Chương IX

Mặt con bé ấy bệu ra, dãi chảy rề rề. Nó khóc đã không ra hơi, chỉ còn những tiếng ơ ơ ơ và những cái nức nở. Mải vày vò đất cát với hai đứa khác cũng để em lê la, con chị nó chỉ nhìn qua rồi lại ríu rít cười nói.

Một chút nắng nhạt rón rén vào gian nhà ngay đấy. Đồ đạc trông rõ hơn nhưng càng rúm ró xơ xác: cái hòm mọt đựng những quần áo chỉ nên làm giẻ lau; cái giường tre chằng dây thép; những rổ rá, bát đĩa, nồi niêu ở xó vách. Sát với nhà là gian bếp. Nó cũng không có một tiếng động, đầu rau trống hốc, mạng nhện rung rinh giữa cửa, và chẳng có gì đun nấu nên nền đất nhẵn thín.

Quyển sổ đã được hơn trăm trang. Bứt rứt quá, Sinh dằn bút, chạy xồ ra ngoài:

- Cái Nhớn, mày làm gì đấy mà không chịu dỗ em?!

Con chị giật nẩy mình, cuống quít quay lại với em. Đứa bé nọ cũng ôm choàng lấy chị, run cầm cập, vừa khóc thét lên. Cái tiếng khóc dài và sắc của con bé còm nhom càng làm Sinh sôi cả người. Sinh quắc mắc nhìn vào vẻ mặt xanh xám của con chị:

- Sao mày không đưa cho nó mấy cái bao diêm và những nút chai kia để nó chơi với? Mà sao mày không chịu đưa nhau ra ngoài ngõ rộng rãi mà chơi?

Con chị quơ vội những vỏ diêm và nút chai vào cái rổ con, dúi vào tay em. Bọn trẻ bạn nó đứa nọ xô đẩy, gắt gỏng với đứa kia, hốt hoảng nhặt nhạnh những lá lẩu, vỏ hến, thúng mẹt bày ra đất để bán hàng. Một tay cắp em, một tay cắp cái thúng con, con chị đã bước xuống sân rồi còn quay lại. Nó chạy đến chỗ con chó mực xích ở góc bếp, run run tháo dây ra.

- Kìa! Sao mày lại cởi nó ra, nó chạy ra đường bị phạt thì sao?

Con nọ sợ hãi nhìn Sinh:

- Không, thưa cậu, cháu xích nó vào nhà ạ!

- Thì để nó đấy không được sao?

- Thưa cậu vâng… nhưng nhỡ "nó" vào ăn cắp ạ.

- Nhưng có tao ngồi nhà thì đứa nào vào ăn cắp được và nhà mày thì còn có cái gì mà nó ăn cắp?

Sinh gắt thế nhưng nghĩ lại chốc nữa Sinh sẽ đi làm, và, tuy nhà con bé nọ kiết xác nhưng còn cái rổ bát, cái nồi đồng thổi cơm và vài thức lặt vặt, nhỡ đứa nào nó lấy mất thì hỏi còn sắm thế nào được và ai người ta cho mượn? Sinh dịu giọng gọi con chị đứa bé lại:

- Ừ thì mày xích nó vào nhà. Nhưng mày đã cho nó đi đái và uống nước chưa kẻo nó lại cắn rầm lên?

Đã cởi được cái xích mà đứa con gái không thể nào lôi được con chó đến cái cột bương. Mũi hít hít, lưỡi đỏ thè lè, cái bụng gầy đét và vú chảy xệ thót lại, bốn chân nhoai ra bấu lấy mặt đất, con vật đen xám nọ cứ cố đợp lấy những vụn vỏ khoai của lũ trẻ vung vãi. Đứa bé con gái đá banh bách vào mình nó, và, cả mấy đứa trẻ xúm lại đun nó đi, nhưng nó cứ chỉ kêu ăng ẳng và gờm mắt nhìn qua chớ không chịu bỏ miếng ăn.

Sinh nhăn mặt, lắc đầu. Sinh bảo lũ trẻ để yên con chó nhặt hết vỏ khoai rồi quay ra hỏi đứa con gái bế em:

- Bu mày đâu mà trưa nay không về thổi cơm?

- Bu cháu đi làm.

- Kìa ban nãy còn thấy bu mày ở xóm ngoài?

- Không! Đấy bu cháu ra làm gì ấy. Ngày mai nhà bà Hàn có giỗ, bà cho bác vườn đến gọi từ sớm.

Sinh cười:

- Thế thì chiều nay hai chị em mày tha hồ mà ăn xôi thịt?

Sinh ngừng lại ngay cái cười. Sinh nhìn vào cái bụng, cái ngực và cái cổ của đứa bé bế, thở phập phồng:

- Nhưng sáng bu mày có để cơm nguội gì không?

Đứa con gái lắc đầu, cúi mặt:

- Cơm thổi hôm qua có một ống gạo thôi. Ban nãy bu cháu mua ba xu bánh đúc đem về cho thì cái bé nó ăn hết rồi. Mà nó ăn hết lại quấy, lấy đâu có cho nó nữa.

Mày Sinh càng chau thêm. Sinh móc túi lấy ba xu:

- Đây mày bế nó ra chợ mua hai xu cơm và xu rau xào, hai chị em ăn với nhau rồi ở ngoài ngõ mà chơi. Nhớ đừng để em nghịch bẩn kẻo đến tối mịt thầy bu mày mới về rửa nước lạnh thì chết.

Cái Sao thoáng qua sân, Sinh vội gọi con bé này:

- Sao! Sao, cho chị em nó chơi với.

Sao ngần ngại nhìn Sinh. Sinh xoa đầu nó:

- Bà biết cũng không việc gì. Sao có nghịch với những đứa trẻ con tinh quái ở xóm ngoài đâu. Thôi! Sao ra chơi đi.

Sinh trở vào nhà, nằm duỗi dài. Thấy nghỉ ngơi đã lâu lâu, Sinh ngoắt dậy, cầm bút chấm mực. Giờ đã mười hai rưỡi. Sinh ở nhà làm việc thêm được một giờ nữa thì phải lên phố. Đếm, chép, kẻ dọc ngang rồi làm đủ cộng, trừ, nhân, chia, những con số cứ vùn vụt chạy dưới mắt Sinh, trên những trang giấy kẻ ô sẵn. Tập sổ Sinh nhận về nhà làm lần này của ông cai bạn với người cai trẻ trông coi Sinh. Nghe giới thiệu Sinh quen việc sổ sách và rất cẩn thận, ông nhờ Sinh kê khai lại vào quyển sổ chính của ông tất cả những khoản tiền cho phu, thợ và sự mua bán những vật liệu.

Ông không đánh giá dứt khoát cho Sinh như thế nào. Ông chỉ bảo sẽ không để Sinh thiệt, và, khi giao việc cho Sinh, ông đưa tạm trước ba đồng. Ba đồng bạc ấy thêm vào sự ăn uống đã hết mà tập giấy chi tiêu vẫn dày cộp. Cả những tờ rộng như giấy học trò, những mảnh bằng bàn tay và những miếng xuệch xoạc xé vội, tập giấy có đến ba trăm tờ. Sinh phải bỏ ngủ trưa và thức tới mười giờ đêm để tính kịp cho ông. Một tuần lễ rồi. Đến một tuần lễ nữa may ra thì xong nếu trong người Sinh nhọc vừa thôi, Sinh cố gắng để át bớt sự bải hoải mà làm gấp đâu được.

Sinh đánh số nốt cái trang kê những món tiền cho phu vay trước rồi nằm nhoài ra giường. Mi mắt cứ trĩu xuống, tâm trí cứ tối lại, Sinh thỉu đi. Có tiếng người sầm sập ở ngoài đường. Sinh choàng dậy, hốt hoảng:

- Chết! Chết! Người ta đi tầm cả rồi.

Sinh xếp sổ sách vào ngăn kéo, khóa lại, ra sân rút cái khăn nhỏ hãy còn ướt lau qua mặt. Những người đàn ông làm trên phố về nhà ăn cơm đã lũ lượt ra đi. Tiếng bước chân vội vàng làm tối cả con đường lớn băng từ trên đê qua gầm cầu, cả bao nhiêu xóm dưới Bãi. Trong nhiều gian hàng, công nợ réo rắt đòi gọi. Dội vào sự ồn ào còn thêm những tiếng chửi rủa, kêu hét và khóc lóc nữa.

Sinh không ra đường cái, rẻo con đường hẹp và ngoằn ngoèo liền ngay bờ sông. Đây còn nhộn nhịp hơn. Người ta làm việc suốt dãy hè, đầy cả bãi cát, ra tới tận ngoài kia sông. Bó nứa, rửa nứa, dỡ bè, buộc gỗ, đàn ông đều cởi trần, quần xắn đến háng, dầm lội mãi mãi dưới nước lạnh. Đàn bà ngồi dằng dặc phơi giữa trời chẻ đóm. Hầu hết trẻ em nghèo dưới Bãi đều có mặt ngoài này. Chúng nó mò mẫm cá ở dưới sông, nhông nhông như những con nhái bén, da thịt tái cả lại để nhặt vào những củi vụn ít thì nhà đun, nhiều thì bán lấy tiền đỡ vào đồng mắm muối cho bố mẹ.

Một làn khói khét thổi mạnh vào mũi Sinh. Sinh khịt khịt mấy cái rồi cau mày, đưa mắt nhìn. Núp bên một cái phà hoang, ván long gần hết, lố nhố mấy đứa trẻ con chung quanh cái bếp cháy loi nhoi, khói bốc um. Chị em con bé ở liền nhà Sinh đã ra đây nhập bọn chơi. Chị em nó không ngồi bên bếp mà lảng vảng đằng cuối phà. Con chị bế em, tay cầm cái rá con, tay chống gậy, sờ soạng giả làm ăn mày mù đến xin cơm cái nhà đương thổi nấu.

Trong hai cái ống bơ sữa bò kia và những vỏ hến que tăm, mẹt con làm nồi niêu, bát đĩa, mâm kia, không hiểu có những thức gì mà bọn trẻ con đứa nào đứa nấy đều hau háu nhìn. Thật như chúng nó là những kẻ làm ăn khó nhọc và đã đói khát lắm, chẳng có thể bớt cho ai một miếng nhỏ, nên chị em con bé nọ phải lê la tít ngoài ngõ, kêu ca đã mỏi miệng mà chẳng được tí gì. Nghe cái giọng rền rĩ bắt chước như lột người đàn ông mù dong con đi ăn mày, thường vào trong xóm, Sinh thấy rợn cả tâm trí. Cũng thiết tha, cũng ai oán, cũng trơn những câu vạn lạy quên thân mình như giun dế, đứa con gái nếu bị xảy ra một tai nạn gì trong cái cảnh cùng cực mà đi ăn mày thì không thể ai nhận ra được bố mẹ nó đã là kẻ làm ăn tử tế và chúng nó cũng đã được hết lòng nuôi nấng.

Sinh đã đứng lại toan quát gọi hai chị em nó không được chơi cái trò tối tăm thê thảm ấy. Nhưng không hiểu tại sao, như có một bàn tay bóp lấy tim Sinh, Sinh nổi gai lên rồi bước nhanh đi. Quãng này, sông Cái mở phồng ra. Bãi cát, giồng ngô và dâu, màu nâu mịn và xanh rì, cuồn cuộn tràn tới tận chân trời bạc mờ. Trấn lấy cái khoảng xa tắp đó, những gióng sắt liên tiếp của cái cầu nổi vượt lên như những bắp tay người vừa giơ thề vừa chống đỡ những sức tàn phá. Không như mọi ngày, Sinh không nhìn ra dòng sông, mà cúi thấp đầu, lùi lũi đi.

Càng lên gần khu phố xá, Sinh càng thấy khó chịu. Đầu óc Sinh đã chói nhức và nóng bừng, những tiếng ồn ào kia xoáy thêm vào ghê sợ không kém những cái đinh sắt vặn trôn ốc. Sinh đành phải mở nút lọ dầu bạc hà ra hít sâu mấy cái. Đồng thời Sinh thấy tối nay phải ngủ sớm chứ không thể tham việc được nữa.

Khỏi bến ô tô, tới một ngã ba, Sinh không xuống đường, cứ bờ hè đi. Sinh qua cửa mấy hàng cơm nhớp nhúa đã thưa người ăn và một cổng gạch lù lù, mốc thếch. Sinh vừa đến dãy nhà bán chiếu, một mùi thơm ấm và bùi lừng ra. Giữa ban ngày mà tất cả cửa sổ của mấy gian nhà nọ, Sinh ngửng lên nhìn đều đóng chặt. Hai người vận âu phục ở một gác đi xuống. Một chàng rụt hẳn cổ lại trong cổ áo ba-đờ-suy kéo lên và quấn mấy vòng khăn len. Hắn vừa đi vừa khìn khịt vào mouchoir như bị ngạt mũi. Và mặt mày hắn nhăn nhúm, phờ phạc như đã ghê tởm, chán nản một cái gì đã tới cực điểm.

Sinh tạt qua mấy hàng cơm nữa. Trên phố những hàng này đều nhô nhố người. Họ ngồi từng bọn, đàn ông, con trai, bà già con gái riêng ra. Họ bắt chấy rận cho nhau, họ cười đùa, hát xướng và cả chửi nhau nữa.

- Cậu! Cậu mượn người!

- Đây có người tốt cậu ơi!

Đến câu này Sinh mới nghe thấy, Sinh vội lắc đầu và không nhìn vào nữa những đám người còm cõi, đầu tóc xanh xám, quần áo mướp ra, ngồi hau háu đầy cả bờ hè trước những hàng cơm nọ. Sinh đi ra Hàng Đào, rầm rập người và inh ỏi chuông xe đạp. Nhưng sự nhộn nhịp đó không lọt vào mắt Sinh. Sinh nghĩ đến chị em đứa con gái ở bên cạnh nhà Sinh và những đứa trẻ chắc còn đương chơi ngoài bãi với nó.

Mắt cái Sao lại hiện ra, con ngươi đen láy, mi thưa và cong, lờ đờ và xa xôi. Bị cặp mắt trừu tượng ấy chiếu sâu vào, Sinh có cảm giác rõ ràng lại đứng trước mặt Sao, hồi hộp nghe tiếng trống ngực của mình đập mạnh. Trưa hôm kia, Sao cũng lại nhìn Sinh như thế. Lúc đó Sinh ho xong, đương nằm lim dim và thở đều cho đỡ mệt, bỗng quay ra. Ở dưới bếp, tựa người vào cột bương, cái Sao trông lên chỗ Sinh lúc nào không biết. Sinh thấy nao nao như là một sự sợ sệt. Sinh phải giơ tập giấy chưa tính xong lên nhẩm lại. Thì, một lúc sau, Sinh vẫn còn thấy con bé nọ nguyên chỗ ấy. Nhưng Sao ngồi xuống cái chổi lúa, ôm thằng Vu, mặc nó loay hoay với cái hộp sắt tây, mà nhìn xa ra ngoài kia.

Sau mấy phút yên lặng cả xác thịt và tâm trí, Sinh đứng dậy ra sân. Sinh vừa đặt tay lên tóc Sao, Sao liền ngẩng mặt lên. Sinh mỉm cười:

- Sao không bế em lên nhà mà ngồi rét thế này?

Mắt Sao giương lên giây phút rồi Sao mới nói:

- Rét đâu cậu?

Sinh lắc đầu:

- Lúc nào tôi cũng thấy Sao chơi ở ngoài. Trong nhà sạch sẽ, thiếu gì thức bày hàng?

Thằng em Sao cũng nhìn lên. Sinh tát nhẹ vào má nó:

- Rồi em Vu cũng quen tính này đi. A Vu năm nay lên bốn hay lên năm?

- Em lên bốn.

- Sao mười một, hơn em những bảy tuổi? Sao nhớn lắm, vậy sang năm phải đi học thôi.

Mặt Sao tươi lên, mắt lấp lánh:

- Đi học để biết chữ như cậu, nhưng ai bế em cho cháu?

- Không! Sao học tôi. Sang năm tôi dạy Sao buổi trưa và buổi tối, mỗi buổi nửa giờ thôi.

- A học ngay nhà! Cậu dạy cả em cháu nữa.

- Ừ! Cả em Vu cũng học. Vậy Sao có thích đi học không? Đi học phải thích mới chóng tấn tới, Sao ạ. Rồi thạo chữ nghĩa, tính toán, lớn lên Sao sẽ đi buôn, đi làm để đỡ vực cho bà. Sao! Sao có thương bà không? Bà già lắm và thương Sao lắm đấy.

Cái Sao không đáp. Mắt nó chỉ chơm chớp rồi lại yên lặng nhìn Sinh. Hỏi câu trên đây, chính lòng Sinh cũng rung lên. Bà cụ An có mỗi mình bác An là con trai thì người này đã chết. Bác ta làm thợ sắt, tháng kiếm được mươi lăm đồng. Bác gái đi chợ, bán mớ rau, quả cà chua hay đậu phụ. Cả hai vợ chồng thỉnh thoảng lại phải lấy tiền của mẹ khi đau yếu và sinh nở. Bác An chết trong một tai nạn và bà cụ An không dám một chút tưởng đến. Giữa lúc đó bác gái bụng chửa vượt mặt thằng Vu ngày nay. Vu đẻ được bốn tháng thì người mẹ phát điên rồi bỏ hai con dại cho bà.

Hai cái tên Sao và Vu là của bà cụ An đặt cho cháu. Năm nay Sao mười một, Vu lên bốn, đến bao giờ bà cụ mới được hai cháu giúp đỡ? Sự sung sướng giàu sang bà cụ không dám mong vì bà cụ biết thân phận mình lắm. Nhà ở thuê, gạo đong từng đồng bạc, lúi húi suốt ngày mới kiếm được vào chai rượu, bìa đậu, trăm lạc vài hào chỉ, sống như thế khỏi đói rét, công nợ réo rắt đã là may mắn hơn ai. Về phần hai đứa nhỏ, không bị vất vưởng, nhem nhuốc, tục tĩu, gian ác và bị mồ côi cả cha mẹ mà giời còn để lại cho người bà bảy tám mươi tuổi đầu ấp ủ, thương yêu, cũng không nên ước ao gì quá.

Chờ thằng Vu khôn lớn thì còn lâu, nhưng có Sao; dăm năm nữa Sao sẽ làm gì? Buôn bán, làm phu hồ, làm nhà máy, quay tơ, dệt vải hay trở về nhà quê làm ruộng để nuôi thân và đưa ít đồng tiền cho bà? Hay Sao lấy ai để cả mình và bà nương tựa? Sao lấy chồng, về sự gây dựng này bà cụ An đôi phen đã nói với Sinh và nhiều người:

- Không! Tôi chết thì thôi chứ Giời để cho sống ngày nào thì hai đứa kia phải ở với tôi ngày ấy. Về phần cái Sao, tôi chẳng cần tiền của, danh giá gì hết. Chồng nó vác gạo, thợ nguội, hay làm gì cũng được, miễn có cái nghề nghiệp hẳn hoi, hiền lành, chịu khó và biết thương cảnh nghèo khổ là tôi gả.

Một ý tưởng nổi lên trong tâm trí Sinh:

- Hay là cái Sao cứ ở mãi với bà? Một người chồng như thế khó mà tìm thấy. Mà cho dẫu Sao gặp được người như thế nhưng sau này vì gia đình người ta, vì tính tình thay đổi của con người, vì sự sống luôn luôn xảy ra những cái lạ lùng ghê gớm, Sao không thể ở với bà cụ thì đời bà cụ ra sao? Không thì thôi chứ một khi Sao có chồng con mà lìa bỏ bà cụ thì bà cụ đến chết mất!

Sinh nghĩ như thế và hằn học thấy thà Sao chịu cho tới chết, khô khan, âm thầm hơn là bị gây ra những đau khổ cho Sao và nhất là bà cụ An bởi một người đàn ông. Người đàn ông! Một hình ảnh làm Sinh ghê rợn. Đó là người trẻ tuổi trên tiệm hút ở Phố Mới bước xuống đường. Tiếng khịt mũi của hắn tưởng lại sao mà gai thế, như của vật gì đương bị gậm xương thịt trong bóng tối ấy. Khốn nạn cho Sao biết là chừng nào nếu Sao lấy phải một người đàn ông đắm đuối, trụy lạc và chết dần như thế!

Trước mắt Sinh, hiện thêm ra thằng Vu và từng lũ trẻ lóc nhóc con những gia đình lam lũ. Những đứa bé này, giờ đây, chẳng được học hành gì, đứa thì lê la đất cát, đứa lang thang trên phố, đứa làm những việc cỏn con cũng khó nhọc, bẩn thỉu không kém người lớn. Mai kia, mười bảy mười tám tuổi đầu, chúng phải tự tay làm nuôi mình, liệu có tránh được những khổ sở, những tội lỗi của cuộc đời gay gắt? Hay chúng cũng vẫn như cha mẹ ngoi ngóp trong cái kiếp sống tối tăm đã thành một sự dĩ nhiên đối với những kẻ nhẫn tâm và không còn thiết tin tưởng.

Nhiều hình ảnh bối rối và khủng khiếp nữa sôi lên trong tâm trí Sinh. Sinh thở mạnh và gấp như đã chạy rút một quãng đường dài. Từ một cửa hiệu quen, hai tiếng đồng hồ vẳng ra. Sinh giật mình chạy vội qua đường sang lối bên kia. Chỗ Sinh làm đã nhộn nhịp người sau hai cổng sắt mở toang. Sinh vào kịp với bọn thợ sắt đi tầm hai giờ.

Một người thợ lắp cửa vẫy luôn Sinh lại, bảo xếp những gióng sắt mới xe ở hiệu về vào trong xưởng. Sinh chỉ chuyển được chục gióng, mồ hôi đã toát đầm ra, và càng thở hổn hển. Có muốn gọi người phụ việc đến giúp cũng không được. Bọn họ đã cởi áo ngoài, phong phanh mỗi chiếc áo lót mình và lấy gân tay giữ những tấm sắt cho thợ chính đục ra từng miếng nhỏ.

Chiều nay ông đốc công Tây hẹn đến. Từ mấy cô phu hồ đến viên surveillant cũng ra vẻ mải miết. Không có những tiếng cười nói, cái ồn ào của sự làm việc gấp rút gay gắt như ở một lò lửa ngùn ngụt bốc lên.

Anh cai trẻ tuổi chợt đến sát bên Sinh. Anh đưa vào tay Sinh hai đồng bạc giấy, đăm đăm nét mặt:

- Đây ông cai thợ nề ông ấy đưa thêm cho anh (Ngừng lại, anh thở một cái mạnh). Lão sếp đương đe phạt tôi vì mấy cái kèo sắt. Chốc nữa tôi phải lên trên "dépôt" chọn sắt mà có lẽ ngày kia ngày kìa mới được về. À! Mà anh làm nhanh tập sổ cho ông cai thợ nề, ông ấy giục tôi đấy.

Sinh ngẩng mặt lên, quệt mồ hôi ngang tay. Sinh cầm lấy tiền, tay run run, băn khoăn nhìn cặp mắt lấp lánh của người nọ.