Chương VIII

Cánh cửa kêu rít một tiếng, sau đó một người vận áo dài thâm bước vào. Sinh nhìn qua người nọ rồi lại cúi đầu xuống tập báo. Người nọ đầu trần, tóc lớt phớt những bụi mưa. Hắn nhớn nhác trông và lật đi lật lại luôn ba chồng báo. Thấy chăm chú, hắn tin rằng tờ báo trong tay Sinh đương xem ấy phải có nhiều cái lạ, liền chạy đến hỏi:

- Ông! Ông! Báo gì đấy? Ngày hôm nay có đánh nhau găng không?

- Không! Đây là một tờ tuần báo cũ, không có những tin thế giới chiến tranh.

- Vậy ông xem gì thế?

Sinh khó chịu, phải cố đè nén:

- Tôi xem truyện ngắn. Chắc ông không thích đâu. Có những tờ ở tít cuối bàn kia, tranh ảnh vừa nhiều vừa đẹp lại vô số tàu bay tàu ngầm tối tân của các nước đấy.

- Đâu? Đâu?

Hắn hỏi nhưng không chờ Sinh trả lời, chạy đến vồ lấy tập báo giấy muốt như tơ, chỉ trang đầu đã làm hắn hoa cả mắt:

- Ái chà chà! Đẹp thật! Đẹp thật! Thế này mà mấy lần vào xem mình không biết.

Sinh phải bưng tai lại trước cái giọng trơn như mỡ ấy. Mắt Sinh chau thêm, nhìn sâu hơn vào những dòng chữ. Đó là thiên bút ký trong một trang khoa học dịch ở nguyên văn Anh ra. Đầu đề chữ to và ngả kéo dài cả hai mặt báo "Từ biển cát Sahara đến trời tuyết Siberie" . Sinh đã xem được hai kỳ. Tối nay mưa phùn, đường bùn bắn lên tận đầu. Gió rét hun hút, ăn uống xong Sinh đã về đến nửa đường rồi mà phải quay lại.

Người nọ đã bỏ tập Illustration , vơ lấy hai tập nhật báo quốc ngữ ở bàn bên. Hắn giở tung cả hơn hai chục số để tìm những tranh ảnh. Sau cùng, Sinh phải giật mình vì hắn chạy xồ đến bên Sinh, nhăn nhở cười:

- Ông đã xem xong chưa? Có gì đổi cho tôi một lúc nào.

Sinh cau mặt:

- Còn lâu mới xong, ông ạ. Ông chờ được thì chờ. Mà trong tờ này cũng chẳng có gì đâu.

Mồm hắn lại há hốc, ngáp dài và hắt hơi vang nhà. Hắn về chỗ cũ, đảo lộn mấy phụ bản in màu đã giày vò lúc nãy rồi đứng dậy, ngửa cổ nhìn bức hoành phi bên trong. Giây phút sau hắn dò dẫm đến hai tủ kính khóa cất những báo cũ:

- Đến phải về thôi! Chẳng có gì vui cả thế này, chán quá!

Một lần nữa, gian phòng rộng lại inh lên vì tiếng guốc mới. Hắn đóng sầm cửa, ra ngoài với mấy câu chửi bâng quơ. Sinh nhìn theo hắn, mắt quắc lên.

Ở đây, Sinh luôn luôn phải khổ sở như thế. Nếu không chịu quen, một người khác sẽ nóng mắt lên và đánh nhau được. Những sự quái gở ấy gây ra bởi một là những độc giả hai là ông gác phòng đọc báo này. Một công tử nhà quê lên tỉnh chơi, một lũ trẻ đã ngấy nô đùa, những cô học sinh dở dang và những ả khâu đầm chuyên đi diễu ngoài đường cho tụi đầu bóng tán tỉnh, hay một người như hắn trên kia thường vào đây. Họ tha hồ nghịch ngợm, đú dởn, giày vò và đánh chửi nhau nữa. Và ông gác. Không mấy ngày ông không giữ riệt lấy cả những tờ báo mới. Ông vừa ngâm ra vừa còn để tích lại để bán cho hàng đồng nát bao chè. Những người trông coi việc nọ có hỏi thì ông bảo bị những đứa xấu bụng xem xong thủ túi, mà sự thực lại luôn luôn như thế nếu ông chẳng núng tâm khi có kẻ kêu ca.

Sinh chỉ có thể đến đây đọc báo mà không mất tiền. Và chỉ có đây mở rộng cửa cho tất cả mọi người. Nó là của một hội Ái hữu hiếu hỉ. Không biết một hội viên cao hứng nào đã đề nghị dùng một phòng hội quán làm phòng đọc báo ngoài cái chỗ đánh tổ tôm và chè chén? Tình cờ, một buổi tối đi chơi, Sinh được biết. Tại Sinh thấy một lũ trai trẻ ồn ào kéo vào nhà, tranh nhau mở những tập báo trên bàn, nên Sinh mới dám bước lên những bực đá hoa của hội quán trông như dinh cơ của một nhà giàu nền nếp ấy.  Kèo cột chạm trổ, cửa sổ chữ thọ, mái ngói sứ uốn cong, Sinh vào nhà rồi mà vẫn còn nhớn nhác nhìn lúc lâu.

Người nọ ra khỏi, sự yên lặng lại trở nên lâng lâng. Thứ tiếng vang vang mơ hồ của bên ngoài lọc qua những lớp cửa kính nghe đều nhịp hơn và lắm lúc còn ngân nga như dư âm của một cung đàn. Trơ mỗi mình Sinh, trước cái bàn dài suốt đầu phòng tới cuối phòng, bóng người Sinh lặn hẳn vào màu tường vôi xanh nhạt. Cho bớt rét, Sinh cặp hai tay vào đùi. Và Sinh đội cả mũ, kéo cao cổ áo lên:

... "Tôi - lời nhà văn trong đoàn khảo cứu - thức giấc. Sau khi rời nhìn cái khoảng tối trên mặt, tôi chớp chớp mắt rồi ngồi dậy đánh diêm châm cây nến sẵn sàng bên mình tôi. Thứ ánh sáng thân dịu này làm tôi sảng khoái hẳn lên, do thế tôi phải nạp ngay thuốc lá vào điếu vồ.

Những tiếng thở giòn và đều của hai người bạn cùng lều nổi lên rõ mồn một. Tôi còn nghe thấy cả tiếng đập của tim tôi trong cái rào rào mang mang của đêm. Đêm! Không cần phải trông ra ngoài tôi mới thấy cái sắc xám như thiếc cũ và lạnh rùng da thịt của nó. Ở ngay trong lều mà nghe cũng đủ thấm thía tới xương tủy.

Tôi đã thức giấc vừa lúc kim giờ trỏ vào con số ba. Còn những hơn tám giờ nữa chúng tôi mới lại được cái ánh sáng mặt trời rụt rè, nó ngọt và thơm như môi đàn bà, chỉ ở đây người ta mới thấy tất yếu như sự ăn uống và tha thiết với tâm hồn mình như sự yêu thương. Và còn những mười hai giờ nữa băng trên tuyết chúng tôi mới đến được chỗ John Wingter chỉ.

A! Di tích một khu rừng đã sống trước đây mấy nghìn năm. Biết đâu ở đây hay lân cận đây không khám phá ra than đá và dầu. Than và dầu! Khí huyết của cuộc sinh hoạt loài người. Thiếu nó, sau đây loài người sẽ khổ cực bao nhiêu trước những sự nảy nở ghê gớm của dân số và sức tiêu thụ khổng lồ và gấp rút những hóa phẩm trong sự chiến đấu gay gắt với tự nhiên?!

Chúng nó sắp đến vùng Kalinoff đây, Kalinoff chứa đựng bao nhiêu nhựa sống trong cái vỏ tuyết bao la, và mai kia chúng tôi sẽ lần nữa đến, Kalinoff biến thành kỹ nghệ, tưng bừng với sức hoạt động cần cù của khối óc và cánh tay".

Cả mấy đoạn trên đây Sinh đọc tới lượt thứ ba và cũng nhẩm từng chữ một. Sang cột sau, Sinh ngừng lại. Sinh rút tay ra khỏi đùi, để lên bàn và tì trán. Không muốn cũng không được, những hình ảnh tả trên kia cứ hiện ra giữa trí tưởng Sinh: cái bàng bạc mênh mông tê buốt, những lều vải ấm cúng, những nét mặt vừa đàn ông, đàn bà khắc khổ và vui tin, những luồng khói tỏa mù mịt ở những ống khói chi chít, ngất trời, phun ra, những lớp người vô kể ồn ào làm việc, và ánh điện chiếu sáng rực ban đêm như ban ngày…

Sinh chợt nghĩ đến mấy miền mỏ như Vàng Danh, Cẩm Phả, Tràng Bạch đã mấy lần Sinh định ra tìm việc làm. Đấy, nhiều người nói vui lắm. Hàng chục quả núi chi chít những lán phu, và những đường hầm đục vào bên trong không thể đếm xiết. Nhà máy, xưởng thợ cứ dựng lên năm nay thế này sang năm đã thế khác. Chợ búa họp không kịp bán, tuy thức gì cũng đắt gấp đôi, gấp ba ngoài tỉnh và chẳng ngon nào. Tầm sáng, tầm trưa, tầm chiều, tầm tối, tầm đêm, phu đi, phu về rầm rập chẳng kể mưa nắng bão gió.

Một cảnh rừng núi hoang dại ở xứ Sinh do sự khai thác mà còn trở nên sầm uất vui vẻ như thế, nữa là ở những nước văn minh, cái gì cũng làm bằng máy, thì quang cảnh phải rực rỡ bao nhiêu.

Hôm kia, lợp xong nóc xưởng chính của khu nhà in Sinh làm, Sinh trèo lên đứng chót vót nhìn chung quanh, phơi phới vui thích. Đây, khu nhà ga, kia khu phố xá buôn bán, xa xa khu máy điện, máy nước và những xóm ngoại ô san sát, Sinh dần thấy chóng mặt vì những tiếng ầm ầm và sự đi lại nhộn nhịp. Sinh cúi xuống nhìn khoảng đất Sinh đứng. Sinh càng ngạc nhiên hơn. Cái bãi đất để cỏ mọc um tùm không còn một tí dấu vết. Dưới mắt Sinh toàn những sắt, gỗ, gạch đã xây thành nhà cửa mà ở đây chỉ ít lâu máy in sẽ đưa về, chạy sầm sập, sách, báo, và hàng trăm thứ giấy má sẽ phát qua tay hàng triệu người.

Trong những bạn thân của Sinh có Quang cũng thích cảnh đám đông và huyên náo. Ngày Quang từ giã Sinh vào Sài Gòn, Quang để lại cho Sinh một bức vẽ sơn. Dạo sinh còn ở dưới Hải Phòng làm cho một sở bên Hạ Lý, Sinh treo bức vẽ trên xế đầu giường trông ra cửa ra vào. Những phút yên lặng, Sinh nằm nghỉ ngơi, trông lên đó, hồi hộp vì có cảm tưởng một cái gì như là vô hình và rộng lớn quá, nó dù thế nào cũng ở bên cạnh Sinh, cùng thở với Sinh, chăm chú nhìn Sinh và nghe Sinh nói, tinh tế vô cùng.

Người vẽ bức này không rõ tên. Chữ ký chỉ có hai nét đen gạch liền nhau và một cái phẩy dài. Nhưng dù không biết Sinh cũng chắc chắn rằng họa sĩ đã ở Hải Phòng lâu lắm. Cảnh vật trong bức vẽ vừa không có một chút gì xa lạ vừa như đương sống ngay trước mắt Sinh. Càng trông lâu Sinh càng rạo rực như bắt gặp được một người thân mến đương tìm kiếm.

Tranh có một gốc dừa, một khúc sông, một dịp cầu và một đường cái. Tuy là vẽ nhưng Sinh chưa được thấy một sự linh động nào sống hơn trong tranh. Cây dừa ngạo nghễ quá, lá xanh loáng tỏa ra uống gần hết ánh nắng trên cao giội xuống, và bóng râm thấm nâu mãi ra xa, tới tận chỗ những cột buồm dây rung rung xỉa mạnh ngọn lên trời. Khúc sông vừa nở, vừa phồng, âu yếm như bụng người mẹ chửa. Cái cầu sắt bắc qua vừa trọn một dịp. Người và xe cộ cuốn lên đây và đổ xuống đường cuồn cuộn, tràn cả vào bờ hè, những dãy bàng thoáng nét và ra tới đằng chân trời mở ra ở góc bức tranh, man mác đồng ruộng.

Màu vàng diệp, màu nâu mỡ, màu đen sáng, màu xanh óng ả, màu đỏ nồng nàn, màu da cam say sưa… trong bức tranh một sắc lửa ngùn ngụt sôi lên với những tiếng reo rộn ràng. Sinh đã rùng cả người thấy mọi vật trong đó chảy ùa xuống mắt Sinh như đẩy băng Sinh đi không thể cưỡng chống. Và Sinh không cất thành lời nhưng tâm hồn Sinh cũng reo lên theo, để hòa hợp với chung quanh trong cái dòng sống lôi cuốn ấy…

Bàn tay Sinh tì lên trán bỗng tuột ra. Sinh giật mình, sau đó, Sinh thấy khắp người đã ê ẩm. Sinh đứng dậy, đi ra ngoài cửa sổ mở ở đầu nhà. Sinh dang cánh tay từ từ vừa thở những cái rất sâu. Đầu Sinh bớt nóng, nhẹ dần đi, nhưng Sinh vừa ngừng lại thì ho sặc sụa không thể nào giữ được. Sinh vội lùi lại cái ghế gần đấy, Sinh ngồi xuống, hết sức trấn tĩnh, xoa xoa ngực cho bớt tức.

Gió thổi mạnh quá. Cửa kính rung ầm ầm. Những tờ báo bay lộn. Sinh chặn được cánh cửa và chốt, trong người bã hẳn ra. Da thịt gai cả lên vì lạnh, Sinh run run, lại cặp tay vào đùi. Nhưng Sinh không đọc tiếp đoạn dở, Sinh ngả đầu ra sau ghế, mắt lim dim. Sinh rùng rợn nghĩ đến cái rét đã ghê gớm và phải còn hơn nữa. Bây giờ đã sang đầu tháng chạp. Ít nữa lại mưa dầm và không khí u ám hơn vì hơi nước và hơi các vật ẩm nát kết lại.

Năm nay liệu Sinh có đủ sức chịu được những ngày đông tháng giá ấy không? Sinh đã kinh nghiệm năm nào Sinh qua được những tháng tư, tháng năm và tháng chạp, tháng giêng ấy là Sinh thoát được cái chết. Sinh đã có được cái áo nịt, cái áo tây mặc đi làm và mua thêm cái chăn để đắp. Nhưng đến ngay nằm trong nhà quấn chăn chiếu chặt người mà lưng còn buốt như giội nước đá và trong ruột trong gan cứ run đây đẩy, như thế khi Sinh xốc vác công việc ở bên ngoài mưa gió Sinh còn rét tới thế nào. Còn như bảo Sinh thiếu máu và phổi yếu phải uống thuốc, tiêm thuốc để tăng sức thì Sinh chỉ biết vậy mà không dám nghĩ hơn. Vì đến cơm ăn hàng ngày cho no để đi làm, Sinh còn phải hết sức xoay giở mới có nữa là mơ ước những thức bạc chục mới mua được kia.

Cánh cửa giữa mở ra cùng với một tiếng rít nhưng nhẹ thôi. Một người vận áo the bạc vai và đội cái khăn xếp lấm tấm trắng bước vào. Đó là bác thợ cạo trong ngõ đã được nghỉ ra đây xem báo. Bác ta cứ tối tối vào khoảng chín giờ hay chín rưỡi, lúc gần đóng cửa phòng mới có mặt. Sinh ngồi lại tử tế, chào lại người bạn chốc lát nọ rồi cúi xuống lật trang báo bị gió thổi lộn.

Một đoạn ý nghĩ và hình ảnh nổi lên, trực tiếp vào những đoạn vừa kéo dài ra. Sinh lắc đầu. Khuya rồi, Sinh phải đọc nốt thiên ký ức nọ rồi về kẻo để lại thì tờ báo chỉ trưa mai là bị xé rách hay mất hẳn. Và, Sinh lại ghê sợ thấy còn nghĩ ngợi xa xôi nữa, Sinh chỉ thêm choáng váng, mất hết sự khoan khoái nhẹ nhàng để sống cho qua những giờ rỗi rãi và đã được ăn uống này.

Sinh ngồi yên, một tay để lên mép tờ báo, một tay nhẹ đặt vào trán, chờ tâm trí dìu dịu vơi như một làn gió ấm thoảng qua, Sinh mới nhìn xuống chữ.

... "Tưởng đến bao nguồn sinh khí còn bị vùi dập nếu khai thác ra để tiếp vào tim phổi của Nhân loại, tôi lại phải bồn chồn nhớ đến cái xứ Phi châu của rừng rậm và sa mạc kia.

Các bạn đọc thân mến! Nhắc đến nó, giác quan tôi lại cháy lên rồi! Những tiếng thở thâm u nồng mùi chát của nhựa cây và mùi chua của đất cát ẩm mốc, lại bao phủ lấy tôi. Trăng vằng vặc trên cao xanh mơ hồ... vài ngôi sáo lấp lánh tận tít xa kia tím phớt... thứ hơi đê mê của đêm hè kích thích tình yêu và vui sống... những tiếng reo ầm ầm bất tuyệt của muôn vàn thác lớn... Phi châu kia kìa! Phi châu mọi rợ sắp thức dậy trong một bình minh vang lừng màu sắc rực rỡ..."

Sinh ngừng lại, lắc đầu tấm tắc. Từng chữ một chạy rần rật như điện vào mắt Sinh. Sinh còn rạo rực hơn ngồi xem chiếu bóng những cảnh về miền đó. Tâm trí Sinh tê đi. Những năm Sinh học lớp nhì, lớp nhất, giờ địa dư Sinh chỉ được nghe thầy giáo nói sơ sài quá. Và, thỉnh thoảng được viết bài ám tả ngắn trích ở du ký của mấy nhà văn sĩ thực dân, Sinh cũng đã khoái trá chỉ nghe bình giảng mà đờ cả người. Nhiều đêm Sinh đã tưởng như được vàng vì những giấc mơ thấy mình lạc loài vào các rừng rú thú dữ quanh mình ấy. Rồi lớn lên, Sinh tuy phải đi làm nhưng cái mộng đi thám hiểm thỉnh thoảng vẫn trở lại, khiến Sinh hồi hộp.

"Phi châu kia kìa! Phi châu mọi rợ sắp thức dậy trong một bình minh vang lừng màu sắc rực rỡ".

Sinh đọc lại lần nữa, giọng tha thiết như ngâm thơ:

"Trăng vằng vặc trên cao xanh mơ hồ... vài ngôi sao lấp lánh tận tít xa kia tím phớt... thứ hơi đê mê của đêm hè kích thích tình yêu và vui sống"...

Xong câu này, Sinh lờ đờ nhìn lên. Như có mùi cây cối và đất cát thật phảng phất trước mũi, Sinh cau mày, người càng rạo rực vì những cảm giác khác! Trong đêm cuối xuân, Sinh thường bâng khuâng vì hương hoa dạ hợp, sang man mác và hắc như mùi rượu. Nếu ngửi lâu thì Sinh rờn rợn rồi bồn chồn. Không riêng Sinh trong cái làn hương thơm lả lơi này tâm trí nhiều người cũng bừng bừng bứt rứt.

"Trăng vằng vặc trên cao xanh mơ hồ, vài ngôi sao lấp lánh tận tít xa kia tím phớt..."

Sinh lại cúi xuống đọc. Nhưng những chữ đã rối loạn, Sinh thấy như một guồng chỉ quay vù vù. Sinh thở mạnh một cái, nhắm mắt lại và gục đầu xuống bàn. Cái lạnh liền ran ra khắp tâm trí Sinh. Sự mỏi mệt lại đè trĩu lấy. Sinh bèn day day trán lên cái mép bàn cho thật đau chói. Có tiếng người gác lè nhè bảo con cái sắp sửa mà đóng cửa. Mặc, Sinh cứ ngồi thế. Sinh ngồi yên như thế để lại chịu những dằn vặt trong người.

Những cái mộng sống phiêu lưu với rừng, biển, trăng và những tình yêu thi vị, đã mấy năm tắt hẳn. Nhưng, cái nguyện vọng được sống có ý nghĩa, sống một cách hữu ích, thì càng ngày Sinh càng thấy nồng nàn. Trăng sáng, trời cao và không khí xanh trong gợi ra trên kia, Sinh vẫn trông ngắm đấy, hàng tháng và hàng ngày nữa, mà Sinh có thấy vui sướng đâu? Và đời Sinh cứ như thế này mãi thì đến lúc Sinh chết, cảnh vật đẹp chừng nào cũng chỉ nhạt nhẽo hay, hơn nữa, u ám, thê thảm.

Năm kia và cả năm ngoái, Sinh tuy ốm yếu nhưng thỉnh thoảng vẫn còn bớt may mặc mua được lúc năm đồng lúc bảy đồng, sách nọ sách kia. Sang năm nay, tổng cộng Sinh mua có ba đồng vừa sách học và tiểu thuyết, còn đều đi mượn và xem nhờ. Đến những món tiền nho nhỏ để ra rồi góp lại mới được vài đồng mà Sinh còn không kiếm được, hỏi Sinh còn mong gì theo những lớp học tối hàng chục bạc một tháng và dùng đến những sách của những lớp cao?

Nhiều người quen đã khuyên Sinh rằng nghèo và trơ trọi như Sinh, đỗ được tấm bằng Sơ học là đủ để phá ngang đi làm độ thân. Lắm lúc Sinh cũng nghĩ như thế, song chỉ giây phút sau, Sinh thấy đau tủi vô cùng. Sinh cố học thêm đâu có phải Sinh muốn trở nên ông nọ bà kia, giàu sang trọng vọng đâu, Sinh học chỉ vì Sinh thèm học quá, thèm biết quá. Lâu bao năm hay cho đến già cũng được, và bao nhiêu thầy, bao nhiêu sách cũng được, Sinh học cho bớt khổ sở và cực lòng mỗi khi Sinh giở bất kỳ cuốn sách nào đã lựa chọn của nước ngoài, Sinh đều bàng hoàng vì sự dồi dào và kỳ lạ như là thần thánh ấy.

Sinh vừa học vừa đi làm. Sinh sẽ hoặc giúp việc cho một nhà nghiên cứu về văn học hay y học nào đấy, hoặc Sinh dạy giờ ở một trường học lớn, đây bao lớp trai trẻ chung đụng với Sinh và Sinh quyết hết lòng thiết tha tin cậy chỉ bảo cho họ. Đó, những mong ước nung nấu của Sinh. Nhưng trong cái hoàn cảnh sống lần hồi chật vật này thực hiện thế nào được? Sinh không dám chán nản, mà còn sống ngày nào Sinh sẽ tìm hết cách để theo đuổi ngày ấy, nhưng liệu đời Sinh còn được bao năm nữa? Và, trong khi Sinh thấy những sự khó khăn đùn đùn chồng chất ra trước mắt Sinh, thì, ghê gớm quá, những hình ảnh đầm đìa hơi thở của Sinh kia cứ chạy xa hơn đi và như có những tiếng cười, tiếng xua đuổi văng vẳng bên tai.

Tiếng nói léo nhéo của cô con ông gác đã lên tới nhà trên. Tách, tách, đèn cổng và đèn cửa bật tắt. Sinh vội vàng đứng dậy, không dám để cô nọ ra giục. Ngoài trời, mưa phùn và bóng tối trộn làm một. Sinh đi được một quãng thì rùng vai một cái rồi ho rũ rượi.