Chương V

...Lúc người con dâu giở về trong nhà đèn vẫn thắp sáng. Một cánh màn giường bà cụ Hi xõa xuống, lùng thùng gió. Quyển sách kinh, quyển vở viết và mấy mẩu bút chì màu của Hi vẫn còn ngổn ngang trên cái bàn gần giường bà cụ. Chị Hi đặt cái bé Huệ xuống giường mình rồi lục thúng đồ khâu lấy hộp dầu con hổ đưa đến cho bà mẹ chồng:

- Mẹ đỡ rức đầu chưa? Mẹ lấy dầu cao của con mà bôi, thứ dầu này không hắc, tốt hơn dầu nước của Nhị thiên đường...

Bà cụ mở mắt ra:

- Có việc gì mà con về khuya thế? Thằng Hi vẫn còn chơi chưa chịu về ngủ? Thôi... mẹ đỡ nhiều rồi.

- Mẹ cứ bôi xem nào. Tối nay giở gió to quá. Cái Huệ lại húng hắng ho.

Bà cụ Hi cầm lấy hộp dầu:

- Con bỏ màn cho chúng nó ngủ. Gọi thằng Hi về... Trên đồn lại hiểu dụ gì thế?

Thằng Hi đã về, nó sà vào lòng mẹ:

- Mẹ ơi!... Tối nay trên đồn bắn cả súng đại bác đấy. Đại bác nổ to lắm... Nổ to hơn cả moóc-chê to...

- Thôi đi cậu!... Cậu chơi khuya để bà nằm một mình ở nhà, về chỉ được cái thoắng. Cậu lấy cái quần cũ lau chân đi rồi lên giường bóp đầu cho bà đi. - Người con dâu quay sang giường bên, giũ chăn ra đắp cho đứa con út, vừa nói: - Cụ Trùm và quan quản thay mặt quan đồn xuống bảo từ rầy ai muốn về làng phải bảo đưa lên trên đồn xin phép trước mới được về. Mà phải về làm nhiều người. Gần nhất là không được để cho Việt Minh bắt gặp hay chuyện trò gì với Việt Minh. Sở dĩ phải về đông và xin phép như thế vì dạo này Việt Minh ra lệnh khủng bố thật lực đồng bào Công giáo.

- Mẹ ơi! Con lau kỹ chân rồi đấy!... Con lên bóp đầu cho bà nhé...

- Hi!... - Bà cụ gọi thằng cháu, đưa mắt cho nó.

Người con dâu đắp xong chăn cho cái Huệ quay ra lau chân cho cái Lan, nói tiếp:

- Điều thứ nhất: đi lại phải xin phép trước trên đồn. Điều thứ hai: cấm ngặt không được giao dịch với dân bên lương. Còn điều thứ ba thì cấm ngặt không được hở ra một tý gì về chuyện trên đồn. Chuyện quân lính đi về; chuyện súng ống, lôcốt, hầm hố; chuyện giờ giấc ăn ngủ, họp hành luyện tập. Điều thứ tư là bộ đội chính quy Việt Minh đã về, đương luyện tập để mở nhiều trận đánh ở Bắc Giang, vậy khi động rạng thì không được nhốn nháo, người nhà nào ở yên nhà ấy, không thì theo cụ Trùm, theo thân binh vệ sĩ lên trên đồn. Điều thứ năm là tất cả đàn ông trên vị trí từ ba mươi đến năm mươi tuổi sẽ được phát súng và cũng tập như thân binh vệ sĩ để hợp sức đánh Việt Minh... Điều thứ sáu là không riêng thanh niên đàn ông mà tất cả dân đều phải một lòng diệt cho bằng hết Việt Minh.

Tiếng nói líu ríu của Hi cất lên, át cả tiếng người mẹ.

- Lại phải tản cư hở mẹ? Mẹ nhỉ? Đánh nhau như thế thì lại phải tản cư, không ở vị trí nữa nhỉ?

- Bảo sao cũng không được!... Thôi không bóp đầu cho bà thì nằm xuống mà ngủ.

Người mẹ nói đoạn thì bế Lan lên giường, đặt gối cho Lan nằm bên cạnh em, kéo chăn đắp chung cho cả hai đứa. Y cầm thúng đồ khâu ra, lấy chỗ len đương đan dở áo cho Lan ra đan.

Bà cụ Hi vẫn không lên tiếng. Bà cụ nắn nắn lại bàn tay bé nhỏ của Hi day day nhẹ từ trán xuống thái dương bà cụ. Cửa màn vướng chiếu sột soạt. Lan lồm cồm chui ra:

- Mẹ ơi!... Con cũng đan mấy nhé. Chỗ len vụn mẹ cho con tập đan nhé.

- Thôi... Con đi mà ngủ... Ban nãy đọc kinh thì cứ díp mắt lại, giờ lại tỉnh như sáo sậu thế này!... Hư quá.

Lan lật hẳn cái khăn bông đậy thúng đồ khâu lên, lấy ra hai cái que nhỏ và cuộn len vụn. Thằng Hi thoắt cái cũng đâm bổ ra chõng, vồ lấy cái kéo của mẹ bằng kền mới mua.

Lan tập đan... Hi cắt các thứ hình để mai cho Huệ chơi nhé... À! Hi cắt hình ngôi sao, hình các con chiên chầu máng cỏ ở trong hang đá ấy!... Sắp đến lễ Sinh nhật Hi kiếm đá này, cỏ này, cành thông này về bầy hang  đá cho cả Lan và Huệ chơi.

Đã chín giờ hơn nhưng ở những gian nhà bên cạnh, vẫn lào rào người xay thóc, giã gạo. Đằng xa, những vùng lửa cháy vẫn bập bùng làm sáng từng khoảng giời. Hết đại bác lại tiếp đến moóc-chê. Tiếng đạn rít qua không khí, rồi bổ xuống đất ình ình. Hai cái bóng hí hoáy của Hi và Lan dần chụm hẳn vào nhau ở một đầu chõng, bên cạnh là cái bóng của người mẹ.

Chợt Hi hỏi Lan:

- Lan này... Tên thánh Lan là gì đấy?

- Là bà Thánh Têrêxa chứ còn là gì!

- Thế tên thánh cái Huệ

- Là Maria.

- Ê không phải rồi...

Lan vội vàng:

- Là Anna... Anna...

Hi cười:

- Thế còn tên thánh Hi?

Lan rất nhanh:

- Là Giuse!... Ông Thánh Giuse làm thợ mộc.

Người mẹ quay nhìn đứa con gái lớn:

- Ông Thánh Giuse còn làm gì nữa, con nhớ không?

Lan ngẫm nghĩ. Hi đã liến láu:

- Ông Thánh Giuse còn là bố nuôi Đức Chúa Giêsu... Đức Chúa Giêsu để nằm trong máng cỏ, ở hang đá thì một bên có Đức Bà, một bên có ông Thánh Giuse...

- Thằng Hi chỉ được cái thế? Tao hỏi em chứ có hỏi mày đâu.

Hi cứ phớt tỉnh:

- Nhà thờ trong Tân An bà vẫn đi lễ ấy là nhà thờ tên thánh con nhỉ?... Ông Thánh Giuse cũng già, trán cao, có đâu như cụ Hồ ấy. Ông Thánh Giuse không ở vị trí và cứ ở mãi trong Hồng Lĩnh, thì cũng là ở với Việt Minh, ông cụ Trùm Hai cũng bắn đấy nhỉ?

- Hi!... Lan!... Thôi hai đứa đi ngủ đi...

Lần này hai đứa phải đi ngủ thật. Bà đã bảo. Thằng Hi vào trong chăn rồi vẫn quẫy quẫy, hết nhô đầu ra lại thụt đầu vào, mắt thao láo chẳng buồn ngủ tí nào cả. Nhưng chỉ mươi phút sau nó đã thở đều, mặt day vào lưng bà, hơi nóng tỏa sực bên người bà. Thằng bé chơi cũng say, học cũng say như lúc ngủ này vậy. Nó lên tám rồi. Năm bố nó lên bảy thì bà cũng góa bụa, vất vả. Nhưng vất vả khổ sở mà không bị bó buộc, tủi cực quá như bây giờ... Ba tháng rồi!... Về vị trí đã được ba tháng rồi... Hi lên tám... Mẹ nó hai mươi tám, kháng chiến đã được kém hai tháng đầy ba năm... Ở ngoài kháng chiến trẻ con như gương như hoa.... thằng Hi giờ sợ sệt như bị tù, bị tội. Những câu nói của Trùm Hai... Con mắt nhìn của Trùm Hai... Cái cười khà khà của nó. Không biết bao nhiêu đồng bào dân chúng bị giết... Trên hầm kia, đêm đêm lại mấy người đem đi... Thóc gạo ăn cướp về... cờ bạc... Tây đen... Tây trắng... ngụy binh... Mười điều răn của Đức Chúa Giời... Sáu điều răn của Hội thánh... Sống ở đây như sống với quỷ... Sống ở đây như chết...

- Mẹ ơi!... Mẹ... làm sao vậy.

Cuộn len lòng thòng kéo lê cả xuống đất, chị Hi chạy vội đến bên giường mẹ chồng.

Người mẹ già ngồi dậy lúc nào không biết, hai vai gầy cứ rung mãi lên trên cái bị quần áo. Người con dâu đỡ hẳn vai người mẹ lên gọi mà người mẹ già vẫn không đáp, vẫn gục lên đầu gối, nức nở:

- Mẹ thật không phải với con... thôi thế nào cũng phải ra ngoài thôi... ở đây thì mẹ con, bà cháu bán linh hồn cho ma quỷ mất... Ra ngoài mà làm ăn nuôi nhau... Con xin Ủy ban cấp cho cậu Vinh suất ruộng, mẹ khỏe thì mẹ cày không thì nhờ em anh Chí... Kháng chiến khổ thế chứ khổ nữa cũng chịu được... khổ nhưng không ăn... không mặc trái phép công bằng... không đầy rẫy những chước mốc ma quỷ, tội lỗi gớm ghiếc như chốn địa ngục này... Nhưng mà... đã trót vào đến đây thế này thì ra làm sao được? Nhà con rể cụ Trùm già và mấy nhà chỉ vì xin về làng mà nó đưa ra ngay thị xã chẳng có tin tức gì cả. Mà ra thì dân làng, phố xóm, Ủy ban, đoàn thể có nhận nữa không...

- Mẹ!... mẹ, mẹ đừng nghĩ thế... Chính phủ... đoàn thể... nhất là cụ Hồ...

Bà cụ càng cúi mặt xuống:

- Giêsu ma! Lạy Chúa con... Chúng nó là chước mốc ma quỷ đấy. Ở đây với chúng nó người ta sa xuống đáy địa ngục mất!...