Chương  VII

Sinh tung phắt chăn, ngồi thẳng dậy rồi mở toang cánh liếp ra. Gió lạnh ùa ngay vào với sương mù. Sinh đứng hẳn ra sân, thở hít từ từ vừa làm những cử động cho bụng nhỏ. Sinh tập xong, uống cạn cốc nước lã. Như người uống rượu, Sinh khà một tiếng:

- Khoan khoái lắm rồi, đi làm thôi!

Hầu hết người trong xóm đã dậy. Trên đất mềm, bước chân nện thình thịch. Cái u uất của bóng tối nhớp nháp dần tan đi. Đây đó, nhiều ánh đèn sống lại. Những ô cửa thấp thoáng sáng và nhấp nhô những hình thù phờ phạc. Trẻ con đã lại bắt đầu khóc quấy sa sả. Nhưng không, tiếng ru chỉ có những giọng nghiến rứt, trách oán. Sau một đêm, mẹ chập chờn ngủ, con cái li bì, đàn ông vẫn còn mệt mỏi, sự eo sèo càng kéo dài thêm ngay lúc mặt trời chưa kịp chiếu sáng.

Khỏi dốc Hàng Gà, Sinh đi xuống Hàng Giấy. Những tiếng lào xào liền tràn đến với tiếng xe bò lịch kịch và tiếng chuyển động ầm ầm của hàng hóa. Các hàng rau và gồng gánh ở vùng ngoại ô đã lên. Chợ Đồng Xuân vẫn còn âm u, không khí tanh tưởi, ánh đèn tít trên mái vàng ốm.

Ở bờ hè, mấy người phu xe ngủ vạ vật ngay trong cái dáng ngồi rã rượi đón khách, đã choàng dậy. Họ lục sục xếp áo tơi cánh gà và phủi đập đệm thình thịch. Sinh chợt nhìn quanh về phía tay phải. Một người trẻ tuổi, quần áo tây xộc xệch, đầu tóc bơ phờ, đương run run vì rét và loay hoay dưới một cái dây chuông. Cánh cửa sịch mở. Đèn điện bật sáng. Cái gian nhà chật hẹp chồng chất những tủ hàng và quả son thoáng hiện ra. Một người đàn bà gầy gò đã già ló mặt ra, lắc đầu. Người trẻ tuổi nọ lầm lầm vừa thoắt vào nhà thì cánh cửa sập ngay lại, luống cuống như của một việc làm tội lỗi.

Sinh liền thấy nghẹn ngào vì đau đớn, ghê sợ. Chàng kia không đi cô đầu về thì cũng ở một tiệm hút hay một nhà săm nào đó chui ra. Cái gia đình khốn nạn kia đã vì nưng niu con cái và không thể ngăn trừ được sự chơi bời thì người ta chịu đựng, cố gắng mà chịu đựng, rồi giấu giếm cho con cái, mặc dầu chúng sẽ hư hỏng như những mầm cây thối nát.

Sinh rẽ sang phố Hàng Bồ, qua chợ Hàng Da để đến chỗ làm. Trong đám người mải miết dần rẽ ra vài người đàn ông, đàn bà. Họ họp lại thành một bọn đi cùng một bờ hè. Sinh tươi cười chào một người vận áo dạ màu cứt ngựa, túi lủng củng những thước và giấy bút. Một người đàn bà ve vẩy cầm gói khăn mặt trầu cau đi bên Sinh, vội lên tiếng:

- Úi dào! Ông cai hôm nay vận cái áo lính này thì còn rét thế nào được!

Ông cai nọ nhăn mặt:

- Thế mà vẫn buốt đến xương ấy. Tôi đương định nói với bác bồi ông chủ có gì mua rẻ cho cái áo ba-đờ-suy, không thì đến tháng chạp này hết hòng mà đi đâu. Ấy từ thuở bé mình có bị dầu dãi nắng gió gì đâu?

Người đàn bà nói tiếp nhưng không vào câu trên:

- Thứ áo này tốt lắm. Ông phó mộc gần nhà tôi cũng có một cái, mặc chán chê rồi cho người con, bác ta mặc đến sáu năm rồi mà vẫn không bay màu. Trước kia mua lại của cửa hàng tầm tầm chỉ bốn năm đồng, giờ không hiểu giời đất làm ra sao, cũng thứ dạ ấy, cúc đồng ấy mà lại những gần chục bạc. Thành thử bố nó nhà tôi chỉ ao ước mùa rét có cái áo ấy mặc đi làm, đã tưởng để dành năm đồng mua được, ngờ đâu đắt như thế lại đến phải…

Một người đàn ông hàng xóm liền cười rộ:

- Lại đến phải để bố nó cởi trần vậy, chứ gần chục bạc thì phải lẳn cho kỹ vào thắt lưng rồi động một tí thì cúng, thì đàn, thì hầu đồng, cho người dưới "âm" tiêu tiền giấy và mặc áo giấy đã.

Tất cả bọn cười ran. Vừa tới chỗ làm. Hai cánh cổng gỗ lắp tạm mở toang ra trước một khu đất rộng ngổn ngang những vật liệu. Hơn năm chục phu và thợ vào đứng hàng đôi cho một người vận áo lương điểm, rồi đến nhận thẻ ghi công phát do một người béo lùn, áo ba-đờ-suy to xù, quần vàng ống lại nhỏ xíu.

Tốp thợ nề lần lượt lên những gióng tre chót vót, hò tụi đàn bà con gái phu hồ còn tíu tít vì trầu cau chưa chịu đánh vữa và kéo gạch. Một góc sân, ba đôi thợ cưa và gần chục thợ mộc. Chính giữa khu đất, đối diện với những bức tường, đã vượt xong một xưởng lợp bằng lá gồi và kèo cột hẳn hoi, ở đây làm tất cả những đồ sắt dùng về công việc xây dựng. Tiếng cưa đục, rèn và bễ than thở ù ù chen lẫn nhau, giội thêm những hơi nóng vào buổi sáng tinh sương đã ồn ào.

Những gióng sắt bao lan, cửa làm đến đâu Sinh và Hưng, một người cũng ít tuổi, khuân đến đấy ra gian xưởng đằng cuối. Một tốp thợ đã sẵn sàng, lắp ngay những gióng sắt ấy vào khung hay bắt chốt dựng lên thành từng lớp chấn song. Sinh và Hưng phải khuân những cửa giả ấy cho thợ nề xây và chạy làm bất cứ việc gì của bọn thợ sắt chuyên môn sai bảo. Trước kia có những bốn người phụ, nhưng họ vừa dãn ra ba mà chỉ để lại mình Hưng. Sau người cai thấy Hưng không thể có bốn tay và bốn chân để chạy việc kịp, phải nói với ông sếp lấy một người.

Sinh cạy cục mãi không được. Người cai nọ cảm động vì Sinh hiền lành và có học nên nhận Sinh trong khi hàng chục người nhờ cậy y. Đương hì hục dựng một khung cửa lên, Sinh giật mình, ngẩng đầu lên. Người cai trẻ vỗ vai Sinh, cười:

- Sao anh không bảo Hưng nó đỡ một tay?

Sinh gạt mồ hôi và cũng cười:

- Thưa bác, một mình tôi cũng được mà.

- Được thì người ta muốn làm cái gì mà chả được! Nhưng có Hưng đấy thì anh nên gọi Hưng làm với. Và kìa! Hưng nó đâu?

Sinh trỏ tay:

- Anh ấy đứng đập lại cái chốt sắt ở ngoài giậu kia.

Người cai trẻ cau mặt:

- Hưng nó ương ngạnh lạ! Việc ở đây mà cứ chạy nhăng.

Sinh đăm đăm nhìn lại người cai. Sinh hiểu ngay ý bác ta muốn báo hôm nay sếp phát tiền, người làm phải cẩn thận lắm. Người cai đã dịu giọng, nói:

- Anh Sinh được cả thẩy chín công nhỉ? Thôi hai đồng tôi mượn cho anh cứ giữ lấy mà tiêu vì việc đến cuối tháng sau chưa chắc đã hết. Bốn đồng rưỡi anh lĩnh ấy liệu mà tiêu kẻo phải đi vay chỉ những lãi mà chết.

Sinh chớp mắt:

- Cảm ơn bác!

Có tiếng gọi người cai qua những tiếng búa rèn sắt đốp chát. Y vội vàng:

- Vậy anh Sinh cứ yên trí, thôi làm đi, tôi ra xem lão sếp nó lại hoạnh gì.

Người cai chạy đến chỗ cái ông vận ba-đờ-suy đương khệ nệ vác bụng đi lại. Ngay đó một cần trục đương chuyển từ từ một xà sắt lên đầu tường, cheo veo giữ bằng ba sợi dây trông nhỏ nuốt như chỉ chực đứt tung, lẳng ầm cả cái vật nặng mấy chục tạ sắt ấy xuống người ta. Bọn thợ nề và mấy người thợ nguội đứng lấp ló sẵn trên tường. Họ lăm lăm đón lấy cái xà và đưa vào chỗ xây ngoạm lấy nó. Gió thổi phần phật tóc và quần áo họ, nhưng tất cả đều dán cả mắt vào cái xà lủng lẳng treo mong manh cùng với bao sinh mệnh.

Một loạt tiếng reo nổ lên. Cả hai mươi bắp tay người đứng trên tường vội ghì lấy đầu xà sắt sắp quay đi. Toàn thân họ run run, mặt nóng rực. "Được rồi! A a… Được rồi!". Tiếng reo rộn ràng thêm. Dưới này, người cai ngẩng mặt lên, nở rộng một nụ cười.

Trống ngực Sinh cũng đập mạnh. Lắp nốt cái xà cuối cùng, những bức tường khác hẳn đi, cao rộng hơn. Cái khung nhà như một con người khổng lồ đương hiển hiện và sắp cử động, mà mới hôm nào chỉ là những đống gạch, đá, gỗ, sắt ngổn ngang. Người bạn Sinh vào lúc nào không biết. Hắn vứt thịch cái khung cửa xuống sau lưng Sinh. Sinh nhìn hắn:

- Để ngoài ấy cũng được, Hưng ạ.

Hưng lắc đầu:

- Khốn nhưng trời mưa, ông sếp ông ấy kêu.

Sinh ngạc nhiên: "Mưa đâu?!". Dứt tiếng Sinh nheo mắt lại. Thì ra làn bụi tỏa mờ mờ trước mặt Sinh không còn nguyên là sương. Những bụi nước trắng dã rắc đầy cả mấy cái khăn vuông thâm của bọn đàn bà phu hồ. Đầu Sinh cũng ướt, Sinh xoa xoa bằng chiếc khăn tay rồi quay ra nói:

- Nào đi khuân vào.

Trong khi Sinh ì ạch làm, người bạn coi như một trò đùa, nâng bổng khung cửa và đi băng băng.

- Kìa! Để tôi theo với.

Cặp mắt sắc người bạn ánh lên và miệng nhếch cười:

- Còn chậm thế nào nữa? Hãy để tôi vác cả, đừng sợ tôi tị nạnh.

- Đừng! Cứ để tôi khuân với kẻo các cai khác và ông sếp tưởng chúng mình đùa.

Giục Hưng nhấc tay, Sinh nghĩ bụng: "Người ta đương sức có khác! Làm sao mình lại khỏe được như hắn?!". Vừa đi Sinh vừa nhìn thẳng vào mặt Hưng.

Thêm lần nữa, tâm trí Sinh nổi lên một sự yêu mến pha chút ghê sợ. Hưng chưa có vợ và khác hẳn tụi thợ trẻ, Hưng đã làm thì hùng hục, chẳng biết giời đất là gì. Hưng luôn luôn hầm hầm nét mặt như đeo đẳng không dứt những uất ức. Trán hất lên, tóc cứng và đen ánh, quai hàm bạnh, da mặt lấm tấm những nốt trứng cá, Hưng còn đầy vẻ bướng bỉnh nữa.

Hưng, từ hôm Sinh vào làm đến giờ, chỉ thấy đi về một mình. Nhưng gần đây, Sinh đã ngạc nhiên vì một cử chỉ không thường của Hưng. Đó là vào buổi trưa mưa phùn, đường nhớp nháp, người làm đều ở lại, Sinh đương sưởi bên đống củi thừa, Hưng lừ lừ đi đến, đưa cho Sinh chiếc bánh chưng năm xu, hất hàm nói:

- Ăn với tôi. Bánh mới vớt ngon đấy.

Hai chị phu hồ và mấy người thợ sắt đều ngước mắt nhìn Hưng. Mặt Hưng vẫn gân guốc, khi Sinh cầm bánh thì Hưng quay đi, chẳng nói thêm một nhời. Đến chiều, thu xếp đồ đạc xong, Hưng cười:

- Anh ở dưới bãi Phúc Xá phải không? Nhà tôi ở gần bãi Nhà Dầu đấy. Sáng chủ nhật này anh xuống tôi đi chơi sớm.

Bảy giờ hôm sau Sinh tìm đến nhà Hưng. Rét như cắt ruột mà Hưng chỉ phong phanh cái áo mỏng cụt tay, ra tận cổng đón. Cả hai khom người vào một gian nhà ồn tiếng trẻ con quấy khóc.

- Anh ngồi đây uống nước. Tám giờ hội "Sì tạt" xuống bãi tập vui lắm.

Chỗ Sinh ngồi là cái giường thấp, kê áp vào một bàn nhỏ. Bên trong cũng kê sát một giường và cũng không màn và bề bộn những chiếu. Vừa đúng tám người ở trong nhà. Một bà già têm trầu cau vào một cái mẹt bày hai ngăn gỗ đựng diêm, thuốc lào, thuốc lá. Mẹ Hưng đấy. Cha Hưng thì ngồi co ro, mặt đăm đăm như suy nghĩ ở giường trong. Một cái nạng gỗ chống gần chỗ ông. Ngay cửa ra vào, một cô gái lực lưỡng và rỗ chằng chịt, điềm nhiên chải đầu. Sau cùng là một người đàn bà ẵm con bú và một người đàn ông lau chùi cái tông đơ và dao kéo bỏ la liệt đằng sau Sinh.

- Hào! Mày không gấp chiếu rồi thu xếp thúng mủng đi chợ.

Người con gái mặt rỗ sõng sượt:

- Được mặc tôi. Bổn phận tôi, tôi lo.

Nói thế nhưng chỉ chải thêm mấy lược nữa thì Hào đứng lên. Y ẩy mạnh người đàn ông thợ cạo:

- Gớm cái ông này! Không đưa ra ngoài kia mà hun đầy cả ra nhà.

Hào kéo soàn soạt hai chiếc chiếu sau lưng người đàn ông ra gấp. Chợt Hào khịt mũi mấy cái và nhăn mặt:

- Khổ quá! Con ông bà lại đái dầm đái dìa ra cả hai chiếc chiếu đắp rồi. Mà mưa luôn thế này giặt giũ phơi phóng làm sao! Ấy cấm không được đổi chiếu giường tôi đấy.

Bà mẹ Hưng múc ở cái ấm bọc rơm và bao tải một bát nước đầy. Sinh giơ tay đón lấy bát, sẻ ra chén rồi mời lại cả nhà. Vừa uống Sinh vừa băn khoăn: "Nhà những tám người, sáu người lớn, hai trẻ con, mà có được hai giường thì nằm thế nào?! Giường ngoài cố nhiên để cho bốn vợ chồng con cái nhà người con rể nọ, còn ở giường trong, cái chăn kia để phần hai ông bà già yếu, vậy Hưng và em gái nằm đâu, đắp bằng cái gì?!" Tới đây, một sự rùng rợn đen tối ran ra tâm tưởng Sinh. Sinh liền thấy sôi người lên vì những ý nghĩ đau khổ, vội quay ra bắt chuyện với Hưng và người cha tàn tật.

Khi Hào cùng mẹ gánh hai ấm chè tươi và hai thúng quà bánh ra đi, Sinh càng nao nao trong lòng. Cho cả tới khi xem tập đá bóng xong và Sinh bắt tay Hưng về nhà.

Cả buổi chiều chủ nhật hôm ấy, hình ảnh gian nhà úp súp với hai cái giường hẹp chất một đống người kia luôn luôn hiện ra trong trí tưởng Sinh. Sinh càng yên lặng, cái nạng gỗ dựng bên cạnh ông già hom hem, mặt rầu rầu, càng khua lên trước mắt Sinh. Sinh thấy không thể nào đang tâm hỏi Hưng về sự què quặt của cha Hưng, mà Sinh đành chờ một người khác nói cho biết. Và giờ thì Sinh hãy tin rằng người cha khốn nạn ấy đã chịu cái khổ hình ấy lâu rồi, chịu một cách rất thảm khốc chẳng phải do số kiếp gì cả.

Hào nữa, cái bộ mặt đầy những nốt rỗ gân guốc và xấu cay đắng kia, cũng cứ bám chặt lấy trước mắt Sinh. Sinh đã từng có ý tưởng lấy Hào, yêu dấu Hào với tất cả sự bộc lộ nồng nàn, trong cũng một gian nhà lá cùng Hào khuya sớm chợ búa, làm lụng và đi về với cha Hào, với những đứa con lóc nhóc của người thợ cạo, anh rể Hào.

⚝ ⚝ ⚝

Sinh chớp mắt mấy cái rồi chau mày lại:

- Bà cụ chủ nhà đã dậy tụng kinh rồi?!

Trả lời Sinh, tiếng mõ vang thêm. Bà cụ chủ nhà Sinh còn còm cõi và lẩy bẩy hơn bà cụ An nhiều, nhưng trong đêm khuya, giọng tụng kinh khoan thai của bà nghe trong và thiết tha lạ. Bà cụ này có cái thói quen đạo đức ấy từ ngày con cháu bà ăn nên làm ra, người giúp việc sở nọ, sở kia lương tháng hàng trăm, kẻ buôn bán bốc vác hàng bạc vạn, hết thảy dân trong quê và ở xóm ngoài tỉnh đều trọng vọng. Bà cụ làm ngay chùa ở nhà để vừa thờ Phật vừa để bày những sắc ban phong cho mình và con cái.

Sinh đã tỉnh hẳn. Sinh xúc cảm thật cả bằng da thịt và tâm trí. Gió rét lại vụt vào nhà, rợn người. Sinh vội trùm kín chăn, lắc đầu:

- Thôi! Phải ngủ đi, cố ngủ đi! Không được để đầu óc rối loạn như thế, hại lắm!

Những câu ấy nhắc đi nhắc lại mãi. Sinh lại nằm thẳng và hết sức trấn tĩnh để ngủ. Nhưng, chỉ được phút chốc rồi chân tay Sinh lại buồn buồn và tâm trí lại dồn dập những hình ảnh, những ý nghĩ. Đồng hồ ở trên nhà đánh thêm lần nữa: đúng hai tiếng. Vẫn từng giọt, tiếng mõ không sai lệch. Cái tối tăm càng hoang vắng lạnh buốt.

Sinh giở mình sang bên phải. Sinh khoanh tay ấp lấy ngực. Sinh mặc hai con mắt nóng rực của Sinh nhìn thẳng lên đình màn. Sinh mặc bất cứ cái gì đến trong cảm giác.

Hôm nay Sinh vừa lĩnh tiền. Sinh làm được chín buổi, mỗi buổi bốn hào rưỡi. Ông đốc công giữ lại hai buổi, Sinh được lĩnh có ba đồng mười lăm xu, Sinh mua hết hai đồng bạc vừa tiểu thuyết vừa báo. Tới phố Hàng Buồm, Sinh đã đi vượt mấy hiệu cao lâu. Bỗng, như một ngọn lửa ngùn ngụt, một ý tưởng vui thích vụt lên, Sinh ngoắt lại, ra đằng Hàng Đào mua hai phong bánh đậu xanh và một gói chè liên tâm.

Về nhà, Sinh pha chè uống cùng bà cụ An và hai người ở giáp vách tới mãi mười giờ. Thấy trong người bừng bừng không sao nén được, Sinh phải rọc cuốn tiểu thuyết ra. Đóng chặt cửa liếp, chăn gấp nửa làm đệm, nửa đắp, Sinh vặn to ngọn đèn rồi lặng đi với cuốn sách mở rộng trên mặt Sinh với mùi giấy mực hắc.

Cuốn tiểu thuyết đọc xong rồi, Sinh lại bọc nó vào tờ giấy bóng, cất trong ngăn kéo kia. Ba tờ tuần báo cũng không thể xem hơn được nữa. Mười một giờ, mười hai giờ, một giờ, hai giờ… đêm nay có lẽ Sinh lại bị thức tới sáng mất! Sinh ghê rợn. Một lần nữa Sinh tưởng đến bộ mặt nhờn, da xanh mét lại, quầng mắt thâm rõ, và nét gì trông cũng phờ phạc. "Không! Không!" Sinh dằn tiếng nói với mình, đoạn nhắm mắt lại.

Ngay đó, hai tờ giấy bạc và những đồng hào càng nổi rõ lên. Giấy bạc, sao mà nét chữ sáng và mùi thơm phức thế? và những đồng hào, sao những tiếng xô xát lại rộn ràng thế? A! Sinh đã lĩnh được những hơn ba đồng. Hơn ba đồng của Sinh làm ra, Sinh cầm nó trong tay. Sinh muốn tiêu gì tùy ý. Thì Sinh đã mua sách báo để đọc và bánh, chè để chuyện cùng mấy người hàng xóm hết gần một nửa món tiền. Còn lại đồng sáu, đồng bảy, Sinh sẽ phải vay thêm mụ hàng quà ở cổng sở để ăn làm tới kỳ lương sau.

Sinh hồi hộp.

Tới kỳ này, trừ các khoản nợ Sinh còn được tám đồng. Hay nếu Sinh đi đủ ba mươi ngày, món tiền sẽ thành chín, mười đồng. Người cai trẻ tuổi trông coi bọn Sinh rồi đây không biết có chịu nhận hai đồng của anh vay cho Sinh không? Nhưng mặc! Sinh phải nằn nì anh nhận cho bằng được, dù anh phát tài hay chưa cần đến Sinh trả. Ngoài ra Sinh nên có một chút gì để tỏ tấm cảm tình của Sinh đối với lòng tốt của anh.

Một ý nghĩ làm ngừng sự tính toán của Sinh lại. Sinh ghê sợ tự hỏi như thế có tí gì là quỵ lụy, bợ đỡ của một hạng hèn hạ. Cau mày lại giây phút, Sinh lắc đầu. Thoạt khi gặp anh tới ngày nay, Sinh ngẫm mình vẫn chỉ thấy luôn luôn ngay thẳng. Về phần anh, sự thân mến, vồ vập của anh cũng rõ ràng và càng ngày càng tự nhiên, càng nồng nàn. Vậy với người cai cũng biết đọc, biết viết thông thạo này, Sinh mua cho con anh một hộp bút chì xanh đỏ hay một con ngựa gỗ, hay dẫn nó đi xem một buổi chớp phim phiêu lưu thám hiểm, là đủ anh nhận thấy sự biểu lộ của một tấm lòng tưởng nhớ.

Bên tai Sinh, tiếng mõ và giọng tụng kinh nhỏ đi, lâng lâng. Sinh như không nghe thấy, Sinh liền nghĩ tới những ngày Tết sắp tới với tiếng pháo ran, khói pháo thơm và những cành đào, hoa cúc. Năm ngoái Sinh ở với một người quen, với Năm, ăn Tết dưới Bạch Mai. Năm kia, năm kìa Sinh cũng ăn Tết nhờ như thế. Năm nay, thuê hẳn một gian nhà và có công việc, Sinh sẽ sắm sửa Tết lấy. Như trên kia Sinh đã tính, Sinh có thể còn lại chín, mười đồng, vậy một mình một Tết chắc phải ung dung.

Những màu sắc và hương vị rực rỡ đã tơi bời rối loạn trong trí tưởng Sinh. Đầu óc Sinh nặng trịch, Sinh phải nhấc chăn ra cho khí lạnh đằm vào. Bên ngoài, sương mịt mùng lở cuồn cuộn. Bà cụ chủ nhà đã đi ngủ lại. Trên bàn thờ còn trơ mấy đốm lửa nhang thoi thóp cố nhoi lên khỏi bóng tối âm u. Một thứ tiếng khác nổi rõ rệt. Đó là những nhịp thở hổn hển như bễ thợ rèn của những người ở gian bên và chung quanh chỗ Sinh. Thỉnh thoảng, một luồng gió thổi đè qua tiếng người ngáy ngủ như chết ấy. Mái lá lại kêu xào xạc. Vài bộ kèo cột cũ kỹ yếu đuối lại chuyển răng rắc. Và, như là tiếng nứt nẻ, giãy giụa, không hiểu những vật nào ấy đương đổi dời trong lòng đất và không trung.

Vụt cái, một ánh lửa bếp xé lớp sương nổi lên, chập chờn. Bác bán cơm gánh ở đằng cuối sân đã dậy làm hàng. Thấp thoáng bên dáng người mẹ này, cái dáng bé nhỏ của đứa con gái cũng hút vào chỗ cầu rửa rào rào tiếng nước lã giội và vo gạo, rửa rau. Giờ này ở dưới Bạch Mai, bác Năng gái cũng phải dậy sửa soạn đồ hàng. Bác không đi làm nữa, lại cất rau đậu ở trong làng xuống chợ Đồng Xuân bán. Bác đi sớm quá nên Sinh không gặp như mọi người khi bác còn "boóng" việc ở dưới bến tàu và những hiệu khách.

- Mai công việc đầu tiên của mình là phải xuống dưới vợ chồng bác ấy. Chắc bác ấy cần tiền lắm, vậy kỳ tiền sau mình đưa cả cho bác ấy rồi lấy dần tiêu cũng được.

Sinh dứt câu nói thầm, lại nhớ đến cái cười ngậm ngùi của bác Năng gái tuần trước kia đem gạo và thịt rim xuống Bãi cho Sinh:

- Không! Mấy gian nhà hẹp ấy tôi có tiếc nữa đâu. Nhờ giời, rồi đấy cậu xem, tôi sẽ làm nhà khác để cậu lại về ở với chúng tôi. Mà chuyến này tôi cố xây hẳn gạch chứ chẳng chui rúc nhà lá nữa.

Tuy là câu nói đầy tuyệt vọng của một người thấy rõ sinh lực mình cạn gần hết và sự sống còn là gay gắt, nhưng Sinh vẫn không thể tin được rằng con người nhân hậu và chịu khó như thế lại bị điêu đứng mãi. Song phải có sự thay đổi thế nào để cái kiếp người ta thoát khỏi những sự khổ não trầm luân ấy? Chính như Sinh vẫn tha thiết tin tưởng mà nào Sinh có thấy cái gì tỏ rằng Sinh sẽ được hưởng những hạnh phúc thực, hay Sinh chỉ an ủi mình bằng sự tưởng tượng tốt đẹp để vui và quên đi!

Lại có cái nhà, không, Sinh dù sao cũng phải mong cho bác Năng làm được. Mà một khi làm nhà xong, nếu Sinh còn ở Hà Nội thì không đời nào vợ chồng bác để Sinh ở thuê ở đậu chỗ khác. Cũng như từ ngày Sinh quen hai bác lần nào Sinh lâm vào cảnh cùng cực vợ chồng bác cũng hết sức giúp đỡ Sinh và gắn bó với Sinh chặt chẽ hơn. Với những người nghèo hèn này, trong nhiều hoàn cảnh chung đụng với nhau, sự thương xót và chia sẻ thành như một bản tính không sức gì vùi dập được.

Sinh thấm thía nghĩ đến bà cụ An là mẹ Sinh, vợ chồng bác Năng là anh chị Sinh, chị em cái Sao và thằng Năng là con cháu Sinh. Với một tình thương yêu mà Sinh không còn ai là ruột thịt gần gụi để mở ra, Sinh sẽ ràng buộc Sinh với họ. Sinh cùng họ cảm thông và thấm nhuần lấy những ý nghĩa cao quý của cuộc đời, của bao nhiêu tinh thần những người lao khổ đã làm Sinh rung động.

Hai giọt nước ấm ở khóe mắt Sinh rỏ ra. Người Sinh lạnh rợi và cổ họng bóp lại. Sinh phải vùng dậy như bị một sức gì đẩy bắn lên. Sinh tung chăn, mở then liếp đánh sầm, đứng níu lấy một gióng tre, run run nhìn. Gió thổi vù vù, sương mù chảy từng đám dày vào nhà. Đầu óc Sinh buốt lộng. Sinh càng nhìn hút vào cái khoảng mênh mông xám đặc đằng trước mặt.

Dần dần Sinh mím môi lại, day day giữa hai hàm răng nghiến chặt. Sinh nuốt ực ực những cái nghẹn đằm đìa chua chát như ở trong đó toàn nước mắt. Chỉ một tích tắc Sinh lại thấy sự cô độc bao la của cuộc đời mà Sinh không thể nào không bấu víu lấy. Nhất là lúc này, còn một ai để ý tới Sinh nữa? Một ai trông thấy Sinh đứng lặng bên một khung cửa thấp, quần áo bay phần phật, mặt mũi nhợt và khuất đi sau những lớp sương đặc?

Năm còn nhỏ, một đêm vừa rét và sương mù, Sinh cũng trằn trọc và phải đứng dậy ra ngoài gió mà chịu thêm sự tê tái. Sinh có một người bác họ. Sinh ở nhà quê ra tìm đến nhà bác vì thấy nói bác quen biết rộng và từng làm phúc kiếm việc cho nhiều người. Còn Sinh vừa là cháu vừa chả gì cũng có một tấm bằng Sơ học và học bạ phê rất tốt.

Nhưng, đằng đẵng ba ngày, Sinh chỉ được bác giai hỏi qua khi ăn cơm, ngoài ra Sinh lại lủi thủi ở một gian nhà gần bếp với mấy cuốn sách được thưởng cuối niên học vừa rồi. Trưa và tối, hai cô chị nhớn và ba cậu em nhỏ con bác Sinh đều chuyện trò ăn uống ríu rít. Nhà mua nhiều báo, chúng giữ cả lấy những tờ trào phúng, những tờ hướng đạo và khảo cứu mà châu đầu vào bàn đọc với nhau.

Mọi người như không thấy Sinh có mặt tại đấy. Vả lại nếu bác gái Sinh hay người con nào đấy có để ý đến Sinh thì chỉ làm Sinh tủi cực thêm. Quần áo rách rưới, đi chân đất, mặt mũi chân tay lẳng nhẳng, Sinh lại còn lòng thòng một cái khăn sô để tang mẹ, trông như sắp đi ăn mày hay trong nhà hở ra một tí là đồ đạc quý giá sẽ bị ăn cắp ngay.

Đêm thứ năm, Sinh không sao ngủ được, Sinh dậy mở cửa để lấy vào gian buồng âm u của Sinh nằm dù chỉ chút ánh đêm lạnh buốt. Sau nhà bác Sinh có một bãi cỏ. Một con đường rộng chạy qua rồi tiếp đến một bãi cỏ nữa. Trên khoảng đất này sương nặng hơn, phủ kín cả mọi vật. Trường học của Sinh ở giữa cái đám mịt mùng ấy.

Sinh đã qua ba lớp tại đây. Sáng, Sinh phải dậy rất sớm để từ làng đến trường, đi bộ vừa đúng năm cây số và phải sang một cái đò. Trưa Sinh ở lại, ăn qua quít vài khoanh cơm nắm, rồi, xong buổi học chiều, tối mịt Sinh mới lại được về gần mẹ. Trường có bao nhiêu cột, bao nhiêu cửa, bao nhiêu gốc cây, Sinh đều thuộc. Vật mà Sinh ghi nhớ hơn cả là một hốc bàng người chui vào lọt, cành tỏa rợp góc sân, bên cạnh có một giậu râm bụt rậm rạp.

Sinh đã dùng chỗ này làm chiến lũy trong bao nhiêu trận mạc quyết liệt. Những lần thắng, trên cành bàng phía cái hốc, bọn Sinh trương lên đủ mọi màu cờ chói lọi. Rồi hát, rồi vỗ tay, rồi tung giấy bìa vụn và cả cát, lá cây và mũ nữa, những chiến sĩ tí hon tưởng như đã chinh phục được cả địa cầu.

Giờ đó, trong đêm, cả khu trường và cái "thành trì" kia đều lịm đi. Lờ mờ chỉ còn nổi lên có vài vệt ngắn của nóc trường và bóng cây chập chờn. Sinh đầm đìa nước mắt, Sinh tưởng đến những phút vui, không bao giờ trở lại của cái thời chua me, nhót, cặp sách bụi bậm. Sinh tưởng đến sự nghèo khổ, côi cút của Sinh khiến Sinh phải nức nở khi kỳ hạn nộp đơn thi vào ban Thành chung lấp ló hết. Sinh tưởng đến những bạn cũng chỉ mười ba, mười bốn tuổi như Sinh còn đương đi học và sẽ còn được học cao hơn nữa.

Khi ấy cái khăn sô Sinh cởi treo trong nhà. Nhưng rõ ràng Sinh thấy nó lòa xòa trước mặt. Và rõ ràng Sinh thấy đôi mắt lờ đờ, nhợt nhạt của mẹ Sinh hiện lên, đi lừ lừ trong sương mù theo cùng những giọt nước mắt của Sinh chảy đầm đìa.

… Sinh nghiến răng rít một cái rồi đưa tay day day bên phía trái ngực. Tim Sinh đã lại đau chói như bị một bàn tay bằng thép bóp nghiến lấy. Sinh nhăn mặt, kéo cánh liếp vào. Sinh nằm vật ra đống chăn, thở hổn hển. Đầu Sinh càng bốc ngùn ngụt. Ở phía trái ngực, sự chói buốt ghì lại chặt hơn. Sinh càng miết tay lên đó, lên những gióng xương nổi rõ từng khớp.

Một gói tròn và nặng lồm cồm thúc vào mạng mỡ Sinh. Sinh nghển người móc túi ra. Đó là gói tiền chín buổi công của Sinh còn lại. Sinh bọc cả hơn đồng bạc hào vào một tờ giấy bóng đó, Sinh định cất vào trong cùng ngăn kéo, đến mỗi bữa chỉ lấy ra một hào để ăn uống, không có vì thèm thuồng và không thể nhịn được Sinh quá tay lần nữa thì sẽ lại nợ khốn khổ.

Ánh đèn hoa kỳ đã nhợt. Khói khét phun nồng. Trên bàn tay Sinh run run, màu giấy đỏ thẫm sạm lại như máu đọng. Sinh hất hất cái gói tiền nọ mấy cái rồi duỗi dài tay ra. Đầu Sinh ngoặt về một bên, mắt xanh lại nhìn. Sinh thoáng rợn cả người. Sinh thấy tay Sinh cầm một cái gì như là lưỡi dao sắc nó nhìn lại Sinh với đôi mắt đỏ ngầu những khao khát, hằn học. Vội vàng Sinh nắm chặt bàn tay và nhắm nghiền mắt lại, Sinh quay mặt đi với một cái rùng mình.