Chương VII
Từ trong làng nhỡn sang, từ trờn mấy quả đồi xa trụng xuống, cũng thấy tràn ruộng của vợ chồng bỏc Ngọ.
Lỳa của nhà bỏc chớn rồi. Vụ mựa này gặt ớt nhất cũng được mươi, mười hai thỳng. Gấp ba vụ trước. Bụng lỳa nào cũng chĩu chịt. Gốc lỳa nào cũng đanh, chú mỏ quẩng mổ quần đuổi nhau vào đõy cú thể bị kẹt ngắc cổ. Bỏc Ngọ giai đó chặt khụng biết bao nhiờu tre gai rào bờ, nhưng bỏc gỏi vẫn cứ rấp thờm vào nào xương rồng, nào cành bồ kết.
- Cướp nào đến đõy gặt lỳa mà mẹ nú kỹ thế?
- Mặc tụi.
- Vẫn chưa chắc chắn thỡ làm lều mà ngủ canh đờm!
- Chả phải thỏch đố, đõy làm lều ra ngủ cho mà xem!
Bỏc Ngọ gỏi vui sướng bao nhiờu từ khhi lỳa vào mẩy cho đến giờ lỳa đang chớn, sắp được gặt, thỡ lại càng quý càng mến Thơm bấy nhiờu. Năm ngoỏi nhà trỳng lứa lợn nỏi. Bỏc Ngọ giai vào trong kia mua được con bũ lang đen mà nhà chủ đang muốn tống đi vỡ nú dữ hơn cả bũ tút, mấy lần hỳc chọi cả với trõu mộng, kộo xe củi cứ chạy lồng như ngựa. Ngay hụm về với Thơm, thỡ như cú phộp lạ gỡ ấy, Thơm cỡi, Thơm bắt cày, kộo tre, kộo gỗ, con bũ dỏi này cứ nghe răm rắp. Rồi thỡ nú bện hơi Thơm đến nỗi mỗi khi Thơm ở nhà ra đi, hay ở đõu về nhà, thằng bũ đen lại kờu ầm ĩ, rền rền rồi cứ sựng sục như định hỳc toang, phỏ chuồng để ra với Thơm.
Cả sườn đồi và cỏc bói bờn suối trước nhà vợ chồng bỏc Ngọ đó thành hơn hai mẫu cấy lỳa và trồng khoai, cày bừa cho nhà xong rồi. Thơm cũn cày bừa cho cả mấy nhà ở đồi bờn kia, họ cũng bảo nhau vỡ bói cấy lỳa, gơ khoai. Nhà nào neo bấn thỡ bà con đến làm giỳp.
Mấy thỏng trước, khi đi xỳc được tộp, khi bắt được cua, bỏc Ngọ gỏi đó phơi được ngút mười đấu cỏ bống mũn, và muối được một vại cua để ăn gặt rồi nhưng bỏc vẫn cứ đi chợ mua thờm đụi gà giũ nữa. Trước nhất là để cỳng cơm mới, sau để người đến làm giỳp ăn. Bỏc Ngọ giai thỡ cứ nhất định sẽ thịt con chú thiến nuụi đó được hai năm, lại làm bỏc gỏi tru trộo lờn bảo phải giữ nú vừa để coi cửa coi nhà, vừa để thằng bũ đen và thằng cu nhà bỏc cú bạn đi nhổng. Hơn nữa, con chú này lại hay chuột. Tất cả những chuột đồng ở quanh đõy, thỡ con nào đến ăn lỳa nhà bỏc, đều khụng thoỏt khỏi thằng vện nọ.
Heo may đó rải đồng. Chiều đến, sương và khớ nỳi càng mự mịt. Sỏng ra, ruộng lỳa ướt đẫm, bốc hơi như khúi. Hương lỳa ủ qua đờm trong sương càng sực lờn với nắng sớm. Cú hai người con gỏi và hai bà nữa ở làng trong cựng gặt với bỏc Ngọ.
- Úi lờu ỳi lờu ơi! Chỳng mày cũn định thửa thứ đũn gỏnh và quang trành nào hơn nữa vậy!
Cả ba bà đều cười rộ lờn khi Thơm cứ đứng tần ngần trước những trành lỳa xếp từ bốn mươi lượm đó lờn tới năm mươi, hơn năm mươi lượm mà vẫn coi là nhẹ. Cụ ớt tuổi bốn chạy biến về đồi nhà bà con của mình đi kiếm một đụi trành cao gần đến vai cụ và chiếc đũn gỏnh đó to lại dài quỏ khổ, khụng hiểu ai kia mà lại đẽo như thế. Cụ cười rinh rớch, lốn hẳn sỏu mươi lượm lỳa vào quang, rồi ẩy đũn gỏnh vào tay Thơm, bưng miệng cười:
- Thế này thỡ mới vừa vai nhộ! Nhưng gỏnh phải nghe xem kẻo góy đũn của người ta cho mượn, tụi khụng biết mua ở đõu mà đền.
Một bà bảo cụ nọ:
- Sỏng, lỳa sương ướt mà cũng xếp cho sỏu mươi lượm, thỡ chiều, mày phải xếp cho cậu chàng tỏm mươi lượm đấy.
Bà quay ra gọi bỏc Ngọ gỏi:
- Nhà Ngọ ơi! Buổi chiều nay rồi ngày mai nhà mày phải nhờ thờm người gặt nữa, khụng cú người ta gỏnh nhàn quỏ, chỉ ngồi chơi thụi!
- Mẹ kiếp, cú con gà cồ được hơn hai cõn đấy, thịt đi thụi. Rồi mượn thờm cỏi nồi to về mà thổi cơm cho bọn thợ này ăn chứ!
Nắng to. Trờn những bói đồi rộng, từng đụi sẻ đồng bay lấp lúa, tiếng hút vang lảnh, dỡu dặt. Lắm lỳc từ trờn tầng xanh như cú những bụng hoa hay ngụi sao vỳt xuống, chao mỳa rồi biến đi rất xa. Bước chõn Thơm thoăn thoắt. Gỏnh lỳa ràn rạt qua đồi nắng. Bỏc Ngọ giai ở trong ấp đó về, thằng cu theo sau đội một rổ bỏnh nếp cũn núng hổi. Bỏc lại đi đổi thúc cho bà làm bỳn bỏnh:
- Ừ, cỏi thằng bố dỏi xởi lởi đấy! Thụi ta nghỉ tay ăn bỏnh nếp kẻo nữa con mẹ nhà nú phải mời.
- Thế khụng chờ anh hai và mấy đứa kia ra à?
- Được rồi, cứ ăn, cứ chờ, cứ giữ phần.
Thơm lại luống cuống vỡ hai bà nọ. Bà này dỳi bỏnh vào tay, bà kia búc bỏnh bắt phải ăn chiếc của mình mời. Cả hai cụ gỏi đều thẹn hộ, cứ ngồi dỳi vào nhau, nhỏ nhẻ vừa ăn vừa đưa mắt nhỡn mấy bà nọ như muốn trỏch muốn ngăn.
Mặt trời mới ngả búng một lỳc, con trai ở đồi trong và ấp ngoài kộo nhau đến thấy cầu lỳa đó lự lự sừng sững trước sõn nền đất đanh như sành, cỏc chàng liền ựa ra ruộng để gỏnh đỡ Thơm. Một cậu cao lớn phải ố ố lấy hết sức gõn cốt mới cất nổi đụi trành lỳa của Thơm xếp, và lỳc bước đi thỡ loạng choạng, làm mấy bà cười thột lờn:
- Giai hoi ơi! Giai hoi ơi! Thế kia thỡ khụng đi theo được với bọn tớ đõu! Bọn tớ khụng cho đi theo đõu!
Cả bọn con trai hờ nhau xỳm lại vần cỏi cối đỏ thủng vào một gộc cõy đen quỏnh, để gếch lờn hai hũn đỏ mà đập lỳa ngay. Tiếng thúc bắn túe như mưa rào. Bụi và ỏnh nắng càng rừng rực. Đàn gà trước cũn bới bới sau bị những lượm lỳa đập xong nộm tung cả vào mình và những trận thúc tấp tới ghờ quỏ, phải dạt ra mói xa ăn. Chợt cú một bọn người ở bói sim bờn kia đồi đi sang, tần ngần đứng lại bờn đường, trụng chung quanh Thơm, cũn đang ngờ ngợ thỡ thằng con trai trong bọn kộo tay người đàn ụng đứng tuổi đeo khăn gúi, thỡ thầm:
- Bỏc à! Bỏc à! Đỳng anh ấy rồi.
Anh con trai lớn cũng vội chạy đến. Ba người chỉ xớn xỏc giõy lỏt nữa rồi cựng xụ vào trong sõn.
- Chú gỡ ơi! ễng nhà ta đõu chú ơi! ễng và chú lờn đõy cấy ruộng à?
Thơm khụng cũn phõn võn gỡ nữa, bậm mụi, nhủ thầm:
- Bỏc Khoỏi Chõu! Bỏc Khoỏi Chõu khụng chết! Bỏc ốm yếu đúi khỏt hấp hối ở dọc đường, nguy kịch đến như thế mà vẫn khụng chết. Nhưng ta cú nờn nhận họ và giữ họ lại đõy khụng? Khụng! Khụng sợ, khụng sợ! Những bà con này nhất định khụng thể nào là những kẻ phản phỳc... những người vạ miệng.
Bỏc Khoỏi Chõu rơm rớm nước mắt:
- ễng nhà cú khỏe khụng? Tụi cú ý hỏi thăm cả chú mà khụng biết ở đõu. Hơn hai năm rồi đấy.
Bỏc ta, anh trai lớn và thằng bộ cứ nắm lấy cỏnh tay Thơm, ngập ngừng khụng biết nờn núi những gỡ để tỏ nỗi vui mừng. "Vui mừng nhất là khụng như người ta đồn, cả hai chú chỏu Thơm bị bắt và bị tra tấn chết ở trong ngục lõu rồi. Hay là cú tin ụng chú Thơm đó bị chộm ngay, cũn Thơm thỡ bị đày lờn Cao Bằng hay ra An Quảng chung thõn phục dịch ở cỏc đồn thỳ. Như thế thỡ càng phải bảo nhau hết sức kớn đỏo, hết sức giữ gỡn tụng tớch cho hai người õn nhõn này!".
Bỏc Ngọ giai thấy họ là người quen của chú chỏu Thơm liền tỳm ngay lấy khăn gúi của bỏc Khoỏi Chõu kộo lờn nhà. Những bà con làm giỳp đó về cả sõn, cứ hỏi mói bỏc Ngọ gỏi đấy là họ hàng, là người làng hay chỉ là người quen của Thơm. Họ càng vui thay cho nhà bỏc Ngọ năm nay đang lỳc gặt hỏi được bội thu lại cú người dưới quờ, ở nơi xa đến. Hai bà và cụ gỏi lớn đều thỳc bỏc Ngọ gỏi bỏ mặc cỏc việc cho họ, cứ đi sắp bữa kẻo sắp tối rồi!
⚝ ⚝ ⚝
Trời lại quang hơn mấy đờm trước. Trăng mồng mười lờn đứng ngọn cõy sau sau ở đầu hồi nhà, rọi xuống nỳi đồi.
Ở sõn nhà bỏc Ngọ, cõy rơm đó đỏnh xong, chặt như cối đúng nờm, cao gần con sào, cú gà quộ nào nhảy lờn cũng ngó hết. Thằng bũ đen buộc gần đấy, thỉnh thoảng lại nghếch mừm, vựng vằng, như ra vẻ khụng bằng lũng cỏi kiểu cho ăn của bỏc Ngọ gỏi, khụng để nú tha hồ gặm, tha hồ rứt ở chõn đống rơm mà chỉ được nhồm nhoàm mấy ụm rơm vương vói quơ vội nộm cho.
Cuối cựng bỏc Ngọ gỏi đó giữ lại được con vện. Bởi vện ta càng ngày càng thớch quấn bờn chõn bỏc gỏi. Thịt ăn bữa nay là chú gà cồ, đem luộc, đặt nằm tỳ hụ ở nửa tàu lỏ chuối, hai bờn cú hai đĩa xụi bày giữa ban thờ. Bỏc Ngọ giai lại khụng để vợ xuống bếp. Một ụng bạn trong ấp bắt được hơn ba chục ếch đó bỏn rất rẻ lại cũn cho thờm bỏc mấy củ măng to mầm. Nguyờn mấy con ếch to, thịt ra cũng bằng nửa chú gà. Đó thế lại nhiều mỡ. Nguyờn với những chựm mỡ vàng nhẫy này đem xào nấu cỏc thứ khụng thụi cũng đủ bộo ngậy mà khụng cần thờm thịt thà gỡ cả. Da ếch lột, xỏt gừng, quay với mỡ ếch, cong như bỏnh đa nem rỏn. Bỏc Ngọ gỏi càng ức! Bỏc phải ở bờn ngoài, chỉ được cú cỏi việc nhặt rau hành, rửa bỏt đĩa, dao thớt, nồi niờu, vo gạo. Bỏc luụn luụn lườm chồng, núi hẳn cho cả hắn ta ở trong kia nghe thấy:
- Mẹ kiếp, mai thỡ ụng cứ gỏnh hẳn bốn thỳng thúc đi chợ Nhó Nam bỏn cho mà xem. ễng mua hẳn chục vuụng sồi mộc về ụng nhuộm ụng may xống, may ỏo!
Mấy bà con hàng xúm càng đế thờm vào:
- Chồng ăn chả thỡ vợ ăn nem! Tao mà như mẹ mày ấy à, xong mựa này, ra giờng ngày rộng thỏng dài, mặc hắn ta coi nhà, cứ đưa thằng cu về quờ chơi xuõn hàng thỏng.
Bỏc Ngọ giai liền cười hơ hớ:
- Cứ việc đưa con đi chơi. Tớ xỳc thờm gỏnh thúc nữa cho mà đi chợ bỏn lấy tiền về đỏm tha hồ ăn quà, đỏnh tam cỳc.
- Chả đỳng mom của hắn ta mà lại! Mẹ con nhà này đi, thúc đấy, nhà mới đấy, cú mấy con "họp chợ trờn bụng dư trăm con người" ở trong làng và ở hàng cơm trờn phố ấy cứ rước về mà hỳ hớ với nhau...
Bỏc Ngọ gỏi vừa núi vừa sầm sầm đứng dậy, nộm dao, nộm bỏt cứ xoang xoảng. Mấy bà lại càng cười rinh rớch. Cú bà gớ hẳn tay, đõm đõm xỉa xỉa vào mặt, vào trỏn bỏc Ngọ giai:
- Chỳng ụng thỡ cứ tỡm dao cho con mẹ nú xẻo... xẻo...
ễng chú Thơm đang nhận đồ làm ở trong kia, nghe nhắn tin nhà gặt và cú khỏch, phải trốn chủ để về. Bỏc Khoỏi Chõu vừa thấy tiếng ụng ho khan ở ngoài đường, liền chạy bổ ra, cuống quýt:
- Cụ phú Thờu dạo này lại càng hom hem gầy yếu quỏ! Giời ơi! Cụ phú lờn ở đõy mà chỏu tỡm hỏi mói khụng ra. Cụ phú... cụ phú!...
"ễng cụ mà bị chộm, cũn cậu chỏu mà bị tự đồ chết ở cỏc đồn thỳ ma thiờng nước độc, thỡ ai bảo giời cú mắt thế nào được?!! Hay như tụi mang cỏi ơn của ụng cụ và cậu chỏu ấy, mà tụi khụng cú dịp đền tạ thỡ tụi nhắm mắt sao yờn?".
ễng chú Thơm và bỏc người ở Khoỏi Chõu ngồi uống nước đụi hồi với nhau gần suốt đờm hụm trước. Hỏi ra mới biết, vợ chồng con cỏi bỏc ta dắt dớu nhau mũ lờn tận huyện Lập Thạch gần tỉnh Tuyờn Quang ở nhờ bà con người làng đi tha hương cầu thực từ mấy đời nay trờn đú. Qua một trận sốt rột ngó nước thập tử nhất sinh nữa, bỏc ta bỗng khỏe dần, khỏe dần. Vợ chồng đó nhờ đụi bũ của bà con cày hơn hai mẫu ruộng bói của bà con nhường cho rồi vỡ thờm non mẫu ruộng bờ suối nữa, nờn ba vụ nay đủ ăn. Gần đõy được tin cú người anh em họ thỳc bỏ, đời cụ ngày trước đi lưu đồ vào trong Nam lấy vợ đó sinh con đẻ chỏu ở đõy. Nay cú anh chỏu đi lớnh theo một ụng xuất đội người ngoài Bắc đổi ra Huế, nghe núi họ hàng bờn nội vẫn cũn, bốn tỡm về quờ hương bản quỏn. Hỏi thăm cỏc chi cỏc ngành, thỡ chỉ cũn ngành bỏc Khoỏi Chõu nhưng lưu lạc khụng biết hiện cũn sống hay chết. Người chỏu nọ đúng ở gần Bắc Giang. Tết năm ngoỏi đó gửi tiền về gúp giỗ tổ. Trờn đường bỏc Khoỏi Chõu đi tỡm người họ, may sao lại gặp ngay hai anh em Nụm, Cỏt đi chơi với ụng chú trờn Lạng Sơn về nghỉ trọ ở chợ Thượng. Bỏc liền nhập bọn để cựng trở về Vĩnh An.
- Bỏc phú Thờu mời ụng và hai anh vào ngồi mõm thụi - Bỏc Ngọ gỏi lại giục.
- Cụ phú Thờu với cỏc ụng cứ tự nhiờn cho. Bọn này ngồi ngoài sõn, cỏnh ăn khỏe cả mà. Bọn bà con tớu tớt trước sõn.
Cả mấy bà đều bảo bỏc Ngọ gỏi và ụng chú Thơm phải mời khỏch vào nhà, cũn bọn họ với bọn giai trẻ nhất định ngồi ngoài sõn với Thơm chung quanh hai cỏi nia lót lỏ chuối bày bỏt đĩa, thức ăn và rổ rau ghộm.
Đỳng ụng phú Thờu dạo này càng yếu. Nhưng hụm nay vui trong dạ, ụng đó uống hết chộn rượu và ăn được ba lần xới cơm. Thấy trăng sỏng, trời lại mỏt, trong nhà bề bộn thúc lỳa chật chội quỏ, cơm xong bỏc Ngọ giai xin phộp mọi người đưa tuốt cả đụi chiếu mới lột trong giường trải trước sõn, và hỳt thuốc uống nước ở đõy. Tựa lưng vào bực thềm, nhỡn trăng đó vượt quỏ ngọn cõy, biờng biếc ở đỉnh trời, nghe hơi thơm sừng sực của đống rơm trũn đẹp như mõm xụi và trụng ra ngoài đồi, làng ấp trại đang rào rào thỡnh thịch đập lỳa, xay thúc... ụng chú Thơm càng nao nức. Đó thế ở dưới bếp, hai cụ gỏi và bọn trai chuyện trũ cứ nở như ngụ rang bờn cối thúc quay ự ự, làm ụng càng nghĩ ngợi.
Tỉnh Hưng Yờn càng đúi kộm. Đờ huyện Văn Giang lại vỡ, cỏc làng ngoài đờ và cả trong đồng lại mất trắng tất cả lỳa, cả khoai. Huyện Khoỏi Chõu tam tứ phen đệ đơn lờn tỉnh xin chẩn phỏt và cấp cho ớt thúc lấy lương ăn để làm gỡ vụ mựa nhưng khụng được. Từng làng bỏ nhà ra đi cỏc nơi ăn mày, ăn xin. Mấy vựng theo đạo Thiờn Chỳa gần đấy bảo nhau đắp lũy đúng cổng, rào làng, cả ngày chỉ đọc kinh cầu Chỳa sắp làm phộp lạ đổi đời cho họ. Thế là trờn tỉnh lại đem chộm cả cụ đạo và người đi đạo. Rồi cũng chộm tất cả những kẻ xướng xuất, những kẻ theo giặc mưu toan đi cướp kho thúc, cướp thuyền lương, cướp huyện, cướp tỉnh. Càng loạn.
Năm ngoỏi, ụng phú Thờu đó lẻn về dưới đõy nghe ngúng hơn một tuần rồi phải lờn Yờn Thế ngay. Càng ngày ụng càng thấy khụng thể đưa chỏu về quờ hương bản quỏn được. Cũng như càng ngày ụng càng thấy hai chú chỏu ụng vẫn phải lẩn lỳt, mai danh ẩn tớch cẩn thận hơn nữa. Nhất là phải giữ cho Thơm. Làm ăn trờn đõy dần dần đó cú nhiều bà con lõn lý, Thơm vừa khỏe, vừa biết cụng biết việc, lại chịu khú, chú chỏu khụng lo đúi nữa rồi, song vẫn cứ phải...
... Phải lo vỡ nhiều nhẽ khỏc. Cỏi chớnh là nú chịu khó đấy, nú vừa khỏe, vừa biết cụng biết việc đấy, nhưng lại khụng như những con trai thường mới lớn khỏc. Nú cứ càng ngày càng ớt núi. Đó gan lỡ lại ớt núi mà cứ luụn luụn đỏnh bạn hết theo bọn này đi rừng, lại theo bọn khỏc đi rừng. Nú nghe thấy đõu cú chuyện gỡ, cú việc gỡ lạ thỡ dự xa mấy cũng tỡm đến xem đến hỏi. Khụng mấy thỏng khụng đi xa nếu khụng lờn Thỏi Nguyờn thỡ cũng cựng những lỏi trõu, lỏi thuốc lào đi sang cỏc vựng Đốo Nhe, Tam Đảo bờn Phỳc An, Vĩnh An, hay lờn An Chõu, Biển Động giỏp Lạng Sơn, Quảng Yờn. Bạn toàn với những người đỳng mực, nhiều tuổi. Toàn là những người nhiều tuổi, đỳng mực xa lạ, thế mà chỉ vài bận là cú sự quý mến thõn thiết Thơm ngay.
Chuyến này khụng khộo chỉ ớt bữa nữa nú lại sang nhà bỏc Khoỏi Chõu rồi đi với hai anh em tay kia sang bờn Kim Anh thụi.
Thơm cho thằng bũ đen vào chuồng, bốc thờm đầy mỏng rơm, đoạn ghộ vào bếp hỳt thuốc lào với bọn trai hàng ấp. Vừa lỳc hai cụ gỏi thở vự một cỏi, thớt cối rớt tiếng, sững lại. Thỳng thúc đầy chỉ một loỏng đó xay xong. Một cụ quột trấu, một cụ bưng gạo xay đến cho một bà giần để gió ngay lấy gạo ăn ngày mai. Hai anh con trai bỏ vai bỏ cổ Thơm, cựng ra chỗ ụng phú Thờu để nghe chuyện, uống nước, hỳt thuốc.
⚝ ⚝ ⚝
Cõu chuyện đang vào giữa thời thế.
- Như vậy nhà vua thế nào chả chuộc lại được ba tỉnh miền Đụng?
- Eo mẹo ơi! Tiếp sứ thần Tõy dương thật là quỏ chừng quỏ mức. Đún thỡ vừng điều, tàn vàng, lọng tớa; nhà ở lụa che gấm phủ; ăn thỡ cỏc thứ sơn hào hải vị, quý nhất trờn đời, trừ cú gan rồng trứng voi khụng chuốc được mới chịu; vào chầu thỡ đi thuyền rồng; tiếp đún thỡ từ vua đến văn vừ bỏ quan đủ mặt tại triều...
- Chỉ thiếu cú...
- Thiếu đức Gia Long sống lại ngồi bờn sập vàng, ăn cựng cỗ yến ở trong nội điện và cú hoàng hậu tiếp...
- Thụi, khụng núi những chuyện ấy. Sứ thần Tõy dương bằng lũng cho triều đỡnh Huế sang bờn kia, chuộc ba tỉnh miền Đụng cơ mà.
Một bà lại dau dảu cướp nhời cỏc đàn ụng:
- Đó đưa cống Chiờu Quõn, nếu cú chuộc được về thỡ cũn gỡ là miếng thịt ấy!
Bỏc Khoỏi Chõu đơm mồi thuốc hỳt xong rồi nhẩn nha núi:
- Cỏi lóo Phan gỡ mói quốc ấy phải đi theo bưng vàng bưng bạc đồ lễ sang cống tận bờn Tõy, tưởng lập nờn cụng trạng, ngờ đõu quõn Tõy trở mặt hơn trở đầu đũa, được đằng chõn lõn ngay đằng đầu, lại đũi ngay thờm ba tỉnh miền Tõy nữa thỡ mới cho hũa! Triều đỡnh nhà vua lại phải dõng nốt ba tỉnh trong kia. Lóo Phan trắng mắt ra, nhục quỏ uống thuốc độc chết cho khỏi mọi người nhổ vào mặt.
ễng phú Thờu lắc đầu, chẹp chẹp miệng, thở dài:
- Làm sao mà cỏi dũng họ Nguyễn chỳng nú chuộc được hết cỏi tội cừng rắn cắn gà nhà?!
Bỏc Khoỏi Chõu gằn gằn, rin rớt:
- Ấy thế mà cú cụ Trương Định mộ quõn, giương cờ giúng trống, chống cự quõn Tõy, đỏnh đến đõu dõn theo đến đấy, phỏ tan khụng biết bao nhiờu đồn, bao nhiờu trại, lấy lại được cả những nơi trọng yếu quõn Tõy đó đúng, Tõy phải bỏ chạy. Ấy thế mà...
Bỏc Khoỏi Chõu thở hưng hức:
- Triều đỡnh đó mất ba tỉnh, cụ Trương đỏnh Tõy làm cho Tõy thất điờn bỏt đảo, và lấy lại được cả đất cho triều đỡnh, nhà vua đó phong chức làm Lónh binh, thanh thế đang mạnh, ấy thế mà nhà vua lại xin ký hũa với Tõy và cũn cất chức cụ Trương, cấm khụng cho cụ Trương dấy binh. Như thế đấy... Bú chõn bú tay cụ Trương và cỏc tướng cỏc quõn của cụ lại, nhà vua tưởng như thế là thỏa được lũng giặc Tõy dương, nhưng chớnh vỡ thế càng làm cho hổ dữ hổ đúi chắp thờm nanh thờm vuốt, cướp thờm mồi như vậy đấy!
Trong dạ, trong tõm, trong trớ mọi người càng như cú đỏ đố, cú đũng xiờn. Cũng như cú cả dầu sụi lửa bừng nữa...
... Cụ Trương Định của họ nhất định khụng để triều đỡnh bú chõn bú tay hàng phục Tõy dương. Ngay khi nhà vua xuống chiếu cho dõn trong Nam biết triều đỡnh đó làm lễ cống quõn Tõy ba tỉnh, thỡ người người đều khụng cho cụ Trương Định bỏ đất về triều, khụng cho cụ Trương Định giải giỏp, triệt binh mà kộo ngay cờ kết tội: Phan - Lõm mói quốc, triều đỡnh khớ dõn , tụn cụ lờn làm Bỡnh Tõy đại nguyờn soỏi, truyền hịch đi cỏc nơi nổi lờn chống giặc.
Quõn cụ Trương Định khụng những chỉ đỏnh Tõy ở cỏc nơi, cỏc tỉnh xa mà cũn đỏnh phỏ cả cỏc đồn cỏc trại sỏt cạnh Sài Gũn, trấn giữ đường vào Sài Gũn. Tõy thua nhiều quỏ, bốn xoay kiện triều đỡnh, ộp nhà vua phải trị cụ Trương Định. Nhà vua lại tuõn theo Tõy, đó ra lệnh cấm cụ Trương Định động binh, mà lại cũn bắt phải triệt hết quõn bỏ cỏc nơi đó lấy lại được, và kết tội cụ Trương Định đó trỏi lệnh vua nờn làm khổ, làm hại cả cho dõn và triều đỡnh!
Tõy càng được thể, dồn thờm quõn cỏc tỉnh, lấy danh chớnh ngụn thuận là đi dẹp cỏc giặc loạn quấy rối cướp phỏ dõn cư đất đai mà nhà vua đó ký kết cắt quyền cho mình. Trong cỏi thế trước mặt thỡ Tõy võy, Tõy đỏnh rất mạnh, sau lưng thỡ bị triều đỡnh đõm gươm, thỳc giỏo, rồi lại cũn bao kẻ dựa vào Tõy làm giàu cựng bao nhiờu chú săn chim mồi nhõn cơ hội cố lập cụng cỏn, nờn quõn của cụ Trương Định càng thờm khốn khú. Sỳng đạn, khớ giới thỡ ngày một hao tổn, thiếu thốn, lương thực đó khụng đủ, một ngày một đúi, mà lại khụng nhận được của cỏc nơi tiếp cho. Bởi thế cụ Trương Định đành phải bỏ cỏt cứ miền Đụng mà rỳt xuống miền Tõy. Chuyển về miền Tõy, hơn vạn nghĩa quõn lại càng chật vật, nguy khốn. Cụ Trương Định phải rỳt sõu vào giữa vựng Đỏm-lỏ-tối-trời để thủ hiểm...
Thế cụ sức kiệt, lại mắc phải kẻ thõn phản phỳc dẫn đường cho giặc võy bắt nờn cụ Trương Định đó bị sỏt hại. Nhưng nghĩa quõn lại cú người khỏc cầm đầu dấy lờn, vẫn cứ đỏnh Tõy ở khắp nơi khắp chốn...
"Những tướng nào thế? Những tướng ở đõu thế. Trong Nam giỏi thật! Người Nam ta giỏi thật!" - Cú mấy bà và bọn trai trỏng nhao nhao hỏi. Thơm vẫn nhớu mày im lặng.
- Nhiều tướng lắm. Cú cả tướng là con trai cụ Trương Định mới hai mươi tuổi.
Bỏc Khoỏi Chõu đang rớt thuốc cũng đỏp, tiếng núi cứ sằng sặc.
⚝ ⚝ ⚝
Bỏc Ngọ giai lại phải để Thơm đi. Lần này, Thơm vẫn đi một mình. Áo vải thõm cỳc tết, quần nõu mới, đầu bớt khăn mỏ rỡu, vai đeo nún gủ lỏ già, chống gậy tre đầu bịt sắt, Thơm trụng chững chạc, rạng rũa khỏc hẳn mọi trai trẻ mới lớn khỏc. Nhất là ở cặp mắt một mớ quăng quắc, lụng mày đen rậm hơi xếch và bả vai rộng dày vậm vạp, vúc người tầm thước chắc nịch. Thơm khụng gỏnh, chỉ khoỏc cỏi bao vải đựng căng hột dổi để nếu cú điếm canh hay trạm lớnh nào hỏi thỡ Thơm bảo đi rừng kiếm được đưa về cỏc chợ dưới bỏn cho người làm thuốc xoa búp và đồ ăn gia vị (một phần nữa, để Thơm lấy thờm tiền mua cho thằng cu của vợ chồng bỏc Ngọ chục vuụng vải may cỏi ỏo cụt tay, cỏi quần cộc, nú mặc đi với cỏc trẻ trõu mựa hố, tuy thằng nọ chỉ thớch cởi trần, đúng khố, mà bỡ bừm tắm khe tắm suối).
Thơm nhập bọn mấy bà gỏnh vó chợ xa đi toàn đường tắt, qua những quả đồi, những chõn nỳi, những cỏnh rừng, những bói sim mua chỉ những ai thụng thuộc thung thổ lắm mới khỏi lẫn, khỏi lạc. Cú một bạn đường ớt tuổi, khụi ngụ, vẻ người con chỏu nhà nũi, cỏc bà rất thớch hỏi chuyện Thơm. Mấy bà cứ căn vặn Thơm thật nhà chưa lấy vợ cho, hay Thơm cú vợ rồi mà núi dối? Một bà bảo Thơm cứ theo bà về nhà chơi rồi hóy đến thăm ụng bỏc, hoặc khi thăm ụng bỏc về thỡ tạt vào làng bà, ở mấy hụm cũng được. Từ sỏng sớm đến quỏ trưa, liền liền bước chõn theo những đụi quang gỏnh, và đỗ lại ở những quỏn nước gốc đa, bờ đờ, cổng chợ toàn những khỏch lụm lam, Thơm lại được nghe thờm khụng biết bao nhiờu chuyện, bao nhiờu việc của ngúc ngỏch vựng đõy và cỏc vựng xa khỏc. Thơm cũng biết được thờm rất nhiều người mà thường Thơm nghe đồn, nghe kể về tụng tớch, lai lịch, cỏc cụng việc và đời sống đặc biệt của họ. Nhiều tờn đất, tờn làng trước đõy chỉ nghe núi, nay đến tận nơi, Thơm bồi hồi một cỏch lạ. Y như của quờ hương Thơm hay là nơi đi chốn về từ lõu rồi của Thơm.
Bớch Động này, Quế Nham này, Phỳ Khờ, Khờ Thượng, Khờ Hạ này... xa xa phớa dưới kia là Thổ Hà, là Vọng Nguyệt, là Như Nguyệt này... Sụng Cầu chảy qua đõy! Ruộng bói cỏc vựng này cũn lo gỡ chiờm khờ mựa thối; ngụ khoai, mớa dõu đay, chưa hết vụ mựa lỳa này đó gối ngay vụ màu kia.
Nam quốc sơn hà Nam đế cư
Tiệt nhiờn định phận tại thiờn thư
Như hà nghịch lỗ lai xõm phạm
Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư.
Thần ngõm thơ cho tướng giặc; tướng đọc lại thơ cho ba quõn nghe; tướng và quõn đuổi một trận quột sạch hơn mười vạn quõn Tống, ụng già Mốc kể sự tớch và bỡnh từng cõu thơ, làm gỡ mà người ta khụng nhớ mói, khụng tơ tưởng về con sụng Như Nguyệt và cỏi làng Vọng Nguyệt kia.
Cỏc bà đi chợ dần dần kẻ rẽ xuụi kẻ rẽ ngược, bà lờn Phủ Lạng Thương, người về Bắc Ninh, chỉ cũn ba bà vẫn đi cựng Thơm. Rặng nỳi xanh xanh ở phớa trước mặt Thơm càng đến gần hơn. Chẳng để Thơm phải hỏi, một bà lớu tớu núi ngay:
- Nỳi Nham Biền và huyện Yờn Dũng kia kỡa!
Bà ta vừa đổi vai, vừa núi:
- Cỏc cụ người vựng này kể lại rằng ngày xưa cú một đàn phượng hoàng một trăm con bay đến ngọn nỳi đõy, lượn đi lượn lại, cú chớn mươi chớn con đó sà xuống đỗ rải khắp cỏc chũm nỳi. Duy cú một con khụng hiểu sao vẫn cứ bay, cứ lượn trờn trời. Người ta bảo nếu cả con thứ một trăm này mà cũng đỗ xuống thỡ vua sẽ đúng kinh đụ ở đõy, đõy sẽ mở kinh đụ để nhà vua ở.
- Lạ nhỉ, chớn mươi chớn con đó đỗ xuống nỳi, chỉ cú một con là khụng. Nếu khụng thỡ cả trăm con cựng đỗ thỡ đõy sẽ mở kinh đụ, vua sẽ đúng kinh đụ ở đõy. Tiếc thật!
- Tiếc gỡ mà tiếc?
- Đất mở kinh đụ cú vua ở thỡ đụng vui thỡ đẹp chứ sao!
- Vua ở thỡ đụng vợ con bầu đàn nhà vua, vui vợ con bầu đàn nhà vua, đẹp vợ con bầu đàn nhà vua... chứ đõu đến thứ mình.
- Ừ, mở kinh đụ, vua đúng kinh đụ thỡ đụng, thỡ vui, thỡ đẹp đõu chưa thấy... mà chỉ thấy khổ dõn khổ mình trước nhất. Phu phen tạp dịch, ruộng bói thỡ mất...
- Vỡ thế nờn người Nham Biền xua khụng cho con phượng hoàng thứ một trăm kia đỗ xuống, để rồi cả đàn phải kộo nhau bay đi...
- Chả vậy mà nhiều cụ bảo dõn Yờn Dũng thế mà khụn.
- Chả cứ phải dõn Yờn Dũng, tụi mà ở đấy thỡ tụi cũng xua đi... Vua khụng đúng kinh đụ, hoài của quỏ.
Lại ngó ba nữa. Cả ba bà tớu tớt trỏ đường cho Thơm:
- Đấy, qua đồng làng My Điền ấy là cú đường xuống huyện... Đừng cú đi lờn đờ nhộ... cứ trong đú mà đi.
Một bà lại chốo kộo, lay lay khăn gúi của Thơm:
- Thế nào lỳc về cũng rẽ vào tụi cho biết cửa biết nhà đấy. Chỗ hạt dổi đem đi làm quà là nhiều người muốn mua lắm, chớ cú cả nể mà nghe người ta...
Nắng to, Thơm vẫn khụng chịu đội nún. Bước chõn Thơm càng nhẹ thờnh như đi theo những đỏm mõy đuổi nhau trờn rặng nỳi.
Quan quõn của Gia Long bắt được Nguyễn Quang Toản ở vựng này đõy! Vua Quang Trung chết sớm quỏ! Bắc, cả phỏ quõn Thanh, Nam đỏnh tan quõn Tiờm La... Vua Quang Trung chết sớm quỏ! À... thế ra quận He kộo chiến thuyền đưa quõn từ dưới Đụng lờn đúng ở đõy rồi đỏnh vỗ vào Thăng Long... Ngày xưa nhà Trần mở hội Diờn Hồng ở Đài Than trờn đất này đõy! Quõn của Hưng Đạo đại vương cũng qua Lục Đầu Giang vượt ra An Quảng, lỏnh vào Thanh, vào Nghệ, sau đú thỡ đại thắng ở sụng Bạch Đằng và tiến trở về Thăng Long bằng đường đõy. Đem mà đúng cũi hết những quõn vụ tớch sự ở trong triều, những thằng đi cống Tõy, xin hũa...
- A mà cũn trận đỏnh thành Xương Giang ở trờn Bắc Giang kia nữa. Đó đào mạch ngầm cho nước sụng tràn vào thành, lại cũn lao thuyền chất diờm tiờu hỏa hổ đốt chỏy cỏc dinh trại. Bắt được tướng ấn ở đõy thỡ sai người cầm sang cho quõn tướng ở đạo quõn Võn Nam kộo sang bờn Tuyờn Quang kia xem, khiến cả chủ soỏi cũng nỏt đởm kinh hồn bỏ chạy. Vua thỡ là Lờ Lợi, bầy tụi là Nguyễn Trói, Lờ Lai... dõn thỡ là ụng già... đưa trõu cày của mình đang cày cho vua thay hỡnh đổi dạng lỳc bị giặc đuổi cựng đường.
Thơm vào đến đường làng rồi mà vẫn cứ ngoỏi trụng lờn phớa Phủ Lạng Thương và cỏc ngọn nỳi xa xanh nhạt nắng đựn đựn mõy xỏm.
Cai Cừ đang xem đỏnh cờ ở trại cơ trong huyện, nghe thấy lớnh bảo cú người nhà tỡm gặp, thỡ sửng sốt khụng hiểu người đú là ai. Rồi khi tập tễnh ra ngoài cổng thấy một cậu chàng mới lớn khụng hề quen biết đứng chờ thỡ lại càng ngạc nhiờn. Nhưng sau đú, chỉ vừa biết là người thõn của bỏc Khoỏi Chõu gửi thư, gửi thuốc cho mình, cai Cừ vội vàng nắm lấy tay Thơm kộo vội vào hàng nước gần đấy. Đọc xong phong thư, nhỡn gương mặt Thơm và nghe Thơm núi xong mấy việc nữa, cai Cừ đứng dậy, lay lay vai Thơm:
- Thụi chỏu về nhà chỳ. Chú bảo một thằng nú đi kiếm cõn thịt heo hay con gà và ớt trỏi, ớt rau về làm cơm ăn. Rượu thỡ vừa mua một vũ, hai chú chỏu cú thể uống rỉ rả thõu đờm tới sỏng...
Gian nhà ở sau huyện đường. Một người đó cú tuổi mặc quần ỏo lớnh rỏch vỏ ra cổng chắp tay chào. Cai Cừ chỉ đưa tiền cho bỏc nọ, lớn tiếng dặn mấy cõu, là bỏc liền đi lấy cỏi nớp, chạy ự ra đường. Cũn cai Cừ giũ giũ chiếc chiếu mới, trải ra giường xong, thỡ cỳi vào gúc cột bưng lờn vũ rượu, rút ra hai chộn to, đặt vào khay nước, vung tay như mỳa tuồng rồi đưa chộn rượu cho Thơm:
- Nào chỏu!... Khà...
Khà, cạn một chộn thứ hai, cai Cừ gật gự:
- Cao trăn của chỏu đỏnh được, lấy toàn bộ xương nấu thờm với xương gấu và xương hổ à? Như thế ta chỉ uống hết một lạng ngõm với rượu này sẽ thành Lờ Phụng Hiểu, hay Dó Tượng, Yết Kiờu đú mà.
Cai Cừ thột lờn một tiếng, rút đầy chộn thứ ba để tự thưởng.
- Thời thế nào cũng vậy, nước ta đõu cú thiếu người tài người giỏi. Tõy dương cậy cú tàu đồng tàu thiếc, thỡ ta: Bọn hũ trước, lũ ú sau, trối kệ tàu thiếc tàu đồng sỳng nổ.
Thế là cai Cừ lại kể cỏc chuyện trong Nam mà nhiều chuyện chưa núi hết với bỏc Khoỏi Chõu... "Trận này cụ Nguyễn Trung Trực đỏnh đấy. Tàu chiến của nú đỗ giữa sụng Nhật Tảo, sỳng ống lớnh trỏng canh phũng dằng dặc ở cả trờn tàu và cỏc làng hai bờn bờ. Ta chỉ cú thuyền nan, thuyền gỗ. Cụ Nguyễn Trung Trực cho một chiếc thuyền tiến đến khiờu chiến. Quõn trờn tàu liền hạ lệnh ngay cho bọn lớnh Tõy theo hắn đuổi bắt thuyền nọ. Khi cả quan lẫn lớnh bỏ tàu một quóng xa xa, thỡ bọn Tõy ở lại đứng chơi tỏn chuyện với nhau trờn tàu thấy một đoàn thuyền mui thong dong đi tới, cho rằng đú là những thuyền buụn đến trỡnh giấy vóng lai hay nộp thuế nộp lễ với tuần ty. Quan lớnh vừa xỡ xồ, nhụ ra mạn tàu để xột hỏi thỡ bốn, năm chiếc thuyền đó chốo đến ỏp sỏt cửa mạn, quõn của cụ Nguyễn Trung Trực nhảy vọt lờn, vung gươm, mó tấu chộm ngay thằng quan ở lại coi tàu. Chỉ trong chốc lỏt bọn lớnh Tõy trờn tàu bị giết gần hết. Cũn hai thằng Tõy và ba lớnh người Malabà trốn thoỏt chạy đi bỏo với quan tư tàu. Thằng quan tư phải đi gọi tàu khỏc để về cứu tàu mình và đỏnh bắt nghĩa quõn thỡ tàu của nú đó bốc chỏy, cũn cụ Nguyễn Trung Trực và nghĩa quõn đó rỳt đi đõu hết.
- Giỏi thật! Giỏi thật! Đó chơi như vậy lại cũn thiờu trụi cỏi đồn cú hai mươi thằng lớnh ta mất giống canh gỏc đồn, cựng lỳc tàu bố kia bị ta đỏnh. Quõn Tõy liền rửa mặt bằng đốt trụi tất cả nhà cửa của dõn làng Nhật Tảo gần đú đó bỏ đi nơi khỏc, mà chỳng cho là họ đó a tũng mưu din với nghĩa quõn.
Nghe cỏi giọng núi trọ trẹ, phào phào như cú lửa, cú súng của con trai người nghĩa quõn quờ xưa vựng Khoỏi Chõu nay trở về Bắc vấn tổ tỡm tụng kia, Thơm càng thấy lạ, thấy thõn thấy yờu và trong lũng vụ cựng rạo rực. Lại nhỡn rừ thờm nữa gương mặt gan gúc, đăm chiờu của Thơm và cặp mắt anh ỏnh roi rúi vào mắt mình, cai Cừ càng say, càng khoỏi trỏ, cười ha hả:
- Cũn quõn cụ Trương Định thỡ dương đụng kớch tõy, nay hiện ở vựng này, mai biến sang vựng khỏc, lỳc tỉnh trờn, lỳc huyện dưới, vừa chụp xong đồn nọ rỳt quõn biệt tăm, lại ập đến ngay trại kia đốt phỏ. Tõy càng tỡm càng đuổi càng võy càng đún đỏnh chỉ càng thờm phỏt cuồng, phỏt mệt. Quõn ốm bó ra vỡ phải mang theo lương ăn, đeo sỳng tải đạn, lo ngày lo đờm, bỏ ăn mất ngủ rồi chết vỡ ngó nước, dịch tả, kiết lị, phự thũng. Mấy năm rũng, cỏc chỗ đúng của quõn Tõy cứ như ở trờn đống lửa, lập được ụng xó ụng làng nào thỡ chỉ làm việc được thỏng trước, thỏng sau là bị giết, cả làng lại quay trở lại đỏnh Tõy.
Cai Cừ phanh ngực vỗ đen đột, giọng núi càng say thờm:
- Làng ta Tõy cũng đến đúng đồn yờn ổn được đỳng ba bảy hai mươi mốt ngày, thỡ chỉ một đờm, cả Tõy và Malabà cựng thụng ngụn, kỳ lục đều cụt đầu hết, kho gạo và bao nhiờu sỳng đạn mất sạch. Thế là ta liền đi theo nghĩa quõn.
Người lớnh cú tuổi ở dưới bếp đi lờn, thập thũ ngoài cửa:
- Thưa thầy cai cho bưng mõm...
Cai Cừ đó ngà ngà...
- Khụng cú gà à?
- Thưa thầy, người đúi, gà cũng đúi... chẳng nhà nào cũn gà cả!
- Thế thỡ khụng được! Miếng thịt bằng cỏi lưỡi mốo ấy chỉ ba gắp nhẹ đũa là hết, ai ăn ai đừng. Thụi lại chạy ra phố, kiếm mấy bỡa đậu phụ hay đỗ lạc về mà nướng mà rang chớ... Cả chú hụm nay cũng phải uống rượu thật say với ta để mừng ta mới gặp được thằng chỏu này.
Cai Cừ tay cầm chộn rượu, mắt lừ lừ nhỡn Thơm:
- Ta chỉ tiếc ta đó ốm hàng năm, lại bị đạn nơi đầu gối, nếu khụng vẫn cứ được đi theo nghĩa quõn, để rồi da ngựa bọc thõy cho thỏa chớ bỡnh sinh. Đó thế, cha ta lỳc chết trận lại nhờ người về bảo ta phải trở về quờ hương bản quỏn tỡm cho được họ hàng thõn thớch, nờn ta mới theo một thầy đội ra Huế rồi lờn đõy, lấy vợ người trờn đõy...
"Nhớ lắm! Nhớ trong kia lắm chỏu à! Tiếc lắm! Tiếc cụ Trương Định lắm chỏu à! Ta chưa kể cho bỏc Khoỏi Chõu chuyện cụ Trương Định chết. Nếu khụng vỡ gặp phải thằng đội phản phỳc, thỡ cụ Trương Định đõu cú bị thiệt mạng, và biết đõu lại chẳng cũn làm nờn được bao nhiờu cụng chuyện?
Cụ Trương Định về vựng Đỏm-lỏ-tối-trời đó hiểm trở kớn đỏo lại đúng trại trong một vựng sõu nhất, chưa cú ai dỏm vào đõy, thỳ dữ rắn độc nhiều vụ kể. Thằng đội Tấn đó năn nỉ xin cụ Trương Định rời bỏ đất rừng này mà trở về nơi trước là Phước Lộc ẩn nỏu rồi chờ dịp tốt đến là đỏnh ỳp quõn Tõy đúng ở Tõn Hũa và đỏnh nống ra cỏc vựng chung quanh. Cụ Trương Định tin lời thằng đội Tấn, đem hơn hai chục nghĩa quõn về Phước Lộc. Thế là thằng đội Tấn thừa cơ nửa đờm dẫn đường cho quõn Tõy vào võy nhà cụ Trương Định ở, quyết bắt sống cụ. Từ gà gỏy chưa rạng sỏng, nghĩa quõn chống cự, đỏnh trả quõn Tõy rất mạnh, rất dữ. Nghĩa quõn giỏp lỏ cà, vật nhau với quõn Tõy, một người chiến với ba thằng, năm thằng, với chục thằng, nhất định khụng chịu hàng. Tất cả đó bị Tõy giết.
... Bớ cỏc quan ơi! Chớ thấy chớn trựng hũa nghị, mà tấm lũng địch khỏi nỡ phụi pha, cho rằng ba tỉnh giao hũa mà cỏi việc cừu thự đành lơ đóng.
... Bớ cỏc làng ơi! Chớ thấy đồn lũy dưới Gũ Cụng thất thủ mà trở mặt hại nhau, chớ nghe trờn Bến Nghộ phõn cư mà đành lũng theo mọi.
... Hỡi ơi! Oỏn nhường ấy, hận nhường ấy, cừu thự nhường ấy, làm sao trả đành mới cam! Cụng bấy lõu, nghiệp bấy lõu, lao khổ bấy lõu, nay đành nỡ bỏ qua sao phải".
Cứ mỗi đoạn gầm gầm rớt rớt đọc lờn, cai Cừ lại nắm lấy hai bả vai Thơm lay lay giật giật và cười nấc nấc, sằng sặc:
- Đành nỡ bỏ qua sao phải! Chỏu nghe đấy, chỏu nhớ đấy nhộ! Mai đõy cơ sự ngoài này, dầu cú đi đến đõu hay phải chịu nỗi nào, thỡ cũng chỉ cú đỏnh... chỉ cú đỏnh. Ta mà cũn sống, cỏi chõn đỡ buốt, khụng chịu quỵ hẳn thỡ ta cũn phải lại theo nghĩa quõn đi đỏnh Tõy... chỏu à... chỏu à!
Vợ cai Cừ sang làng bờn ăn giỗ ụng cậu đó ẵm thằng con về. Bỏc mở khăn gúi lấy ra hơn chục khẩu trầu cau tươi, cười bảo chồng:
- Phần này thỡ bố nú ưng nhộ. Thử ăn xem trầu quế, cau đậu ngoài này cú bằng trầu cau trong ấy, hay trầu cau trong ấy lại ngon hơn.
Bỏc gỏi vừa núi vừa đưa mắt nhỡn chồng. Cai Cừ cười ha hả làm tuồng:
- Mụ đố thế thỡ ta xin chịu. Thụi để con ngồi đõy, ăn mừng thằng chỏu mới đến với ta nào.
Bỏc gỏi toan hỏi xem cho rừ lại chỏu nào đến nhận họ, nhưng đó quen cỏi nết của chồng, liền thụi, chỉ vồn vó:
- Tụi vừa ăn cỗ xong, chú chỏu bố nú và chú vệ cứ uống rượu, để tụi ra phố xem chợ, chiều cú thức ăn thỡ mua thờm, chứ ai lại tiếp chỏu toàn rau dưa thế kia?! À mà này, thằng cu nú ăn nhiều lắm rồi, đừng bún cho nú cỏi gỡ nữa đấy...
- Chà, mụ vẫn khinh ta quỏ! Ta đó bảo chú vệ hai lần ra chợ mà chỉ cú thế này. Thụi mụ cú tài giỏi thỡ cứ đi... cứ đi...
Cai Cừ ụm xốc nỏch đặt thằng con trỏn dụ, mụi cong ngồi lờn đầu gối mình, lại cười lớn tiếng:
- Cứ bảo cỏc mụ ngoài ta hiền, ớt ghen. Khụng đõu! Ngay đờm cưới về, mụ cứ tra vấn ta đó cú vợ trong ấy chưa. Mà nếu đó cú vợ, nhất là cú con nữa thỡ cứ bảo thật mụ, để rồi cú dịp mụ vào chào chị cả ạ ạ ạ!...
Bỏc gỏi lườm chồng tưởng đến đứt đuụi con mắt, õu ơ thằng cu mấy tiếng nữa rồi mới cắp rổ đi. Cai Cừ khụng gắp thức ăn, chỉ rút rượu cho Thơm. Khụng hiểu vỡ một vẻ gỡ, mà thằng bộ cứ luụn luụn quờ tay sang bỏt của Thơm, giữ đũa Thơm và nớu lấy cỏnh tay Thơm, rồi quào quào tay vào mặt Thơm mà cười hơn hớn. Thơm càng bồi hồi. Khụng phải vỡ chộn rượu của cai Cừ rút đầy cho Thơm mà Thơm quỏ nể đó uống non nửa. Chớnh cũn vỡ thằng bộ rất bạo rất nghịch nọ. Rồi lại cũn vỡ cai Cừ chuyện trũ với con. Chiếc đũa tre đó thành gậy, thành gươm, thành giỏo, thành mỏc và thành sỳng trong tay đứa bộ. Cai Cừ lỳc thỡ dạy con phạt gậy, mỳa gươm, lỳc thỡ xỉa giỏo, xả mỏc. Cũn dạy với sỳng thỡ nào chõm mồi sỳng hỏa mai, nào nhồi chỡ viờn nổ cũ sỳng kớp, nào nhằm bắn với sỳng cũ quỵp, nào lắp đạn sỳng Tõy.
- Hà hà!... Mày ấy à, thằng này ấy à! Muốn cú sỳng bắn thỡ phải cố mà cướp được sỳng. Cướp được sỳng của Tõy bắn lại Tõy mới hả, mới sướng. Cú giỏp trận thỡ phải cố bắn cho trỳng Tõy. Một đạn xuyờn tõm được hai thằng mới bừ, mới là tay sỳng giỏi. Cú sỳng rồi thỡ phải giữ sỳng như giữ mạng mình ấy. Rồi ta sẽ tỡm sỳng cho thằng mày tập... Thằng mày tập ngay từ bõy giờ, ngay từ bõy giờ mới được!...
Cai Cừ nắm cỏnh tay, nắm bàn tay, ụm lưng, nõng ngực, kộo đựi, kộo chõn, nhấc đầu để con tập đủ cỏc kiểu bắn đứng, bắn ngồi, bắn nằm, nấp bắn, nhằm bắn... Rồi cả khoa đao, khoa mỏc xung sỏt để cướp sỳng nữa.
- Thật gan nhớ! Thật nhanh trớ nhớ! Thật tinh mắt nhớ! Thật chắc tay nhớ!... Khụng cú sỳng thỡ lấy dao bầu, dao phạt bờ, thanh phạng mà đi nghĩa quõn... mà đỏnh Tõy, mà cướp sỳng đỏnh Tõy thằng mày, nhớ!
Thằng bộ càng nhảy cẫng, thỡnh thịch trờn đầu gối bố. Chợt cai Cừ kờu ối một tiếng và suýt ngó ngửa ra:
- Mẹ cỏi thằng này, mày khoỏi gỡ, sướng gỡ mà làm tao lại bong cả chỗ xương bỏnh chố đó phải đạn đõy này...
Núi đoạn cai Cừ nửa nằm nửa ngồi, nõng nõng thằng con đưa cho Thơm bế đỡ, rồi ềnh ra giường, xấp xấp đầy vốc rượu vào đầu gối, xoa búp, vừa cười, vừa chửi thằng con.