Chương V

Muống ngước mặt lên và giơ cánh tay áo gạt những giọt nước mưa và cả mồ hôi nữa đẫm trán. Mắt nàng vụt hoa lên và vòm trời xám đục như đổ sập xuống. Nhưng chỉ dừng tay ít phút rồi Muống lại đưa cái rổ sảo hớt những bèo tấm nổi lẫn với bèo Nhật Bản hất cao những ngồng hoa tím phớt. Bì bõm dưới ruộng nước ngập đến đùi hàng giờ rồi, da thịt Muống đã tê đi, không còn thấy rét và ngại ngùng như khi sắp quang gánh ra đi, lúc gần tới chỗ làm thì Muống rợn người lên vì gió lộng và mặt nước run run những gợn bạc.

Đã ba tháng nay, thêm đúng mười con lợn trong ba chuồng có nhớn nhỏ bảy con mà cũng chỉ một người bõ già và Muống chăm nom. Ao nhà chật quá, không đủ bèo cho hai con lợn sề và lũ con lớn như thổi ăn, Muống phải ra ruộng ông thủ Quỹ và em họ chồng vớt thêm từng gánh bèo một về nấu. Công việc này, người bõ già không thể làm được vì ông tuy cẩn thận nhưng sức lực đã đuối quá, chậm chạp và lại có chứng đau bụng nên Muống phải làm lấy. Vả lại Muống thà được đi khuất mắt người vợ cả Hương Hoạch dù phải khó nhọc và dầu dãi còn hơn là ở nhà cũng vẫn phải đầu tắt mặt tối mà còn khổ sở, đau đớn vì những sự day dứt liên miên quanh đi quẩn lại có lẽ tới lúc Muống hay người đàn bà kia chết thì mới hết.

Mưa phùn vẫn lớt phớt. Cảnh vật mịt mùng xa xôi thêm trong khí mờ và hơi nước. Cánh đồng mấy làng đều nhòa nét như một biển khói xám đục trong đó ngoi ngóp nổi lên mấy rặng tre, mấy nóc nhà nhớp nháp, nặng trĩu. Đường đê chỉ còn là một vệt đen loãng chảy biến vào chân trời, chập chờn mấy dáng người với những quang gánh nhún nhảy.

Gần chỗ Muống, một bọn thợ cấy toàn là đàn bà đứng tuổi và sồ sề. Trên bờ ruộng trước mặt, hai con trâu lừ lừ đi với hai đứa trẻ không biết là trai hay gái, nằm bò trên lưng dưới manh áo tơi đã đụp thêm mo cau và chiếu. Ướt át đã thấm vào áo lót, Muống thấy bả vai nặng như đeo một bao tải đầm bùn. Muống lại ngước mắt và gạt nước trên trán:

"Thôi hẵng vào trong kia nghỉ một lúc đã".

Ý nghĩ đó thoáng qua, Muống toan bước vào bờ nhưng thấy một bên rổ bèo đã được già nửa bèn tự nhủ:

"Cố một tí nữa cho xong rồi nghỉ cả một thể nào!"

Để được gọn gàng và lanh lẹn, Muống xắn lại ống quần, tay áo, và thắt khăn vuông, giắt chặt hai dải vào dưới cằm... Muống lội ùa ùa dưới nước. Bèo vớt lên loang loáng chảy nước, từng mẻ đầy đổ vào cái rổ to trong bờ. Muống thở mạnh và thấy người... nóng hẳn lên. Ở ruộng gần đó, một người... đàn bà hom hem đưa mắt nhìn Muống làm việc ồ ạt, liền cười bảo người bạn đương lom khom cấy lúa:

- Chị Bốn trông bà Hương hai kìa!

Chị Bốn cười:

- Ấy đấy, giàu mà tham việc, thất nghiệp tham ăn là thế. Mấy vụ thóc bà cụ Hương đều được, lợn gà lại chẳng sẩy lứa nào, hai nàng dâu càng ra sức làm giàu thêm.

Người đàn bà hom hem chép miệng:

- Nhưng nhiều của mà không con thì làm gì! Quái! Ông Hương lấy đến người này còn con gái và tốt nái như thế mà sao cũng cứ trơ ra, hai năm rồi mà chẳng chửa đẻ gì hết. Chắc lại tại số hay vì đất cát đấy. Như các ông các bà ấy biết thì bà Hương cả sát con và ngôi mộ ông cụ Chánh thân sinh ông cụ Hương mé dưới trông ra mặt sông nên phát về ngành thứ là ông cụ Quỹ.

Một người vận xống kéo tít lên quá đầu gối và buộc túm lấy giữa, xen nhời:

- Ôi dào! Tôi thì tôi cho chẳng số kiếp đất cát nào hết! Chơi bời cô đầu và trai gái bừa bãi năm lần bảy lượt mắc bệnh dề dề thì có đẻ ra con gỗ! Lấy thêm vợ hai chứ đến vợ năm và bà Hương Cả có lễ bái và mồ mả có để lại đến thế nào nữa cũng chẳng được.

Người đàn bà hom hem và mấy người nữa nhao nhao phản đối:

- Cái nhà chị này chỉ được cái láo miệng! Không có số kiếp, không nhờ mồ mả thì sao có người đương khốn khổ khốn nạn lại nên ông nọ, bà kia, tiền nghìn bạc vạn trong tay? Sao có người đương ruộng sâu trâu nái mà bỗng chốc đến cái bát cũng không có mà ăn?... Con nhà rõ tử tế, gia giáo hẳn hoi mà đâm ra đứng đường, đứng chợ?!! Bệnh! Hừ! Cái bệnh trai gái ấy thì người đàn ông nào chả có, và chán người vẫn phải uống thuốc đấy, ngay như chồng con mẹ Bốn kia kìa, rước bệnh tự Hải Phòng về mà nó vẫn cứ đẻ sòn sòn.

Trước những viện chứng thâu góp và gạn lọc đi tự đời nọ sang đời kia và được bao nhiêu người nhận là xác đáng này, người đàn bà vận xống đành im. Nhưng một lát sau, không dằn được cái lẽ phải nung nấu trong tâm trí, y bật tiếng:

- Tôi thì tôi vẫn không sao tin được và rồi đấy các bạn xem! Cứ bám vào số kiếp, mồ mả còn là khốn khổ khốn nạn!... Và cứ trăm tội đều đổ cả cho Giời với Đất!

Những tiếng nói loáng thoáng qua tai Muống. Muống thấy nổi lên một sự thèm muốn. Chắc bọn thợ cấy kia chuyện trò vui vẻ lắm. Cùng nhiều người làm chung một việc rồi góp nhời vào một phần để quên cả sự vất vả và thời giờ, cái vui công cộng kích thích sự hứng khởi ấy Muống chưa biết đến bao giờ lại hưởng.

Mắt chớp chớp, Muống nhìn sang những cánh tay thoăn thoắt cắm sâu những chân lúa xuống ruộng đã cày bừa ngập nước. Và con cò trắng chợt bay vụt lên khỏi mặt lúa xanh ướt. Mấy tiếng kêu vang lên, lọt thỏm trong thinh không mờ mờ. Ruộng cấy bên kia còn hàng mẫu, đến trưa mai chưa chắc đã xong. Bọn đàn bà lại cặm cụi yên lặng như những bộ máy.

Muống vớt thêm một tay nữa rồi lội vào bờ. Xóc gọn hai rổ bèo và đặt cân đối trong quang, Muống vào ngồi dưới một gốc si mọc bên ngoài lũy tre. Tới giờ Muống mới thấy rõ sự mệt mỏi nó đè khụy lưng nàng xuống và làm rời cả xương hông ra. Muống thở hổn hển và hơi run run vì cái lạnh không còn có thể quên được nữa trước những luồng gió ướt át thổi vù vù và trước cái sắc xám nhờ mênh mông của đồng ruộng chảy tràn vào tâm hồn.

Mưa đã tạnh. Chỉ còn những giọt nước đọng ở cành lá gió thổi rụng lộp độp. Một phía trời ửng sáng, thứ ánh sáng đục, nhờn và phơn phớt vàng. Tiếng chim sẻ đã lại líu tíu trên nóc nhà đằng sau chỗ Muống ngồi.

- Ớ Hạ ơi! Lại đằng bà Trương lấy thóc về làm đi.

- Cái Thuỗn! Cái Tý! Động cỡn đấy à?! Chúng mày có mau cho xong nốt mấy cối gạo để mai kịp phiên chợ không?

- À mẹ Hai ơi! Chị đong lại chỗ ngô kia cho tôi xem có đúng mười thùng không?

Những tiếng nói sang sảng của bà Chánh hội truyền gọi kẻ ăn người ở, ngoài này Muống nghe không sót. Tuy không nhìn thấy nhưng Muống đoán rằng nếu không ở nhà dưới trông nom người làm thì bà ta ngồi thở để lấy lại sức trên niễng cửa nhà trên. Cũng đẫy đà và tai xệ một đôi vòng khuyên vàng, cũng quần nái rộng và dài nhưng kéo lên quá gối, sao không là chị em mà bà này với bà cả Hương Hoạch lại giống nhau từ khổ người, từ tính người đến cách ăn mặc như thế.

Muống ghê sợ:

- Thảo nào họ thân với nhau, đi đâu cũng có nhau và điều gì cũng bàn tán với nhau!!

Và Muống rùng rợn tưởng đến gần như có một đoàn thể những đàn bà nanh ác vừa có tiền của vừa có tiếng tăm ở trong làng, cố kết lại với nhau để hành hạ những kẻ hèn kém, vui sướng thêm với nhau trên sự đau khổ nhẫn nhục không còn được nhìn nhận, không còn được bày tỏ, của những kẻ yếu đuối kia, suốt một đời âm thầm trong những lũy tre dày. Chợt Muống vùng dậy. Nàng kéo quần chùng xuống một tí cho khỏi lộ rồi xốc quang gánh. Cái lối đi từ đây ra ngoài đường lầy lội gần như dưới ruộng, Muống phải chuyển vận tận lực ra những bước chân bì bõm lắm lúc tưởng như xoạc ra hay đến chôn mãi mãi xuống đất.

Cây đa đầu ngã ba đường và khoảng trời rộng chợt lóe sáng và như lùi lại trước mắt Muống, Muống bước vèo vèo rồi đặt phịch gánh xuống vệ cỏ, thở hồng hộc. Cả người Muống bứt rứt tựa hồ da thịt bị hun đốt và cào xé vì lớp mồ hôi toát ra nhưng bị cản lại bởi những quần áo ẩm ướt. Muống rút đòn gánh, ngồi lên, lấy vạt áo quạt mặt.

Người qua lại đông, nhưng Muống mặc kệ. Mắt nàng nóng rực nhìn rất xa ở khoảng đó sự khoáng đãng mở ra bao la với ánh nắng đã trong và những luồng gió rét đã dịu đi, mơn man sự vật. Cùng với sự rộng lớn ấy, một phần Hải Phòng xuất hiện. Những ống khói cao ngất của những xưởng máy và những lò nung đá, thoát hơi của khu xi măng, đương lừ lừ nhả những làn hơi trắng đục tản mạn khắp trời. Trùng trùng điệp điệp, những nóc nhà làm thành một dải thành trì không thể nào vượt qua, bởi vậy những khu kỹ nghệ kia như để chống đỡ với sự tàn phá của gió to và sóng lớn tự ngoài bể xa kia chỉ lăm le tràn vào.

Những tiếng ầm ầm của cái dòng sinh hoạt không ngừng dâng cao và tuôn rộng kia hòa hợp lại, tỏa rất xa và đã gạn lọc qua bao nhiêu lớp gió. Dư âm như vang trên cánh đồng bát ngát trước mặt Muống, nhịp với những tiếng rào rào của lá xanh và con sông chảy xa kia, tưới mầu cho mấy vùng cày cấy. Có tiếng còi chợt vang lên, một khối hung hung đỏ tiến vun vút trên đường cái bên kia. Mấy người đàn bà đứng sau những thúng, những sọt vẫy tay rối rít.

Muống giật mình vì tiếng người nói hối hả sau lưng:

- Xe đỏ "Con ngựa" đã về đấy, về thôi các chị ơi!

Ba người con gái và ba gánh lá dâu gọn gàng đỗ gần Muống lúc nào không rõ. Da dẻ hồng hào, mắt sáng, mày cong và môi cắn chỉ như nhau, ba cô còn thêm một đặc biệt là cùng áo đổi vai, thắt lưng lụa màu và khăn vuông ba ga trùm ý nhị dưới vành nón chúp mới tinh. Muống bật tiếng và thấy hồi hộp lạ thường:

- Mấy chị mua lứa dâu ở đâu mà tốt thế?

Cô má bầu cười:

- Bên Dế đấy chị ạ. Chúng em phải hỏi mãi mới biết chỗ và phải mua đắt mỗi giành đến ba xu ấy.

Cô mặt trái xoan và cô mắt hơi xếch tiếp nhời:

- Em nói thế này không phải, chị ở làng đây ta hay làng bên?

- Thưa chị làng đây ạ.

- Ồ! - Cô này cười giòn - Thế thì tối nay các chị vui lắm nhỉ. Làng vào đám mà có phường chèo Cả Phương thì không còn ai yên chí ở nhà được!

Muống giờ mới nhớ ra hôm nay đã mồng bốn tháng ba, ngày làng Muống mở hội to hơn cả. Bằng rầy năm xưa, sau hai vụ cấy hái khó nhọc, thì mấy ngày này Muống cùng với chị em soạn sửa những thế nào?! Cô má bầu lại cất tiếng qua nụ cười:

- Mai hay kia chúng em thế nào cũng phải trốn các cụ sang bên chị xem đám, không bỏ qua thì tiếc suốt năm mất!

Cô mắt xếch đưa mắt nhìn Muống:

- Và nhà chị có gần đây không để chúng em có sang thì vào chơi chị và mời chị đi với.

Người Muống đã sôi lên và lòng thắt lại. Muống cố mỉm một nụ cười:

- Vâng! Cám ơn mấy chị, nhưng xin vô phép mấy chị, nhà em chật hẹp lắm ạ, sợ không tiện.

Cô vẻ mặt lặng lẽ, đứng chăm chú nhìn Muống, nhận thấy gò má Muống hơi cao, mắt có quầng và lông mày tuy cong nhưng to và không đều, liền cười nụ bảo Muống:

- Thôi chúng em biết rồi, chị sợ bác giai nhà ta không bằng lòng chứ gì?!

Cô mắt xếch reo lên:

- Tưởng gì chứ thế càng tiện, chúng em kéo phăng cả anh ấy đi thì anh ấy còn không bằng lòng sao được?!

Muống cúi thấp đầu, mặt ửng hồng giây phút rồi tái đi. Trong những tiếng cười rộn ràng nọ Muống thấy như đứt từng khúc ruột. Cùng cất đòn gánh lên vai với họ, nhưng Muống rẽ sang con đường nhỏ và nhìn theo hút họ, tới khi mấy thân thể uyển chuyển và quang gánh nhịp nhàng kia sát hẳn vào nhau rồi khuất đi. Nhưng tuy không còn trông thấy bóng dáng và có lẽ không bao giờ gặp lại họ, Muống gần về tới nhà rồi mà vẫn thấy giọng cười nói của họ vang vang bên tai. Muống tê tái tràn bước và khi nàng ngước mắt lên thì cái cổng gạch với hai cánh lim kiên cố đã hiện sừng sững suýt nữa thì nàng vập trán phải.

Kim đồng hồ ở nhà trên trỏ đúng hai giờ. Hương Hoạch làm giấc ngủ trưa xong, đương ngồi bơ phờ bên cái điếu ống và bộ ấm chén chuyên chè. Dưới chân bàn, một hỏa lò than tàu cháy rực. Ấm đồng đầy nước đương đợi cho sôi để pha chè cho cả bà cụ Hương.

Ở nhà ngang, hai cái nia đã đầy gạo mới giã. Những đống trấu sắp vun gọn lại và đóng vào thùng mai đem ra chợ bán với gạo. Tấm, vợ Hương cả cũng không để lại cho người nhà ăn vì đó là tấm gạo mùa để bán cho các hàng bánh cuốn, bánh đúc. Vợ người bõ và bà cô họ Hương Hoạch đã giã gạo xong, chống cần cối lên, ngồi sàng sảy ở gần cửa với vợ Hương Hoạch. Muống vừa buông tay cởi áo dài, không kịp vắt lên sào, đã phải chạy ra sân vì có tiếng gọi. Người bõ già hiêng hiếng mắt nhìn Muống, giọng nói nhỏ và run:

- Mợ à, không hiểu tại sao hai con lợn nhỡ ở chuồng đầu lại không ăn, hay nó chê cám?

Muống nhăn mặt:

- Chết! Thì bõ bảo tôi còn biết tại sao?! Hay chiều nay nấu riêng cho hai con ấy ăn toàn cám vậy?

Và mắt Muống chơm chớp đưa lên nhà ngang:

- Chị cả đã biết chưa hở bõ?

- Chưa! Chưa mợ ạ! May quá! Từ trưa đến giờ mợ ấy chỉ nhìn qua lợn gà một tí rồi lại bận làm gạo để mai kịp phiên chợ.

Nhắc đến gà, Muống sực nhớ:

- À này bõ, ba con gà mái ri ấy đẻ, trứng bõ để đâu? Chết tôi quên không dặn bõ!

Người bõ già lắc đầu:

- Không! Không! Biết lứa này cho ấp, tôi đã bỏ riêng  ra rồi.

Không dám đứng lâu ngoài sân, sợ vợ Hương cả lại kêu về nhà không bắt tay ngay vào việc mà chỉ những chuyện là chuyện. Muống đi lấy cám, với nước gạo, san bèo ra làm hai bữa, rồi bắc nồi cho người bõ già đun. Sau đó, Muống nhặt mớ rau diếp vừa đúng một rổ và đem ra ao rửa nồi niêu để sắp sửa vào bữa ăn cho cả nhà với rá gạo đỏ trộn thêm ngô mà vợ Hương cả đong sẵn để trong buồng ngủ của y.

Bữa cơm trên nhà của bà cụ Hương và Hương Hoạch, bữa cơm dưới nhà chung cho mọi người, và bữa của đàn lợn nhung nhúc kêu inh ỏi vừa xong thì trời đã tối. Muống và người bõ già chỉ kịp uống vội bát nước chè xong là phải đứng lên ngay thu dọn nhà cửa, bếp núc và sân sướng nhờ chút ánh chiều thoi thóp chỉ còn là một làn xám bạc và lạnh như hơi sương.

Chợt bầu yên lặng mờ tối rung lên ầm vang. Những tiếng trống và chiêng thúc giục đã khua rộn ở ngoài đình. Ngay lúc đó, Hương Hoạch ở trên thềm bước xuống. Quấn khăn lượt, vận áo xa tanh trong áo the, giày cao su đen, Hương Hoạch ho khan mấy tiếng rồi lẳng lặng đi. Ngọn đèn cày trơ lại giữa gian nhà gỗ ran ran tiếng muỗi, vụt che khuất bởi một bóng người lọm khọm. Vùng ánh sáng vàng đục chiếu ra tới sân tắt phụt, thay vào đốm lửa loi nhoi của cái đèn hoa kỳ quanh năm suốt tháng không tắt để trên bàn thờ.

Muống không nhìn theo người chồng và cũng không có ý nghĩ gì về y. Không cứ nay làng vào đám Hương Hoạch mới không ở nhà mà tháng hai mươi chín ngày đều thế. Hoặc Hương Hoạch đánh tổ tôm ở mấy nhà hương lý, hoặc y hút thuốc phiện ở đấy cho tới sáng rõ mới về nhà, ngủ lại tới bữa cơm mà Muống phải đánh thức y dậy mới ăn.

Tiếng chổi quét tước của bõ già vừa dứt, và Muống vừa buông tay xếp đặt nồi niêu trong bếp, đương định vào buồng thay quần áo vì nhớp nháp quá, trên nhà ngang vợ Hương cả đã nghển cổ nhìn ra. Cái giọng lanh lảnh cất lên, vang cả mấy gian nhà:

- Kìa bõ Tứ và dì hai lên đây chứ. Gạo thóc còn đầy ra cả thế này mà đã đi nghỉ đấy à?!

Muống bước vọt qua ngưỡng cửa, vừa chạy lếch thếch, vừa quấn lại cái thắt lưng lòng thòng xuống đất. Vợ Hương cả ngước cặp mắt nhìn sáng quắc lên đón Muống. Muống nuốt xuôi những hơi thở nghẹn, đầu cúi thấp, lẳng lặng ngồi xuống cái ghế con bỏ không trước những nia gạo, tấm, cám và những đống trấu ngổn ngang đầy ba gian nhà thắp mỗi ngọn đèn hoa kỳ.