Chương VI

Gặt hái đã xong. Thóc các làng chuyển được hết lên vùng tự do. Cả những thửa ruộng sát chân vị trí, gần đường cái, Pháp ở trên đồn hễ thấy sột soạt lại câu moóc-chê và bắn liên thanh xuống, cũng gặt được hết. Rất đông đồng bào Công giáo giở về làng gặt. Thóc lúa ngoài đồng trước sau vẫn y nguyên. Chỗ nào xa vị trí, xa làng, đều có biển cắm: "Xin các đồng bào cứ yên tâm về gặt, Ủy ban kháng chiến và toàn thể nhân dân hết sức giữ gìn thóc lúa cho đồng bào" . Có những thửa ruộng của những nhà có con đi bảo hoàng, đi vệ sĩ, giết hại nhiều đồng bào, sợ quá không dám về gặt, thì lúc về họ ngạc nhiên quá đỗi. Họ thấy ruộng họ gặt hết rồi và có biển cắm: "Lúa ruộng này anh em dân quân và các hội viên Nông dân cứu quốc đã gặt rồi. Được tất cả hai mươi nồi thóc, anh em đã trình Ủy ban kiểm soát và có cả cha xứ thị thực và đem để ở nhà thờ chờ đồng bào về lấy".

Qua tháng chín, sang tháng mười, Pháp vẫn không nhúc nhích khỏi vị trí. Lác đác đôi chỗ đã cấy chiêm. Cấy đêm và cày đêm. Cả du kích địa phương và bộ đội cùng cày với đồng bào...

Mạ chiêm đã gieo.

Nhiều nhà gồng gánh về ở hẳn làng.

Càng rét ngọt. Đêm đêm, sương mù mịt. Về khuya, một đêm trăng cuối tháng, bỗng thình lình tiếng đại bác ở phía thị xã. Lửa vụt sáng lan như ban ngày! Cả đồn choàng dậy. Tiếng còi rúc. Tiếng quát. Tiếng súng và lưỡi lê loảng xoảng. Dưới đồn mọi người đương thấp thỏm, luôn tám quả moóc-chê oàng oàng nổ trên đồn. Lửa bùng hẳn lên. Hình như lô cốt chính bốc cháy. Tất cả những súng to, súng nhỏ trên đây như bị tắc. Một lúc sau mới thấy bắn ra pành pành ran ran, lửa sền sệt tung tóe xuống phía bắn lên.

Rồi cả bốn khẩu moóc-chê của đồn rót xuống. Không khí như bị xé ra. Đất chuyển, nhà chuyển. Trẻ con khóc như ri. Mấy con chó chạy thụt vào nhà. Hai con trâu mộng của một nhà ở phía bộ đội bắn lên và quân Pháp bắn xuống, dứt cả sẹo, chạy lồng xuống đồng.

Bộ đội đã đánh chúng nó. Tất cả những sự bắn giết, hãm hiếp, quây làng, đốt thóc, phá lúa hàng ngày... Tất cả những cuộc chuyển quân tiếp viện, càn quét mở rộng hàng mười lăm cây số, kéo đi hàng nghìn lính. Tất cả những lô cốt, pháo đài ụ súng, hầm hố ngày đêm làm thêm, cũng không sao ngăn cản được.

Bắc Giang bị đánh. Thái Đào bị đánh. Đồi ngô bị đánh.. Cách đây hai hôm, Kim Anh cũng bị đánh.

Tiếng nói ở máy điện thoại của đài chỉ huy không một giây nào dứt. Những luồng điện vô tuyến vun vút bật lên trời. Hỏa pháo của các đồn khác, theo nhau mở ra vùn vụt ở trên không. Xanh, đỏ, trắng khói lòe sáng từng vùng một suốt dọc đường số 1. Nhiều tên da đen vẫn tồng ngồng mỗi chiếc khố rống lên rít lên gọi ngụy binh chuyển thêm đạn. Bọn cai đội da trắng lăm lăm súng ngắn trong tay, cũng chửi luôn mồm vì sự chậm chạp của bọn lính... Moóc-chê của bộ đội vẫn dồn dập dội vào đồn. Mái lô cốt ở phía dốc bên trái đã sạt. Một mảng tường của nhà viên chỉ huy đổ sập. Hầm súng ở phía tây đã một lúc tắt hẳn tiếng súng.

Chợt bảo hoàng và vệ sĩ gác ở lối lên cổng đồn chửi như rú lên:

- Chúng nó lên được mỏm đá kia rồi...

- Moóc-chê hay đại bác thế chúng mày ơi...

- Chạy mau lên - Chạy mau lên - núp đằng sau súng máy thằng Rích đen kia mà chạy... Thôi.... thôi chúng nó chiếm được hết các xóm rồi... chiếm được hết các xóm rồi... Thôi những thằng xóm cuối bỏ chạy hết rồi...

Dưới chân hàng rào thứ hai, bỗng có hai tiếng nổ như sét. Đất và tre; ống bơ tung lên mù mịt trong khói, lựu đạn nổ theo liên tiếp.

- Chúng nó phá được rào rồi. Những thằng ở xóm giữa cũng chạy hết rồi đem theo cả súng ra hàng hết chúng nó rồi.

- Chúng nó xung phong vào đồn rồi...

Bọn vệ sĩ giáo mác tán loạn. Từ những ụ súng ở lối lên trước cổng đồn chúng dạt cả vào làm một tốp. Hai khẩu dui-xết của hai thằng da đen bắn xé ra để chống đỡ cho chúng.

Chúng càng rống rít và văng tục. Nhiều thằng cuồng hẳn lên, chửi không còn ra tiếng. Bỗng tất cả chúng nó chồm cả lên:

- Cháy rồi!... Chúng nó đốt xóm ông Trùm già rồi. Cả xóm đầu gốc thông nữa. Thôi thế là chúng nó lấy lại mất hết trâu bò.

Giữa tiếng súng và những đám khói lửa ở dưới xóm một thứ tiếng thong thả gọi lên:

- Hỡi tất cả đồng bào... tất cả đồng bào... Đêm nay anh em bộ đội và du kích địa phương tấn công đồn giặc để lấy lại thóc lúa cho dân chúng, lấy lại thóc lúa cho Chính phủ, rồi đón tất cả đồng bào giở về vùng tự do với Chính phủ kháng chiến. Xin đồng bào mau mau thu nhặt đồ đạc để theo anh em du kích xuống núi. Anh em dân quân sẽ đưa đồng bào đi... ngoài kia Ủy ban, Đoàn thể, Cha Kim, Cha Thành trong Liên Việt tỉnh đương sẵn sàng đón tiếp đồng bào.

Chị Hi đứng dưới tiếng loa ấy. Chị đọc từng chữ một trong tờ truyền đơn để anh con giai cụ Trùm già gọi loa.

Tờ truyền đơn đọc hết. Mặc cả moóc-chê nổ oàng oàng ở ngay bãi sau xóm, mảnh lửa và đất đá văng từng đám rộng, chị Hi vẫn không chịu chạy. Chị còn đọc thêm cho anh nọ gọi:

- Hỡi tất cả đồng bào, xin đồng bào cứ bình tĩnh. Trùm Hai bị bắt rồi!... Tội lỗi nó thế nào Chính phủ sẽ xét xử... Còn trong gia đình của đồng bào có ai lầm đường lạc lối, Chính phủ cũng xét xử, Chính phủ cũng lấy lượng khoan hồng mà xét xử. Đồng bào cứ yên tâm và giở về với Chính phủ kháng chiến...

Dưới xóm càng rối loạn.

Lạy Chúa con... Chúa cứu chữa con...

- Cái Mến đâu? Thằng Tin đâu: sao chúng mày không gánh nốt gánh thóc ra kia?... Chạy ra đồng mau lên.

- Không!... Không... Không phải anh em bộ đội đốt đâu, chính chúng nó trên đồn bắn đạn lửa xuống đấy! Chúng nó không ăn thì đạp đổ đấy.

- Lạy Chúa con... Thôi thế là cháy hết rồi... Tan nát hết rồi... Quỷ!... Chúng mày là quỷ!... Chúng mày lại bắn thế à?...

Trước đồn giặc, sau đồn giặc, chung quanh đồn giặc đều có những tiếng loa khác gọi lên. Người con giai bà cụ Trương gọi cụ Trùm già bằng bác và hai anh cán bộ thông tin và Việt Minh huyện chia nhau luồn qua các làn đạn mà gọi vào trong đồn.

- Các anh em vệ sĩ - Các anh em bình tĩnh... Các anh em thanh niên lầm lạc... Tôi là Lê đây.... Lê con cụ Trương đây kêu gọi anh em... Anh em nào hãy còn mắc ở trên đồn hãy quay súng bắn vào đầu giặc. Anh em hãy bỏ chạy ra với anh em bộ đội để giở về với Tổ quốc. Tổ quốc sẵn sàng tha thứ cho anh em... tôi đi hộ vệ cho Trùm Hai, đã bắn vào bộ đội để lấy đường cho nó chạy, anh em bộ đội bắt được tôi mà cũng vẫn tha tội chết... Vậy tôi kêu gọi anh em hãy tỉnh ngộ quay về với Tổ quốc. Chỉ có Tổ quốc kháng chiến mới thật là Tổ quốc của anh em, của chúng ta, những người Công giáo đã bị giặc lừa dối, dụ dỗ... Cha Kim, cha Thánh, Ủy ban, Đoàn thể đương chờ đón chúng ta ở ngoài kia...

Chị Hi và anh con cụ Trùm già đã bắt được Lê. Ngay lúc đầu tiên nổ súng, hai người đã nhập ngay vào bọn bốn anh du kích và anh bí thư lên xã đến nhà Trùm Hai. Lê đã xông ra bắn sả bọn chị Hi. Người con giai cụ Trùm già đã túm được Trùm Hai rồi và Lê đã chạy ra khỏi nhà rồi mà còn cố quay lại quạt thêm băng đạn nữa vào nhà. Một phát đạn sạt qua mang tai anh nọ. Chị Hi chạy đến sau. Chị quật luôn đòn gánh vào tay Lê và luôn một phát thứ hai trượt qua đầu xuống lưng vào đầu Lê. Thằng nọ khuỵu xuống. Anh con giai cụ Trùm già vác dáo chạy ra.

- Quân khốn nạn này!... Mày làm tay sai đầy tớ giặc trung thành đến thế cơ à?... Mày đã phá bao nhiêu công tác của tao... Mày quên cả tao với mày là máu mủ ruột thịt, mày đối xử thế à...

Chị Hi đã ngăn lại. Anh bí thư liên xã cũng chạy đến giằng lấy cái dáo đã giơ cao lên trên cái mặt của Lê xanh mét, xén nhọn hai vành tóc mai chải dầu bóng nhẫy.

Đạn giặc bắn xuống không hở một chỗ nào. Hai khẩu moóc-chê bắn ra tới tấp, làm thành một hàng rào lửa ở rìa cái hố chông cuối cùng dưới chân tường. Một khẩu khác thì thả xuống các chỗ "tử giác" đã ghi sẵn ở bản đồ và tập bắn quen đến mực không cần xem lại kích thước trong bản đồ đó. Các gốc cây, mô đất, khe rãnh, hốc đá... đất sỏi, cày hết lên với những tia lửa, bắn đầy vào mặt mũi bộ đội. Nhưng qua những đợt súng, những chiếc loa vẫn cất lên. Tiếng loa lấp loáng đi vào những đám lửa khói.

- Alô. Các anh em vệ sĩ... các anh em thân binh... alô... bắn vào đầu giặc - Alô... Tổ quốc... Chỉ có Tổ quốc... Kháng chiến... Tổ quốc của anh em, của đồng bào...

Ở góc đồn, chỗ chúng nó nhốt đồng bào tiếng loa càng xối mạnh vào. Một mảnh tường ở đấy đã bị vỡ toang ra. Hơn hai mươi người nhốt ở bên trên đã trèo qua tường chạy qua cả đạn của chúng nó và của bộ đội, chạy qua cả dây thép gai, chông tre... mà trốn.  Còn lại hơn chục người ốm quá vừa bị mảnh đạn bị thương nằm bê bết máu và hơn chục người nữa ở dưới hầm. Ba tấm lim và bàn ghế đã lấp ngay chỗ  này. Một khẩu liên thanh kề ngay trước cửa. Còn thêm lựu đạn, mìn, ét xăng nữa.

Dưới xóm vẫn cháy. Đồ đạc, thóc lúa ùn lên cả ở đường, ở bãi. Cứ mỗi dân quân, mỗi du kích là một đám gồng gánh theo sau. Nhiều anh, tay vừa xách súng, vừa bế con đeo bị cho đồng bào. Có anh vừa gánh thóc vừa dắt các cụ già bước chân cứ ríu lại.

- Các anh ơi! Đỡ hộ bà em cái gánh bát đĩa kia với.

- Còn cái nồi nấu cám lợn, anh để tôi về lấy cái đã.

- Thôi con chó xồm của tôi nó lại giằng được xích rồi.

- Tý ơi!... xách nốt cái lồng gà cho tao... Anh ơi... anh để em xếp cả cái lồng gà vào gánh kia cho em...

Ở cuối xóm lửa đã bén đến gian nhà cuối cùng. Mấy bóng áo trấn thủ, cánh tay buộc dải trắng, áo xắn lên, loang loáng chạy trong những gian đó. Thóc... thóc xúc từng thúng, thóc đổ vào ró, vào bị, thóc túm vào chăn, thóc đựng bằng nồi ba mươi, bằng cả hòm nữa, ùn ùn chuyển ra cho dân chúng.

Anh bí thư xã và chị Hi vuốt mồ hôi không kịp. Mắt hai người xót như tra muối. Gian nhà hai người xuống chuyển thóc nhiều thóc quá, nhiều đồ đạc quá! Lửa đã ngùn ngụt gian bên. Khói bốc vào nhà đặc lại như trong hầm. Tiếng trẻ khóc. Tiếng người gọi. Tiếng kêu. Tiếng đồ đạc sầm sầm. Cả tiếng moóc-chê nổ. Vòng đạn của giặc đã mở xuống chân đồi ra cả các lối đi ngoài đồng để chặn đường rút của bộ đội và dân chúng.

- Các cụ ơi! các ông, các bà ơi!... Có cụ nào, ông bà nào về bến Gầm không?... Cho cháu về theo với nào.

Chợt có tiếng gọi hớt hải ngoài đầu đường:

- Các cụ, các ông các bà ơi!... Ba đứa trẻ nhà con nó đã về bến  Gầm rồi đấy! Anh em bộ đội đánh tan được đồn chúng nó rồi... Đồn chúng nó tan rồi...

Tiếng gọi hạ thấp xuống, ríu rít:

- Các anh bộ đội đấy à? Các anh ơi! - Đồn chúng nó các anh bắn tan rồi... Các anh cho em theo ra với. Các anh để em gánh thóc cho... Em cũng có một nồi thóc để ủng hộ các anh đây.

Chị Hi chợt quay lại. Người đàn bà bị hết Trùm Hai đến Tây đồn tra tấn đến mất trí khôn, người đàn bà gánh thóc xuống nhà chị Hi hôm nọ, cũng phá hầm thoát ra được rồi? Chị Hi đưa vội gánh thóc cho anh du kích, chạy lại, vẫy gọi:

- Bác này... Bác này... ở đây rồi đi ra với tôi. Tôi cũng về bến Gầm đây.

Người đàn bà nọ cười, giơ một nồi đồng to đầy thóc lếch thếch cắp ở bên nách ra.

- Bác cho em về với! Bác để em gánh thóc với! Em cũng có một nồi thóc đây... Đồn nó tan rồi... Ba đứa trẻ nhà em cũng về bến Gầm rồi... - Người đàn bà nọ cười. Mắt càng sáng lên. Tay càng như múa lên.

Cả dãy nhà đầu xóm cũng cháy. Pằng pằng... Pằng pằng... Súng máy của giặc đã sả xuống đến đây. Nhà chị Hi bốc cháy đầu tiên. Ngọn lửa vụt lên, làn lửa gió thốc lên cuồn cuộn như bão. Gánh thóc anh bí thư chuyển ra sau cùng, chị Hi nhận lấy gánh. Chị đi giữa ba anh du kích cũng gánh thóc và bọn người nhà của mấy nhà ở cùng dãy. Chị đi qua xóm giữa. Qua nhà Trùm Hai... Qua dãy nhà của chị đã bén lửa. Mồ hôi ròng ròng chảy cả xuống cổ. Mồ hôi đẫm áo và yếm có thể vắt được... Mắt chị Hi rớm rớm.

Tít đằng xa, trâu bò, thóc gạo gồng gánh lũ lượt chen chúc nhau mà đi, kín hết đường ruộng to, tràn ra cả các bờ ngòi. Tiếng người rào rào chẳng còn nghĩ gì đến tiếng súng bắn đuổi của giặc.

- Các anh ơi! Đến mười một giờ đêm chưa? Sáng thì lên được Yên Thế hay về Thắng được đấy nhỉ?

- Chính chúng nó là ma quỷ đấy các bà con ạ.

- Tháng sau lễ Sinh nhật các anh về ấp Tỉnh Đạo ăn mừng với chúng em nhé.

- Thế nào chẳng làm mít tinh liên hoan không ở Thắng thì Nhã Nam. Thế nào chả lại gặp các anh.

Dân chúng các làng kéo hết ra ngoài đồng, đón khắp các ngả đường. Dân về gặt muộn ở những thửa sát đường cái cũng quay lên đón.

- Hoan nghênh đồng bào giở về với Tổ quốc.

- Hoan nghênh các đồng bào giở về với cụ Hồ.

Tiếng hoan hô đôi lúc còn dạt đi vì những tiếng hỏi gọi không còn phân biệt của ai với ai:

- Cụ Lang đấy phải không? Cụ lại ra bán rượu Chỉ thống cho chúng cháu nhé.

- Đồng bào để chúng tôi gánh đỡ cho. Kìa đã vác cày lại còn đèo cả lồng gà thế kia?

- Liên ơi!... Mày bế thằng bé cho bác ấy qua cầu chứ. Bác gái rồi về đi chợ với em nhé!

- Hoan hô các chị em phụ nữ Bỉ Nội.

- Cầu mới bắc đấy đồng bào ạ...

Những đòn gánh, những liềm của đồng bào đi gặt tập kích cũng giơ cả lên.

- Hoan hô... hoan hô các đồng bào lại về tăng gia sản xuất.

- Thi đua... Thi đua...

- Thế nào cũng mét tinh ở Thắng!...

- Mét tinh ở Nhã Nam tiện hơn...

- Nhã Nam nhiều đồi, nhiều chỗ trú ẩn, không sợ lộ...

Từng chặng lại một tấm biển, một băng-đờ-rôn vải, cờ phất phới. Nhiều người không kịp đáp. Càng ríu rít lập cập. Càng chen chúc nhau... Càng quên hẳn tiếng súng bắn đuổi theo.

Thằng Hi cưỡi trên một sống lưng vậm vạp cũng vừa đeo súng, vừa khệ nệ một chiếc bị: Chú Chí của nó. Chí được phép đặc biệt đưa bà mẹ nuôi ra ngoài đường cái. Hi luôn luôn rờ vào khẩu súng của Chí mà hỏi: "Chú bắn được mấy thằng rồi? Súng Mỹ mới cướp được đấy chú nhỉ? Sao chú lại không có súng máy để bắn chết nhiều giặc?". Chí vốn lì xì mà cũng thành nhanh nhẹn, và mỗi lần thấy bà cụ Hi đe bảo cháu thì Chí lại cười và giục Hi:

- Kìa Hi, còn thắc mắc gì nữa không? Hi bảo còn phải hỏi chú những mười câu hỏi nữa kia mà!...

Hi hỏi luôn:

- Chú Chí bao giờ nghỉ phép lại dạy cháu nhiều bài hát mới nhé? Chú có thuộc nhiều bài hát mới không? Rồi đến lễ Sinh nhật chú lại mua cho cháu cái mũ calô có sao nhé.

Quay lại, Hi vội vàng:

- Bà ơi, bao giờ lễ Phục sinh con chịu phép xưng tội lần đầu thì bà mua cho con mẫu ảnh ông Thánh Giuse và ảnh cụ Hồ mới nhé! Rồi trong ấp có rước hay có mét tinh thì con đội cả mũ cả calô sang vàng của chú Chí rồi đeo cả ảnh ông Thánh Giuse và ảnh cụ Hồ mới để đi mét tinh nhé, với đi rước nhé!

1952