Chương II
Tiếng ông Tứ ở nhà ngang đon đả nói ra:
- Cậu giáo đã về! Vào uống nước đã.
Thân bước lên thềm gạch. Người khách đang ngồi với ông chủ nhà Thân liền đứng dậy, cúi đầu:
- Chào thầy.
Thân vội đáp lễ, ông Tứ tươi cười xòe bàn tay ra:
- Đây là bác Hương Hoạch vừa sang chơi với tôi.
Ông rót nước đưa cho Thân, nói tiếp:
- Cậu xơi chén này.
Thân cũng giơ hai tay đón lấy chiếc chén con, mời hai người rồi nhấp giọng. Hương Hoạch cũng nhấc chén lên miệng vừa đưa mắt nhìn Thân. Sau đó, như đủ thu những nét mặt và vẻ người của Thân cho sự nhận xét rồi, Hương Hoạch thay chủ nhân chuyện trò và vừa uống vừa ngắm nghía những chậu cảnh bày cân đối ở ngoài sân, chầu hai bên cái bể cạn to bằng xi măng lù lù một thế núi. Chợt Hương Hoạch cất tiếng, ôn tồn:
- Tôi rất tiếc - Hương Hoạch đắm đuối nhìn Thân - không có cháu nào để theo thầy học hành. Thấy con cháu các ông các bà ấy ríu rít đến chùa mà thèm!
Thân ngước mắt toan nói, ông Tứ đỡ lời:
- Thật lạ! Cậu giáo ạ, bác Hương tôi và cả ông cụ bà cụ đều ăn ở hiền lành mà không hiểu sao lại hiếm hoi như thế?
Ông Tứ lắc đầu, chép miệng rồi cười nhẹ, đặt khẽ chiếc chén xuống cái đĩa trong khay khảm. Mặt ông luôn luôn hồng hồng như người uống rượu. Chòm râu tơ bạc phơ phất bày hẳn ra sự nhàn hạ của đời ông. Ông Tứ rót nước và nói tiếp:
- Chả bù với tôi... Đã nghèo lại nhiều con. Tưởng đến thằng Cún là thôi ngờ đâu...
Tiếng cười khề khà lại cất lên qua hơi nước nóng thoáng mùi hương sen ngát. Hương Hoạch cũng cười:
- Tôi gần mười năm nay càng chán nản lắm. Nhất là thấy bà cụ nhà tôi càng âu sầu vì sự chơi bời phá phách trước kia của tôi và sự muộn màng này!!!
- Ông bà đã hiếm như thế, vậy thử nuôi một con nuôi cho đứng đầu đứng số.
Ông Tứ đáp lời Thân:
- Có! Bác cháu cũng đã nuôi dưỡng tử rồi đấy. Nó lên sáu, cũng theo học quốc ngữ, sáng dạ lắm.
- Ấy thế mà chỉ có mỗi cơn sốt là các thầy chê ngay. - Hương Hoạch cười khà và xen nhời - Thằng bé đi như bị cướp ấy.
Nói đoạn, Hương Hoạch im lặng, mắt nhỏ đi làm khép lại những vệt nhăn giữa sống mũi gẫy. Hai bên mép chun nâng lên mẩu ria ngắn tủn. Môi trên xám ngoẹt trề ra. Trong cái dáng ngồi lom khom và cái vẻ mặt xấu xí đầy kệch cỡm ấy, chẳng còn một tí gì Hương Hoạch ngang tàng, liều lĩnh, vung tay mở bát những cái "thừa" làm cả bàn xóc đĩa ngốt lên, hay hoa mắt sà vào những nhà cô đầu với bộ quần áo nhàu nát còn dính cả những vụn ăn uống của những bữa rượu bừa bãi.
Ông Tứ thong thả thông điếu, vê vê lâu một mồi thuốc rồi mới đơm vào nõ. Que diêm bật xòe lửa, ông Tứ kéo một hơi dài rồi thở phì ra làn khói trắng xóa. Qua màng khói cay xè ông Tứ cười giòn:
- Hay bác Hương ạ, nói với bà cụ chỉ kiếm cho một người vợ hai tre trẻ là khối con.
Hương Hoạch nhăn mặt, lắc đầu:
- Tự tôi không thích chứ bà tôi có ngăn cấm điều đó đâu. Chính tôi đã tam tứ phen phải gắt lên với bà tôi vì sự này. Con cái nối dõi hương khói và làm trong nhà vui vẻ đâu chưa thấy, mà gia đình đã lục đục, om sòm, không ăn, không ngủ, không còn thể làm việc gì nên!
Dứt câu, Hương Hoạch cười nhẹ mấy tiếng rồi với chiếc khăn the xếp, bước xuống đất. Ông Tứ liền đứng lên theo:
- Kìa bác! Ngồi chơi đã nào. Nếu chưa ăn cơm, ở đây mà uống rượu. Bu nó sang bà nhạc tôi cũng sắp về và tôi bảo cháu nó sang lấy mắm mới bác xơi.
- Mắm tép! À à mắm tép bên cụ làm. Thôi! Xin phép ông cho khi khác. Giờ tôi phải sang chú Quỹ nó chẳng tối mất.
Nói đoạn, Hương Hoạch chào Thân rồi đi ra với ông Tứ đưa chân tới tận ngõ ngoài. Lúc vào, ông Tứ cười nói với Thân:
- Cậu giáo ạ, bác Hương có dặn tôi tối mời cậu và tôi sang xem đàn bên nhà ông Quỹ đấy. Vậy nếu rỗi cậu sang đó xem, đàn to vui lắm.
Nắng đã nhạt, ánh sáng bạc trong hẳn đi lúc nào không biết. Trong căn nhà gỗ, ngọn đèn dầu đã nhoi lên một khoảng sáng vàng đục giữa bóng mờ ran ran tiếng muỗi.
Thân cởi áo mắc lên con bướm. Thằng Cún chạy vào, khép nép:
- Thưa cậu ra rửa mặt.
Thân cầm khăn và thằng Cún đưa guốc của Thân ra sân. Bà Tứ đã về, đương quạt phành phạch, mặc đứa con gái lớn dọn cơm ra chiếc chiếu trải ở giữa. Bữa ăn xong, theo thói quen, Thân nằm nghỉ trên cái võng ở phía trái đầu nhà, mắc một đầu dây vào cột, một đầu lên chạc cây bưởi còn sót ít hoa. Bóng tối xuống rất mau, lênh láng mọi chỗ. Những tiếng lào rào thưa dần. Gió mát phe phẩy dần trên cao. Những ngọn tre và chòm cau reo vội lên để đón gió.
Thân đặt cái quạt nan lên ngực, nhìn trời.
Dải mây trắng như một thắt lưng lụa là phẳng xõa dài ra đằng đông, gấp vài nếp trập trùng. Gần đấy, một ngôi sao xanh biếc lấp lánh cân đối hai ngôi sao khác nhỏ hơn nhưng cũng sáng không kém trên nền mây phớt tím.
Thân vụt nghĩ đến Muống, Dé và Mạ thân với nhau, có luôn bên cạnh nhau như dải sao kia. Giây phút sau, Thân lại thấy nặng ở ngực, nghiêng người về phía sau vườn, trông ra đường. Tâm trí Thân lắng lại một khoảng khắc rồi Thân chau mày, dằn tiếng thầm:
- Lạ thật.
Từ đồng làng về nhà, Muống, Dé và Mạ phải qua chỗ Thân dạy học, và từ chùa về chỗ trọ, Thân phải qua ngõ nhà Mạ. Luôn ba hôm rồi, Thân không thấy một ai trong bọn và cũng không thấy tiếng họ ríu rít hay giọng hát lửng lơ như hằng ngày. Sao lại có sự khác thường như thế?!
Cái nhìn gợn sáng và cặp môi chúm chím nụ cười từ một gương mặt e thẹn đến với Thân, lại lung linh trước mắt Thân. Thân hồi hộp và thấy lòng càng bứt rứt đến không thể nào chịu đựng được. Thân tưởng tới nếu sáng mai lúc ra trường và buổi chiều lúc tan học, Thân vẫn không gặp những bóng dáng uyển chuyển và nghe những tiếng nói ngọt ngào kia. Trong tim Thân, một cái gì liền thắt chặt lại. Thân lắc đầu, cố lên tiếng trong cổ họng nghẹ ngào:
- Không! Không! Sao lại như thế được?!
Thân trở mình về bên phải và phẩy mạnh quạt để đánh tan cái nóng bừng bừng ở mặt và ngực trong tâm trí, Thân cố viện ra những lý lẽ để đè át sự rung động mà Thân thấy là nguy hiểm này. Sự nhí nhảnh đon đả và thân mật của mấy người con gái quê mùa kia, sao Thân lại để nó dắt Thân đến yêu đương? Mà Thân yêu ai trong bọn? Dé, Mạ hay Muống? Muống! Muống lộ ra nhiều vẻ tình tứ ý nhị đấy nhưng như thế đâu phải là sự luyến ái đã nung nấu đến sôi nổi, dễ dàng cho hai người ngỏ nhời rồi gần gũi nhau?
Đến làng này mới được vài bốn tháng và có lẽ Thân còn ở đây lâu bởi những cư xử tử tế của cha mẹ học trò khiến Thân đỡ khổ sở. Thân không thể để thiên hạ có những chuyện không hay về mình. Chẳng phải bây giờ, cái nhân cách và sự đúng đắn, Thân phải giữ gìn như từ trước và mãi mãi sau này cho khỏi nhem nhuốc vì bất cứ điều gì, cả những điều mà Thân thấy phải với Thân, với một số ít người rộng rãi và thẳng thắn nhưng ngược lại số đông chỉ chịu theo những cái gì đã khuôn khổ sẵn.
Yêu! Thân không thể ở những nơi chỉ biết sự làm ăn chăm chỉ, chắt bóp giữa những đồng ruộng chật hẹp và những lũy tre kín đáo này, mà tình tứ, gặp gỡ, gần gũi người con gái như ở thành thị được! Nhất là Thân không thể đã một phen cầm lấy tay tình nhân, nói những lời ân ái bên tai e thẹn và nghe lại những tiếng đáp của đôi mắt lấp lánh và chơm chớp kia, mà không lấy người con gái này làm vợ với những cheo cưới đúng lễ thói rồi gắn bó với y suốt một đời.
Trong cái xanh đặc của khu vườn cây cối um tùm, vụt nổi lên những đốm sáng xanh lập lòe, trôi từ từ tản ra mấy phía. Gió thổi rào rào. Những ngọn tre vật vờ xô vào nhau rũ rượi. Nhiều tiếng lắc rắc của những thân tre to vặn mình nghe như tiếng quằn quại của những sống lưng bị trói buộc đã mệt mỏi và đau ê ẩm. Qua mấy hàng rào, hiện lên ánh đèn vàng và những tiếng người lao xao.
Thân ngồi dậy, bỏ thõng chân xuống đất mát rượi, hai tay ôm đầu. Trống ngực đập dồn và không đều, Thân cảm thấy rõ ràng. Và Thân càng thấy tâm trí bối rối, lòng như bị cào ra bởi những sự đau đớn, tủi cực, khổ sở cuồn cuộn nổi lên, lẫn lộn. Một màu xám mờ và lạnh chập chờn và nhẹ nhàng lướt qua mắt Thân. Sau đó, ào ào tỏa ra như một làn gió đông vượt tới khoảng rộng, hình ảnh những tháng năm phẳng lặng với những cảnh sống đều đặn, những tâm trạng êm ả mà Thân đã trải qua, chẳng cần và cũng không muốn ghi nhớ. Thoáng một giây, tất cả những hình ảnh tối mờ ấy lả tả bay tan ra, rơi biến vào như là một vực thẳm.
Trong người Thân rợn cả lên. Một sự đau đớn tê tái ran thêm ra khắp tâm hồn. Thân lắc đầu rồi nuốt liên tiếp những cái nghẹn bóp chặt lấy cuống họng.
Thằng Cún đương nằm phơi bụng ở góc sân vội choàng dậy, chạy vào nhà:
- Thưa cậu, áo dài cậu thầy cháu đem treo vào buồng để cháu lấy ạ.
Thân lẳng lặng mặc áo, Cún khép nép đứng xa:
- Thưa cậu, ra ông Quỹ xem đàn ạ?
- Ừ, mà thầy mày đi trước thì ra đấy ngay hay còn rẽ vào đâu?
- Thưa cậu thầy con bảo vào rủ ông Trưởng đi một thể và thầy còn dặn cậu có xem khuya thì cậu cầm chiếc đèn xếp đi kẻo nhỡ đằng ấy đêm qua mưa to chưa hết lội và đường tối lắm ạ.
Thân ngần ngại, "Khuya! Có gì mà xem khuya?!". Thân toan không cầm lấy cái đèn của thằng Cún lấy ở nóc tủ chè đem đến bước xuống thềm, Thân gọi giật Cún lại:
- Đưa đèn đây cho cậu, và nến có dài không?
Ra khỏi ngõ xóm, tới đường nhỏ bên ngoài Thân chợt nhớ ra mình chưa đến nhà thủ Quỹ lần nào. Tuy thủ Quỹ có con học Thân nhưng cũng như những nhà khác, Thân rất ngại đến đấy thăm nom chè chén. Nhất là với những người già cả và có địa vị, sự thù tiếp phải giữ gìn ý tứ là cả một cực hình.
Chợt có vài người đi qua mang nắp quả và vàng hương. Thân bèn theo họ. Khỏi một khu ruộng phơi chân rạ, Thân đi lại gần một rặng tre đen kịt vượt lên mấy chòm cau rung xào xạc. Tiếng người ồn ào càng rõ hơn với những ánh đèn, ánh nến lấp loáng. Tận cùng cái lối đi lát gạch, dựng lên cái thể môn bằng mấy cây bương kết lá dừa, lá cọ và những hoa giấy sặc sỡ. Sự đón tiếp khách đi lễ còn long trọng thêm với một khung giấy dó dài và rộng có ba chữ nho rất to nét nổi rõ rệt dưới ánh sáng một cái đèn hình bức hoành phi viền giấy trang kim.
Thân không vào cùng với bọn người nọ. Anh ngần ngại đứng nhìn.
Mặt sân gạch rộng đến một sào, không kín thóc, đỗ mà đầy những người và vật. Cái bục ghép bằng những ván mỏng chắc chắn trên những gióng luồng, lợp bằng vải tuồn và che phên cót ba bề, chiếm một khoảng vuông vắn giữa sân. Những án thư, những bàn ngăn kéo, những bực tiếp đều đầy những lễ phẩm dưới những con mắt dữ tợn và hiền từ một cách dại nghếch của các Nam Tào, Bắc Đẩu, Ngưu Ma Vương, La Sát bằng giấy ngồi có thứ tự và cao ngất.
Đèn dầu, đèn man-chon, nến chiếu sáng rực lên tới dãy nhà trên và nhà ngang và ra cả vườn cau, vườn hoa. Khói! Khói nghi ngút của những bát nhang nhớn nhỏ và một đỉnh đồng bóng lộn đốt trầm, làm nôn nao cả không khí với hương vị hỗn loạn của hoa quả xôi gà bày từng mâm, thủ lợn cả cái, vàng mã từng chồng... Giọng ê a nồng mùi rượu thịt của các thầy cúng, tiếng trống, chũm chọe inh ỏi, tiếng đàn the thé..., tất cả cái âm nhạc của mê tín đã trào lên, kêu gọi thêm người đến và nài giữ những người muốn trở ra.
Thân giật mình. Anh thấy ngượng nghịu, trơ trẽn quá ở đầu có lối đi lại tấp nập. Ừ, đến một chỗ đàn đám ồn ào của đàn bà, con gái và trẻ con này, sao có thể được với một nhà giáo? Bảo rằng xem, thì Thân xem cái gì? Và để khuây khỏa vui vẻ, thì sự náo nhiệt và cái không khí nồng mồ hôi kia chỉ làm Thân thêm bực dọc. Một ý nghĩ nữa nổi lên nhưng Thân vội lắc đầu:
- Không! Không! Sao lại như thế?!
Rồi Thân tự nhủ "Hay ta lộn về?!". Một bà cụ một tay chống gậy, một tay vịn vào đứa bé con gái áo nâu dài xúng xính, lò dò từng bước đi ra. Thân lùi sang bên để nhường lối rồi quay gót. Đoàn, thằng con thủ Quỹ cầm đèn đi trước bà cụ, chợt thấy Thân liền cúi rạp đầu:
- Lạy cậu ạ.
Bà cụ già cũng ngước mắt lên, hấp háy:
- Kìa ông giáo. Đoàn, con mời ông vào nhà...
Thân nghiêng mình chào bà cụ, nhìn vào tận mặt đứa học trò phớn phở trong bộ quần áo lụa mỡ gà. Thân đưa tay xoa cái chỏm tóc xờm xờm của Đoàn, như trao cho nó một phần thân ái cha con.
- Thầy cháu đâu?
- Thưa cậu, thầy con đương nói chuyện với khách ạ. Cậu vừa sang, mời cậu vào xơi nước, để con vào gọi thầy con.
Dứt tiếng, Đoàn vùng chạy vào, kéo tay bố ra. Thủ Quỹ vội vàng sửa lại khăn, chạy ra, chắp tay cúi mình chào Thân:
- Thầy vào xơi nước. Không có cháu vào bảo, thật thất lễ với thầy lắm!
Cử chỉ cung kính của thủ Quỹ bày ra rất thực cả tấm lòng người nhà quê quý mến ông thầy dạy con mình cũng như dạy mình. Thủ Quỹ đưa Thân vào ngồi cái trường kỷ giữa những khách quý. Y vừa rót chén nước mời Thân, Đoàn đến bên, nghển cổ nói nhỏ:
- Kìa thầy! Cụ chánh bà đã sang.
Thủ Quỹ cúi đầu cười xin lỗi Thân rồi quay ra nói với đám đàn bà ngồi ở cánh phản thấp lè tè gần đấy:
- Têm nhanh, thêm giầu vào các bà ơi! Ai đó, đem giầu lên để ông giáo xơi.
Rất nhiều cặp mắt nhìn người khách lạ này. Từ ngày Thân đến làng dạy học, lần đầu tiên họ gặp Thân ở một nhà khác buổi tối và trong một đám cúng lễ. Mấy cô bám nhau và đưa mắt cười:
- Ơ! Chị đem cơi giầu lên hộ đi. Còn vẽ mãi!
Thân ngoảnh lại chỗ có tiếng người nói nghe quen quen. Mắt Thân lóe lên và mờ đi. Muống, Dé và Mạ chụm vào nhau giữa đám đàn bà khúc khích cười, Dé cất cao hẳn đầu lên, đưa cơi trầu cho một cô ngúng nguẩy lườm Dé. Bên cạnh cô này, mặt Muống chập chờn đen đi vì cô cử động. Sau đó, ánh đèn thoang thoáng lướt qua má của Muống. Mắt nàng nâu trong chơm chớp rồi ánh ngời lên, vút vào mắt Thân. Thân như có một luồng lửa thổi vù qua mặt.
- Kìa mời thầy giáo xơi nước.
Ngồi đối diện Thân, Hương Hoạch cất tiếng. Ông Tứ mời theo vừa nâng chén lên, uống từ từ như khi ở nhà thưởng thức thứ chè đầu xuân ướp hương sen ngát. Thân cũng phải lấy những dáng điệu khoan thai đưa chén lên miệng rồi phì phèo những khói thuốc lá cay đắng. Thân kinh khiếp như là thuốc độc. Mấy ông có tuổi và chức dịch, quần chùng, áo dài, khăn vấn, mặt mày đầy phớn phở và quan trọng, được cái dịp họp mặt trầu nước này thì chuyện trò ran ran át cả tiếng thưa gửi của Thân với Hương Hoạch và hai người cha học trò.
Trong khi ấy, trống, chũm chọe, vẫn loạn xạ khua, reo; và bọn cung văn càng vươn cổ ra gào những câu hát chỉ thấy nồng nặc những ê a với tiếng đàn phanh phách như bật bông. Nối tiếp nhau không ngớt, hết bà nọ đến bà kia, hầu hết các người mẹ và vợ trong làng nghề đều sì sụp lễ dưới những vị thần hàng mã chỉ ngày mai đốt ra tro, mà họ choáng váng thấy linh thiêng, và tin rằng bao nhiêu may mắn, tai nạn đều gây ra do những thưởng phạt khôn lường của các vị.
Bọn trẻ con theo người lớn đi lễ và trốn nhà đi xem, đùa nghịch chí chóe bên cạnh những voi ngựa hình nhân giấy và ở mấy chỗ sáng sủa ồn ào nhất, luôn luôn bị quát tháo và rủa sả, đánh đập mà vẫn không chừa. Bà lão bán quà đã bắt đầu ngáp vì ngồi trò một mình với cái mẹt khoai, chuối, bánh kẹo đã thâm xịt, sớt nước, phải luôn luôn xua những con ruồi đêm khuya rồi mà vẫn còn bay xả vào thức ăn.
Sự cồn cào trong người dần làm Thân bứt rứt, nóng sực cả tâm trí, Hương Hoạch và hai người cha học trò đã chõ sang cả bàn bên góp chuyện với những kỳ lão. Thân phải loay hoay quanh quẩn hết mân mê lại ngắm nghía những chén nước, ấm chuyên, cơi trầu, và thờ thẫn trông ra cổng rạp, vườn cam, vườn hoa. Nhưng dù để hết cả mắt và ý nghĩ vào những vật này, Thân vẫn thấy rõ ràng trừ Muống ra còn hoặc Dé, hoặc Mạ, hoặc một người trong bọn con gái vẫn luôn luôn nhìn Thân và cười nói. Và cả những đàn bà quần áo sồ sề kia cũng thỉnh thoảng chú ý vào Thân như để tìm tòi, dò xét xem Thân phải lòng ả nào trong đám này.
Trống, chũm chọe, đàn, hát chợt cùng trào lên, vô cùng rối loạn rồi ngừng lại. Ngay khi cái huyên náo quái gở này vừa lặng, Thân vụt thấy mặt mày như tối sầm đi. Thân rợn người, tự nhủ: "Đến phải về thôi!". Chờ thủ Quỹ đến, Thân đứng dậy tươi cười xin phép về. Anh không quên lễ phép chào mọi người ngồi gần đấy. Thủ Quỹ và thằng con bé đưa Thân ra tận cổng:
- Đoàn! - Vái Thân một vái xong, thủ Quỹ quay bảo con - Con cầm đèn đưa thầy về nhà.
Thân vội gạt đi:
- Thôi, xin cám ơn ông. Tôi đã đem sẵn cái đèn xếp trong quyển sách đây rồi.
Thủ Quỹ vẫn khom người:
- Vậy xin kính thầy về và thế nào tối mai cũng mời thầy lại xem tán đàn ạ.
- Vâng! Vâng! Thôi xin chào ông.
Thủ Quỹ vào, Thân bước rất nhanh ra ngõ. Thoáng chốc anh đã đi sâu vào bóng đêm tím đặc và thoáng ướt. Gió khuya chạy rào rào trong những cành lá nghe như mưa bão. Thân tràn bước, và luôn luôn như đập trán phải một tảng gì lù lù cao ngất, Thân phải dừng lại và định thần nhìn. Chợt Thân giật mình và chau mày. Sát ngay đầu chân Thân, một mặt nước phủ bèo đen thẫm, lấp lánh mấy ánh sao xanh le lói.
- Ngõ nhà ai mà có ao rộng thế này?! Thôi mình lạc đường rồi!
Giây phút sau, Thân nhận ra hầu hết quãng này là sau nhà người ở, nếu không là ao thì là vườn, là một mảnh ruộng mạ. Thân xòe diêm châm nến. Cái lối gồ ghề và chật hẹp loang loáng xuất hiện trước làn ánh sáng hồng rực rỡ hẳn lên, đưa nhanh cùng bước chân.
Bỗng một bóng người ở một ngõ ngang vụt tới một giọng nói hổn hển:
- May quá! Ông cho cháu đi nhờ đèn với.
Mắt Thân hoa lên và Thân bật tiếng:
- Kìa cô Muống! Cô cũng không ở lại xem đàn nữa à?
Muống cúi mặt xuống, mắt lấp lánh chớp một cái:
- Vâng!
Ngừng lại một giây như để nuốt sự nghẹn ngào chẹn lấy cổ họng, Muống run run và cười nụ:
- Nhưng sao ông lại về nhà lối này?
- Lối nào chả được! - Thân nhìn thoáng vào mắt, môi và má Muống. - Nhưng cô biết nhà tôi ở đâu mà đã cười tôi đi lạc?
Muống lặng ngay nét mặt, giọng nhẹ nhàng như hơi gió ban mai:
- Cháu xin lỗi... - ngắt lại một tích tắc - xin lỗi thầy, cháu tưởng thầy chưa quen nên lạc lối, vì lối này chỉ có thể ra thẳng đường cái.
Muống trỏ tay xong, yên lặng một lúc:
- Vậy thầy cùng cháu quặt ra ngõ này rồi đi về ngõ Xóm Đình cho cháu theo với kẻo mình cháu, cháu sợ quá.
Thân đã thấy bừng bừng ở mặt, anh mỉm cười:
- Cô sợ ma hay sợ gì? - Không để Muống kịp cất tiếng, Thân nói tiếp - Chắc về khuya sợ phải đòn!...
Muống cúi mặt, chơm chớp mắt và lắc đầu:
- Thưa thầy không phải thế ạ. Sợ là cháu sợ ma chứ đã lớn thì ai còn đánh, tội nghiệp!...
Thân cười thành tiếng:
- Bác giai ở nhà đánh chứ ai vào đấy.
- Thưa thầy cũng không phải ạ. May mà cháu chưa có bác giai nào cả! Chứ có thì tội gì về khuya khoắt một mình cho khổ thân!... Vả lại nhà cháu nghèo lắm, ai người ta thèm lấy?...
Đến đây, Muống thấp giọng và hơi quay mặt đi. Thân nói tiếp, rất nhanh:
- Thì lại lấy người nghèo hơn chứ sao!
Câu nói này mở toang cả lòng Thân ra, Muống thoáng trông thấy rõ ràng bao nhiêu sự thành thực, sự thấm thía và có cảm tưởng Thân và mình quen biết và thương mến nhau đã tự lâu. Lòng Muống rưng rưng nước mắt. Dưới mắt nghẹn ngào của Muống như có một đầu mối thắt dải chèo chỉ chờ Muống rút nhẹ ra một cái là toang cả sự rắc rối nó làm xa lạ hai con tim vẫn kêu gọi nhau, thầm lặng. Muống như không thể cất được bước. Cả dây thần kinh Muống như co lại, và ánh sáng hồng của cái đèn xếp lắc lư chiếu lấp lánh mặt Thân cùng với những câu Thân nói gần ngay bên mình Muống từ lúc thoạt nghe đến giờ, nó hút lấy Muống như là điện vậy.
Một lúc sau, giọng nói run run của Muống lại cất lên:
- Thưa thầy, theo ý chúng cháu, người ta phải nên biết phận mình. Về phần đàn bà con gái chúng cháu nếu nhà đến bát ăn cũng chẳng đủ thì chúng cháu không dám tơ tưởng sự tốt đẹp nọ kia. Vì... - Muống thở dài - cứ ở nhà với cha mẹ thế này còn được vui vẻ sung sướng.
- Không! Tôi lại không nghĩ như cô. Sự vui vẻ sung sướng của người con gái theo ý tôi là cùng người chồng gắn bó, chịu đựng với nhau tất cả mọi nỗi gieo neo. Con người ta cao quý ở chỗ khổ sở ấy cô ạ.
Cả Thân và Muống đều yên lặng. Trong tâm trí họ, tuy là hai ý nghĩ giống nhau: "Ừ! Chúng ta đã biết nhau như thế, thì chúng ta mau tìm cách mà ăn ở với nhau đi". Đến một ngõ tối và sâu thẳm, Muống đứng lại, trỏ vào:
- Cám ơn thầy, nhà cháu trong kia rồi. - Và Muống đưa tay trỏ về phía trước. - Bây giờ thầy cứ đi thẳng lối này rồi rẽ ra đường, đến cây đa là sắp đến chùa. Hay là cháu...
Thân thần mặt ra, cúi nhìn xuống đất, cỏ đầm sương làm lạnh cả chân. Cả Muống, đầu óc cũng tối sầm lại và nặng nề, và nàng cũng mong một cái gì chậm lại.
- Vâng! Thôi chào cô về!
"Cô về". Hai tiếng này đến tai Muống như là hai tiếng gầm rít của sự giận dỗi. Muống càng thêm bối rối, mắt nàng chói nhức nhìn chằm chằm vào cây nến chỉ còn mẩu ngắn cháy lắt lay gần sát cả bìa đay! Phải cố gắng, Muống mới thốt ra lời:
- Thưa thầy, nến cháy chỉ một tí nữa là hết mà tối về đằng ấy phải qua hai ngõ ngoắt ngoéo, vậy để cháu đưa thầy đến chùa rồi cháu trở lại cũng được. Đây là ngõ nhà cháu, cháu không sợ lắm ạ.
- Không tiện! Đưa tôi rồi để cô về một mình thật không tiện tí nào.
- Không sao! Cháu đã bảo đến đây cháu không sợ gì mà!
Nói đoạn, Muống cầm lấy cái đèn:
- Để cháu đi trước dẫn đèn. Mà đi mau lên may ra còn nến, cháu lại nhờ thầy cái đèn về!
Thân theo sau Muống. Ánh sáng lắc lư kéo bóng hai người dài ra... Sương đã xuống mờ mờ. Cái lạnh ẩm ướt của đêm khuya cảm thấy rõ ràng ở cổ và gáy! Chợt Muống chậm bước, cất tiếng:
- Thưa thầy chỗ này nhiều trâu bò đi lại, mấp mô và lầy lắm, em đi soi cho. Và sắp đến cầu đá, thầy cẩn thận kẻo trượt chân chết.
Tiếng "em" và tiếng "chết" nghe rung hẳn lên và đi sâu vào tim Thân. Thân thấy Muống đã rất thân với Thân và đã chọn lọc sẵn những tiếng mặn mà riêng để nói với Thân. Tâm hồn Thân ngời sáng như trong một làn chớp. Mấy phen chân Thân như chùn lại để nhịp với bước đi thoăn thoắt của Muống...
Cái êm mát gờn gợn sắc của đêm khuya vẳng lặng thêm sự rạo rực trong người Thân. Vài cánh sao lờ mờ còn sót lại đã lẫn vào sắc xám đặc của nền trời trĩu xuống những ngọn rặng tre lù mù.
- Ối!
Muống bỗng kêu lên vì một bước hụt. Cái đèn rướn theo bắt xèo lửa vào giấy khô giòn. Vùng quay lại trông thấy, Thân thổi vù ngọn lửa. Trong bóng tối đổ sập xuống...
- Cô Muống! Có việc gì không?...
Thân bật diêm soi. Ánh lửa vừa chớm lên, lại một làn gió thổi tới thổi tắt liền. Thân lắc đầu:
- Thôi vậy! Còn tí nến để chốc nữa cô về. Chúng ta chịu khó đi tối một quãng.
- Vâng!
Muống đáp ngoan ngoãn rồi đi lên trước. Đã tới cây đa chơ vơ ở một ngã ba, Thân gọi Muống:
- Kia rồi! Phiền cô quá, thôi cám ơn cô, cô về đi không khuya mất.
Dứt lời Thân châm lửa và đưa đèn cho Muống. Thấy một miếng giấy sém bằng đồng xu, Muống tươi cười:
- Thật may quá! Ban nãy nếu thầy giáo không nhanh thì đèn cháy to mà gió thế này thật hết về.
- Về! Cô về bây giờ có lẽ đã quá nửa đêm.
Mắt Muống long lanh:
- Chưa đến ạ! Thôi chào thầy.
Thân định đáp lại một câu nhưng cuống họng như tắc lại, mà chỉ có thể lên tiếng ở trong lòng. Như là một sự đau xót vụt đến thắt chặt lấy tim Thân. Thân chơm chớp mắt và nuốt xuôi những sự nghẹn ngào.
- Thôi kính thầy, em về.
Muống đưa đôi mắt nâu trong gợn sáng nhìn Thân lần nữa rồi quay đi... Gió vẫn lao xao. Tiếng chó sủa vang vang ở phía trong kia lại nổi lên. Thân trông theo cái làn ánh sáng hồng hồng lấp lánh và dáng người chập chờn tới khi mất hẳn vào đám tối đen đặc sau những lớp sương xám đục bồng bềnh.
Muống vừa lên tiếng, hai con chó nhà nàng im bặt. Nó xồ ra, chồm vào Muống khi cánh cổng mở. Muống phải xua hai con vật này, đi rón rén vào nhà. Con Khoai và cái Gái Út đã ngủ lăn ra, không chút hay biết. Tiếng ngáy giòn và đều nghe rõ rệt, làm hồi hộp thêm cái yên lặng tối mờ. Muống đẩy nhẹ cửa buồng đằng đầu nhà, vào cởi áo. Chợt Muống ngừng lại, cánh tay áo chụt ra lơ lửng bám lấy bàn tay, Muống lắng tai nghe. Có tiếng rên xiết nhè nhẹ ở buồng đằng kia vẳng tới. Muống vứt áo xuống giường chạy lại.
Ngọn đèn hoa kỳ le lói vặn to lên. Muống vén cánh màn nâu bạc rách vá. Một mái tóc lấm tấm bạc và bờm xờm hiện ra với gương mặt hốc hác, miệng he hé đương thở phì phào.
- Thầy! Thầy!
Một giọng run run và rất nhỏ đáp lại:
- Muống, con đã về đấy ư? Đàn ngoài ông Quỹ có vui không?
- Ôi dào! Chẳng có gì đâu ạ... Thầy! Thầy này! Thầy có bớt rức đầu tí nào không? Khổ quá, bà Quỹ cứ nhất định giữ con ở lại, con sốt cả ruột, phải trốn mới về được.
Cặp mắt sâu hoắm của người ốm giương lên, lờ đờ nhìn. Sau mấy tiếng ho khan, ông thân Muống day ngực rồi hỏi:
- Vẫn thế con ạ, nhưng có lẽ uống thang thuốc nữa mới hạ được... Muống! Con xem nhà còn chè mạn Thái không, còn thì con chịu khó đun cho thầy ấm nước sôi để pha.
Muống vội trả lời rồi xăm xăm cầm bao diêm ra tìm chai chè ở bàn thờ gian giữa và xộc xuống bếp. Thoáng nhớ lại câu hỏi hiền từ của người cha ốm yếu, Muống bùi ngùi cả lòng, tự nhủ:
"Còn sống mẹ mình, thì tối nay thật mình đến bán xới".
Liền với câu nói, Muống gai người lên vì cảm giác thấy mẹ Muống như thật đứng trước mắt nàng, lầm lầm với khổ mặt sắt sui, đen sạm và nhăn nhúm, cái khổ mặt xấu xí quá đến không ai dám trông ngắm của hạng đàn bà nhà quê nghèo khổ vừa phải sinh nở nhiều vừa phải làm ăn đầu tắt mặt tối, và họ thù hằn, ghê sợ sự nhàn rỗi hơn là thuốc độc.