Chương IV

Hay ta cứ đến nhà Năm lần nữa?

Xong câu nói thầm này, Sinh quay lại và bước dồn. Nhưng qua khỏi mấy gian hàng tấp nập người mua bán, Sinh dừng lại, lắc đầu:

- Chắc vẫn không được gì đâu! Có thì Năm đã tức tốc xuống mình tìm chứ khi nào để mình phải lên hỏi.

Một ý nghĩ thoáng qua tâm trí Sinh:

- Thì cũng cứ đến, dẫu không được việc gì ngồi chuyện phiếm cho khuây khỏa.

Năm làm nghề thợ cạo rong. Ông thân Năm trước đi phu sang Nam Kỳ và cả một xứ người ta thường gọi là "Tân thế giới". Giờ ông già yếu quá, đành chịu giữ việc thổi nấu cơm nước cho bà mẹ Năm đi chợ và hai người con nhỏ nữa còn tập việc thợ sắt. Nhà Năm luôn luôn ngổn ngang những người nằm, ngồi. Kẻ chờ việc, người được giờ nghỉ, anh đương chầu chực. Họ chẳng nước chè, chẳng thuốc lá gì mà chuyện cứ nở ra, không ngớt. Khát, họ uống nước máy ở trước cửa lấy về từng bình tích chia nhau tu; nhạt miệng, họ hút đến vỡ điếu ra và không để sót một sợi thuốc lào. Rồi cười nô, hát xướng cho tới khi nào chán nản đến bứt rứt và bủn nhủn cả người, họ tản mát đi chúi đầu vào những công việc hay lặn lội bất cứ ở công sở, cửa hiệu và nhà máy nào để xin một việc làm.

Năm thuê nhà xế chùa Đồng Quang. Từ phố Huế Sinh đương đi đây, Sinh sẽ tạt qua mấy quãng đường vắng khu người Âu rồi rẽ ra Khâm Thiên, lên Hàng Bột thì đến cái nhà lá trong cái xóm ngoại ô chen chúc nọ. Ít nhất là hai cây số, Sinh đi trong một không khí nhộn nhịp đặc biệt của những người và vật nhuộm một vẻ rất dầu dãi, khắc khổ mà Sinh thấy gần gụi Sinh vô cùng. Tình cờ một người quen nào đó gọi Sinh cũng nên. Hắn ta lại đương ăn uống trong một hàng cao lâu nhỏ, ngon và rẻ. Đây Sinh sẽ được mời ăn với hắn một bát phở tái hay một bát áp chảo hay - a! nếu hắn nhiều tiền - một đĩa phở xào rồi tráng miệng mấy chiếc kẹo lạc vani.

Một cái ôtô vút qua, bụi lầm lên. Sinh nhắm mắt lại. Những tưởng tượng êm dịu như bàn tay một thiếu nữ đẹp vuốt ve kia vỡ tan ra thoáng biến hết. Sinh dụi và mở mắt xong thì rùng cả mình. Gió rét đã rõ ràng thổi buốt gáy Sinh. Sinh lại thấy gan bàn chân nhức, chói. Sinh chau mày, quay vùng lại. Sinh đã mỏi mệt mà còn bàng hoàng đi bừa theo những cái may tình cờ thì còn là rã rời. Thật hại vô cùng cho cái sức khỏe thoi thóp của Sinh. Không! Không! Nhịn đói mà đi cò bơ cò bất, sao dám cho là thi vị, say mê theo?!

Đến đầu ngã tư Trường Tiền, Sinh trông ngược trông xuôi cẩn thận rồi rảo bước qua đường, đi vào vườn hoa cạnh sở Dây thép, Sinh gieo phịch đít xuống cái ghế bích tông mát rợi, ngả đầu lên dựa ghế uốn soai soải. Sinh dang cánh tay ra, chân duỗi dài, thở hít từ từ từng hơi dài. Chỉ được vài cái, vì bắt buộc phải ngừng lại vì một cảm tưởng ghê rợn và chua xót. Cái đói kèm theo cái rét đã không cho phép Sinh cử động hơn dù chỉ nhẹ nhàng, mềm mại. Trong người Sinh đã gần hết sinh lực để chống đỡ, chịu đựng rồi! Phổi Sinh khô đi; cuống họng đắng, rát; ngực nặng trĩu, ê ẩm; bả vai và các thăn thịt khác đau đớn, rời rạc, như bị vồ dằn đập.

Sinh lắc đầu, lim dim, nhìn sâu lên nền trời bao la xám.

Ừ! Không đến nhà Năm nhưng về nhà mình Sinh sẽ làm gì? Trên cái giường gỗ xộc xệch kê áp vách kia, Sinh chỉ lại nằm chờ giấc ngủ thiếp đi muốn tới bao giờ thì tới. Bên tai Sinh, lại những tiếng muỗi li nhi ran ran, đốt tâm trí Sinh với hàng nghìn mũi kim có nọc làm bứt rứt đến phải cào xé người ra. Trước mắt Sinh, lại chập chờn vương vấn thứ bóng mờ lầy nhầy như bồ hóng ướt, đùn ra từ những khe ngách của bộ cột kèo lủng củng phải dỡ đi, làm lại chứ không thể vá víu được. Và, Sinh lại phải dằn dọc thức với những tiếng trống ngực oằn oại của mình trong cái yên lặng ngao ngán và nặng nề nó quấn lấy trí nghĩ của người ta như xiềng xích đêm khuya xô vào nhau vì sự giãy đạp, giằng nghiến.

Dạ dày Sinh đã xào xạo. Một thứ hơi chát, đắng, chua lợ nữa, đưa lên cổ. Sinh ợ mạnh một cái, nhăn mặt cúi nhổ xuống cỏ. Mặt Sinh chau sít thêm. Sự tủi cực pha thêm phẫn uất bừng lên. Sinh ngả đầu xuống dựa ghế, mím môi nhìn lên cao, trút hết cả mắt vào một vật mà Sinh không thấy hẳn hình ảnh và biết gọi là gì.

Biết là tất nhiên những nỗi cơ khổ mà Sinh vẫn không đừng được, những cảm tưởng thấm thía vì cơ khổ. Sao lại thế? Sao càng ngày giác quan của Sinh càng sắc bén để chỉ một thoáng nhẹ tiếp xúc với ngoại vật cũng đủ tất cả thớ tim rùng lên và ngân rất lâu? Sao Sinh không thiếu can đảm, không thiếu vui tin mà vẫn còn nhiều lúc chán nản như người chùn bước? Cuộc sống! Hỡi cuộc sống với muôn vàn mâu thuẫn không ngừng khác lạ! Hỡi cuộc sống bắt buộc tất cả những sinh vật dù nhỏ mọn đến đâu cũng phải nỗ lực tìm không gian cho sự nảy nở của mình! Hỡi cuộc sống cùng mi con người ta không thể nào tiêu diệt được kia! Trước mặt mi, Sinh có bao giờ dám rời hai cánh tay và cả tâm hồn để níu lấy mi đâu. Nhưng, vì mi, nếu Sinh không mất đi một phần lớn sinh khí mà được đem những khả năng của Sinh vào việc xây dựng cuộc đời bao người cũng thiết tha và hăm hở tiến tới như Sinh.

Sinh lặng đi, tê tái trong một cái lạnh và xám hoang mang. Gần ghế Sinh, những cành "gueule de loup" tua tủa hoa vàng, hồng và trắng, càng lắc lư như say gió. Bồn cỏ xanh mượt cứ nổi những làn sóng rào rào. Vài sợi tóc phấp phới đuổi nhau trên trán Sinh đằm sâu vào mùi cây cỏ man mác. Lá bàng nâu thẫm và đỏ ối mỗi phút một nhiều lao phập phập xuống sỏi và kéo xiết mình trên hè xi măng. Đằng kia, các ghế ngồi vẫn vắng ngắt, ngao ngán nhìn sang bờ Hồ Gươm thấp thoáng người.

Đói và rét, có phải chỉ mới đây đâu! Bao năm rồi! Những nguồn cơn ấy cứ nhắc đi nhắc lại trong những tháng ngày của Sinh và bao trùm cả mọi phút vui sướng mỏng mảnh. Hôm thứ tư đây, Sinh nhận làm xong cái mặt hàng ở phố bờ sông lại hết việc và được vài bữa túi lại trần trụi. Sinh đã đi rạc người ra mà cũng không được gì, thế là lại thêm vào mấy mẩu đen tối nối dài vào chuỗi kỷ niệm thê thảm trong đời Sinh không sao quên được, không sao mờ nhạt được.

Sinh cựa mình. Bả vai bên trái tê đi vì tì lên bích tông lâu quá. Đầu Sinh cũng chói nhức, Sinh phải ngồi thẳng lại cho dễ chịu. Sinh thở từng hơi nhẹ vừa xoa mơn man khắp ngực. Thoáng cái, một làn hương ấm của vườn cúc đâu đây phớt qua không khí, Sinh vội rướn ngực lên để đón lấy bằng cái hít vào từ từ rất sâu, Sinh có cảm tưởng trong hương thơm tươi sáng kia phải tràn đầy sinh khí, và Sinh nghĩ đến sau này nếu có một phương pháp khoa học thu lại tất cả những hương vị bông lông của hoa cỏ, lọc trong đó ra một thứ thuốc chữa bệnh hay nuôi sống không cho người ta thì thanh thú, sung sướng bao nhiêu.

Một lần nữa những tiếng xào xạo réo lên trong dạ dày Sinh. Sinh choàng mắt, hằn học thấy không thể ngồi thơ thẩn như thế này được nữa. Sinh phải làm sao có bữa ăn chiều nay để lấy sức ngày mai đi tìm việc. Những cái suy nghĩ chiều hôm qua và sáng nay lại trở lại tâm trí Sinh, chung quanh câu hỏi: "Có nên vay tiền bà cụ An không?".

Sinh đã đắn đo, bứt rứt nhiều lắm. Những tính tình và cách cư xử của bà cụ vừa làm Sinh cả quyết rồi lại không dám hỏi mượn. Bà cụ kia chắc chắn sẽ vui vẻ đưa tiền cho Sinh, như thế Sinh không phải tí gì hổ thẹn. Nhưng chính sự dễ dãi và sẵn lòng ấy lại là những cái khiến Sinh đau đớn ghê sợ. Nếu Sinh chìa tay nhận tiền? Gớm ghiếc quá, Sinh như thế thật gớm ghiếc quá!

Không! Giờ Sinh phải nhất định, và, lẫn phân vân này tới đây phải dứt. Vay tiền bà cụ An, Sinh sẽ trả ngay khi có việc làm và lĩnh tiền. Không còn cách gì kiếm ra tiền, phải nhờ sự giúp đỡ chốc lát của người khác để sống mà làm việc, sao lại không nên? Nhất là đối diện bà cụ An, Sinh vẫn nhìn thẳng lên bà cụ, như thế chứng thêm rằng Sinh được phép xử sự đó.

Giải quyết được những nỗi băn khoăn nung nấu, Sinh đột nhiên nóng cả người, toan đứng lên, về nhà ngay. Nhưng nghĩ lại, Sinh cố nén lòng ngồi yên, suy nghĩ thêm. Từ hôm xuống ở dưới Bãi, ngày nào Sinh cũng đi về đúng giờ. Phần thương mến của bà cụ An do thế càng tăng thêm. Trước mắt bà cụ, Sinh không những là một thanh nhiên có những cử chỉ của người có học mà lại còn chịu khó. Giữa lúc Sinh đương được bà cụ tin cậy ấy, đột nhiên hai ngày Sinh đi biền biệt và một đêm không ngủ nhà. Vậy giờ bỗng Sinh về hỏi vay tiền trong cái thời khắc mọi ngày Sinh vẫn đi làm, hỏi bà cụ sẽ nghĩ sao?

Không! Dù Sinh cho phép mình chịu thêm sự giúp đỡ của bà cụ An nhưng không thể nào Sinh để lộ ra Sinh không có công ăn việc làm. Như từ trước tới giờ Sinh không dám một lần nào than thở với ai cảnh Sinh bơ vơ. Thà rằng Sinh chết còn hơn là để bợn vào tâm trí một người như bà cụ An một chút e ngại và nhất là sợ sệt dù chỉ mong manh.

⚝ ⚝ ⚝

Sinh đứng dậy, ra thẳng ngoài đường. Nhìn sang nhà dây thép đương tấp nập, Sinh tự nhủ: "Giờ ba rưỡi là cùng, vậy đến năm giờ ta mới được về". Để tránh sự đi lang thang làm người mệt mỏi và tâm trí tơi bời, Sinh về lối nhà băng, rẽ ra bờ sông. Còn giờ rưỡi nữa Sinh sẽ đến chơi lò rèn ông phó trên kia hay tìm người bạn dạy học tư dưới một thuyền mành nghệ, nghe anh kể thêm ít chuyện nữa về sông bể.

Vừa ra tới quãng đường dài tắp dưới trời mờ xám, quần áo Sinh bay phần phật rồi mũ bị thổi tung đi. Sinh chạy nhặt mũ lên, lắc đầu:

- Gió thế này đến chịu ra thuyền. Phải lên Yên Phụ thôi.

Những bước thoăn thoắt, Sinh đương khoan khoái chợt ngước mắt lên, nhớn nhác nhìn. Nhận ra người quen, Sinh hớt hải gọi lại:

- Tấn ơi! Tấn ơi!

Anh con trai đi theo sau cái xe bò lọc xọc nọ liền gật đầu, nhoẻn miệng cười:

- Tôi đi lấy sắt về đây. Cậu có định lên Ô không? Có thì đi với tôi cho vui. Sao lâu nay không thấy cậu lên?

Sinh chạy mấy bước thì kịp Tấn. Sinh cũng vịn tay vào thùng xe, song song với Tấn:

- Làm gì mà nhiều sắt thế? Lại toàn sắt vụn?

- À! Bà ký gì làm nhà trên ấy, tiện lò ông phó nhà bà ta đặt tất cả cửa giả, cổng, giậu. Bà ta lấy gấp, giục lắm. Còn ông phó đánh ghép những sắt này vừa không hao vừa lợi ra mỗi cân đến hào rưỡi.

Tấn đứng đến vai Sinh nhưng vạm vỡ, chắc nịch. Da Tấn đen giòn, tóc ngắn dựng ngược như bàn chải. Gương mặt càng trông càng thấy cái dày dặn, bướng bỉnh của một anh trai nhà quê dạn việc nặng nhọc từ thuở nhỏ và ra tỉnh đã lâu.

Thấy Sinh thở hổn hển, Tấn cười hỏi Sinh:

- Cậu đi đâu hay làm gì mà nhọc thế?

Sinh cũng cười:

- À đi chơi quanh quẩn từ trưa đến giờ. Nhưng tôi có nhọc nhằn gì đâu?

- Không nhọc mà cậu lại thở nhiều và vã cả mồ hôi trán! Cậu vẫn còn yếu mà cứ đi chơi.

- Không! Dạo này tôi vẫn khỏe đấy chứ. Tôi thở nhiều và toát mồ hôi vì lâu lắm mới lại đi nhanh, vừa phần mặc áo gile nên ngốt.

Tấn tin ngay lời Sinh, bắt sang chuyện khác:

- Cậu đi làm biển hàng có nhận được nhiều việc không? Này cậu ạ, cậu lên nói ông phó nhận trước với bà ký đi.

- Ừ… ừ… Nhưng biết đâu bà ta không có người nhận rồi. Công việc bây giờ chỉ mới hé ra là hàng đống người đổ đến.

Tấn quả quyết:

- Không! Không! Bà ấy chắc chưa thuê ai sơn đâu. Vả lại có rồi thì mình nhận hạ đi thì người ta phải giao cho mình.

Tấn ngừng lại nhìn Sinh:

- Nhưng phải tranh giành, cầu cạnh thế chắc cậu chả làm đâu. Tôi biết tính cậu mà!

Người cầm bò yên lặng bỗng nhoài ra, lắc lắc càng xe. Tấn ngẩng đầu lên:

- Kìa! Đã đến dốc rồi cơ!

Dứt lời, Tấn cúi rạp xuống, lấy hết gân cốt đẩy. Sinh cũng vội giúp sức. Mồ hôi Sinh càng toát ra. Tai Sinh ù đi. Lên tới chỗ đường cao và phẳng, Sinh phải đứng lại, lấy tay áo chùi trán. Thoáng cái, mặt Sinh tối sầm. Cây bàng cao lớn gần đó như đổ sập xuống và cả trời đất quay tròn. Sinh phải vội xoạc chân ra để giữ thăng bằng. Tuy hãm được sự lảo đảo nhưng Sinh không khỏi rùng mình. Sinh lại thấy bên trái ngực đau chói lên và nhức buốt. Tiếng nói ồm ồm của Tấn lào phào bên tai Sinh:

- Bác xe hãy gợm tí, chờ cậu Sinh với.

Người xe không đáp, kìm ngay đà xe. Bác hạ càng xuống đầu gối ghì giữ lấy chứ không đỗ xuống đường. Bác cũng thở hổn hển, mặt tái mét quay lại nhìn  Sinh. Sinh chỉ day day ngực qua rồi cười bảo Tấn:

- Thôi đi, còn vài bước nữa thì đến nhà, đỗ ở đây làm gì.

Chát! Đốp! Chát! Đốp! Hai cái búa to kế tiếp nhau huỳnh huỵch giáng xuống những miếng sắt ghép nung đỏ rực, bắn tóe ra những vẩy vàng ngời. Ông phó Kham ngồi xổm giữ cái cặp sắt cho hai người thợ trẻ đánh búa. Trước ánh lửa hồng, gò má trơ xương với da của ông nổi bật lên dưới cái trán rộng và cao, tóc lớt phớt bạc búi dồn lại chỉ vừa bằng nắm tay đứa bé.

- Tiền xe đây, cầm ra giả người ta đi rồi khuân cả vào gầm giường kia cho tao.

Bảo Tấn đoạn, ông phó Kham quay ra cười với Sinh một nụ cười rắn đanh:

- Cậu đã lên. Dạo này cậu bận rộn gì mà lâu lắm mới lại lên thế?

Ông quay ra, nghiêm giọng quát với thằng bé ngồi trên cái ghế cao, đương ngả nghiêng kéo bễ:

- Khánh! Thằng này, mày chỉ giương mắt ra nhìn mà không chào cậu giáo à?

Sinh gật đầu rồi tươi cười nói:

- Xin lỗi cụ, mấy lần cháu đã định lên thăm cụ và các bác nhưng không hiểu tại sao cháu cứ nấn ná đến giờ mới lên.

Trong khi Sinh nói, ông phó lại đăm đăm vào những thanh sắt. Chiếc búa con trong tay ông vẫn đập đều đều theo liền những nhát búa của hai người thợ trẻ. Cái cặp sắt của ông cũng như ông, rất ít phút được nghỉ. Nó hết sục vào đống than để vùi những thanh sắt mới nung lại đảo lộn những thanh gần chín rồi quay đưa ra trên đe cho người ta đập thành đủ mọi hình: tròn, vuông, ngắn, dài…

Chiếc búa cái chợt ngừng lại. Ông phó xúc thêm mấy bát than đổ vào lò và vun cho đều lửa. Anh quai búa cái là một người cao lớn, cởi trần, quần đùi thâm đã bạc, bắp chân lằn những thớ thịt đen nhẫy. Anh ta chống búa ngồi xổm xuống. Anh thợ bạn hút xong vội đưa cái điếu cho anh ta. Điếu thuốc lào đơm to bằng đầu ngón tay, anh ta kéo thẳng một hơi đã cháy hết rồi mà vẫn chưa thỏa mãn. Anh rúc rúc thêm mấy hơi nữa đoạn ngửa mặt lên, phun ra một làn khói tỏa um:

- Cậu Sinh ạ, nước chè tươi nóng ngon đấy, cậu uống đi.

- Được, tôi khát tôi rót.

Ông phó vun bếp xong, hai anh thợ trẻ vừa thấy cái cặp đụng đậy và những thanh sắt đỏ xèo xèo cời ra không khí, liền đứng phắt dậy, nhấc búa lên.

Đốp! Chát! Đốp! Chát! Ba chiếc búa lại kế tiếp nhau giáng xuống đe. Những vụn sắt vàng chói bắn tung tóe như pháo hoa cái. Miệng bễ phun hơi phập phì như đương bị nung nấu trong những sự trói buộc, cưỡng bách và cố gắng rã rời. Tấn đã thay thằng bé út con ông phó lên ngồi kéo bễ. Tấn cũng cởi trần vì không chịu được sức nóng trong khi Sinh thấy vừa ấm. Những thăn thịt ở bắp tay và ở lưng Tấn nổi cuồn cuộn. Tấn kéo nhanh bao nhiêu, những tiếng bễ than thở gầm gừ càng ầm vang, dồn dập bấy nhiêu, và lửa càng phun ra những ngọn xanh biếc quằn quại với những ngọn vàng rực làm sáng bừng cả gian nhà.

Anh thợ trẻ cao lớn cất tiếng như sực nhớ:

- Ấy cậu giáo ạ, đến ba tháng nay thằng Khánh nó chẳng nhìn gì lại sách. Tôi đã tưởng chữ cậu giả cậu thế mà hôm kia tôi bắt nó giở sách ra nó vẫn đọc thông như trước. Cậu thì bận, không thể lại bảo trẻ được nữa, nhưng trên đình có trường nhà nước đấy, giá nhà lấy cho nó cái giấy khai sinh rồi xin cho nó vào học lấy dăm ba năm thì cũng đỡ phí cái sức đương học được của nó đi.

Sinh uống nốt chén nước:

- Năm nay nó mười mấy rồi nhỉ?

- Đúng mười ba đấy! Giờ nó nghỉ học, ông tôi và tôi có hò hét lắm mới chịu về nhà kéo hộ cái bễ và đỡ việc lặt vặt, nhưng hễ sểnh mắt ra thì lại tót ra đường đá bóng và đánh nhau vỡ đầu sạt tai, đến khổ.

Anh nọ đưa mắt nhìn người cha, nói tiếp, giọng cười cợt:

- Như mấy thằng nhớn chúng tôi và cả cái nhà này chẳng ai được biết cái giấy khai sinh là gì. Dạo chúng tôi còn bé, có ngứa miệng giục ông tôi khai sinh cho thì ông tôi lại bảo cả gia tài của ông tôi chỉ có cái đe, cái búa, đứa con nào tranh cũng được. Và, nào nghèo dốt như nhà ông tôi thì còn sợ lẫn với nhà ai, nào đứa nào đến tuổi lấy vợ lấy chồng thì thương yêu nhau chúng nó no đời mãn kiếp với nhau chứ nếu đã chán ghét nhau thì vàng đấy hay gì gì đấy cũng chẳng thể giữ chúng nó lại với nhau, nữa là?!! Đấy, cậu xem trần đời có ông bố nào như thế không?

Sinh liền cười với người con trai lớn ông phó và anh thợ bạn. Ông phó vẫn điềm nhiên. Chờ Sinh và người con dứt câu một lúc rồi mới nói với Sinh về thằng Khánh:

- Cậu bỏ lỗi cho, như cậu và bao nhiêu người đỗ cao nữa mà vẫn còn phải nằm nhà nữa là. Ăn học bây giờ tốn kém lắm chứ có như thời buổi chúng tôi đâu! Thôi, cho nó học biết lấy dăm ba chữ, đọc viết thông cái quốc ngữ là được. Rồi để nó quanh quẩn ở nhà cho quen với công việc than lửa, đến năm nó mười bốn, mười lăm thì tôi gửi nó vào một xưởng thợ hay nhà máy nào đấy mà học lấy chắc một nghề. Cái lớp nó sau này phải có nghề nghiệp trong tay mới sống nổi chứ tôi hay anh nhớn, chị nhớn nó cũng không thể bao bọc được nó. Phải cái kiếp nghèo hèn, mình phải tính trước như thế cậu ạ.

Sinh cúi đầu, tê tái nghe từng nhời nói của ông phó như từng mũi kim lửa cắm vào tâm trí. Bao nhiêu nỗi lo lắng phiền muộn, căm hờn tạm lắng lại đều bừng cả lên. Sinh thở mạnh và lại thấy bứt rứt khắp người. Sau đó giây phút, người con trai nhớn ông phó lại chăm chú vào những nhát búa giáng xuống những thanh sắt kêu chan chát trên đe. Còn Sinh, ngồi thở hít đã lâu cái không khí khét và đã nóng rực, Sinh đứng dậy, lảng ra vờ xem mấy bức tranh Tàu dán ở bức vách gian bên.

Thấy mọi người không để ý đến mình, Sinh nằm xuống cái giường tre trông ngay ra sân đấy.

Tiếng búa đập cứ chắc nịch và đều nhịp qua tiếng bễ lửa thở gầm gừ dồn dập. Ông phó và hai anh thợ trẻ không ai nói với ai một nhời và như không thấy Sinh nằm đây kia. Mắt họ chỉ lấp loáng những gợn lửa sáng và những bắp tay quai búa vun vút. Ngồi gần vách và lùi mãi vào phía trong, hình dáng ông phó già mờ ảo thêm lần nữa vì vùng lửa nóng luôn luôn chuyển động bởi dòng than chỉ ít phút lại cời ra, vun lại. Già nửa mặt ông phó ẩn hiện với những nét răn và bóng như đồng hun. Vầng trán ông là cái đe thứ hai trong lò rèn này, dưới mái tóc thưa và lấp lánh. Sống mũi ông cao và thẳng, ngang tàng như con đê nhìn xa chắn một cánh đồng lúa xanh mênh mông và một dòng sông đục ngầu chảy băng băng.

Trừ bữa cơm sáng vào khoảng bảy giờ và bữa cơm chiều vào khoảng ba giờ, từ lúc giời đất còn lờ mờ tới đêm khuya, ông già này không rời cái bễ, cái đe, cái búa. Người con trai lớn ông còn có ngày nghỉ đi chơi và cùng bạn bè xem tuồng, xem hát, chứ ông thật gần như không một giờ giải trí nào ngoài những phút thong thả với cái điếu thuốc lào, bát nước chè tươi hãm đặc và những giấc ngủ ngáy giòn. Vợ ông mất sớm. Ông đứng vậy làm việc nuôi đúng mười mặt con, bốn giai sáu gái mà gần hết chúng đã đi ở riêng, con cái ríu rít.

Thoạt khi quen người con trai đương đánh sắt với ông kia tới ngày nay và có lẽ tới ngày ông chết, Sinh chỉ thấy ông đăm đăm với nét mặt xương xẩu và đen sạm. Sự chịu khó không ngừng và những vẻ khắc khổ của ông đã khiến Sinh tưởng đến một công việc khổ sai để đền tội và chờ ngày giải phóng gần như mờ hẳn. Và những lần nhìn ông để mỉm cười, Sinh đều rung cả tâm trí. Cái nụ cười khô, ngắn và tối vụt đi ấy đã hiện ra một hôm gần đây, Sinh đến thăm ông ra về, bắt tay người con trai nhớn của ông vừa nói những câu rất văn chương, lúc đó chiều đương tấp nập, mặt trời đỏ lừ, bụi lầm đường phố:

"Đời của chúng mình đấy! Bất kỳ ai trong bọn trai trẻ chúng mình cũng phải cố gắng cho cảnh đời kia rực rỡ hơn để chúng mình hưởng chung".

Sinh càng cồn cào. Cái hơi lững lờ chua và gây lại đưa vượt ra khỏi dạ dày Sinh. Sinh đành phải trở dậy vì thấy nó sẽ trào hẳn lên miệng nếu Sinh còn nằm nữa. Sinh ngồi tựa vào cái cột bương, tay đập nhẹ vào sống lưng mỏi sụn.

Chợt cặp mắt lấp ló của ông phó lấp lánh ánh lửa quắc lên nhìn Sinh vừa lúc Sinh ngẩng mặt. Sinh ghê rợn vội quay trông ra chỗ bức tranh. Nhưng chỉ giây phút sau Sinh thấy không còn chút can đảm ngồi một cách mỏi mệt như thế, Sinh bèn đứng lên, đi đi lại lại. Những bước chân này càng làm Sinh ngượng và bối rối. Gian nhà hẹp quá. Sinh đi như thế ngay liền chỗ đánh búa mà người ta chỉ vươn tay nhích ra một chút là đập phải. Và Sinh thơ thẩn như thế thì được việc gì trong khi những bắp tay làm quần quật chẳng mấy phút nghỉ?

Như có một chậu mực đổ tóe vào mặt Sinh, Sinh chớp mắt mấy cái rồi bàng hoàng bước ra mảnh sân rộng thẳng lên nhà. Trời cao và bao la xám chảy ùa xuống mắt Sinh, liền đó, gió thổi vù vù, áo Sinh bay tung lên. Một cái lạnh làm chói ngực người ta, ôm ghì lấy Sinh. Sinh hắt hơi liên tiếp và càng choáng váng.

Xa xa kia, dòng Hồng Hà như cuồn cuộn chạy ngược lại phía Sinh với những luồng nước nâu đục lờ lờ, những bè nứa rập rình và những nóc nhà lụp xụp trên bãi đã thưa thớt bốc khói. Sinh chau mày lại, nhìn không chớp những bóng người li ti rì rì đi ở những lối đi khúc khuỷu trên bờ sông và tít trên đường phố vang vang sự náo nhiệt gay gắt. Suốt qua tai Sinh tới đỉnh óc, những tiếng búa càng chan chát trên cái đe sáng ngời những thanh sắt nung đỏ.

Dạ dày Sinh lại sủi rào rạo, và, thứ hơi đắng và gây lại đưa xộc lên miệng. Cái đói đã mở hết móng vuốt ra cào vào giác quan Sinh. Sinh không thể đứng, ngồi yên và quên được nữa với cả cái xác thịt và tâm trí rã rời, ê ẩm.