Chương XII

Tất cả đã sẵn sàng trên bàn: lọ mực tím đặc, tập giấy kẻ rồi mới tinh và cái quản bút ngòi đã quen, nét chữ đưa nhanh chừng nào cũng không làm sờn giấy. Sinh chỉ còn việc cầm lấy bút và viết. Sinh sẽ viết, sau vài phút nữa Sinh nằm yên lặng để trong người thoải mái, khoáng đãng thêm.

Ý tưởng đó sắp thực hiện. Kể ra Sinh có từ hôm qua, nhưng thực thì nó đã âm ỉ nảy nở trong tâm trí Sinh đã lâu, giờ tới lúc chín, phải trào ra đó thôi. Hôm qua, cũng nắng tưng bừng ấm áp như mấy hôm trước. Sinh đã qua những tâm trạng khác hẳn, tươi sáng và rạo rực vô cùng. Đó là sự sống. Cái sống ngay trong ánh mặt trời, trong không khí, trong cây cỏ xanh, trong đất cát mịn là những thứ thiếu linh hồn và tất cả bao người, bao vật cảm xúc với Sinh, ở chung quanh Sinh, lúc nào cũng hết lòng, hết sức vượt qua những nỗi đau khổ, khó khăn để khỏi chết. Tuy Sinh chưa được nghe thấy thật bằng ý thức của Sinh, nhưng cái phần tinh tế nhất của con người, Sinh càng ngày càng tiến lên, đã đánh thấy trong những tiếng ồn ào sôi nổi kia sắp mở ra bao cái mới lạ, tốt đẹp, mà Sinh phải sống chiến đấu cùng chung quanh để đi tới hạnh phúc.

Sinh đã nghẹn ngào, thấy trong người nằng nặng một cách dễ chịu vì sự thay đổi của những ý tưởng rực rỡ ấy. Rồi hơn nữa, cả lòng Sinh - năm nay Sinh đúng hai mươi ba tuổi - đã rung lên trong lúc đó với rất nhiều hình ảnh yêu dấu. Sinh sẽ viết cho Tiến, một người đã mất. Những dòng chữ sắp hiện ra giấy kia chỉ lại Sinh đọc cho Tiến, song cần gì. Cốt sao Sinh viết ra để chứng thực rằng Sinh vẫn hăm hở giày đạp lên cái chết và thiết tha hy vọng vào tương lai là đủ. Vả lại không Tiến sẽ có Quang, có Phòng hay ít nhất cũng một người khác.

Tiến đã đến với Sinh theo cùng như một làn gió lạnh. Sinh thoáng tê đi rồi ngước mặt lên. Trước mắt Sinh, mắt Tiến hiện ra, lấp lánh dưới những sợi tóc dính mồ hôi của sự làm việc cố gắng và mê mải. Sinh có cảm giác rõ ràng Tiến nắm chặt tay Sinh, không nói năng gì mà chỉ đăm đăm nhìn, làm Sinh hồi hộp như trước cặp mắt âu yếm của một người điên. Trong khi đó chung quanh Sinh đương nhộn nhịp. Phố Sinh và Tiến ở này gần nhà ga và những xóm chi chít của phu, thợ. Đây, tiếng máy chạy rầm rập ngày đêm với tiếng người ran ran và bao nhiêu tiếng chuyển động huyên náo khác, không cho phép một ai dửng dưng, ngủ không phải giấc hay ăn chơi bừa bãi hết!

Sinh ngồi xuống cái ghế đẩu trước bức tranh màu Tiến đương vẽ dở. Tiến cũng ngồi theo, hai tay ôm đầu rồi chợt cất tiếng như không để nói với Sinh mà ai nghe cũng được.

- Sang năm thế nào tôi cũng phải vào trường Mỹ thuật với Quang không thì chết mất! Không cách này thì cách khác, dù khổ sở, vất vả đến thế nào cũng được, cần sao tôi kiếm được tiền ăn, tiền học. Anh! Anh trông tranh của tôi đây, đau đớn cho tôi không, tôi cố gắng chừng nào nữa, nó cũng vẫn ngây ngô, đen tối thế nào ấy. Mà khung cảnh khu nhà ga, chỗ chúng ta đương sống giữa trưa này, linh động, rực rỡ biết bao.

Dứt lời, Tiến gục mặt xuống đầu gối, nức nở những nhời gì mà Sinh không hiểu. Sinh đã muốn cầm tay bạn, nói vài câu an ủi thật thiết tha nhưng không dám. Trên mặt Tiến, chói lọi cả lên những nét khắc khổ. Không chỉ lúc này mà luôn luôn thế. Mỗi khi Tiến xúc động về đời Tiến, vì những mong muốn của Tiến, mắt và trán Tiến cũng cau lại như thế. Tiến cũng như Sinh, bố mẹ mất sớm, có hai chị gái thì đi lấy chồng cả mà chồng con đã nghèo khó lại còn đua đòi ăn chơi, nghiện ngập. Tiến vừa đi dạy học tư vừa dịch những truyện Tây, Hán cho mấy nhà xuất bản mà cũng không đủ ăn mặc. Nhưng sự khổ sở vì cô độc và thiếu thốn này, Tiến thường nói cũng không thấm với sự khổ sở mênh mông tối tăm là không có một lý tưởng, một cái gì để sống cho có ý nghĩa, cho được dồi dào trước cả một cuộc đời.

Không thể nào Tiến có phút giây quên được. Thật là mãi mãi nung nấu, cào xé trong tâm hồn Tiến vì thiếu một ý nghĩa để mà sống. Mà những ai đương sống, đương còn trai trẻ kia, Tiến đau xót và thù hằn thấy họ sao lại chán nản? Sao họ không tìm cách nâng cao lòng tin tưởng lên, hết lòng vật lộn nữa lên? Hỡi Người! Hỡi cuộc đời!

Trên giường, Sinh đã nóng rực. Nắng phấp phới ở ngoài sân càng chảy cuồn cuộn vào mắt Sinh. Sinh nghĩ đến nếu giờ này Tiến còn sống thì đương phải miệt mài làm việc để kiếm tiền và sau đó lại chúi đầu vào sự học tập. Ngoài Tiến, còn bao nhiêu người thiết tha như thế hay hơn thế. Để được cái gì? Như Tiến và nhiều người khác, chính chịu sự cay đắng vất vả để sống cái hiện tại đầy gay go này, cũng chưa biết sẽ được gì sau này! Nhưng Tiến và họ có vì thế mà nhụt lòng ham thích? Sự kinh nghiệm cùng với ý thức sẽ đưa đến một con đường thẳng nhất. Tại đây, sự u thảm sẽ bị vén lên bởi chính những bàn tay dày dạn của họ.

Sao Sinh lại dám hoài nghi và chán nản về tương lai? Chưa nói đến ngày mai gần nhất kia đã. Sinh sẽ nhờ bà cụ An mời ông lang khác. Sinh sẽ chịu thuốc ông này, Sinh sẽ khỏe lại và lại làm việc. Sau đó sẽ là bao nhiêu tháng, bao nhiêu năm Sinh sống thêm. Chắc chắn thế. Chắc chắn nếu Sinh còn sống Sinh sẽ có ngày thực hiện được một phần những ý nguyện của Sinh. Vì lẽ nào! Lẽ nào chịu khó và tha thiết hết lòng như Sinh mà không được một chút vui tươi gì?

Miệng Sinh đã khô. Sinh run run chống người lên, với ấm nước. Sinh uống hết một cốc nước to chè hột nóng mà vẫn còn muốn uống nữa. Nằm xuống, Sinh rút khăn lau mồ hôi đẫm cả trán và chảy cả vào mắt. Thoáng cái, trong tâm tưởng Sinh, những cái gì u ám, lầy nhầy bị dồn cả lại bởi một dải ánh sáng chói lòa đưa quét dài một nhát mạnh. Như có tiếng kêu rít trong sự tan hợp này. Và như có những tiếng vang vang của nghĩa thành lời.

Tương lai! Tương lai! Những người đau khổ và hết sức chiến đấu thế nào cũng giựt lấy được Tương lai.

Ngực Sinh còn tức và chói buốt. Nhưng Sinh không ghê sợ, không thấy đầu óc bối rối. Sinh nằm thẳng ra, mềm mại, Sinh thở hít đều rồi nhắm mắt lại, không nghĩ gì nữa. Một cái êm êm man mác dần hiện ra. Sinh đê mê nghe những tiếng trống ngực đập mạnh của mình.

Bên ngoài vẫn chưa có nắng. Trời bàng bạc lạnh. Cái rét thấm thía đi sâu vào da thịt. Giờ gần mười giờ. Nước thuốc canh lại, bà cụ An đã rót cho Sinh uống và tí nữa Sinh ăn cháo. Thôi! Sinh phải viết đi, không người ta sắp kéo đến ăn uống ầm ĩ bây giờ! Sinh viết đi, bắt đầu viết đi, dù chỉ vài dòng. Tập thư ấy ngày hôm nay có chữ là được. Sinh viết đi!

Sinh ngồi lên, xốc chăn cho trùm kín hết cả vai rồi cầm bút chấm mực. Chợt Sinh loáng thoáng thấy tiếng người lạ và bà cụ An nói đến tên Sinh. Sinh cau mày: "Lại ai nữa hỏi thăm thế này?" Sinh tức tối quay ra và ngạc nhiên suýt kêu lên: Hai người nọ là Hào, người em gái Hưng, mặt rỗ và sức vóc mạnh mẽ như đàn ông và một người đàn bà lạ bế con.

- Cô Hào! Tôi thức đây.

Hào chào Sinh lần nữa rồi quay bảo người đi theo:

- Bác gái vào đây. Kìa, bỏ nón ra chứ ai lại đội sùm sụp thế?!

Sinh nhích người ngồi sát vào mé trong và kéo gọn chăn lại:

- Bác và cô ngồi xuống đây. - Sinh cười - Toàn nhà cửa chật chội cả!

Hào cũng cười. Hai môi dày đỏ tươi mở ra. Gương mặt rắn thêm tuy cũng tươi lên một chút. Người đàn bà bế con khép nép mãi mới dám ngồi vào cái ghế đẩu đằng sau lưng Hào. Sinh đương nhìn vào vẻ mặt sợ sệt của người đàn bà và hai con mắt nhớn nhác của đứa bé nọ, băn khoăn mong Hào cho biết là việc gì, thì Hào cúi thấp đầu, vân vê cuống chiếu nói:

- Anh Hưng em thấy nói anh đã bớt, bảo em lại hỏi thăm anh và nhân thể dẫn bác Gái đến nhờ anh làm hộ bác ấy mấy cái giấy.

Sinh phải cố nén lòng, tươi cười:

- Cảm ơn anh Hưng và cô. Tôi cũng sắp khỏe, đi làm. Chủ nhật này anh Hưng có rỗi thì mời anh lại chơi tôi.

- Vâng ạ, anh Hưng cũng dặn em chủ nhật này thế nào cũng xuống và cả bu em nữa.

- Kìa! (Sinh cau mày) Thế bà nghỉ chợ?

- Không ạ, bu em vẫn đi. Nhưng hôm đó em được nghỉ việc nên đi ra bãi bán giầu nước cho bu em để bu em ở nhà dọn dẹp.

Sinh ngạc nhiên hơn:

- Cô đã có việc làm gì mà nghỉ?

- Dạ, em mới vào làm nhà máy diêm. Có người chị em bạn người ta sắp thôi, nhường chân cho em, em vào tập việc độ nửa tháng thì có công.

- Làm nhà máy! Tôi tưởng cô đi chợ tốt hơn?

- Vâng, đàn bà con gái đi được chợ vẫn tốt, nhưng dạo  này chợ búa chẳng ra gì nên em phải nghỉ. Vả lại đi làm thế tiền nó ra món và chị em làm đông đúc cũng vui.

Sinh vẫn nhìn Hào, Hào thì trông ra sân, mặt hơi nghiêng về người đàn bà bế con.

- Anh Hưng đương nói với ông sếp ở chỗ em tháng sau có máy chạy thêm thì cả anh và anh Hưng cũng xin vào làm. Công mỗi ngày như các anh làm khoán có khi được những sáu, bảy hào.

Sinh đã thấy vui thật, cười:

- Tôi cũng chỉ mong có chỗ công việc chắc chắn như thế mà sắp được và lại làm chung với anh Hưng thì hay quá.

Hào yên lặng một lúc rồi đưa mắt cho người đàn bà ngồi bên cạnh. Người này luống cuống đổi tay bế con, lấy ở trong áo ra một tập giấy cuộn tròn lại với mấy chiếc phong bì. Y đưa cho Hào. Hào để lên bàn. Y ngập ngừng mãi mới nói:

- Thưa cậu, nhất quen, nhì biết. Cháu cũng ở thuê chung nhà với cậu Hưng và cô Hào, thường được nghe nói chuyện đến cậu. Nhân tiện hôm nay cô Hào đến thăm cậu, cháu nhờ cô dẫn cháu đến nói với cậu làm ơn cho chúng cháu mấy cái giấy.

Sự băn khoăn đè nén Sinh từ lúc Hào và người đàn bà lạ vào, cất ngay đi. Sinh bằng lòng thấy ngay công việc như thế dù Sinh phải vất vả giúp đỡ. Sinh tươi nét mặt hơn nhìn người đàn bà để y bớt rụt rè mà đi thẳng vào chuyện. Thì người nọ chỉ hơi ngước mắt lên, giọng nói vẫn run:

- Thưa cậu, chả trong sở cô Hào còn lấy người vào nữa mà bố cháu theo đi vỡ đồn điền mãi trên Thái Nguyên, cháu lo nghĩ quá vì sự xa xôi, nước nôi. Ở nhà có rau ăn rau, có cháo ăn cháo, dù thế nào cũng có vợ có con, vậy cháu nói qua tình cảnh để cậu rõ. Cậu viết cho bố cháu lá thư bảo bố cháu về, một lá khác gửi xin phép ông chủ đồn điền cho thôi. Và phiền cậu một thể giúp cho hai cái đờ măng để cháu xin việc cho bố cháu và cháu vào làm trong sở. Thưa cậu, viết trong thư rất cần để bố cháu về ngay ạ.

Ngừng lại, người đàn bà cởi nút thắt lưng ra bốn đồng bạc giấy. Sinh thoáng có sự rùng rợn tưởng người đàn bà trả công mình. Nhưng Sinh thấy ngay không thể có sự lạ lùng như thế, mà Sinh cũng không muốn và nỡ nhận tiền. Người đàn bà đặt tiền lên tập giấy phong bì, lấy dải yếm châm chấm nước mắt, sụt sịt:

- Bố cháu đi làm trên ấy có ký công ta hạn là ba năm thì bố cháu đã làm được đến tháng giêng này là hai năm. Giờ muốn thôi thì phải nói lót với cai, người ta xin ông chủ cho mới được cả tiền công lưu và tiền tàu bè. Thôi cái tiền lưu chắc bố cháu cũng đã vay mượn ăn tiêu hết chứ còn gì, còn tiền tàu bè thì cai người ta nhận, vậy cháu lo được mấy đồng này cậu đánh cho bố cháu cái măng đa để bố cháu lấy tiền chi phí.

Người đàn bà còn nói nhiều nữa. Y coi như Sinh đã quen biết thân tự lâu, kể lể thêm bao nhiêu chuyện về người chồng, về con cái, về sự lo toan của y. Sinh chỉ biết nghe, trấn tĩnh mà nghe cả Hào nói nữa. Cho tới khi thấy Sinh đã thở mạnh rồi ho sặc sụa và sự cố gắng chờ đợi hiện rõ trên nét mặt, người đàn bà mới như sực nhớ ra công việc, bèn ngắt nhời lại, yên lặng hẳn đi.

Để cơn ho dứt hẳn, Sinh mới nói, giọng hơi khàn:

- Vâng, thế là tôi hiểu cặn kẽ, xin hết sức giúp bác. Nhưng hôm nay là thứ bảy, có làm ngay giấy thì nhà dây thép cũng nghỉ buổi chiều, không mua "mandat" và đánh thư "recommandé" được. Vậy bác và cô Hào cứ yên trí về, mai anh Hưng đến thì tôi viết xong các cái, sẽ gửi anh và đi gửi đỡ bác.

Người đàn bà bế con nhìn Hào. Hào đưa mắt lại. Cả hai đều tần ngần. Lần này tuy Sinh vẫn tươi cười nhưng phải cau mặt lại. Không hiểu giắt ở đâu mà gọn thế, người đàn bà đã cầm hai tay gói thuốc lá và năm đồng hào con đưa ra trước mặt Sinh: "Thưa cậu… thưa cậu". Sinh vội gạt đi:

- Không! Không! Tôi nhất định không lấy gì đâu! Viết mấy cái giấy có thế thôi, sao bác phải bày vẽ thế. Thuốc lá, tôi đương ho và tôi cũng chẳng bao giờ hút cả; còn tiền thì tôi nhận, nhưng tôi cho lại cháu.

Dứt nhời, Sinh đưa giả vào tận tay người đàn bà hai gói thuốc và bỏ năm đồng hào con vào túi áo đứa bé. Con bé còm nhom đương ụt ịt bú và giương mắt nhìn Sinh, chợt khóc òa. Qua tiếng khóc của nó, tiếng người mẹ líu ríu thêm, sau cùng, không thể sao được, y bế con đứng dậy, chào đi chào lại Sinh rồi cùng Hào đi ra.

Cái vóc người nở và bước mạnh của Hào vừa ra khỏi với cái dáng lếch thếch theo sau, cảnh vật trước mặt Sinh chợt như mờ đi và rung rung. Sinh ngả vội lưng vào bức vách, nhắm mắt lại. Thứ ánh sáng bàng bạc càng cao và xa. Gió sông thổi vào ào ào như một tiếng xé lụa đều. Chiếc quản bút đặt trên lọ mực rơi xuống tập giấy trắng tinh của Sinh lúc nào không rõ. Những đốm mực tóe ra đã khô.

Sinh chợt choàng dậy. Trống ngực Sinh đập dồn lên. Sinh quay lại, lật trang giấy kia lên. Tay Sinh tê và rần rật cầm lấy bút. Và, như có những ngọn lửa ở mắt Sinh tỏa ra và trên mặt giấy bốc lên, Sinh cúi đầu vào giữa cái làn nóng rực ấy, bàng hoàng.

"Phúc Xá, ngày 24-12-34

Tiến!

Tôi bắt đầu viết thư cho Tiến đây. Những bức thư này cũng là những nhật ký của tôi. Viết cho Tiến, tôi sẽ viết tất cả những sự xảy ra trong đời tôi: những sự vui sướng, đau buồn, mong ước, lòng thương và tình yêu của tôi. Tiến đã chết, không thể nào đọc được nữa, nhưng tôi đọc lấy cũng được hay một người nào đó. Tôi chỉ cầu sao, trong tập này, hễ tôi đọc đến những cái làm tôi chua xót, cực khổ nhất, tôi vẫn thấy vui mà sống, vui mà tin và trông đợi ở ngày mai.

Tiến! Người bạn trẻ đã chết rồi của Sinh! Sinh bắt đầu viết cho Tiến đây. Và lúc này đây Sinh thấy như đang có Tiến nhìn Sinh viết và Tiến sắp sửa nắm lấy tay Sinh."

Cơn họ lại trào lên không sao kìm được. Sinh ôm ngực, gò ruột lại mà ho. Dứt tiếng ho, Sinh vội nhổ bãi đờm mà Sinh không cần biết theo ra nhiều hay ít máu, Sinh cũng chẳng cúi bỏ cái cốc đựng xuống dưới giường, Sinh cứ để nó ngay bên mình rồi vội chấm mực:

"Tiến ơi! Sinh bắt đầu viết cho Tiến đây, và..."

1944