Chương II

An biết Giang đã năm năm nay. Một ngày mùa đông. Mùa đông nào cũng có mấy ngày như thế, không thể nào quên được. Đó là những hôm trời trong, nắng ấm hẳn hoi, bỗng về chiều gió thổi lộng óc, mây xám đùn đùn khắp ngả. Rồi rét. Ai nấy đều run không được. Người yếu nhức đầu, sổ mũi, gân cốt như dần ra. Mẹ bắt con, bà giục cháu, những thứ áo nào ấm nhất dù lôi thôi rách rưới chỉ còn vứt đi cũng giở ra mặc hết vào người.

Trông vào nhà, hỏa lò than tàu liền đốt lên. Siêu thuốc bắc lại rì rầm, thơm sực. Càng về khuya càng gió buốt, tưởng như không sao chịu được. Sáng hôm sau, gió cuốn giạt hết lá rụng vào bờ hè. Đường đi bạc xóa. Cây cối xơ xác, tím ngắt. Trời mây vắng hoang. Trong các câu chuyện ở bến đò, lò rào, người ta lại kháo nhau ngoài đê kia, gầm cầu, quán chợ nọ, lại có trâu chết và cả người chết.

Trong một ngày rét gọi là đại hàn chi cực ấy, ở một hàng cơm, An và Giang đã đưa tay ra bắt rất chặt, lắc đầu:

- Rét!

- Rét lạ thế này?

Giang trỏ cái ghế gần bếp lò bảo An:

- Anh ngồi đây, tôi cũng vừa đến. Hôm nay lại có cá riêu đấy.

Cái ghế An ngồi xuống là một ghế dài, mặt ghế chẳng cần bào cũng nhẵn lì. Giữa hai người, cái bàn cũng dài quá khổ, đen cóc cáy. Bát đĩa thì sứt mẻ, đũa không đôi nào vào đôi nào, khách lấy lấy mà ăn. Ở hàng đây, thức ăn bữa nào không thịt trâu thì lòng bò, không lòng bò thì thịt chó. Khách uống rượu nhiều hơn ăn cơm và ăn chịu nhiều hơn trả tiền ngay. Phần đông là phu xe, phu bến tầu, bến đò và là phu thất nghiệp hay đi làm thì buổi đực buổi cái nhưng không hiểu sao vẫn có tiền uống rượu, có tiền trả nợ. Thoạt gặp nhau, Giang và An đều tự hỏi sao lại ăn ở đây? Giang: thợ sửa chữ ở nhà in. An: một cậu giáo dạy tư. Nhà in của Giang và nhà chủ của An đều không phải ở gần đây. Hai người đều trẻ, lương tháng tử tế, và chẳng nghiện ngập gì cả.

Mọi khi Giang và An đến đây thì những khách rượu mới lẻ tẻ vài người. Hôm nay, người ăn lại chen chúc nhau hơn cả những ngày đầu tháng, những ngày chẵn, tàu về, hàng nhiều. Khói ở nồi riêu cá và nồi xáo bò trên bếp than và hơi cơm bốc lên nghi ngút cả gian hàng. Cái mùi mặn mặn tanh tanh mất hẳn trong hơi cơm, hơi riêu và xáo sôi sục. Khách ăn bớt run nhưng vẫn co ro xuýt xoa. Nhân chật chội, họ càng ngồi sát vào nhau, giáp lưng và ngả cả đùi lên đùi nhau.

- Anh ăn gì? - Thấy nhà hàng để An ngồi không, Giang đưa mắt cho An - Anh bảo u Béo u ấy lấy cơm và thức ăn đi chứ.

- Được! Để hàng bán cho vãn khách bàn ngoài rồi tôi ăn. Mà kìa! Anh ăn đi chứ.

Giang nhặt những hạt cơm rơi vào bát không:

- Tôi vốn ăn chậm. Chờ anh, nhân thể chờ nồi cơm mới bắc lên.

An nhìn Giang cười:

- Anh đương ăn dở miệng còn đợi có cơm mới mới ăn, sao anh lại giục tôi?

Giang ngượng nghịu:

- Tôi sợ anh đói.

Chợt Giang dừng lại. Mắt Giang loáng lên. Giang nhìn vào mắt An, giọng nói run run:

- Đói! Lúc giời rét này mà lại đói.

Giang bỏ dở câu, cúi mặt xuống, mắt càng quắc lên càng như rùng rợn sợ một hình ảnh gì hiển hiện, một hình ảnh gì bấy lâu vẫn ẩn nấp, rình rình quắp lấy tâm trí Giang.

Cả cơm và riêu của An gọi cũng đã đem đến. U Béo còn gắp thêm mấy gắp rau sống nữa vào bát Giang và kéo bát riêu nghi ngút sát nữa lại bát cơm mới xới cho Giang. Giang múc một thìa riêu húp rồi sẻ cơm cho An, giọng nói lại sẽ sàng và nụ cười lại nở như trước:

- Anh ăn đi. Riêu đến bây giờ mới thật ngon - Giang đưa thìa của mình cho An - Anh nếm trước mấy thìa...

Vẻ mặt Giang, nhất là đôi mắt Giang càng tươi khi An làm theo. Còn Giang, Giang chỉ và nhai cơm không thôi. Sau mỗi miếng cơm Giang mới gắp rau ăn rồi húp với riêu. Mỗi miếng và cơm, mỗi thìa riêu Giang ăn, An thấy Giang trang nghiêm và đắm nghĩ còn hơn cả những linh mục làm phép "Mình thánh" trên chén "calise" cho mình và cho các con chiên cùng mình chịu lễ.

Lần này Giang lại làm cho An suy nghĩ nhiều hơn. Ngay hôm đầu tiên đón nhận việc dạy kèm thêm hai đứa con bé của viên đốc công nhà in và tìm hiểu tình hình công việc thợ thuyền ở đây, An đã chú ý đến Giang. Sau mấy buổi bắt chuyện với nhau thì An thấy mến Giang một cách tha thiết mà từ trước tới nay An chưa đối với ai chóng gần gũi đến thế. Với anh chàng gầy yếu và lặng lẽ này, tất cả cái gì cũng mong manh quý báu và vô cùng quan trọng. Từ những bản xếp chữ đầu tiên đưa Giang sửa, đến những trang sách, cột báo cùng lên khuôn, đều được Giang xem đi xem lại như một người mẹ chăm lo trau chuốt cho con nhỏ. Một bài nào mà Giang thấy sai chỉ một chữ thường thôi cũng đủ làm Giang tái cả mặt và run cả người lên khi có kẻ hỏi đến. Ngoài giờ làm việc, khi đi, khi về, khi ngồi chờ tàu điện, Giang rất ít nói chuyện nhưng rất chăm chú nghe mọi người bàn tán, nếu ai hỏi đến thì Giang đáp lại ít thôi nhưng rất đầy đủ và trang trọng. Thành thử cái im lặng e ấp một vẻ buồn tủi, nghĩ ngợi trên nét mặt và lối sống của Giang không làm cho người xung quanh xa cách Giang, trái lại, lại hay tìm đến Giang mà hỏi, mà gợi chuyện trước.

- Thế nào Giang cũng dọn đến ở với tôi nhé.

- Đầu tháng này, trên Hà Nội gửi sách học về cho tôi là tôi đến.

- Chúng ta cố tìm cách thổi nấu lấy ăn với nhau.

- Thế thì vui quá! Nhưng tôi chỉ lo anh bận.

Nhìn Giang nét mặt hân hoan, An càng náo nức:

- Trước Giang học ở đâu? Có học ở Hải Phòng không?

- Tôi chỉ học ở Nam Định. Gần đây ra Hải Phòng tôi phải đi làm ngay.

- Giang còn ông cụ, bà cụ?

- Tôi còn mẹ tôi thôi và hai em gái.

- Chắc Giang phải giúp đỡ nhà nhiều?

- Không! Mẹ tôi tuy ngoài sáu mươi nhưng vẫn lần hồi làm cái hàng cái họ, đi chợ đi búa được. Còn hai em tôi đi làm đã lâu, ngay ngày chúng nó mới mười bốn, mười lăm. Một đứa làm Máy tơ, một đứa làm Sở chè.

- Sao Giang không xin vào cùng làm Máy tơ?

Câu hỏi ngừng lại. Một câu nói khác tiếp theo trong tâm trí An - Công nhân Máy tơ tập trung nhiều. Phong trào Máy tơ mạnh, cơ sở Máy tơ tốt, một người như Giang sao không làm việc và tìm cách liên lạc hoạt động ở một nơi như thế?

Giang nhìn lại An, đôi mắt càng đăm chiêu hơn:

- Tôi đã vào làm được nửa năm, nhưng phải thôi!...

Những tiếng nói lại thì thầm trong trí nghĩ An:

- Giang "phải" thôi? Thôi thế là tôi hiểu được một phần về Giang rồi!

Các nơi đã về tầm. Nhà hàng càng tối thêm vì kẻ ra người vào, đứng ngồi nhốn nháo. Ăn mày càng thêm từng lũ nửa bồng bế, dắt díu nhau kéo đến đầy cả cửa hàng. Đàn bà con mọn, ông già, ốm yếu, tàn tật... họ vừa rên rỉ trước miệng người ăn vừa tranh giành chửi bới, cãi cọ nhau, mặc kệ cả những sự xua đuổi, gắt mắng của nhà chủ và khách hàng. Trong bọn họ có mấy người không thể chen vào trước cửa hàng thì ngồi vây lấy lối đi, giơ những chỗ lở loét què cụt ra mếu máo kêu van.

Ánh nắng lúc đó lịm hẳn. Trời đất đen bầm. Từng cơn gió cuốn bụi đường lên, giống như những đuôi thú dữ lông xám vùng vằng điên cuồng. Những tiếng vang của những dây điện, ống kẽm, mái tôn và cành lá luôn luôn rung động như kêu như rít. Chợt Giang cất tiếng. Giang nhìn An, ngập ngừng:

- Hệt như cảnh giới của một năm đã qua. Ảo não lạ. Thật là thấm thía!...

Tâm trí An rung chuyển ngay trước cái giọng nói nao nao và cặp mắt bỗng sáng lên của Giang. Lần này, không để An hỏi trước, Giang đưa mắt nhìn thoáng hai bên rồi nói với An:

- Anh sẵn lòng nghe tôi kể một kỷ niệm của tôi không? Một kỷ niệm khá dài. Anh nghe xong thì nồi nước vối mới vừa ngấm. Chúng ta uống xong tính tiền trả rồi đi về... Được kể lại một kỷ niệm với một người bạn thân ngay từ lúc ban đầu này còn gì sung sướng bằng...

An chỉ còn biết cười rồi đăm đắm nhìn lại Giang và hồi hộp nghe Giang kể.