ta chỉ cần biết có sự vơ vào mà chẳng quản ngại một sự gì.
Trên nền trời tím đặc, những ngôi sao lấp lánh hơn. Những chấm sáng xanh xa thẳm tăng thêm sự lạnh lùng của đêm tối, nhìn mãi tít xa kia, đổ lên những vùng quê mà chốc nữa một số đàn bà sẽ gồng gánh trở về. Gió thổi vun vút và nhiều lúc rít lên. Các đèn treo lại lúc lắc và có ngọn phụt tắt.
Trung đã gọi lấy cút rượu thứ hai. Anh nhắm hết bát rựa mận, đương ăn chả và bánh đa. Tiếng nhai giòn của bánh, tiếng sồn sột của rau thơm và những miếng bì bùi bùi, càng kích thích Trung. Anh tợp những hớp rượu, to, và từng cả con bún kèm luôn theo hai ba miếng chả và lá riềng, húng, ngổ. Người Trung nóng ran, mắt buồn buồn không thể giương to mà chỉ nhìn lờ đờ. Cái cảm giác chập chờn bồng bềnh ngồi trong chiếc thuyền tròng trành, Trung thấy giờ mới thật là khoái trá.
Chợt gió lạnh buốt từ ngoài sông lồng vào, theo cùng những mùi hôi thối của rác bẩn chất đống từ sáng bên đường, Trung vội quay mặt ra bên vừa nhắm mắt lại. Sau đó, Trung ngồi sang cái ghế bên phải, nhìn thẳng ra cái cột đèn.
- Hai bác cai xơi mỡ nữa để nhà em róc.
Một giọng nói giòn và ý nhị cất lên, và một cặp mắt sáng liếc đưa. Hai người đàn ông, áo tây, quần trắng, ngồi sát cánh nhau trước chừng, phả phèo hút thuốc lá. Một bác cười:
- Được! Bác róc cho anh em tôi hai tấm. Và phải róc cho khéo, cho ngon vào đấy.
Bác mũ dạ vội đón lời:
- Thì chả khéo anh em mình cũng lấy làm khéo, chả ngon anh em mình cũng lấy làm ngon. Người thế kia lại không khéo, không ngon sao được?...
Cô hàng cúi mặt xuống cười, vừa lúc một thiếu phụ bưng một thùng bày những hũm kính nhỏ đựng những thức dùng lặt vặt đến. Y vỗ vai cô hàng, cười:
- Hết cả vóc mỡ rồi cơ chị? Gớm! Chị thì thế mà em hôm nay ra ngõ phải vớ xấu hay sao ấy, nên từ sáng đến giờ cứ ế sưng ra!
Dứt lời, thiếu phụ lôi cái ghế con ở chừng hàng ra, ngồi sát lưng cô hàng:
- Em thử ngồi đây xem có bán vớt vát được đồng nào.
Bác mũ dạ liền quay nhìn thiếu phụ. Đôi mắt long lanh của hắn như muốn nuốt lấy đôi mắt sáng trên gương mặt đầy đặn nở ra cặp môi hồng phớt và cắn chỉ kia. Hắn cười sù sù:
- Được! Được! Đã có tôi mua, và tôi mà mua cho ai thì người ấy phải biết là được khách.
Thiếu phụ, giọng dịu dàng:
- Vâng, thế thì còn gì bằng, đây ví, khăn mặt, xà phòng thơm, ông mua cho nhà em...
Hắn vắt chân ra ngoài ghế, ngồi lom khom, nhìn chằm chặp thiếu phụ và cười:
- Chỉ có thế hay còn những thức khác nữa?
- Dạ, còn sáp thuốc kính, lược, nước hoa, dầu "bi-ăng-tin"...
Hắn vẫn cười lơi lả:
- Còn gì nữa, còn gì nữa cứ kể ra. Tôi muốn mua thức khác cơ.
Cô hàng nước lên tiếng:
- Ông cai! Ông cai! Thưa ông, mỡ róc hầu ông xong rồi đây ạ. Và hàng của chị em chỉ có thế thôi, ông mua thì mua cho.
- À, mua thì cố nhiên, nhưng phải mua cái gì vừa ý mình, thật vừa ý mình, thì dù có tốn bao nhiêu tiền cũng không tiếc.
Dứt lời, hắn rút đánh phụt một ví da trong túi áo tây ra:
- Đây, cả ngần này bạc trong ví chỉ để mua một thứ ấy thôi. - Hắn kéo nhếch đầu ghế lại bên thiếu phụ, giơ cái ví ra trước mặt, nhăn nhở hỏi: - Nào, thế cô có bằng lòng thì tôi mua?
Nếu ánh đèn sáng hơn, người ta sẽ nhìn thấy sắc mặt thiếu phụ tái đi và hai thái dương rung rung. Thiếu phụ không đáp, hơi né mình ra bên rồi chau mày nhìn người đội mũ dạ.
- Kìa! Sao lại thế? Khách hỏi mua hàng lại không nói là nghĩa lý gì?
Và cười sằng sặc, hắn thoắt nắm tay thiếu phụ:
- Đây tôi chỉ muốn mua cặp mắt và cặp môi kia thôi. Vậy bao nhiêu nào? Bao nhiêu nào?
Vút một cái, thiếu phụ vùng hất bàn tay hắn đi:
- Đồ mặt... mua cái mả cha nhà mày ấy!
Hắn ta cũng nhanh như chớp, bỏ ví tiền vào túi rồi ghì lấy cánh tay thiếu phụ:
- À con này gớm thật! Dám đong đưa cả với chúng ông. Này thì đong đưa!... Này thì đong đưa!...
Theo tiếng nói, bốp! Bốp! Hai cái tát trái vả luôn vào mặt thiếu phụ. Thiếu phụ hụt lên và vùng dậy, cầm cái ghế gỗ bổ xuống đầu hắn. Phải một nhát choáng váng, hắn bẻ quặt tay thiếu phụ, kéo dằn người xuống, rồi giằng ghế, lẳng ra đường. Thiếu phụ nghiến răng và rít lên:
- Ối giời ơi! Ối các ông các bà ơi! Nó cướp hàng tôi! Nó phá hàng tôi.
Mắt Trung vội ngời lửa, Trung nhảy vèo qua ghế, chồm lên người đội mũ dạ. Bốp! Một quả đấm nắm chắc đưa tận lực vào giữa mặt hắn. Hắn nhao người đi. Trung thuận tay đưa theo cùi vào bả vai hắn. Hắn kêu gầm lên một tiếng, buông cánh tay bị ghì giữ của thiếu phụ ra. Ngay lúc đó, Trung chưa kịp đứng thẳng lại, tên bạn hắn đã xông tới, với chiếc đòn gánh quật xuống đầu Trung.
Cái đòn thình lình và độc ác này đã có kết quả như ý người muốn, Trung ngã dúi vào cột đèn, mặt mũi tối sầm lại, máu tươi vọt ra. Tất cả người chung quanh đã đổ xô đến ầm ầm. Trung lảo đảo giây phút mới đứng lên được, nhưng cả hai địch nhân đều chồm lên người Trung, đấm đá túi bụi vừa kêu gọi:
- Anh em ơi! Ới anh em ơi! Lên đây mau, lên đây mau!
Trung không kịp chống đỡ, gầm vang như thú dữ. Và nghe những tiếng kêu gọi trên kia, Trung thoáng thấy bao nhiêu sự nguy khốn bởi vây cánh của hai người cai này. Anh cố sức đấm vào mặt một địch thủ rồi dũn bừa lớp người xem để lấy một lối thoát thân.
Một đầu tóc rối bù chợt xuất hiện với những câu nói hổn hển:
- Cậu! Cậu Trung! Cậu chạy ra bờ sông rồi sang cầu Caron... không... không dưới thuyền chúng nó đã lên kia kìa.
Trung thoáng nhận ra Nuôi với cái thân thể còm nhom và bộ mặt hốc hác lấp lánh đôi mắt to của hắn. Trung và Nuôi cùng chạy. Nhưng, chỉ giây phút Trung đã bỏ xa Nuôi, bước chân anh nện thình thình trên ván cầu không người, rồi, như một mũi tên, người anh lao vào ngõ hẻm. Mất hút.