Chương IX
Sang ngày thứ hai. Đó quỏ giờ Mựi. Trước cổng chợ tỉnh Bắc Ninh, bảy cỏi đầu của quõn tướng cai Vàng càng lim dim trong nắng xế. Nắng thỏng tỏm rỏm vỏ bũng. Bảy cỏi đầu bờu trờn cọc tre nọ khụng là bũng, là bưởi vẫn liền cành liền lỏ chỉ "rỏm" thụi mà chỏy quắt. Đầu ba viờn tướng cú tiếng là to lớn, oai đẹp như hộ phỏp cỏc chựa ấy, tới giờ cũng khụ quắt thịt xương như sắp thành củi thành than, và túc thỡ thành một thứ lụng lỏ hung hung kết lại từng mảng, từng vầng với mỏu đọng tớm bầm tớm đen. Nhưng quỏi lạ, ai ai trụng thấy cỏc đầu ấy cũng thấy như "họ" ngủ, "họ" cười trong nắng ấy. Khụng phải vỡ "họ" là người chết, khụng phải vỡ mắt "họ" là mắt của người chết nhắm lại, mà vỡ một nột, một vẻ thật là đặc biệt mà nếu cú những ai đi xem thốt lờn lời, thỡ đều cũng một ý:
- Cỏc "ụng ấy" trụng như người ngủ.
Từng đầu từng cọc đều treo biển đề tờn họ quờ hương bản quỏn. Người là sở tại, người ở Nam Định, Hưng Yờn, người ở Hà Đụng, Sơn Tõy. Người ở trong Nghệ An, cú người ở mói Tuyờn Quang. Từ chõn cọc lờn đầu đều quấn xiềng sắt, đỉnh đầu cũn phải đội một vũng xiềng gai bọc bờu. Cọc đầu của hai viờn tướng là cọc sắt, đúng trờn một mụ đất cao, chung quanh rào chụng cũng bằng sắt và mấy lượt nồi hụng nước đỏi rắc đầy gai bồ kếp, nồi nào cũng ngũm ngũm dũi và nhặng.
Khụng thấy đầu cai Vàng.
Người ta bảo tổng đốc Bắc Ninh và quan trong triều phải đúng hũm thủ cấp cai Vàng đem vào kinh đụ để vua cũn xem mặt. Cũng cú người bảo, quan trong triều và cả tổng đốc Bắc Ninh khụng bờu đầu cai Vang vỡ e ngại dõn tỡnh Bắc Hà đang kỳ thỏng ba ngày tỏm, ra uy trấn ỏp chưa chắc đó nờn, nhỡ ra lại để dõn quờ đúi rỏch bị kớch động thỡ thật là tai hại.
Bởi vậy tuy đó kộo quõn thắng trận về tỉnh mở tiệc ăn uống với nhau, và cử người về kinh bỏo tiệp rồi, mà cả quan trong triều và tổng đốc Bắc Ninh đều bắt cỏc phủ huyện từ Gia Lõm, Phủ Từ lờn đến Lạng Giang, vẫn đúng nguyờn cỏc đồn cỏc trạm canh phũng cẩn mật. Khụng những thế, ở cỏc bến sụng Cầu, sụng Thương và cả dưới Phả Lại cỏc đồn tuần ty lại cũn thờm quõn, khỏm xột rất ngặt cỏc thuyền bố cỏc nơi xa qua đõy: về Bắc Ninh Giang.
Như thế, tuy để người cỏc nơi về tỉnh xem bờu đầu cỏc tướng giặc, nhưng cả chung quanh tỉnh và chợ Nhớn, quõn lớnh vẫn rầm rập, nhiều lỳc cũn đụng hơn cả dõn thường. Nhất là ở mấy đầu đường đổ vào tỉnh. Phố Thị Cầu, phố Lim, phố Nhồi, bến Vạn cỏc tay chuyờn nghề chứa thổ đồ hồ và mổ lợn, thịt chú, liền bắt ngay người nhà đi sục gạo, sục rượu, sục lợn, sục chú ở cỏc làng lõn cận, bỏn đắt bao nhiờu cũng mua và dựng ngay lều quỏn che lợp quàng quỏng, gần cỏc đồn cỏc trại, để cướp khỏch.
Cú mấy bọn trờn Yờn Thế cũng về tỉnh xem. Bọn thỡ đem theo giành ngụ, rọ khoai sắn về cho người nhà dưới cỏc huyện Gia Bỡnh, Lang Tài đang bị ứng lụt. Bọn thỡ gỏnh măng, gỏnh củ nõu, gỏnh vỏ bỏn lấy tiền ăn đường. Cả những ụng già bà lóo đi thở khụng được cũng cố bú sắn, buộc củ mỡ về cho con chỏu. Cú bọn về làng chơi xong thỡ cú mấy bà con trong họ và hàng xúm theo lờn để chạy đúi.
Bọn bỏc Ngọ gỏi ở trong xúm chợ Nhớn ra, đi một quóng lờn Thị Cầu thỡ trời nổi giú, mõy đen ựn ựn. Cũng vừa lỳc mấy bọn người ở Võn Cầu, Đỡnh Hương, Ngụ Xỏ về quờ chơi đỗ gỏnh nghỉ. Kẻ thỡ cú người họ ở làng trong, kẻ thỡ cú bà con ở bến sụng, nờn khi uống nước, hỳt thuốc, ăn trầu xong, họ bàn nhau vào cả trong làng rồi mai lờn Yờn Thế hay về Gia Bỡnh, Lang Tài vừa sớm sủa, vừa thảnh thơi...
... Bỏ Ngọ gỏi này! Bỏ mà để cỏc cụ cỏc ụng cỏc bà và cỏc chú ấy đi, thỡ cả hai huyện Gia Bỡnh, Lang Tài này sẽ ỉa vào mặt tụi ấy! Vợ chồng con cỏi nhà tụi đó chịu chết đúi thỡ chết đúi rồi, vậy mà cũn được sống đến ngày nay, gặp được bà con quờ nhà.
Chủ quỏn đang núi như người bị búp lấy cổ họng thỡ bà mẹ hắn bỏ chồng bỏt đĩa rếch xuống chậu, khũm khũm đứng lờn bớu lấy cỏnh tay một bà cụ trong bọn bỏc Ngọ gỏi:
- Bỏ đừng chấp nú, cỏi nết nú bao giờ cũng ăn núi như chú cắn ma ấy! Đó thế hụm nay lại một bọn lớnh nữa ăn quỵt, nờn nú càng như húa rồ... Giời sắp mưa, bỏ và bà con đó đỗ gỏnh ở đõy thỡ chờ tan cơn mưa hóy đi! Mà đó chiều rồi thỡ nghỉ lại. Nghỉ lại ngoài này mà chật chội thỡ vào trong nhà rồi sỏng mai đi sớm...
Bà mẹ vừa dứt lời, hắn ta nắm lấy cỏnh tay thằng con bỏc Ngọ:
- Bố mẹ mày thế mà húa ra lại sung sướng, chứ khụng vất vả như ta! Được! Được! Mai bờn Võn đưa rượu sang, ta sẽ gửi cho bố mày nửa hũ, ngõm với bộ rắn hổ mang, cạp nong, rắn rỏo để đến mựa này ta lờn chỗ bố mẹ mày ăn cơm mới rồi vay mấy thỳng thúc về làm vốn dọn hàng thỏng giờng làng đõy mở hội.
Nghe cỏi lóo Vỏ này núi với thằng con mình, bỏc Ngọ gỏi nao nức cả người. Hắn vừa là người làng vừa là bạn làm, bạn ăn của cả vợ chồng bỏc. Hắn đó qua hai đời vợ, nhưng người thỡ đẻ non chết cả mẹ lẫn con, người thỡ đó đứng tuổi bị bệnh hậu sản từ đời chồng trước, nờn về ở với mẹ con hắn tuy rất chịu thương chịu khú, và mẹ con hắn cũng rất quý, rất thương, nhưng chỉ ăn ở với nhau được hơn ba năm, rồi cũng "bỏ" hắn! Hắn nhất định khụng lấy ai nữa, bảo cú gỡ thỡ sẽ nuụi thằng chỏu họ thỳc bỏ làm con, và cũn mẹ già đõy, thỡ hắn kiếm được đồng nào, mà gặp thức ăn ngon, của mới gỡ hắn sẽ mua cho mẹ con mình ăn hết đồng ấy... Như ngày hụm nay, ra chợ thấy cú người bắn được con nai, hắn mua ngay một đựi về làm hàng, mặc dầu chú gà đầy chợ mà hắn muốn bắt mấy con, muốn bao giờ trả tiền cũng được!
Người ăn đầu tiờn thịt đựi nai này cố nhiờn là mẹ con hắn. Bà mẹ hắn khụng ăn được thịt nai nướng chả, thỡ hắn nấu chỏo thịt băm, và tim gan xào với hành răm để bà ăn.
- Vả lại bõy giờ cũng đó quỏ trưa sắp chiều rồi, đường sỏ vắng vẻ, lớnh trỏng thỡ vừa hỗn vừa đúi, chẳng cú quan trị quan nhậm gỡ cả, bà con từ đõy về nhà mà qua chợ Nhớn thỡ khụng được đõu!
Cả nhà mẹ Vỏ và bỏc Ngọ gỏi đều núi như thế. Bọn cỏc cụ cỏc bà trờn Yờn Thế về, thấy người cũng đó mệt, nờn cũng ư lời bà mẹ Vỏ và bỏc Ngọ gỏi, bảo mấy anh trai trẻ và mấy con gỏi cựng mình uống nước một lỳc rồi vào nhà bà cụ Vỏ nghỉ ngơi.
Cả trờn đờ và đường vào làng trong khụng cũn trẻ trõu và trõu bũ nào hết. Lỏc đỏc ở ngoài bói ngoài ruộng chỉ cú mấy búng người xo xỳi bũn nhặt rau tập tàng, rễ khoai về nấu ăn bữa chiều mà hầu hết cỏc nhà từ nửa thỏng nay chẳng ai cũn được lấy một lẻ gạo. Cả thượng nguồn và phớa dưới sụng, sương đang xuống, làng mạc vạn chài, bến bói lặng ngắt.
Vỏ chất thờm củi nấu nước sụi, pha chố hột để mẹ tiếp bà con và để Vỏ sẽ tiếp bọn lớnh đi tuần về, chỳng hẹn Vỏ phải giữ cả chỗ nem chạo thịt nai cho bọn chỳng. Gọi là đi tuần nhưng chớnh là đi sục đi sạo ở cỏc làng trong, cỏc bến cỏc vạn xa đấy, lựng bắt những chú nhớn, chú con lạc lừng, lang thang sống sút để làm thịt đỏnh chộn với đấu gạo, giành khoai, giỏ sắn mà chỳng tước được của cỏc người khờ khạo về tỉnh xem bờu đầu cỏc tướng của cai Vàng.
Một cụ ụng khỏc, sũng sọc rớt mồi thuốc ở cỏi điếu cày xong tiếp nhời luụn chuyện với bà mẹ Vỏ. Thơm nhỡn cụ này khụng ngờ lại chớnh là người bố cỏi anh khự khỡ ở trờn Ngụ Xỏ cựng tổng với bỏc Ngọ gỏi, mấy hụm nay cứ lũn cũn đi cựng bọn Thơm, theo bờn cạnh Thơm, và bao giờ cũng tranh gỏnh mấy cỏi gỏnh nặng nhất của bọn Thơm. Cỏi gỏnh nồi niờu bỏt đĩa chổi cựn rế rỏch của một người bà con bỏc Ngọ theo lờn Yờn Thế làm ăn.
Hai bố con người huyện Gia Lương đều thấp bộ, chẳng cú đồ lề khăn gúi gỡ cả. ễng bố đầu cũn bớt vuụng khăn nõu, tay chống gậy và xỏch một rọ cú cỏi điếu bỏt và mấy chộn, bỏt, lọ nậm bảo rằng rất quý của nhà thờ họ, chứ người con trai thỡ đầu trần, quần cộc, ỏo cỏnh rỏch mướp toàn gỏnh cho bà con lỳc về làng cũng như lỳc đi lờn. Cỏc chuyện của người dưới quờ và người trờn ấy càng xoắn xuýt, nhất là về những sự việc, những con người, về đời sống của cải tao đoạn này mà khụng cũn hiểu rồi đõy cơ trời sẽ chuyển vần đến đõu, đúng mở ra sao.
Tuy đó sốt ruột vỡ hai bọn lớnh hẹn để phần thịt nai vẫn chưa thấy về, nhưng Vỏ cũng vẫn thấy vui vỡ được gặp cỏc bà con cựng tổng, cựng làng, mà bỏc Ngọ gỏi là người khụng thể ngờ được lại tỡm về quờ quỏn và sẽ ngủ đỗ cựng với bà con ở nhà hắn. Cỏi lóo Ngọ võm và cỏi con mụ giặc cỏi nhà nú, tưởng bỏ quờ bỏ quỏn trốn đi rồi chết mất xỏc mất xương khụng cũn ai biết nơi đõu ấy, thế mà ngày nay lại húa ra sướng! Gia sư điền thổ, tũa ngang dóy dọc thế nào khụng biết, cứ hóy cú cỏi thằng con trụng như ngan như ngỗng đõy kia. Và lại cú cả thằng chỏu họ; nghe bỏc Ngọ gỏi gọi hỏi bảo ban Thơm và Thơm thưa gửi với bỏc, ăn núi với bà con và cỏc bạn, sao mà thấy quý?!
- Đ. mẹ chỳng mày, búng nắng chỉ đổ thấp tớ nữa mà chỳng mày khụng về, thỡ bố mày xếp dọn hàng lại thụi. Chắc lại vào được làng nào vớ bẫm rồi nờn về muộn chứ gỡ?...
- Mà kỡa, chỳng nú đang lờn, bến Quỏi! Đi mấy chục thằng mà sao lại về cú thế kia? Và lại ăn cướp được thuyền của ai mà chẳng thấy người nhà nào theo thuyền cả.
Thằng đi đầu đeo ở bờn hụng một thanh phạng, nún tụt xuống lưng lại quấn một cỏi khăn lượt mới, vừa ỡ ạch bước lờn đờ, vừa chửi giục bọn lớnh:
- Đúi bỏ cha rồi mà cũn cố tha những của ấy về làm gỡ. Vứt mẹ nú dưới thuyền kia, rồi mà vào hàng ăn quàng lấy bỏt bỳn và uống mấy chộn rượu về tỉnh kẻo chậm thỡ bố mày đõy mặc kệ xỏc chỳng mày lại vào nhà phạt, lại ăn roi song nhừ tử đừng kờu.
Chẳng đứa nào chịu bỏ đồ đạc, thằng cỏi hũm da, lắt lẻo chiếc nắp rỏch nỏt; thằng cỏi vũ sành da tru cũn hơn đấu muối; thằng đội chõn nến gỗ và cỏi mõm đồng sứt sẹp; thằng cỏi quả sơn cũ lựng nhựng một tấm vú; thằng kềnh rềnh hai cỏi nơm tre cật và một nồi đồng bẹp...
Gió đi sau cựng cú vẻ thờnh thờnh thỡ gồng cỏi bị thũ lũ đầu một con cỳn ghẻ lột, mắt nhoốn nhoốn, quầng trắng như mắt khỉ. Gó đi khập khiễng, bọng chõn trỏi buộc một đựm lỏ dấu với miếng vải xơ như rẻ vú, khụng phải vỡ bị đõm chộm mà vỡ bị chú mẹ cắn! Đũn gỏnh gổng chú là cõy cự nốo, cũn gậy chống là cõy giỏo, thứ binh khớ mà cả bọn cứ phải khệnh khoạng vỏc vai để giữ mẽ lớnh trỏng.
- Tiờn sư chỳng mày khụng nghe ụng à? Thụi kệ cha chỳng mày! Vỏ ơi! Bỏc Vỏ ơi! Đõu chạo nai để phần đõu? Cả rượu Võn nữa đấy!
Bọn bỏc Ngọ gỏi thấy những lớnh trỏng nọ nhụ lờn bờ đờ và lốc nhốc đi đến quỏn mình, liền bảo nhau ra cả ngoài, ngồi tụm lại dưới gốc cõy bàng mộ đường vào làng.
- Hụm nay thầy cai Minh về muộn thế?
Đõy, chạo. Vỏ lật cỏi rổ con lờn, đõy nhựa mận, Vỏ nhấc mạnh cả cỏi bỏt chậu chiềng cho cai Minh xem, cũn xỏo... nồi xỏo trờn bếp kia kỡa.
Vỏ phẩy phẩy bàn tay, bày thức ăn, rồi quay ra nhỡn bọn lớnh đó đứng đầy trước quỏn. Hắn cười hỏi cai Minh:
- Xếp thầy riờng mõm hay dọn cả ra giường cho cả thầy tớ đỏnh chộn.
- O, ồ ồ ồ... xếp riờng mõm tụi ở chừng trong kia. Cũn kệ cha chỳng nú!
Vỏ chột dạ! "Kệ cha chỳng nú à? Chuyến này lại mốc sịt chứ gỡ! Thụi được, chạo với nhựa mận này chỉ chốc nữa bọn lỏi trõu trờn chợ Thắng về thỡ một đựi, chứ cả con nai cũng khụng lo ế.
- Kìa xếp mõm cho cả chỳng tớ chứ! Nào thằng nào biết thương vợ thương con thỡ vào đúng cỗ với ụng. Đàn bà đi chợ cú ăn quà thỡ chồng con mới được miếng nọ, miếng kia, đi lớnh trỏng mà cứ như đi tu ấy, thỡ vợ con ở nhà chỉ chết đúi...
Thằng gổng cỏi bị cú con cỳn ghẻ, đặt cõy cự nốo ghếch lờn mộp chụng, gọi anh em, rồi gó cười, bảo Vỏ:
- Ở đõu khụng biết, cũng là lớnh trỏng, nhưng lớnh trỏng ở đồn Thị Cầu này khụng bao giờ làm cỏi chuyện nhọ nhem trong sự ăn uống đõu nhỏ! Cựng quỏ thỡ về vện của nhà đi mà giả cụng giả nợ.
Cả bọn quẳng đồ đạc, dao, gậy vào một đống ở rệ đường rồi ồn ĩ bảo Vỏ đong rượu, đơm thức ăn.
Tợp hớp nữa cho cạn chộn rượu thứ hai, cai Minh liếm liếm cỏi mụi sứt, gườm gườm nhỡn gó vừa núi nọ:
- Chỳng mày chưa rượu vào đó nhời ra rồi! Lớnh trỏng ăn uống!... Ăn uống! Lớnh trỏng! Vợ con nhà cửa! Nhà cửa vợ con! Mồm với miệng! Cũng ăn với núi...
Hắn vẫn khụng nhắm thức ăn, đảo mắt trụng ra bọn người đỗ gỏnh ngồi nghỉ dưới gốc cõy bàng. Hắn rút đầy chộn nữa vừa hết nậm rượu. Lần này, hắn chỉ tợp hụm nhỏ, rồi cau cau mày, gật gật cỏi đầu. Nắng chiều đó vàng sẫm. Cõy bàng ào ào như cú bóo thổi. Dũng sụng vắng hỳt, đó mờ mờ sương ở phớa xa. Khụng cũn thấy một búng người trờn đường quan, trừ những tốp lớnh thất thểu đi tuần về.
Ực... chộn rượu thứ ba cạn. Hắn đứng dậy xốc xốc thanh phạng cho khỏi trĩu vai, gọi bọn lớnh!
- Chỳng bay ra đõy với ta.
Nhiều tờn giật mình, choàng choỏng ngạc nhiờn.
- Chỳng mày hóy đặt đũa đõy ra với ta.
Năm tờn đúng cựng mõm với gó cú con cỳn ghẻ chững lại, nhưng ngẫm nghĩ ra, liền hối hả gọi mấy tờn ngồi uống nước bờn ngoài:
- Anh em ra cả xem thầy cai bảo gỡ nào.
Thơm và bốn người trai trẻ đứng phắt dậy khi bọn lớnh sầm sầm đến và tờn cai quỏt lờn:
- Cỏc ngươi ở đõu về? Định vào làng trong kia hay cũn đi đõu.
Một bà cụ vội đứng dậy, khỳm nỳm:
- Thưa thầy cai, chỳng em toàn là người nhà và người hàng huyện với bỏc Vỏ...
- Người nào cũng mặc, cú giấy tờ chứng chỉ gỡ thỡ đưa xem.
Vỏ đó ra kịp, giận sụi mỏu, nhưng vẫn phải cười:
- Bà con người nhà tụi cả đấy! Nếu khụng phải chờ thầy cai và anh em về vỡ đó trút hẹn hũ, thỡ tụi đó dọn hàng đưa bà con vào trong nhà rồi.
Tờn cai cũng cười, nhưng là một giọng cười lạnh đanh, quỏi quỷ:
- Biết vậy! Quan phỏp vụ thõn, cỏc người cứ đưa đủ giấy tờ để xem xột, và hành lý đồ đạc cú gỡ phải dỡ hết ra.
Hắn ra lệnh cho mấy tờn lớnh người nhà của hắn: "Soỏt kỹ những bọc, những bị kia kỡa... Soỏt cả xem trong người mấy thằng giai gộc nữa". Đỗ xanh, gạo nếp, lạc, mộc nhĩ, nấm hương, hạt dổi, bột cỏm, bột đao đưa về quờ làm quà... từng gúi, từng mụ rải ra mặt cỏ bờn đường và cả quần ỏo, khăn yếm vải sồi ở nhà quờ đem lờn trờn kia để độ thõn.
- Mấy mụ và cả mấy cỏi con kia, thắt lưng bao tượng trong cú gỡ cũng phải tuồn ra để ta soỏt xem chứ.
Nấm càng bậm mụi, và khi thằng cai gật gự đến trước mặt Nấm trỏ trỏ vào cỏi dõy lưng hoa lý thắt rủ mỳi ở cạp xuống trước bụng thon gọn, thỡ Nấm co một cỏnh tay lờn che và đưa loỏng mắt nhỡn bọn trai cựng đi với người nhà Nấm mà cặp mắt và gương mặt một người Nấm chỉ dỏm lướt qua là Thơm. Thơm khụng cau mày cũng khụng bậm mụi, Thơm chỉ lừ lừ nhỡn bọn lớnh lục soỏt. Khi thấy ba thằng chạy về đống đồ đạc, cầm giỏo cầm gậy đến kốm bọn Thơm, thỡ Thơm cũng lạnh đanh nột mặt.
- A! A! A!... Lại giở cỏi trũ ở bờn Sơn Tõy năm xưa đõy. À... à... à... hừ... hừ... hừ.
- Khụng!... Tụi đó bảo tụi khụng cú tiền nong gỡ cả mà!
- Mặc kệ nú! Khụng cú tiền nong gỡ cũng cứ phải khỏm. Bắt nú vào trong quỏn mà khỏm.
- Khụng! Khụng thể cứ mói cỏi thúi cướp ngày như thế được. Thơm rớt lờn.
- A... a... a thằng nọ giỏi! Giỏi! Nú muốn ăn một nhỏt thanh phạng này đấy!
Lưỡi thộp sỏng biếc vừa giơ lờn thỡ cú một tiếng hự tiếp liền. Tay trỏi Thơm chịt ngay lấy cổ tay tờn cai, tay phải Thơm thỳc ngay cỏnh khuỷu vào ngực nú. Khụng rừ cỏi thỳc ấy vào chỗ hiểm độc nào và mạnh như thế nào mà tờn cai liờu xiờu khuỵu gục người xuống. Thanh phạng buụng rời choang một tiếng, cũn tờn cai khụng thấy nhỳc nhớch gỡ cả. Cựng lỳc ấy, cỏi cỏnh tay định thộp lấy ngực Nấm bị bẻ quặt lại, tờn lớnh như một cỏi cột mục hất đi, Nấm thuận đà cũn đạp thờm vào bụng nú, khiến nú nằm vật ra đất, mắt trợn ngược, hớp hớp thở như một con ếch con nhỏi bị quật thẳng cẳng.
- Anh em ơi! Ối anh em ơi! Ối làng nước! Chỳng đỏnh chết cả thầy cai cả lớnh tuần rồi!
Tiếng kờu thất thanh nọ vừa cất lờn thỡ những bàn tay như thộp đó chịt lấy cổ họng kẻ kờu.
Huỵch, huỵch... ối ối... huỵch... ối giời ơi!... Cả bảy tờn lớnh đinh vỏc giỏo vỏc gậy vừa xụng tới, thỡ Thơm cỏnh tay này đún đỏnh, quật ngó tờn này, chõn kia co đạp dỳi dụi tờn khỏc.
- Khụng nờn! Khụng nờn! Đừng... đừng... anh emta à!
Thơm vội giơ tay xua can ngăn mấy bạn đó cướp được mó tấu định đõm định chộm những thằng lớnh nhụm nhổm muốn trỗi dậy.
- Giết chỳng nú bõy giờ dễ cũn hơn đập chết con cỳn kia kỡa, nhưng để lụy cho dõn vựng đõy. Mà cũng là sinh phỳc để cho chỳng nú sống, cho cỏc quan tỉnh quan triều chỳng nú phải ngẫm nghĩ. Tất cả những giẻ lau giẻ rỏch thu lại tọng hết vào họng bọn lớnh trỏng nọ, rồi thỡ gụ cứ hai đứa một cột quỏn, cũn tờn cai cao lớn và hai thằng lớnh người nhà của nú thỡ trúi quanh gốc bàng. Tất cả những thứ binh khớ và đồ đạc của chỳng chồng chất bờn cạnh.
Cú anh trai trong bọn đó bảo Thơm đem theo mấy cỏi giỏo đi, Thơm nhẩn nha đỏp:
- Những thứ quốn thứ rỉ này thỡ đỏnh chỏc gỡ! Mỡnh lấy đi để mang tiếng à?!!
Vỏ đến bõy giờ càng như người trong mờ trong mộng:
- Cỏc cụ, cỏc bà con, cỏc anh em ơi! Làm sao bõy giờ?!! Tụi cũn phải tớnh toỏn gỡ nữa mà khụng đốt phăng cỏi quỏn này rồi trốn đi thụi.
Một cụ ụng vội xua xua tay:
- Đừng! Đừng! Nổi lửa lờn bõy giờ thỡ khốn đấy. Ta cứ quỏng quàng thu xếp cỏc thứ mà đi ngay.
Bà mẹ Vỏ ngờ ngạc nhỡn Vỏ thu dọn tất cả bỏt đĩa rổ rỏ, xanh nồi thức ăn và dao thớt mành chiếu đúng thành một gỏnh thỡ mếu mỏo:
- Về trong nhà hở mày?!!!
- Cỏi tỳp ở bói trõu ấy cũn cú gỡ mà về?
- Vậy thỡ về dưới làng nào?
- Làng nào của bà! Nếu đó đúng gúp được như người ta thỡ khụng đến nỗi mẹ con phải đưa nhau đi...
- Thế bõy giờ đi đõu?
- Lờn trờn ấy! Lờn trờn ấy với vợ chồng bỏ Ngọ!
- Giời ơi! Là giời!...
Bõy giờ mới nghĩ đến cảnh mẹ mình đầu gối, chõn bước, từ trong làng ra đờ đõy cũng nhiều hụm khụng đi được, vậy mà nay...
- Cụ và cỏc bà ơi!... Lại cũn bà tụi... cũn bà tụi lờ lết thế kia thỡ...
Một bà chụm chỗm núi:
- Thỡ để mấy anh kia nú làm cỏng, nú cỏng.
- Ừ lấy một cỏnh cửa rồi đúng cỏng, cỏng bà cụ.
Nấm đó thắt lại vạt ỏo đến lớ nhớ núi đến mấy bà nọ và Vỏ:
- Để con cừng bỏ đi... càng xúc nghềnh ngàng khụng tiện. Lấy cỏi ỏo dài của con mà làm địu thỡ cừng càng nhẹ, càng gọn...
- Thụi thế thỡ phải sang sụng ngay cỏc bà con ơi!
Người con trai thấp bộ ớt núi của ụng cụ Gia Lương nhận gỏnh đồ của Vỏ. Họ hối hả đi trước với một anh con trai và Nấm. Cũn hai anh và Thơm đi sau để phũng sự bất trắc. Con thuyền chỉ xếp được mười người và cỏc gỏnh đồ. Khụng để phải bàn tỏn, Thơm bảo cả bọn trai cởi ỏo ướt cuộn lại làm một bú để vào một gỏnh đồ rồi đẩy thuyền, từ từ bơi ra sụng, bơi theo. Bỗng cú tiếng kờu ối ối và mấy bà ngồi ở mũi nhấp nhỏm luống cuống.
Nước ở mấy kẽ gần mạn thuyền ri rỉ rất nhanh. Cụ khỏn Tớch trong bọn Thơm, Nấm liền quỏt:
- Cứ ngồi yờn, cứ ngồi yờn nào! Hai bà kia lấy cỏi bỏt chậu làm gầu mà tỏt cho thật nhanh, thật đều.
Thuyền lại giữ được thăng bằng, ngược dũng khỏ nhanh. Nhưng chỉ được một quóng nước lại rỉ nhanh hơn và khi ra đến giữa dũng thỡ thuyền lỳn hẳn xuống, súng banh bỏch tung lờn, nước vào càng nhiều.
- Phải bớt người! Bớt hai ba người khụng thỡ khẳm mất!
- Khụng! Khụng! Con cỳn cũi ấy cứ để cho tụi, tụi nuụi chú cho nú dọn cứt cỏi thằng cu nhà mẹ cả mới đẻ.
Một bà cứ vẫn giữ cỏi bị chú của tờn lớnh, rền rĩ lờn khi cú người động đến mình. Nhiều bà lại nhốn nhỏo. Nấm đó buộc tỳm gọn cả khăn vuụng và xống ỏo:
- Để con bơi... Cụ khỏn ơi! Cụ ngồi nhớch lại mộ này với bỏ Ngọ... con cũng bơi theo thuyền được!...
Một bà đứng tuổi cũng vội tỳm buộc gọn ghẽ xống ỏo, tụt xuống theo.
- Thụi để tụi bơi... tụi bơi nữa...
Con thuyền bồng hẳn lờn giữa bảy người vừa bơi vừa ngoi, trụng như một cỗ kiệu rước trong ngày hội nước hay cuộc thi bơi trải vậy. Tỡnh cờ Nấm dạt ngay cạnh Thơm.
Chiều tà, súng to. Qua những đợt súng lạnh rỏt, Nấm nhũa nhũa nhỡn cỏnh tay của Thơm sải như bay, tung lờn vươn dài trong súng. Mặc dầu cú hai người chốo rất đều, rất khỏe, Thơm vẫn khụng rời xa thuyền và cú lỳc phải bơi chậm chậm để chờ cỏc bạn, mà một người tuy chẳng lộ vẻ chú ý đến Thơm nhưng rất kiờu hónh, rất sung sướng như mình cú một quan tướng vụ cựng dũng mónh và lại là kẻ thõn thiết của mình: Nấm!
Nấm chỉ ngoi. Ngoi vựn vụt chồm chồm như một con he, con mập bỗng mắc cạn nay vượt thủy triều của sụng để ra khơi.
Mờ sỏng họ đó về đến Yờn Thế. Đi toàn đường tắt và những lừng chỉ cú người luồn rừng và thụng thuộc nhất ở vựng đõy mới biết, nờn nhiều khi qua xúm, qua ấp, qua làng mà chẳng hề cú con chú nào sủa hay một ai thấy động, ho hắng lờn tiếng cho người nhà theo dừi. Nếu năm bếp mới kia khụng đũi thổi nấu riờng ăn thỡ nhiều nhà cũn giữ bà con nọ ăn với nhà mình. Rồi sau cựng, tuy bọn giai trỏng quen thuộc và người sốt sắng nhất ở làng trong đó dựng cho bếp này gian nhà, cho bếp kia chỗ ở, và đúng cả giường mới, chừng mới, đi mượn về đủ cả nồi niờu, bỏt đĩa cho bà con, họ vẫn sỏng thỡ mời "nước" rổ khoai, sắn luộc, trưa thỡ bỏt ngụ bung, bỏt bỏnh đỳc cho ụng già bà lóo và trẻ con cỏc nhà mới lờn.
Tất cả càng bận. Vừa sửa sang sắp xếp chỗ ăn làm mới, vừa phải tiếp chuyện cỏc bà con cựng huyện cựng tổng ở xa nghe tiếng đến thăm và cứ chốo kộo bằng được mấy cụ ụng, cụ bà đến nhà mình chơi. Rồi khụng những chỉ là người cựng tổng cựng huyện, mà cả những người ở nơi khỏc lờn đõy từ trước, nay làm ăn khấm khỏ, cũng bảo nhau đến thăm hỏi, mời mọc. Ba bếp cú con gỏi lớn và trai gộc lại càng lắm khỏch. Khỏch của con. Chiều tối ở nhà bỏc Ngọ và cụ khỏn Tớch vắng quang, vỡ cỏc bọn trai gỏi ở nhà cỏc cụ nọ chuyện trũ vui quỏ. Cũng vỡ Thơm bị kộo sang đấy, trai gỏi cứ xỳm xớt chẳng để cho nghỉ ngơi dự cả ngày đó làm quần quật. Mấy hụm nay, ụng phú Thờu càng mệt, Thơm vốn ớt núi, nhưng mấy cụ ở trong làng và trờn đồi gần đấy đều rất lo bệnh tỡnh ụng chú ốm yếu quỏ của Thơm, nờn càng năng đến nhà bỏc Ngọ chơi thăm.
- Nào ta đỏnh nốt mấy gốc cõy này đi.
- Anh cả Thơm bảo phải đấy, mở cỏi lối cho nhà bỏ dĩ ấy xuống suối, vừa tiện nước nụi vừa cú đất trồng thờm cỏi rau xanh.
- Cỏi vũng ấy cú mạch nước, chỉ đào sõu năm lưỡi mai là thành giếng, anh cả Thơm đoỏn chắc như thế.
- Cứ bổ thờm chục cỏi hố nữa mà trồng khế, trồng mớt. Đất sỏi son ẩm, mà cú nắng to thỡ mỗi sỏng sớm tưới cho nồi nước là cõy khắc sống.
- Nhà cụ Bền ấy cú cỏi Bền nú theo cụ Nấm đi cấy, cả làng trong ấy đều tấm tắc gỏi Gia Bỡnh, Lang Tài đẹp nết.
Trăng mười tỏm lờn đó lõu rồi mà họ vẫn chuyện. Sỏng sớm nếu họ khụng bận việc nhà thỡ lại đến mấy bếp mới nọ làm giỳp. Thấm thoắt trờn hai quả đồi phớa rừng Thần và bói Nai nhà nào nhà ấy cất xong gọn ghẽ, tuy chỉ bằng cõy que lấy trong rừng về và buộc lại, nhưng đều chắc chắn. Dự là hai gian hay một gian hai trỏi hẹp, vậy mà trụng cũng vui mắt. Cũn hơn là những gian nhà ọp ẹp, dột nỏt dưới quờ trước đõy phải kộn thợ làm cho. Lại cũn thờm mảnh vườn, cỏi ngừ, bờ rào hom sắn và gian bếp, giếng nước nờn càng tươm tất.
Cũn việc bọn lớnh tuần hụm ấy, khi được cởi trúi về tỉnh thỡ khụng những bị cỏc quan đỏnh cho thừa sống thiếu chết rồi cả khi xuống nhà phạt cũng vẫn bị cỏc bọn lớnh khỏc chửi mắng hơn tỏt nước vào mặt. Đó thế, mỗi ngày chỳng chỉ được ăn một nắm cơm, bọn lớnh coi nhà phạt cũn thay bằng bỏt cỏm lợn... Viờn tri phủ Yờn Thế cũng điờu đứng vỡ cả tổng đốc Bắc Ninh và quan trong triều đều khiển trỏch y về việc này. Mặc dầu y phải nhận lệnh tỡm tũi và truy nó bằng được bọn dõn càn rỡ kia, y vẫn bẩm lờn rằng họ khụng phải là người của sở tại và hễ nghe kẻ nào hớt húng với y chỗ ở ăn của những kẻ nọ, thỡ y quỏt mắng phủ đầu ngay. Bởi vậy, mấy bếp lẩn lỳt nọ càng ra sức cày cuốc vỡ bói vỡ ruộng để mau mau cấy kịp vụ mựa cho cú cỏi ăn lỳc đúi vụ thỏng hai thỏng ba ghờ sợ tới đõy.
Gạo chợ tỉnh ở Nhó Nam cứ mỗi ngày một đắt. Phiờn hụm qua là phiờn xộp, chỉ cú mấy người đưa mấy đấu đi bỏn. Cả năm bếp và nhà hàng xúm Thơm ở ngoài đồi khụng thể mua cướp được lại với bọn người nhà lớnh đúng ở phủ, đều trở về với mấy thỳng sắn khụ và củ mỡ để ăn trừ bữa. Cũn tri phủ Yờn Thế thỡ lại phỏi người đưa tờ bẩm về Bắc Ninh mật trỡnh rằng mấy toỏn cướp người Tàu đang chuyển qua đường Tuyờn Quang, Thỏi Nguyờn về dưới đõy. Những toỏn này đụng gấp mười những toỏn trước và cũng ỏc gấp mười những toỏn trước. Tổng đốc Quảng Tõy đó mặc kệ chỳng, lại cũn xua đi sang bờn ta để phỏ phỏch. Rồi những chú Khỏch khai mỏ vàng, mỏ đồng, mỏ thiếc, mỏ sắt cỏc tỉnh trờn kia cũng bắn tin rằng nếu triều đỡnh Huế khụng giảm thuế nữa cho họ thỡ họ sẽ bỏ hết để rồi sẽ khai mỏ với Tõy, khai nhiều hơn và lại chiờu mộ dõn phu cỏc tỉnh đúi lờn làm, trả cụng cao hơn.
Những việc mật trỡnh và những tin tức này, dõn Yờn Thế và cỏc vựng lõn cận đều biết hết. Nhưng hầu hết cỏc bếp ở ngoài bói đồi khu Hồng Kiều, Ly Cốt, Võn Cầu, Phỳc Sơn mà Thơm thõn thuộc, chẳng ai lo chạy gỡ cả. Thúc đõu, gạo đõu, tiền bạc đõu, đồ đồng quần ỏo tơ lụa đõu... mà đem chụn đem giấu, đem gửi?!!! Vả lại cướp đến thỡ đỏnh, đỏnh để giữ lấy làng, lấy xúm, lấy nhà chứ việc gỡ phải chạy? Đỏnh để cướp biết tay, biết tiếng. Đỏnh để chỳng bảo nhau kiềng đất kiềng người! Tuy vậy cỏc làng Vàng, làng Ngũ, làng Chõu, làng Chố đều rào rấp, sửa sang lại hào lũy cổng ngừ. Ở mấy lũ rốn bấy nay chỉ thấy chớ chỏt những kỳ gặt hỏi, làm mựa với những người đến rẽ liềm, đỏnh cuốc, giờ lại tấp nập hơn cả những lũ ở phố chợ tỉnh. Mấy cụ phú Đa Hội khụng cũn biết nhận nhời ai trước hay về ở thụn nào, dừng làng nào.
Lũ rốn của thầy trũ ụng phú Tụn ở ngay cổng làng Trũng phần quen ụng khỏn Tớch, phần mến ụng phú Thờu, nờn ụng phú Tụn ở dưới phủ Từ Sơn lờn là quẩy ngay đồ nghề vào đõy mà khụng đi chợ Nhó Nam. Sẵn gian điếm canh trước cổng làng, ụng phú Tụn đặt bễ ở đõy, cũn gốc bàng ở trước mặt thỡ để một bà cụ khụng cú con chỏu nào nương tựa, dọn chừng hàng quà và bỏn cả rượu cho người qua lại.
⚝ ⚝ ⚝
Đó cú nơi gặt sớm, mấy thửa ruộng ở đường cỏi chỉ đụi mươi ngày là gặt được trụng càng đẹp. Mặc dầu thửa nào cũng lất phất những bự nhỡn cỏnh tay dài nghờu và cầm những cần tre buộc từng tỳm nào re nào lỏ chao đưa luụn luụn những đàn chim sẻ vẫn cứ vự vự rào rào đổ đến ăn thúc. Ở cỏc thửa trong kia càng ồn ồn những trẻ con đem vợt vớt cào cào chõu chấu về ăn. Chẳng đứa nào chịu đội nún, mặt mày chỳng càng đen chỏy, đen nhẫy dưới trời nắng chúi chang.
Thằng ỳt ụng phú kộo bễ, mồ hụi nhễ nhại, luụn luụn trụng ra ngoài, cú vẻ thốm thuồng cả những bầy chim và bầy trẻ. Những cõu liờm, những lưỡi dao phạt bờ, những cự nốo đó chất thành đống. Bọn giai trỏng chỉ lăm lăm ụng phú cho đem về để lắp cỏn, lắp chuụi luyện tập với nhau. Cú mấy tay hựng hổ đó núi với thầy trũ ụng phú rốn đỏnh cho cả gươm, mó tấu và giỏo. Nhưng Thơm ngăn lại bảo khụng nờn, nhỡ ra đang lỳc loạn lạc khắp nơi này, quan triều bảo dõn làng sắm sửa khớ giới cú manh tõm gỡ chăng, rồi xảy ra cơ sự gỡ thỡ thật khốn khú! Luyện tập, chống cướp giữ làng, cứ với những dao phạt bờ, và cự ngoốo cõu liờm nọ mà biết dựng thỡ cũng lợi hại như dao kiếm vậy.
Người làm đồng trưa đó về hết. Tiếng kộo bỳa và đỏnh bễ càng vang, càng vẳng. Bọn Thơm ngồi đầy cửa điếm, một ai muốn vào quỏ trong cũng khó lỏch chõn. Những thanh sắt đỏ rực bắn tung tớa những mạt lửa nhoi nhúi. Những nhỏt bỳa nhớn bỳa con nhịp nhàng rất khớp với cỏi cặp lật đi lật lại thanh sắt. Khi sắt rốn đó thành hỡnh, đổi màu tớm nhạt rồi xỏm lại, thỡ ụng cụ đệm những nhỏt bỳa con xuống đe như người cầm roi trống chầu điểm cho một khỳc điệu sắp kết thỳc đẹp. Cựng lỳc ấy trờn kiềng treo, siêu nước sụi đó phựn phụt, phả phả hơi trắng nghi ngỳt. Để người con trai lớn rốn nốt lưỡi dao, ụng phú mới lấy giẻ lót tay nhắc siêu nước xuống chế vào cỏi ấm chuyờn đen cúc cỏy, cú lẽ từ khi mua về tới nay chỉ cú pha chố suốt ngày và cả đờm nữa, chứ khụng bao giờ cọ rửa.
- ễng mặc chỳng con! Mặc chỳng con! Chỳng con đó cú nước mưa, nước giếng. Chỉ nước mưa, nước giếng mới...
Mấy anh nọ cười bẽn lẽn, ụng phú Tụn vẫn cứ chuyờn ra cả bốn chộn mời uống. Một anh khỏc trong bọn Thơm lại phải khẩn khoản xin ụng cho họ tự nhiờn. ễng phú Tụn uống ngay, cười:
- Làm cỏi nghề này, càng về già, lại càng phải lấy nước thay cơm. Nhiều buổi mà chưa chạy được gạo cũng chẳng sao, chứ khụng cú ấm chố mạn thỡ khụng cũn làm lụng được nữa.
Thơm càng chăm chú trụng người ụng phú da dẻ gõn cốt chõn tay cứ như sắt nguội. Trỏn dụ, gũ mỏ lừm sõu, túc rễ tre bỳi gọn củ hành, tai to như tai Phật, vai rộng, cỏnh tay vượn, ụng phú cũng vào trạc ụng chú Thơm, nhưng Thơm thấy cú thể ụng cũn sống được đến trăm tuổi mà khụng biết đau ốm là gỡ cả!
- Sức lực, nghề giỏi lại biết vừ, người này mà gặp thời, gặp thế, gặp tướng gặp thầy, chắc chẳng chịu tỳng thiếu, bố con đưa nhau đi như thế này đõu?...
Thơm lại phải nghĩ đến bao nhiờu chuyện của cỏc nơi cỏc chốn cỏc người mà ụng cụ kể cho nghe từ mấy hụm nay trong những lỳc nghỉ ngơi.
Chố lại thay bó. Đến ấm chố mới này, ụng phú mới ăn củ sắn bọc lỏ chuối lựi chớn vàng bốc hơi bựi nghịt nằm yờn trong tay ụng cụ như một quả chuối chẳng cú vẻ gỡ vừa cời trong đống than ra. ễng vừa bửa vừa thổi, vừa ăn, thỉnh thoảng lại xuýt xoa vỡ những chiếc răng đó lung lay khụng chịu được núng.
- ễng ơi! Như thế là hễ cứ trụng thấy những dao kộo tay gươm giỏo đúng dấu hoa thị thỡ là ở lũ Đa Hội ta?
ễng phú chỉ gật gật cười trả lời một giai trỏng hỏi mình. Một giai trỏng khỏc vội bớu vai bạn, nhụ đầu vào chỗ ụng phú.
- Nhưng đúng dấu hoa thị mà lại cú một vũng khuyờn thỡ vẫn là ở lũ Đa Hội song là của lũ nhà ta?
ễng phú lại gật gật, nuốt ực chộn trà, khà khà.
- Phải, trong đúng dấu hoa thị, ngoài là vũng khuyờn thỡ của lũ nhà này. Người ta chuốc như uống chố Ninh Thỏi, xem nụm Thỳy Kiều ấy.
Mấy trai nhao nhao:
- Thế cú những lũ khỏc, những nơi khỏc họ cũng đúng dấu hoa thị rồi cũng vũng khuyờn thỡ sao?
- Mặc! Mặc! Của giả cứ là của giả!... Của lũ tụi cứ là của lũ tụi. Chỉ nghe rừ keng keng lưỡi dao và nhỡn nước thộp là người tinh ý biết ngay của phi hay của khụng phi...
- Chắc làng Đa Hội ta và lũ ta cú nước tụi gia truyền nờn mới luyện được nước thộp và lưỡi thộp như vậy?...!!
Một giai trỏng từ nóy đến giờ vẫn trầm ngõm, nay mới lờn tiếng:
- Thế như cú lũ, cú nơi học trộm được cỏch làm nước tụi dao kiếm ấy thỡ sao?
ễng phú cười ngất:
- Cứ tha hồ mà học trộm, mà làm giả! Nhưng phải đõu chỉ cú ở cỏi nước tụi? Mà cho cú cỏi hoa tay của con người rồi, nhưng khụng cú cỏi khớ huyết, cỏi hồn của con người thỡ cũng chẳng thể cú bảo kiếm, cú gươm thiờng nào rốn nờn. Mà người thỡ cũng chẳng thể cú thứ kiếm, thứ gươm nào đỏnh trỏo, lộn sũng được.
Cả mấy cụ đi cắt cỏ xa về nghỉ đỗ, cả mấy đứa bộ rủ nhau đi tỏt cả, bắt cua thấy đụng thỡ kộo vào, cũng im phăng phắc nghe ụng phú Tụn Đa Hội khề khà kể chuyện cho bọn giai trỏng trong làng nghe:
"Thời ấy là thời Đụng Chu, tụi khụng nhớ ở nước Ngụ, nước Việt, nước Tần, nước Sở, nước Tề, nước Tấn, nước Hàn, nước Ngụy, nước Triệu... mà chỉ nhớ tờn vợ chồng nhà này là Cõu Sự chuyờn nghề đỳc kiếm. Năm đú nước vợ chồng Cõu Sự bị giặc dữ bờn ngoài võy đỏnh, binh xa, ngựa chiến khớ giới vừa rất nhiều vừa rất lạ, khiến nhà vua phải vừa động tận dõn vi binh, vừa sức cả nước phải nộp kho cỏc thứ kiếm bỏu, gươm thiờng. Vợ chồng Cõu Sự nghe tin, liền đi tỡm đi chọn ngay những sắt thộp quý nhất để đỳc một đụi gươm dõng vua. Mấy lần tỡm chọn, rốn đỳc nờn gươm rồi, nhưng khi đem thử thỡ thấy vẫn khụng được như ý. Cú tốt cú đẹp, cú sắc đấy song chỉ hơn loại gươm thường tớ chỳt. Vợ chồng Cõu Sự vừa buồn, vừa lo, vừa xấu hổ, quyết tõm lần nữa đi tỡm, đi chọn sắt thộp khỏc về đắp lũ mới để đỳc bằng được kiếm bỏu.
Phải một trăm ngày luyện thộp thỡ đó được năm mươi hai ngày. Chỉ cũn bốn mươi tỏm ngày nữa, sắt sẽ thành nước và thành thộp ra lũ. Vợ chồng Cõu Sự bảo nhau ăn chay nằm mộng, làm lễ canh khuya giữa trời, xin thần kiếm bỏo ứng cho mẻ thộp này cú được hay khụng, thỡ thần kiếm bỏo cho hai vợ chồng biết mẻ thộp này lại cũng đến hỏng vỡ luyện khụng cú mỏu người. Vợ chồng Cõu Sự bàng hoàng đành gạt nước mắt giết đứa con trai và con gỏi bộ sinh đụi, lấy mỏu giội vào mẻ thộp đang sụi trong lũ. Ngay đờm hụm ấy trong lũ cú tiếng lửa reo rất lạ, và ỏnh than đỏ rực chưa từng thấy bao giờ.
Đỳng một trăm ngày, mẻ thộp ra lũ, vợ chồng đỏnh xong vừa đủ một đụi gươm, và chỉ mới sỏt gang chộm thử thỡ sắt nào cũng đứt, đỏ nào cũng vụn, nhỏt nào cũng ngọt như nước. Rồi khi treo gươm lờn, chỉ là làn giú mỏt thoỏng bờn ngoài, cũng cú tiếng rung rinh. Vợ chồng Cõu Sự liền lấy lụa bọc kiếm nộp quan chưởng khố để dõng lờn vua. Giặc ỏc dẹp tan, nhà vua ra lệnh thưởng cho những người đó dõng gươm bỏu và sức lờn kinh đụ mà nhận kiếm bỏu của mình dõng vua. Vợ chồng Cõu Sự đến kinh đụ bảo đó cú kiếm bỏu dõng vua dẹp giặc, thỡ quan chưởng khố hỏi kiếm cú đỏnh dấu gỡ khụng, và mở cửa kho, trỏ vào những thanh kiếm chất cao như nỳi, bảo lục tỡm và lấy ra xem cú đỳng cú thật khụng? Vợ chồng Cõu Sự khụng chỳt ngần ngại, bước đến trước đống kiếm kia gọi to lờn:
- Ngụ Hồng và Hối Kờ hai con đõu mau mau ra nhận mẹ cha.
Tức thỡ cú một đụi gươm đứng vỳt lờn khỏi đống gươm và reo lờn sang sảng tựa như hai con trẻ đang trụng mong bỗng thấy kẻ sinh mình tỡm đến đỳng mình mà vui mừng nhảy đún vậy...".
Chỏt! Choang! Chỏt, choang... Choang, chỏt, chỏt... choang. Tiếng bỳa rốn lại vang lờn trong trưa nắng. Bễ lửa lại phập phỡ. Những đỏm mõy trắng cao như những tầng tầng nỳi lừng lững đi trờn trời xanh mờnh mụng. Rừng cõy phớa xa càng xanh ngỳt.
⚝ ⚝ ⚝
Tối nay, trăng tỏ. Phố chợ Nhó Nam trước cổng phủ Yờn Thế nhiều quỏn hàng vẫn cú khỏch mua bỏn, và đường đi sang Bố Hạ sang huyện Thắng vẫn nhiều người gồng gỏnh. Hiệu Vinh Phỏt lại sỏng đốn hơn vỡ những bọn đi rừng về đem bỏn những thứ lõm sản quý và những người trong làng gần đấy vẫn ra mua thuốc phiện. Mặc Vinh Phỏt con ngồi ở quầy hàng với vợ y bế đứa con trai lờn ba mập mạp như hũn bột ủ trong cỏi khăn gấm, Vinh Phỏt bố nằm hỳt thuốc phiện ở gian trong với bà phồ của hắn.
Nhà xõy hai gian cú một lối hẹp đi thẳng xuống sõn bếp. Gian ngoài là cửa hàng, kờ một tủ cao, chạm quỏ giang, cú ba ụ bày lọ, liễn hộp, gúi, khay, trỏp, với khụng biết bao nhiờu vị thuốc, bao nhiờu cao đan hoàn tỏn cựng cỏc thứ hàng khỏc mà nếu như tất cả chợ hay ở phố khụng cú, thỡ chỉ hỏi hiệu đõy mà giỏ cả chủ hiệu bảo bao nhiờu thỡ người mua đều trả ngay bấy nhiờu. Sau quầy gỗ cũng là tủ hàng và ở ngay quầy gỗ cũng cú những ngăn kộo, kim chỉ, gương lược của bờn Tàu đưa sang. Trờn mặt quầy, bờn cạnh cỏi bàn tớnh và quyển sổ, cũn bày thờm những lọ thủy tinh, lọ sành, liễn sứ đựng ụ mai, trỏm dầm, kẹo lạc, và những thứ gia vị chỉ cú người Khỏch mới chế được và bỏn quanh năm.
Sau cỏi tủ ngăn cao dày như bức tường ấy, kờ bộ phản cú mắc một màn the cú lẽ từ khi mắc tới nay cứ để nguyờn khụng giặt khụng phơi lần nào, nờn màu tơ đó vàng lại càng xỉn và ủ một thứ mựi lưu cữu của khúi thuốc phiện, dầu mỡ, bỏnh ngọt, thức ăn mặn và phấn sỏp... Vinh Phỏt bố bao giờ cũng nằm đệm, họa hoằn mới cho vộn lờn một cỏnh màn. Đầu hắn gối lờn một cỏi trỏp da to gần bằng chiếc hũm cưới, lót gối bụng. Sau lưng hắn, lồm cồm một đống khăn ỏo, gấm vúc, cỏc thứ thuốc quý, và cố nhiờn cũn nhiều thứ đồ quý khỏc. Bà phồ của hắn cũng ngồi trờn một cỏi đệm ở bờn này khay đốn. Mụ chỉ hơn tuổi con dõu một ớt. Đó bộo xệ, mặt mày trỏt phấn, cỏi trỏn to, ngắn lại cạo nhẵn lờn hai ngấn, túc đen, dày, chải đẫm dầu, nờn trụng mụ càng nỳng nớnh. Hễ cú khỏch mua thuốc phiện thỡ người con dõu lại đưa tiền vào, cho mụ quệt thuốc ở cỏi cúng sứ lờn thanh đồng gắn một hàng cối trụng như những cỏi khuy, cữ từ nhỏ lờn to, cối một phõn, cối hai phõn, cối năm phõn, cối một đồng cõn. Mụ vột thuốc ra những vỏ hến cũng từ nhỏ đến to, với cỏi que sừng rất mỏng rất mềm cứ thoăn thoắt thoăn thoắt khụng bao giờ để sút lại một tớ nào trong cối cữ đong thuốc cho khỏch hàng.
Mụ là vợ hai của Vinh Phỏt bố. Con vợ cả thỡ hơn hắn đến mười tuổi, bú chõn nằm ốm ở gian trong, nhưng hàng ngày vẫn phải thổi cơm hai bữa cho cả nhà, đặc biệt là làm thức mún ngon mới lạ cho hắn ăn riờng với vợ hai bất kỳ lỳc nào hắn đó hỳt say và thấy đúi. Kể ra thỡ mụ vợ hai phải tiờm thuốc cho hắn thỡ hợp hơn. Vỡ trụng cỏi dọc búng như ngà như sừng dài hơn một thước, và cỏi tẩu bằng sành bịt bạc to bằng chiếc bỏt nội phủ đơm chố, nõng lờn cỏnh tay gầy, khẳng của Vinh Phỏt bố mà bả vai thỡ úp sọp và cỏi bộ ngực dỏn xương vào lần ỏo lụa kia thỡ thấy Vinh Phỏt bố như là một bộ xương sắp phải mỳa cụn hay cử chựy vậy.
Vinh Phỏt bố lại tiờm cho mụ phồ điếu nữa. Phập xong điếu thuốc, mụ chưa hóm nước, toan cất tiếng núi, làm hắn lại gắt lờn:
- Cỏi mày khụng "piết" cỏi gỡ cả. Mày với cỏi vợ con thằng Cắm cú về Bắc Ninh hay Hà Nội thỡ cứ về. Chỳng mày khụng phải lo cho chỳng tao cỏi gỡ hết.
- Thế cỏi nhà mày khụng sợ giặc, sợ cướp à?
Vinh Phỏt bố hề một tiếng, gừ gừ cỏi tiờm vào thành chụp đốn cho hất ngược ra phớa ngoài:
- Đó cú cỏi thằng quan tri phủ! Bao giờ nú bỏ phủ Yờn Thế này thỡ nú mới bỏ tao.
- Hầy à... Nhưng là cỏi giặc cỏi cướp bờn kia nú tràn sang...
Vinh Phỏt bố cũng vặc lại chửi:
- Cũng mặc kệ nú! Thế quõn của quan Lường trờn chợ Chu khụng muốn đưa thuốc phiện về cho tao bỏn và để tao mua bạc cho nữa à! Thụi tao khụng núi chuyện với mày nữa. Mà kỡa, sao ngoài quầy làm gỡ mà lốo nhốo mói thế kia?
- Hầy a!... Nú đi lấy thuốc cho con nú đấy.
- Thỡ thằng Cắm bỏn thuốc cho nú, nghe nú kể bệnh!
Mụ phồ rồi cũng phải xỏ giày lẹp xẹp ra ngoài làng. Trở vào, mụ lảu bảu:
- Con mẹ ấy nú cứ van lạy cụ Vinh Phỏt xem mạch cho con nú. Con nú bệnh nặng lắm.
- Con nú phải cỏi bệnh gỡ?
- Con nú tả lị... tả lị...
- Tỉu nà mỏ!... Chỉ được cỏi rầy rà... Bảo nú bế con nú vào...
Thơm và một trai trỏng, kẻ cầm đũn khiờng, kẻ thu lại vừng chiếu. Bỏc Ngọ gỏi ụm thằng bộ con bà hàng xúm mới lờn, người núng như hũn than, mắt dại đờ, thoi thúp thở. Vinh Phỏt bố đó cho phộp, mà bỏc Ngọ gỏi vẫn chưa dỏm ngồi xuống cỏi ghế đẩu. Mói sau thấy khụng cũn cỏch nào nữa bỏc mới men mộn ghộ ghộ vào mộp ghế nõng nõng người thằng bộ ra cho Vinh Phỏt bố bắt mạch. Khụng biết hắn thấy mạch và nắm được rừ bệnh như thế nào mà chỉ vừa đặt những ngún tay múng đen cỏu của hắn chặn lờn cổ tay thằng bộ rồi banh mắt, banh miệng nú ra xem thoỏng cỏi, hắn đó khà khà:
- Cứ đi về thụi! Khắc khỏi! Khắc khỏi!
Hắn gọi vọng ra chỗ Vinh Phỏt con khụng rừ bảo những gỡ mà khi bỏc Ngọ gỏi khộp nộp đi ra quầy, Vinh Phỏt con đó gúi xong hai gúi thuốc bột nhỏ bằng hai đầu múng tay, cười cười gật gật cỏi đầu:
- Về cho nú uống ngay một gúi, gần sỏng lại uống gúi nữa.
- Thưa chú uống với gỡ ạ! Thang bằng gỡ ạ?
- Uống với nước... à, nước chố đặc, khụng cần phải thang gỡ cả!
- Thưa chỳ... hết bao nhiờu tiền ạ để chỏu đưa hầu cụ và chỳ.
- Cứ đi về... đi về... đỡ thỡ mai lờn lấy thờm. Khỏi thỡ cũng nờn núi. Tiền... cũn cỏi tiền... ụng cụ lang bảo xem bệnh, cho thuốc làm phỳc cho nhà "ni" thụi!...
Ngay khi đang vẫy tay xua xua cho bỏc Ngọ ụm thằng bộ đi, Vinh Phỏt con quay ngay ra đường, nột mặt vừa sửng sốt vỡ mừng rỡ và cả vỡ lo ngại. Hắn vồn vó đi ra khỏi quầy, cười núi với mấy người ở "trong kia" đỗ gỏnh, cởi bao đặt đầy trước cửa nhà hắn:
- Sao đến tối vậy? Thụi nghỉ ở đõy, ăn cơm rồi mai hóy đi thụi.
Thoạt trụng quần ỏo thỡ như người trong Nà Chế, Đốo Ỉnh hay Phỏng, Mẹt, nhưng để ý thỡ thấy từ gương mặt vẻ mày đến bộ điệu đi đứng lại khụng phải. Mà cú đỳng thỡ đỳng là những người Khỏch ở bờn kia biờn giới Cao Bằng, Lạng Sơn về, và trong những sọt, những làn, những khăn gúi của họ khụng phải là những thứ hàng sẽ đem bỏn ở chợ, phiờn chớnh tới đõy. Thơm xốc xốc, cõn lại cỏi vừng rồi cựng anh bạn rựng rựng cho vừng chiếu thật chựng, thật súng để bỏc Ngọ gỏi lờn nằm, nhưng vẫn để ý đến bọn "khỏch" của nhà Vinh Phỏt và càng nghĩ ngợi về những điều khỏc lạ mới nhận ra.
⚝ ⚝ ⚝
Chưa cú trăng. Nếu cú thỡ phải gần gà gỏy canh một, trăng mới mọc. Nhưng trời càng nặng mõy lại càng nhiều sương, nờn đồng ruộng đồi nỳi càng tối thẳm, lặng tanh. Thơm vẫn khụng ngủ nhà, lại ở ngoài điếm với bọn bạn vừa đi rừng về và ở dưới làng lờn. Tuy cả ngày hụm nay đó cày ải hơn ba sào ruộng nhà và hơn hai sào ruộng cho ụng cụ dưới Gia Bỡnh, rồi đỏnh quang đỏm gộc cõy để vừa lấy đất làm vườn, vừa làm củi tết này nấu bỏnh chưng, đốt sưởi, Thơm ngủ rất ngon, nhưng quỏ nửa đờm thỡ bỗng thức giấc.
Giữa bọn trai trỏng ngỏy như cối xay và thỉnh thoảng nghiến răng kin kớt, Thơm lại phải nghe cỏc thứ tiếng, cỏc cảnh vật. Tiếng giú ự ự như bóo ở rừng cõy ngay sau đồi nhà. Những bụi tre ngọn vựng vằng quật vào nhau ở đầu ngừ một nhà dưới suối. Nước ghềnh đỏ sau mấy trận mưa vừa qua lại ào ào ầm ỡ. Tiếng phả phũ, khỡn khịt, ủn ỉn... Mấy con trõu, con bũ và con lợn nỏi của mấy nhà trờn đồi trước mắt đang thức ăn cỏ hay cho con bỳ đõy? Nheo nheo văng vẳng, hỡnh như thằng cu hay cỏi đĩ trại bờn ươn mình, quấy khúc. Một mựi hụi hụi õm ấm khai khai đằng sau trại ụng khỏn Tớch thoang thoảng. Bọn lỏi trõu, bũ lại bảo nhau đến trọ cả đõy, để mai kẻ thỡ đưa trõu bũ đi chợ Nhó Nam bỏn, kẻ thỡ dong về cỏc huyện dưới để cày vội sau vụ mựa. Mấy cỏnh đồng sắp gặt bốc hơi sừng sực. Thờm hơi núng của những đống rơm và sõn rơm vừa đập lỳa xong, cỏi mựi say say như thuốc lào Tiờn Lóng, Vĩnh Bảo, như dứa, như mớt chớn ấy, càng làm trong người Thơm rộn rạo.
Thơm bỗng ngồi phắt lờn. Chẳng cần phải định thần, Thơm đập đập lay lay bọn giai trỏng:
- Trỗi! Trỗi. Chỳng nú đó đến Võn Cầu, đó qua rừng Thần, sắp vào trong đõy cướp rồi!
Ngay đú, một đỏm lửa phụt lờn bựng bung, ngựn ngụt. Ba tiếng nổ, phải đỳng là tiếng sỳng Tõy, ran ran ran ran. Người quờ lấy dao phạt bờ, kẻ vơ vội cõy giỏo, người lập cập kộo gậy lim gối dưới chiếu ra, người nào cũng định bổ ra cổng, ra đường.
- Giời ơi, cỏc chú ơi, cỏc anh ơi! Làm sao bõy giờ? Tụi vừa mới đập xong được hơn hai thỳng thúc, chạy đõu được bõy giờ. Lại cũn hai con bộ cũng đang ốm kia!
Bỏc Ngọ gỏi lưng cừng một đứa bộ, tay dắt cả thằng cu nhà bỏc và đứa con gỏi con nọ, chạy vào:
- Luồn qua ghềnh đỏ, sang hẳn rừng Thần thụi, cũn thúc, chú nào gỏnh chạy được thỡ chạy, khụng đổ mẹ nú xuống cỏi giếng cạn ấy. Thúc bờn nhà ta cũng đổ cả xuống giếng rồi. Lấy mấy cành gai bồ kếp mà rấp cho thật sõu...
Nhưng nghĩ ra thằng bộ đó chết lạnh trong tay người bạn hàng xúm, bỏc Ngọ gỏi ư ứ núi như bị nghẹn:
- ễm cả nú đi. Bỏ mẹ hết cỏc thứ đấy. Phải ụm nú, khụng được bỏ nú lại... Nú chả cú tội gỡ để chết rồi mà cũn bị hành hạ cả đến cỏi thần cỏi xỏc! Bọn cướp Khỏch mà khụng cướp được trõu được bũ thúc gạo thỡ lại bắt trẻ con mổ bụng lấy gan, lấy mật ăn lấy khước, và đem tẩm làm thuốc đấy!
Thơm ẩy hai anh giai trỏng đi với hai dao phạt bờ, dặn:
- Lờn trờn rừng Thần tỡm cỏi hườm khụ nhất ở đỉnh đồi cho hai bỏ và ba chỏu trỳ xong, thỡ đứng đún ở cỏi lũng đường đi khi chỳng nú vào làng cướp xong kộo nhau ra đấy. Khụng sợ sỳng, khụng sợ chỳng nú đụng. Cú bọn ta ứng chiến.
Thờm năm giai trỏng phỏ một bờ rào cho bà con gồng gỏnh tắt ra rừng. Thấy nhà ụng khỏn Tớch vẫn lố nhố người và trõu bũ, Thơm dẫn cả bọn chạy đến. Cựng lỳc bỏc Ngọ giai vỏc một thanh phạng vừa tới. Lửa càng bốc cao. Những ngọn khúi như từ một lũ gạch đang đun vỡ phụt ra, mạt đỏ bay phần phật, tung túe. Đó cú mựi khột lẹt, rất ghờ sợ. Lợn gà hay người nào đó bị nộm vào lửa đõy? Hay là ụng già bà lóo nào vấp ngó chết trong nhà trong sõn rơm bị chỏy? Bọn lỏi trõu thấy Thơm, bỏc Ngọ giai và cỏc giai trỏng thỡ mừng cuống lờn. Cú kẻ hai tay lụi giữ hàng bốn cỏi chạc xỏ vào mũi trõu nghộ bũ bờ vằng vật rất dữ, cú kẻ sặc sụa hơi rượu đeo trễ một khăn gúi và cũng hai tay cổ lụi giữ trõu bũ.
Bỏc Ngọ giai gắt toỏng:
- Muốn cũn sống mà về với vợ con ở nhà, hay muốn ụm lấy cỏi dỏi trõu lồn bũ mà chết vựi chết dập đấy? Cắt hết sẹo trõu bũ, thả hết trõu bũ cho nú chạy ra đồng, vào cỏc bói dưới suối, lờn cỏc bụi trờn đồi kia, rồi theo cụ khỏn chạy lờn rừng với bà con để dưới này chiến cho.
Thơm giơ thanh phạng, ngăn mấy giai trỏng đi giữ trõu bũ thuờ cho bọn lỏi.
- Ở lại! Phải ở lại! Khụng trấn khụng đỏnh được cướp thỡ phải đi chạy... phải đi chạy đồ đạc thúc gạo cho bà con...
Bỏc Ngọ giai và Thơm đưa giai trỏng ra đún ở quóng dốc lối ra đường cỏi, chỗ này cú một rặng bồ kết và mấy bỳi xương rồng chằng chịt mọc thờm dứa dại. Bàn thờm với bỏc Ngọ mấy việc rồi Thơm chạy về gốc trỏm, trốo lờn một cành cao nhất để xem xột. Bầy cướp khụng phỏ cổng chớnh vỡ cổng chớnh đó mở toang, chỳng sựng sục đi từng tốp vào mấy xúm. Chỳng lại chõm lửa đốt hai nhà và mấy đống rơm, để vừa thị uy vừa dễ bề lục lọi vơ vột cỏc thứ đỏng giỏ. Một thằng đội mũ gấm đen, chúp đớnh một gự kim tuyến, mắt hi hớ, rõu dờ, rõu chuột, ỏo chẽn lĩnh đen, thắt lưng vúc đỏ cũng thờu kim tuyến đi giữa một toỏn quõn. Riờng tờn này cưỡi ngựa đeo kiếm dài vỏ bạc và lăm lăm một khẩu sỳng bỏng đồng đỏ rực. Những quõn theo hắn, gươm giỏo mó tấu tua tủa, mũ nồi, mũ chỏm dạ đen đớnh hỡnh đầu lõu vải trắng. Hai toỏn khỏc, quần ỏo chàm đặc nún mũ rỏch xơ, nhiều đứa đầu trọc, cởi trần, quần cộc, lặc lố lếch thếch gồng gỏnh, đeo vỏc cỏc thứ cướp được. Cú hai thằng đi dẫn ốp, tuy khụng cưỡi ngựa nhưng cũng phõn biệt hẳn ra vỡ vúc người cao lớn quỏ khổ, quần ỏo mũ cũng bằng dạ, bằng gấm, bằng da hổ bỏo và cũng lăm lăm tay sỳng. Nhất là bộ mặt của chỳng đó hung ỏc sẵn lại cũn xăm trổ những hỡnh gươm giỏo và nanh vuốt ỏc thỳ màu tớm. Hai thằng này luụn luụn quỏt thỏo, khụng vung sỳng lờn thỡ cũng khua tay ra lệnh nọ, lệnh kia, chỉ trỏ vào cỏc đống cỏc chỗ tối mà quõn chỳng chưa kịp sục sạo.
- Đỳng nú mà! Chớnh thật nú mà! Cỏi thằng mặt choắt tai vểnh, mũi hớt hớt cũng như con chú, nú đang quỏt thỏo kia.
Thơm kờu thầm. Thơm khụng thể nào tin được mình lầm lẫn với cỏi thằng đội cỏi mũ như cỏi mũ nồi, chỏm kết tua, đeo mó tấu, dắt con chú vằn tro to như con bờ chồm chồm đi theo sau ngựa tờn tướng. Đỳng nú, chớnh nú, Thơm gặp tối sỏng trăng trước hụm chợ phiờn chớnh ở hiệu Vĩnh Phỏt và Thơm đinh ninh khụng thể là người Nà Chế hay Phỏng, Mẹt, mặc dự quần ỏo nú, gồng gỏnh nú là của người vựng này.
Cú tiếng rền rỉ của trõu mẹ, bũ mẹ gọi con và bờ nghộ tỡm mẹ cuống cuồng. Khụng rừ trõu bũ bờn Võn Cầu cướp dong về hay chớnh của làng đõy, rồi tiếng lợn eng ộc, gà quang quỏc. Thụi! Khụng phải nhỡn tận mặt cũng biết là lợn của mấy nhà trong làng chưa kịp thả, kịp xua và gà bị vồ, bị chộp. Cũn tiếng kờu rờn giời là của mấy bà cụ, mấy bỏ con mọn vừa gào vừa chạy.
- Thế nào, anh mày?!!
Thơm chưa kịp gạt mồ hụi trỏn, bỏc Ngọ giai đó vớu lấy vai hỏi sự tỡnh trong làng. Thơm chỉ tả qua mấy việc rồi lẳng lặng. Bỏc Ngọ giai gằn tiếng:
- Đún lừng rồi chặn đỏnh lấy lại cỏc thứ chứ?
Thơm vẫn đứng im. Bỏc Ngọ giai lay lay mạnh bả vai Thơm.
- Vừa lấy lại của, vừa phải hạ cho được mấy thằng để chỳng biết tay vựng ta, khụng dỏm về đõy hoành hành nữa.
- Chỏu cũng nghĩ như chỳ. Nhưng mà...
- Sao? Sao? Thơm, mày lại ngại chỳng nú đụng, chỳng nú cú sỳng Tõy?
- Khi ngại thỡ phải ngại! Khụng sợ thỡ vẫn khụng sợ! Khụng ngại khụng sợ mà lại cũn...
- Anh mày núi thế nào?!! Thế là thế nào?
- Lợi thế, ta cố cướp lại mấy con trõu bũ và mấy gỏnh đồ đạc... Nhất là cướp lấy một khẩu sỳng của chỳng nú.
- Sao? Sao?
- Ta lợi thế phải cướp lại cho bà con trõu bũ thúc gạo, đồ đạc và cố cướp cả sỳng của nú? Võng! Cố cướp lấy một khẩu sỳng của nú. Thụi chú à, chỳng nú sắp ra đường về nỳi Đút hội quõn để trở về Thỏi Nguyờn, chú v?